HOA VOÂ ÖU

TAÄP 08

H.T THÍCH THANH TÖØ

THUYEÁT LUAÂN HOÀI

TV. Truùc Laâm - 2001

Hoâm nay toâi seõ noùi veà ñeà taøi raát quen thuoäc, ñoù laø Thuyeát luaân hoài cuûa ñaïo Phaät. Vôùi ñeà taøi naøy nhieàu ngöôøi coøn hoang mang, nhaát laø giôùi trí thöùc treû, khoâng bieát thuyeát luaân hoài coù ñuùng khoâng, taïi sao ñöùc Phaät laïi noùi thuyeát luaân hoài. Vì vaäy ôû ñaây toâi seõ thöù töï giaûi thích cho quí vò hieåu.

Sôû dó ñöùc Phaät noùi thuyeát luaân hoài laø coù lyù do. Tröôùc heát chuùng ta tìm hieåu ngay baûn thaân ñöùc Phaät. Khi coøn laø Thaùi töû daïo boán cöûa thaønh, thaáy caûnh sanh giaø beänh cheát, Ngaøi coù nhöõng thaéc maéc trong loøng. Chính vì theá Thaùi töû khoâng yeân taâm soáng trong caûnh vöông giaû, neân quyeát chí tu haønh. Thaéc maéc tröôùc kia cuûa Ngaøi cuõng coù theå laø thaéc maéc cuûa taát caû chuùng ta hieän giôø, nhöng mình ít quan taâm tìm caùch giaûi quyeát.

Thaéc maéc thöù nhaát, Ngaøi nghó con ngöôøi ai cuõng bò sanh giaø beänh cheát khoå nhö nhau, vaäy töø ñaâu chuùng ta ñeán ñaây? Thaéc maéc thöù hai, sau khi cheát roài ta seõ ñi veà ñaâu? Thaéc maéc thöù ba, muoán ra khoûi voøng sanh töû ñoù phaûi laøm sao? Ñoù laø ba vaán ñeà toái heä troïng cuûa kieáp con ngöôøi.

Bôûi thaéc maéc nhö vaäy neân Ngaøi khoâng yeân taâm soáng trong caûnh nhung luïa, vui theo theá gian neân môùi quyeát taâm ñi tu. Khi ñaõ ñi tu, ban ñaàu Ngaøi tìm ñeán nhöõng vò noåi tieáng thôøi ñoù ñeå hoïc ñaïo. Caùc vò thaày aáy daïy cho Ngaøi tu chöùng töø Sô thieàn tôùi Nhò thieàn, Tam thieàn, Töù thieàn. Ngaøi thaáy cuõng chöa giaûi quyeát ñöôïc vaán ñeà mình thaéc maéc. Theá laø tìm thaày khaùc cao hôn, Ngaøi tieáp tuïc ñaït caùc quaû vò töø Khoâng voâ bieân xöù, Thöùc voâ bieân xöù, Voâ sôû höõu xöù cho ñeán Phi phi töôûng xöù. Ñöôïc boán taàng ñònh cao toät aáy roài Ngaøi thaáy cuõng chöa giaûi quyeát ñöôïc ba vaán ñeà mình haèng oâm aáp trong loøng. Luùc naøy khoâng coøn vò Thaày naøo ñuû söùc chæ giaùo cho Ngaøi noåi nöõa.

Ngaøi töø giaõ caùc vò Thaày ñoù, tìm caùch tu khaùc. Hoài xöa ôû AÁn Ñoä nhieàu ngöôøi cho raèng tu khoå haïnh ñeán choã toät cuøng seõ ngoä ñaïo, neân Ngaøi cuõng tu khoå haïnh heát saùu naêm, roát cuoäc khoâng giaûi quyeát ñöôïc ba vaán ñeà treân. Cuoái cuøng Ngaøi tôùi coäi Boà-ñeà traûi coû ngoài kieát giaø. Khi ngoài xuoáng ñaây, Ngaøi theä nguyeän raèng: “Ta ngoài döôùi coäi caây naøy neáu khoâng thaønh ñaïo, thaø xöông tan thòt naùt quyeát khoâng rôøi khoûi coäi caây naøy”. Vôùi yù chí quyeát lieät nhö theá, suoát boán möôi chín ngaøy ñeâm thieàn ñònh döôùi coäi Boà-ñeà, tôùi ñeâm thöù boán möôi chín Ngaøi giaùc ngoä thaønh Phaät, giaûi quyeát trieät ñeå ba vaán ñeà troïng ñaïi ñaõ thaéc maéc laâu nay.

Ngoä ñaïo laø ngoä caùi gì? Tröôùc tieân Ngaøi chöùng ñöôïc Tuùc maïnh minh. Chöõ “tuùc” laø ñôøi tröôùc, “maïng” laø sinh maïng, “minh” laø saùng suoát. Tuùc maïng minh laø saùng suoát, thaáu roõ toät cuøng ñôøi tröôùc cuûa mình, giaûi ñaùp ñöôïc caâu hoûi thöù nhaát “Ta töø ñaâu ñeán ñaây?” Trong kinh dieãn taû Ngaøi thaáy roõ, nhôù roõ töø voâ soá kieáp veà tröôùc cuûa mình, nhö vieäc môùi xaûy ra hoâm qua. Ñôøi tröôùc Ngaøi ñaõ töøng sanh ôû ñaâu, laøm gì… taát caû nhöõng chuyeän quaù khöù cuûa Phaät sau naøy ñöôïc caùc thaày Tyø-kheo keát taäp laïi thaønh kinh Boån Sanh. Ngaøi cuõng thaáy bieát ñôøi tröôùc cuûa caùc ñeä töû sanh ôû ñaâu, laøm gì… ñöôïc keát taäp thaønh kinh Boån Söï. Nhö vaäy caùi nhôù cuûa Ngaøi laø tröïc tieáp nhôù chôù khoâng qua ai keå laïi, cuõng khoâng phaûi do suy luaän maø ra. Ñoù laø giaûi quyeát ñöôïc nghi vaán thöù nhaát.

Keá tieáp, Ngaøi chöùng ñöôïc Thieân nhaõn minh. Thieân nhaõn minh laø con maét saùng suoát thaáy toät cuøng nhöõng gì raát xa, raát nhoû, Ngaøi thaáy töôøng taän heát. Ngaøi thaáy chuùng sanh cheát ñaây sanh kia, do nghieäp daãn ñi trong saùu ñöôøng, nhö ngöôøi ñöùng treân laàu cao nhìn xuoáng ngaõ tö ñöôøng thaáy keû qua, ngöôøi laïi moät caùch roõ raøng. Phaät bieát roõ con ngöôøi cheát roài khoâng phaûi laø heát maø theo nghieäp thoï sanh trong Luïc ñaïo luaân hoài. Ñoù laø giaûi quyeát ñöôïc nghi vaán thöù hai. Thaáy töôøng taän nhö vaäy neân Ngaøi môùi noùi thuyeát luaân hoài.

Ñeán canh naêm, khi sao Mai vöøa moïc Ngaøi chöùng ñöôïc Laäu taän minh. “Laäu” laø rôi rôùt, “taän” laø heát. Töùc bieát töôøng taän lyù do gì khieán chuùng sanh coù maët ôû ñaây, muoán khoâng coøn tieáp tuïc thoï sanh ôû nhöõng ñôøi sau nöõa thì phaûi tu caùch naøo? Noùi roõ hôn, Phaät thaáy roõ nguyeân nhaân töø ñaâu chuùng sanh coù sanh töû vaø nguyeân nhaân ñeå chaám döùt sanh töû, khoâng coøn rôi rôùt, traàm luaân trong tam giôùi nöõa. Thaáy töôøng taän nhö vaäy goïi laø chöùng Laäu taän minh. Theá laø Ngaøi tuyeân boá giaùc ngoä vieân maõn, thaønh Phaät.

Vì theá chuùng ta bieát ñöùc Phaät noùi thuyeát luaân hoài khoâng phaûi do suy luaän, do töôûng töôïng. Khi taâm Ngaøi an ñònh trí tueä saùng ra neân nhôù ñöôïc taát caû moïi vieäc trong voâ soá kieáp veà tröôùc. Keá ñeán khi chöùng ñöôïc Thieân nhaõn minh, Ngaøi thaáy chuùng sanh luaân hoài trong luïc ñaïo laø do nghieäp daãn, ñieàu naøy hôi khoù hieåu. Nghieäp laøm sao thaáy? Maét phaøm chuùng ta khoâng thaáy nhöng vôùi maét Thaùnh thì thaáy.

Bôûi vaäy hoài xöa ñoïc truyeän ta thaáy caùc oâng tieân khi nhìn ai treân ñaàu coù vaàng ñen thì bieát ngöôøi ñoù saép coù tai hoïa. Coøn ai treân ñaàu coù vaàng saùng thì bieát ngöôøi ñoù laø baäc Thaùnh hieàn. Hieän nay caùc töôïng Phaät, Boà-taùt ngöôøi ta hay veõ haøo quang saùng. Phaät thaáy roõ raøng chuùng sanh do nghieäp laønh, nghieäp döõ daãn ñi thoï sanh chôù khoâng phaûi ngaãu nhieân. Nghieäp daãn mình ñi trong saùu ñöôøng sanh töû luaân hoài. Saùu ñöôøng ñoù laø: ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh laø ba ñöôøng aùc; ngöôøi, a tu la vaø trôøi laø ba ñöôøng laønh.

Trong saùu ñöôøng aáy, loaøi suùc sanh vaø ngaï quyû ôû laãn vôùi mình, nhöng ta chæ thaáy ñöôïc suùc sanh, chôù khoâng thaáy ngaï quyû. Coøn ñòa nguïc, coù ngöôøi noùi ñaøo saâu döôùi ñaát laø ñòa nguïc, khoâng phaûi vaäy. Ñòa laø choã, nguïc laø hình phaït ñau khoå. Nhöõng chuùng sanh naøo coù nghieäp aùc sau khi cheát cuøng sanh vaøo choã chòu nhöõng hình phaït ñau khoå, ñoù goïi laø ñòa nguïc. Chôù khoâng coù chuyeän nhö ngöôøi ta töôûng töôïng quyû söù tôùi daét ñi, maø laø nghieäp daãn. Nghieäp töø taâm töôûng hieän ra. Ví duï hoài xöa ta haønh haï ai khoå sôû, baây giôø saép cheát söïc nhôù laïi ngöôøi ñoù, thaáy hoï ñaùnh ñaäp mình, röôït ñuoåi mình neân ta chaïy. Theá laø chaïy thaúng vaøo choã khoå. Ñoù laø tröôøng hôïp ñi trong caùc ñöôøng döõ.

Trôû laïi ñöôøng laønh, coõi ngöôøi laø ñöôøng laønh thaáp nhaát. Nhö vaäy chuùng ta haõnh dieän mình ñang ôû trong ñöôøng laønh, nhöng neáu khoâng kheùo tu thì seõ tuoät xuoáng ñöôøng döõ. Ñöôïc ôû trong ñöôøng laønh mình phaûi coá gaéng tu taäp ñeå vöôn leân, chôù khoâng neân töï maõn. Vì khi höôûng heát phöôùc laønh ta seõ ñoïa vaøo caùc ñöôøng döõ.

Do trí tueä ñöùc Phaät thaáy töôøng taän caùc ñieàu nhö ñaõ noùi. Chaúng nhöõng theá Ngaøi coøn thaáy caû vi truøng neân Phaät noùi ta xem thaáy trong moät baùt nöôùc coù taùm muoân boán ngaøn vi truøng. Ñoù laø thaáy chôù khoâng phaûi suy luaän. Cho tôùi Ngaøi nhìn treân khoâng gian bao la, thaáy haèng haø sa soá theá giôùi khoâng theå keå heát. Duøng töø haèng haø sa soá ñeå noùi nhieàu nhö caùt soâng Haèng. Nhö vaäy caùi thaáy bieát cuûa Phaät khoâng theå nghó löôøng.

Taát caû chuùng ta hieän giôø coù maët ôû ñaây khoâng phaûi chæ moät laàn, maø laø voâ soá laàn roài. Con ngöôøi boû thaân naøy chöa phaûi laø heát, maø coøn lang thang khoâng bieát ñeán bao giôø. Vì vaäy nhaø Phaät thöôøng duøng töø “lang thang trong kieáp luaân hoài”, cöù ñi maõi khoâng bieát döøng nôi ñaâu? Ñöùc Phaät thaáy ñöôïc nhöõng neûo ñöôøng cuûa chuùng sanh ñeán vaø ñi neân Ngaøi môùi noùi “Thuyeát luaân hoài”. Luaân hoài laø gì? Luaân laø baùnh xe, hoài laø laên troøn. Luaân hoài ñi ñaâu? Khoâng ngoaøi ba ñöôøng aùc vaø ba ñöôøng laønh, cöù leân xuoáng quay troøn nhö vaäy hoaøi, goïi laø luaân hoài.

Neáu ngöôøi laøm ñieàu toát khi cheát seõ ñi caùc ñöôøng treân. Höôûng heát phöôùc roài thì tuoät xuoáng trôû laïi, coøn keû laøm xaáu thì ñoïa vaøo caùc ñöôøng döôùi, ñeàn traû heát nghieäp môùi ñöôïc troài leân. Leân xuoáng, leân xuoáng khoâng ra khoûi voøng luïc ñaïo neân goïi laø baùnh xe luaân hoài. Ñoù laø noùi luaân hoài trong caùc ñöôøng.

Baây giôø chuùng ta ñaët caâu hoûi laïi: “Hieän taïi trong thaân mình coù luaân hoài khoâng?” Tim ñaäp toáng maùu ñi nuoâi khaép cô theå, maùu chaïy voøng voøng roài cuõng trôû veà tim. Cöù theá laån quaån voøng quanh hoaøi, khoâng ñi ñaâu khaùc. Y hoïc duøng töø tuaàn hoaøn maùu, nghóa laø maùu ñi roài trôû veà, ñi roài trôû veà. Ñoù laø noùi luaân hoài trong con ngöôøi. Coøn quaû ñaát coù luaân hoài khoâng? Noù quay hoaøi heát ngaøy tôùi ñeâm, ñoù cuõng laø luaân hoài. Thaønh ra con ngöôøi ôû trong voøng luaân hoài maø khoâng bieát. Ñoù laø moät leõ thöïc chôù khoâng phaûi suy lyù gì heát.

Khi chuùng ta ñaõ bieát thuyeát luaân hoài trong ba ñöôøng laønh, ba ñöôøng döõ roài, baây giôø phaûi laøm sao? Phaûi choïn ba ñöôøng laønh maø ñi, toái thieåu cuõng phaûi ñi laïi ñöôøng cuõ cuûa mình, laø laøm ngöôøi. Ai khaù hôn thì vöôn leân treân coõi trôøi. Muoán trôû laïi coõi ngöôøi Phaät daïy phaûi thoï Tam qui, giöõ naêm giôùi. Naêm ñieàu kieän ñoù laø Nhaân thöøa Phaät giaùo, töùc tu ñeå ñöôïc laøm ngöôøi. Ñoù laø ñieàu caên baûn maø chuùng ta phaûi nhôù.

Muoán ñöôïc leân nöõa thì tu Thaäp thieän, töùc tu möôøi ñieàu laønh ñöôïc leân coõi trôøi. Coøn haïng trung laø a-tu-la. A-tu-la laøm laønh nhieàu laém, sieâng naêng boá thí tu phöôùc nhöng ñoäng tôùi lieàn saân. Ñaây laø thaàn chôù khoâng phaûi trôøi. Theá neân quí vò trong khi boá thí laøm phöôùc, nhôù ñöøng saân. Vì ñoù laø nhaân sanh vaøo loaøi a-tu-la. Cho neân ai tu maø hay gaây goå thöôøng bò quôû laø hieän töôïng a-tu-la ñoù.

Nghieäp laø moät luaät raát coâng baèng cho taát caû moïi loaøi, mình taïo thì mình höôûng. Laøm phöôùc ñöôïc phöôùc, laøm toäi chòu toäi. Neáu laøm troïn möôøi ñieàu aùc thì ñi thaúng xuoáng ñòa nguïc, khoâng nghi ngôø. Khaù khaù hôn khoâng tôùi möôøi ñieàu, nhöng naëng veà tham thì sanh vaøo loaøi quyû ñoùi. Ngaï quyû soáng lang thang trong coõi theá gian, tuoåi thoï raát laâu phaûi chòu ñoùi khaùt gheâ laém, neân kieáp ngaï quyû cuõng heát söùc khoå. Keá ñeán suùc sanh, trong möôøi ñieàu aùc laøm chöøng naêm ñieàu laø ñuû laøm suùc sanh roài. Suùc sanh naëng veà si neân khoâng bieát phaân bieät gì heát, khoâng tö caùch nhö con ngöôøi. Ñoù laø yù nghóa cuûa luaân hoài.

Noùi luaân hoài trong saùu ñöôøng, nhöng ai baét mình ñi? Nghieäp baét. Nghieäp do ai taïo? Khoâng ai coù quyeàn aùp ñaët ta, töï ta quyeát ñònh töï ta choïn löïa maø thoâi. Khoâng phaûi ta coù toäi Phaät ñaøy xuoáng döôùi ñòa nguïc hay coù phöôùc Phaät ñöa leân coõi trôøi. Nhö hieän giôø chuùng ta coù maët treân theá gian naøy, coù ngöôøi khaù giaû coù keû ngheøo naøn, cô cöïc laø do ai? Ñoå thöøa trôøi khieán, ñöôïc khoâng? Söï thöïc taïi ngöôøi khoâng coù phöôùc neân tính ñaâu traät ñaáy, laøm gì cuõng thaát baïi neân ngheøo. Coøn ngöôøi coù phöôùc tính ñaâu truùng ñoù neân giaøu. Ñoù laø do phöôùc nghieäp rieâng cuûa moãi ngöôøi taïo ra, chôù khoâng phaûi ai ñem ñeán cho mình. Vì chuùng ta khoâng bieát ñieàu ñoù neân ñoå thöøa ñaây kia, maø khoâng nhaän ra nguyeân nhaân do chính mình.

Ñôøi hieän taïi cuûa chuùng ta coù hai tính chaát quan troïng. Thöù nhaát laø traû nôï hoaëc höôûng phöôùc cuûa quaù khöù. Nhieàu ngöôøi sanh ra laø con oâng lôùn hoaëc nhaø giaøu, ñoù laø höôûng phöôùc. Nhieàu ngöôøi sanh ñaõ moà coâi hoaëc cha meï ngheøo khoå baàn cuøng, hung döõ, ñoäc aùc… ñoù laø traû nôï. Thöù hai laø chuaån bò cho ñôøi sau. Thaønh ra ta coù chuyeån nghieäp laø chuyeån ngay ñôøi hieän taïi, cho neân ñôøi hieän taïi raát quan troïng. Neáu cuoäc soáng naøy mình ñöôïc nhieàu thuaän lôïi thì neân chuaån bò cho mai kia, ñöøng ñeå tuoät xuoáng. Neáu cuoäc soáng naøy baát nhö yù mình cuõng cöôøi thoâi, vì bieát taïi hoài xöa mình ngu neân baây giôø phaûi chòu thoâi. Baây giôø ñeàn laïi caùi ngu hoài xöa neân cam chòu khoâng giaän ai, khoâng keâu trôøi traùch ñaát. Coá gaéng laøm sao taïo duyeân toát ñeå hieän ñôøi an vui phaàn naøo vaø mai sau ñöôïc toát ñeïp hôn.

Ngöôøi hieåu ñöôïc thuyeát luaân hoài cuûa Phaät daïy thì cuoäc soáng noäi taâm vöõng vaøng, ngheøo khoâng traùch, giaøu khoâng töï cao. Bôûi bieát baây giôø ta höôûng maø khoâng laøm toát nöõa thì mai kia tuoät xuoáng seõ khoå. Hoaëc hieän giôø mình bò nhöõng ñaøy ñoïa thì vui veû chaáp nhaän, söûa laïi ñöøng ñeå tuoät xuoáng nöõa maø phaûi naâng leân. Nhö vaäy laø tu. Bieát roõ lyù luaân hoài töï nhieân ta taïo cho mình con ñöôøng ñi leân, khoâng coù taâm oaùn hôøn thuø gheùt ai heát.

Theá gian thöôøng coù beänh, mình ngheøo maø ai giaøu thì thaáy gheùt ngöôøi ta. Mình hoïc dôû thaáy ngöôøi hoïc gioûi thì ganh tî. Ñoù laø taät xaáu, töï mình chuoát nghieäp maø thoâi. Trong kinh Phaät noùi, töø khi phaùt taâm tu cho tôùi thaønh Phaät, traûi qua ba voâ soá kieáp laøm taát caû caùc vieäc coâng ñöùc môùi thaønh töïu ñaïo quaû Voâ thöôïng Boà-ñeà. Nhö vaäy söï tích luõy roõ raøng khoâng maát, tích luõy toát thì quaû noái tieáp toát, tích luõy xaáu thì quaû noái tieáp xaáu.

Ngöôøi theá gian khoâng bieát neân oaùn traùch cha meï khoâng coù phöôùc neân sanh mình ra khoå. Hoaëc cha meï khoâng coù taøi neân mình baây giôø phaûi thua suùt ngöôøi ta. Maø khoâng bieát chính mình thoï nhaän quaû baùo ñôøi tröôùc ñaõ taïo neân môùi sanh vaøo gia ñình töông öng nhö theá. Cha meï chæ laø phaàn phuï thoâi, goác laø baûn thaân mình. Nhö vaäy thuyeát luaân hoài noùi leân leõ thöïc cuûa kieáp ngöôøi. Ñöùc Phaät ñaõ thaáy, ñaõ nhôù roõ raøng neân noùi ra cho chuùng ta bieát, chôù khoâng phaûi do Ngaøi töï töôûng töôïng. Ngaøy nay mình nghe hôi khoù tin. Bôûi vì chuùng ta nhìn noâng caïn quaù neân khoâng tin ñöôïc.

Khi bieát roõ kieáp luaân hoài nhö vaäy, ai can ñaûm taïo theâm nhöõng nghieäp aùc ñeå chòu khoå hôn? Cho neân chuùng ta phaûi tinh taán laøm nhöõng ñieàu laønh, ñieàu thieän. Neáu khoâng laøm cho ai, ít ra ta cuõng giöõ ñöôïc phaàn mình, ñöøng phaïm nhöõng giôùi ñöa ta ñi xuoáng. Ñoù laø tu. Ñöùc Phaät thaáy roõ söï nguy hieåm cuûa luaät nhaân quaû luaân hoài neân chæ cho mình ñöôøng loái tu, chôù khoâng phaûi aùp ñaët mình laøm gì. Khi qui y thoï naêm giôùi, quí thaày hoûi Phaät töû “giöõ ñöôïc khoâng?”, quí vò giöõ ñöôïc thì noùi “daï ñöôïc”, coøn neáu giöõ chöa ñöôïc thì laøm thinh, chôù Phaät ñaâu coù eùp. Vì giöõ giôùi laø giöõ cho mình, khoâng phaûi giöõ cho Phaät.

Ñi saâu vaøo taâm lyù moãi ngöôøi, chuùng ta seõ thaáy mình ñaõ töøng quen thuoäc, öa thích vôùi nhöõng vieäc laøm cuûa thuôû quaù khöù. Ví duï nhö baûn thaân toâi, taïi sao laïi thích tu? Ngöôøi ñôøi lôùn leân lo chuyeän laøm aên hoaëc gì gì ñoù, taïi sao mình khoâng thích nhöõng chuyeän aáy maø laïi thích ñi tu? Nhö vaäy laø töø ñôøi quaù khöù ta ñaõ tích luõy haït gioáng ñoù roài, neân baây giôø coù maët ñaây luoân nhôù vieäc aáy. Roõ raøng chuùng ta khoâng queân heát nhaân quaù khöù, nhaân naøo chöùa saâu ñaäm seõ trôû thaønh sôû thích, vieäc laøm cuûa mình trong ñôøi naøy.

Coù ngöôøi ra ñôøi thích laøm laønh, coù ngöôøi ra ñôøi laïi hung döõ. Moãi ngöôøi thích moãi caùch, ñoù laø do söï tích luõy cuûa quaù khöù khaùc nhau. Quaù khöù ñaõ tích luõy saün neân baây giôø noù hieän ra nôi mình. Quí Phaät töû kieåm laïi xem, neáu do gien cha meï sanh ra laø yeáu toá duy nhaát taïo thaønh nhöõng ñöùa con sau naøy, thì cha meï beänh taät gì con cuõng phaûi beänh taät y heät nhö theá. Roài taâm hoàn cuûa con do caùi gì taïo? Coù nhieàu cha meï raát hieàn nhöng con khoâng hieàn. Hoaëc ngöôïc laïi cha meï döõ maø con laïi hieàn. Nhöõng söï khaùc bieät ñoù nhaø Phaät goïi laø nghieäp tích luõy cuûa quaù khöù, chuùng ta mang theo khi thoï sanh. Nhöõng gì mình ñaõ chöùa chaáp ñôøi tröôùc, baây giôø noù hieän ra roõ raøng. Nhö hai anh em ruoät, theå xaùc gioáng chuùt chuùt maø taâm hoàn khoâng gioáng nhau. Nhö vaäy môùi thaáy moãi ngöôøi sanh ra mang moät nghieäp khaùc nhau, töø ñoù coù nhöõng sai bieät khaùc nhau.

Theá thì muoán treân ñöôøng luaân hoài mình ñi ñöôøng toát, khoâng ñi ñöôøng xaáu phaûi laøm sao? Thaáy ngöôøi ñaùng gheùt ta neân xöû söï theá naøo? Neân nghó raèng hoï coù laøm gì haïi mình maø gheùt. Gheùt ngöôøi nhö vaäy laø ta ñaõ coù yù nghó xaáu roài. Neáu tieáp tuïc nuoâi döôõng yù nghó naøy, sanh chuyeän noùi naøy noùi kia vôùi ngöôøi ta laø caùi côù ñeå taïo theâm nghieäp. Neáu moïi ngöôøi ñeàu bieát tu nhö vaäy thì gia ñình, xaõ hoäi ñeïp bieát bao nhieâu. Vì chuùng ta khoâng hieåu nhö theá gheùt ai lieàn kieám chuyeän gaây söï vôùi ngöôøi ta. Cöù vaäy maø taïo nghieäp choàng chaát tieáp noái khoâng coù ngaøy cuøng.

Nhaø Phaät noùi nghieäp töø thaân, mieäng, yù maø sanh. Nhöng thöïc ra yù chuû ñoäng taïo nghieäp. Mieäng noùi toát xaáu cuõng töø yù, thaân laøm toát xaáu cuõng töø yù. YÙ laø noùi chung cho taát caû nhöõng phaân bieät thöông gheùt, buoàn giaän, hôn thua, phaûi quaáy… ñeàu laø yù nghó cuûa mình. Chuùng ta soáng chaïy theo nhöõng yù nghó ñoù laø chaïy theo nghieäp. Bôûi coù yù nghó xaáu neân mình môùi noùi baäy, laøm baäy. Do yù nghó toát neân ta môùi noùi laønh, laøm laønh. Khi thaân naøy hoaïi thì nghieäp ñoù khoâng hoaïi, vì noù ñaâu coù töôùng maïo maø hoaïi, neân seõ theo ta thoï sanh ôû ñôøi sau. Nhaø Phaät goïi laø mang nghieäp ñi trong luaân hoài sanh töû. Vaäy muoán chaám döùt nghieäp phaûi ñieàu phuïc ñöôïc chuù “yù” naøy.

Quí vò thaáy quí thaày, quí coâ trong Thieàn vieän ngoài lim dim ngoù xuoáng hoaøi, ñoù laø laøm gì? Laø ngoài thieàn, coát ñeå ñònh caùi yù ñoù neân goïi laø Thieàn ñònh. Taát caû nhöõng nghó suy laêng xaêng, loän xoän baét noù laëng xuoáng heát. Chöa laëng thì raùng ngoài laâu cho noù laëng. Chöøng naøo noù laëng ñöôïc roài thì nhaân taïo nghieäp khoâng coøn, maø nhaân taïo nghieäp khoâng coøn thì quaû luaân hoài sanh töû ñaâu coù. Ñoù laø giaûi thoaùt sanh töû.

Theá neân muoán bieát coù luaân hoài hay khoâng, chuùng ta cöù nghieäm trong taâm nieäm cuûa mình seõ roõ. Cha meï sanh thaân ñöôïc maø khoâng theå sanh taâm nieäm cuûa mình. Coù taâm nieäm raát laønh, coù taâm nieäm raát döõ. Nhö vaäy taâm nieäm ñoù töø ñaâu ra? Chính do söï tích luõy cuûa ñôøi tröôùc, khoâng nghi ngôø gì heát. Neân nhieàu ngöôøi ngaïc nhieân, taïi sao ngöôøi ñoù coøn nhoû maø khoâng chòu aên maën? Coøn coù keû cha meï khuyeân aên chay thì aên khoâng ñöôïc, moät ngaøy cuõng khoâng aên noåi. Ñoù laø do tích luõy töø tröôùc, baây giôø gaëp laïi thaáy quen, thaáy thích, chôù khoâng phaûi boång döng maø coù.

Tích luõy töùc laø nhöõng gì ñôøi tröôùc mình ñaõ töøng laøm töøng huaân taäp. Ñôøi naøy trôû laïi nhöõng thöù tích luõy ñoù khoâng maát. Vì vaäy trong kieáp luaân hoài chuùng ta theo nghieäp mình ñaõ tích luõy, chaát chöùa maø hieän ra thaønh taâm hoàn caù bieät cuûa moãi ngöôøi. Neân noùi ñeán luaân hoài chuùng ta ñöøng theøm suy gaãm gì heát, cöù nhìn laïi noäi taâm mình thì bieát ngay. Taïi sao ngöôøi ñoù chöa quen thuoäc gì heát maø mình thaáy deã thöông, hoaëc keû kia cuõng chaúng quen thuoäc gì heát maø mình thaáy phaùt gheùt. Ñaâu coù traû lôøi ñöôïc. Taïi vì chuùng ta khoâng nhôù noåi, neân noùi khoâng bieát taïi sao kyø vaäy. Thaät ra do nghieäp tích luõy cuûa quaù khöù chieâu caûm neân.

Treân ñôøi naøy ai khoâng coù nhöõng ngöôøi thaân, nhöõng keû thuø. Coù thaân, coù thuø gaëp laïi nhau laø khoå. Ngöôøi thaân thì mình thöông, ngöôøi thuø thì mình gheùt. Nhieàu ngöôøi noùi taïi sao anh chò coù duyeân quaù, xin caùi gì cuõng ñöôïc. Coøn toâi voâ duyeân xin caùi gì cuõng khoâng ai cho. Taïi mình hay taïi trôøi ñaát  xui khieán. Chaúng qua hoài tröôùc mình haát huûi thieân haï quaù, baây giôø tôùi phieân ngöôøi ta haát huûi laïi mình. Bình ñaúng thoâi. Cuï theå nhö maáy chuù ñi baét choù, duø khoâng coù xaùch voøng, khoâng laøm gì heát ñi chôi thöôøng thoâi, maø maáy con choù noù gheùt, noù suûa gheâ laém. Nhö vaäy mình taïo nghieäp laønh, nghieäp döõ khoâng ñôïi ñôøi sau môùi traû quaû maø ngay hieän taïi cuõng öùng hieän quaû baùo phaàn naøo. Ñoù laø moät leõ thöïc.

Ñöùc Phaät do tu maø chöùng bieát neân noùi ra nhö vaäy, chuùng ta khoâng thaáy laø vì chöa ñuû trí tueä. Bao giôø mình tu ñöôïc nhö Phaät cuõng seõ thaáy bieát nhö Ngaøi. Trong kinh keå laïi Toân giaû Muïc Kieàn Lieân khi chöùng A-la-haùn roài, moät hoâm Ngaøi ñi treân ñöôøng thaáy coù loaøi quyû ñaàu raát to, buïng laïi nhoû xíu thaân theå gheâ gôùm laém. Ngaøi veà thuaät laïi vôùi Phaät, Phaät noùi ta cuõng thöôøng thaáy chuùng, nhöng noùi khoâng ai bieát neân ta khoâng noùi. Vaäy ai tu tôùi ñoù, chöùng tôùi ñoù ñeàu thaáy nhö nhau, chôù khoâng phaûi chæ rieâng Phaät thoâi.

Nhieàu ngöôøi baûo nhöõng gì maét thaáy tai nghe toâi môùi tin. Nhöng maét mình chaéc gì thaáy ñöôïc taát caû moïi caûnh giôùi. Caùi thoâ thì thaáy, caùi teá khoâng thaáy. Nhö vi truøng neáu khoâng nhôø kieán hieån vi laøm sao con ngöôøi thaáy ñöôïc? Ñem con maét phaøm phu so saùnh vôùi con maét Thaùnh nhaân thì thaät laø quaù thoâ thieån. Nhö nhöõng luoàng ñieän noù ñi töù tung treân trôøi mình thaáy khoâng? Khoâng. Maø coù khoâng? Coù ñaày ñuû. Cho neân chuùng ta khoâng neân tin vaøo con maét coøn raát haïn cheá cuûa mình. Coù nhöõng caùi hieän thöïc maø mình chöa thaáy ñöôïc, chöa hieåu ñöôïc. Theá neân chôù voäi cho caùi thaáy nghe cuûa mình laø ñuùng. Môùi nghe ñaøng kia trôû laïi thuaät laïi ñaõ traät laát roài, nhieàu khi coøn daäm theâm moät hai tieáng theo yù mình nöõa. Roõ raøng caùi thaáy nghe cuûa keû phaøm phu khoâng coù giaù trò thöïc.

Vaäy nhôø Tuùc maïng minh vaø Thieân nhaõn minh, ñöùc Phaät noùi cho chuùng ta bieát thuyeát luaân hoài. Nghe theá roài, ta töï kieåm ñieåm laïi mình xem ñieàu ñoù coù phaûi laø leõ thöïc khoâng? Bieát ñöôïc leõ thöïc roài mình phaûi laøm sao? Tha hoà chaïy ñaâu thì chaïy hay phaûi choïn ñöôøng maø ñi? Phaät daïy chuùng ta phaûi choïn ñöôøng maø ñi sao cho hieän ñôøi ñöôïc an oån vaø mai kia cuõng an oån. Ñoù laø tu.

Tu laø ñeå cöùu Phaät hay cöùu mình? Nhieàu ngöôøi noùi thöông Phaät quaù neân toâi tu. Phaät khoå caùi gì maø thöông? Chính mình môùi khoå ñaây neø. Mình khoå, mình thöông mình, mình tu chôù khoâng phaûi thöông Phaät. Chuùng ta mang ôn Phaät chæ ñöôøng cho mình tu, chôù khoâng phaûi vì Phaät maø tu. Chuùng ta töï kieåm ñieåm laïi baûn thaân, xem hieän giôø mình ñaõ thöïc hieän ñöôïc nhöõng gì Phaät daïy, xöùng ñaùng ñi ñöôøng naøo? Nhö vaäy töï bieát mai kia khoå hay vui roài, ñaâu caàn phaûi hoûi ai. Phaät töû coù beänh cöù thaép nhang caàu Phaät ñoä cho con ñôøi sau ñöôïc sung söôùng, heát khoå. Mình cöù taïo nghieäp aùc maø caàu Phaät ñoä, laøm sao ñoä ñöôïc?

Ñeán thöù ba laø Phaät chöùng ñöôïc Laäu taän minh, Ngaøi thaáy roõ nguyeân nhaân naøo ñöa con ngöôøi ñi trong sanh töû vaø nguyeân nhaân naøo ñeå döùt maàm sanh töû. Do thaáy roõ nhö vaäy neân sau ñoù ñöùc Phaät môùi ñi giaùo hoùa chuùng sanh. Laàn thuyeát phaùp ñaàu tieân Ngaøi noùi phaùp Töù ñeá, laø boán chaân lyù chaéc thaät do ñöùc Phaät thaáy nhö theá neân noùi ra nhö theá. Ñoù laø Khoå ñeá, Taäp ñeá, Dieät ñeá, Ñaïo ñeá.

Khoå ñeá laø do Ngaøi chöùng nghieäm ñöôïc caûnh sanh, giaø, beänh, cheát cuûa con ngöôøi. Chuùng ta coù chaáp nhaän con ngöôøi laø khoå khoâng? Nhöõng vò coøn treû coù leõ chöa chaáp nhaän ñieàu naøy ñaâu, vì coøn nhieàu haïnh phuùc. Nhöng Phaät noùi taát caû ñeàu khoå. Taïi sao? Duø thaày thuoác hay baùc só coù chaéc mình khoûi ñau khoûi giaø khoâng? Coù ñau, coù giaø thì coù khoå. Vaø caùi khoå cuoái cuøng laø khoå cheát. Trong cuoäc soáng con ngöôøi giaønh giöït ñeå coù mieáng aên no ñuû cuõng laø khoå roài, laïi coøn noäi thaân beänh hoaïn, giaø cheát uïp tôùi khoâng ai traùnh khoûi. Nhö theá khoâng khoå laø gì? 

Khoå ñeá roài tôùi Taäp ñeá. Ñoù laø nhaân taïo khoå nhö tham, saân, si v.v… Muoán heát Taäp thì phaûi dieät noù, dieät heát taäp thì töï nhieân quaû khoâng coøn. Dieät caùc thöù taäp nhaân khoå chính laø dieät yù phaân bieät phaûi quaáy, hôn thua, laøm phaùt sinh phieàn naõo tham, saân, si ñoù. Con ñöôøng tu raát roõ raøng. Nhieàu ngöôøi khoâng hieåu, cöù ngôõ tu Phaät laø phaûi tích cöïc laøm naøy, laøm noï, chôù ngoài thieàn yeân laëng caû ngaøy voâ lyù quaù. Nhöng hoï khoâng ngôø chính ñoù laø nhaém thaúng goác ñeå trò. Trò goác ñöôïc roài thì seõ döùt nhaân, quaû theo ñoù cuõng khoâng coøn.

Quí vò laøm laønh thì toát seõ ñöôïc leân coõi laønh. Nhöng ôû coõi laønh höôûng heát phöôùc, khoâng bieát tu seõ tuoät xuoáng laïi. Coøn ngöôøi muoán döùt heát maàm sanh töû, luaân hoài leân xuoáng thì phaûi döùt ngay caùi yù. YÙ laëng ñöôïc roài thì taâm ñònh, taâm ñònh môùi khoâng ñi trong voøng luïc ñaïo nöõa. Cho neân noùi ñaïo Phaät laø ñaïo giaûi thoaùt. Giaûi thoaùt laø döùt heát nhöõng maàm taïo nghieäp hoaëc thieän hoaëc aùc ñeå ñi trong sanh töû.

Cho neân Luïc Toå Hueä Naêng daïy: “khoâng nghó thieän, khoâng nghó aùc caùi gì laø baûn lai dieän muïc cuûa Thöôïng toïa Minh?”. Ngay ñoù Thöôïng toïa Minh lieàn ngoä ñaïo. Baây giôø quí vò ngoài naêm ba phuùt khoâng nghó ñieàu gì heát, luùc ñoù coù bieát khoâng? Caùi bieát aáy ñaâu phaûi do suy nghó maø coù. Caùi bieát ñoù laø bieát thöôøng xuyeân cuûa mình, nhöng vì chuùng ta queân neân cöù soáng theo caùi suy nghó hoaøi. Cho neân Phaät daïy mình phaûi döøng nhöõng suy nghó ñoù laïi thì caùi chaân thaät hieän ra. Ñoù laø maët thaät xöa nay cuûa mình. Ñôn giaûn khoâng?

Theá thì quí thaày, quí coâ ôû chuøa vì quyeát tu giaûi thoaùt neân phaûi taäp ngoài thieàn hoaëc nieäm Phaät cho ñöôïc nhaát taâm. Nhaát taâm thì ñaâu coøn nghó baäy, ñoù laø nhaân giaûi thoaùt luaân hoài sanh töû. Quí Phaät töû khoâng theo ñaïo Phaät thì thoâi, ñaõ theo thì phaûi naém vöõng ñöôøng loái Phaät chæ daïy, tu cho ñuùng. Phaûi choïn con ñöôøng hôïp vôùi khaû naêng cuûa mình, töøng böôùc tu taäp theo lôøi chæ daãn cuûa Phaät. Coù theá môùi khoâng sôï ngaøy mai ñöôøng tröôùc toái taêm, khoâng bieát loái ñi.

Buoåi noùi chuyeän tôùi ñaây cuõng quaù ñuû roài. Bao nhieâu ñoù neáu Phaät töû kheùo öùng duïng tu caû ñôøi cuõng chöa xong. Noùi thì mau nhöng haønh raát laâu. Caàn phaûi phaùt taâm duõng maõnh, beàn bæ thöïc haønh cho tôùi bao giôø thaønh töïu môùi thoâi.

Chuùc quí vò ñeàu ñöôïc mau chaám döùt khoå luaân hoài sanh töû.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM