HOA VOÂ ÖU

TAÄP 08

H.T THÍCH THANH TÖØ

TINH THAÀN XUAÁT TRAÀN CUÛA ÑAÏO PHAÄT

Quaän Cam Myõ Quoác - 1994

Hoâm nay chuùng toâi ñaõ ñeán taän ñaây thaêm taát caû quí Phaät töû, ñoù laø ñieàu ñaùng möøng. Nhöng theo quan nieäm cuûa ngöôøi tu, chuùng ta gaëp nhau khoâng phaûi chæ thaêm hoûi söùc khoûe thoâi maø coøn coù nhöõng lôøi nhaéc nhôû trong vieäc tu haønh. Do ñoù hoâm nay Ban toå chöùc yeâu caàu chuùng toâi coù vaøi lôøi nhaéc nhôû cho quí Phaät töû tu haønh.

Ñeà taøi chuùng toâi muoán noùi hoâm nay laø Tinh thaàn xuaát traàn cuûa ñaïo Phaät. Ñaïo Phaät laø ñaïo cuûa con ngöôøi. Ñöùc Phaät ra ñôøi vì muoân loaøi, trong ñoù chuû yeáu laø loaøi ngöôøi. Cho neân moïi haønh ñoäng cuûa Ngaøi ñeàu nhaém ñeán con ngöôøi. Ñaïo Phaät daïy chuùng ta phaûi thaáy ñöôïc chaân lyù, ñaït ñöôïc leõ thöïc neân noùi tôùi ñaïo Phaät laø noùi tôùi ñaïo giaùc ngoä. Toâi nhaán maïnh laïi, ñaïo Phaät laø ñaïo giaùc ngoä chôù khoâng phaûi ñaïo cuûa loøng tin. Chuùng ta theo ñaïo Phaät laø ñeå tìm caàu söï giaùc ngoä, maø muoán ñöôïc giaùc ngoä thì phaûi vaøo ñaïo baèng trí tueä, baèng caùi nhìn ñuùng nhö thaät, chôù khoâng theå nhìn khaùc hôn ñöôïc.

Phaät töû khi böôùc chaân vaøo ñaïo Phaät, quí vò thaáy Phaät coù daïy chuùng ta ñieàu gì huyeàn bí maàu nhieäm khoâng? Phaät daïy chuùng ta toaøn nhöõng ñieàu thaät. Ví duï Phaät töû taïi gia, Phaät daïy phaûi giöõ naêm giôùi, roõ raøng coù gì cao sieâu huyeàn bí ñaâu, chæ laø nhöõng leõ thöïc. Neáu chuùng ta soáng giöõ ñöôïc nhö theá thì mình laø moät con ngöôøi toát, hieän taïi gaây aûnh höôûng toát vôùi gia ñình xaõ hoäi, mai kia cuõng ñöôïc sanh nôi toát. Ñoù laø leõ thöïc chôù khoâng coù gì huyeàn bí caû. Bôûi vì ñöùc Phaät laø moät con ngöôøi thöïc, chöùng nghieäm leõ thöïc cho neân nhöõng gì Ngaøi noùi cuõng laø leõ thöïc.

Laâu nay chuùng ta nhìn ñaïo Phaät coù veû huyeàn bí nhieàu quaù, maø ñaõ huyeàn bí thì taêng tröôûng loøng tin chôù khoâng taêng tröôûng trí tueä. Neáu muoán ñi ñuùng vôùi tinh thaàn môû saùng con maét trí tueä, chuùng ta phaûi nhìn ñaïo Phaät ñuùng nhö Ngaøi muoán. Ñoïc lòch söû, chuùng ta ñeàu bieát ñöùc Phaät laø moät vò Boà-taùt Nhaát sanh boå xöù, ra ñôøi ôû coõi naøy laàn choùt tu haønh chöùng quaû thaønh Phaät. Cho neân coâng phu tu cuûa Ngaøi ñaõ traûi qua voâ soá kieáp vun boài haïnh nguyeän trí tueä roài, ñeán ñaây laø saép vieân maõn. Nhö vaäy ñöông nhieân Ngaøi coù ñuû khaû naêng taïo ra nhöõng caûnh huyeàn bí laï luøng. Vaäy taïi sao Ngaøi khoâng töø treân khoâng giaùng xuoáng maø laïi xuaát hieän trong moät gia ñình nhö nhöõng ngöôøi theá tuïc, roài cuõng sanh ra nhö bao nhieâu ngöôøi?

Nhìn laïi lòch söû cuûa ñöùc Phaät, cuõng coù vaøi ñieåm ñöôïc toâ ñieåm hôi maàu nhieäm moät chuùt nhö Ngaøi sanh ra beân hoâng phaûi cuûa Hoaøng haäu Ma Gia, roài ñi baûy böôùc treân hoa sen v.v... Vôùi chuùng toâi, neáu caùc nhaø vieát söû cöù ñeå ñöùc Phaät sanh ra nhö moïi ngöôøi thì toát hôn. Taïi sao vaäy? Bôûi vì neáu ta thöøa nhaän nhöõng hình aûnh kyø dieäu trong luùc Phaät sinh ra thì seõ gaëp roái raém ngay trong ñôøi soáng cuûa Ngaøi. Bôûi coù nhieàu ngöôøi ôû theá gian, cha meï sinh ra nuoâi lôùn leân, khoâng aên maën ñöôïc phaûi aên chay roài ñi tu. Nhöõng vò ñoù chöa phaûi Boà-taùt, theá maø hoï coøn nhôù caùc chuyeän tieàn duyeân, neân ra ñôøi aên chay roài ñi tu. Huoáng ñöùc Phaät laø moät vò Boà-taùt ñaày ñuû coâng haïnh, chæ coøn moät ñôøi nöõa thaønh Phaät chaúng leõ Ngaøi queân heát nhöõng tieàn duyeân cuûa mình? Taïi sao khi sinh ra ôû trong hoaøng cung, Ngaøi cuõng soáng nhö bao nhieâu oâng hoaøng khaùc, laàn laàn lôùn leân cuõng laäp gia ñình, coù con. Neáu Ngaøi giöõ haïnh thanh tònh nhö thuôû naøo thì chaéc khoâng coù gia ñình cuõng khoâng coù con. Nhö vaäy laø sao?

Laïi nöõa, khi Ngaøi ñi ra ngoaïi thaønh, treân ñöôøng thaáy ngöôøi giaø, ngöôøi beänh, ngöôøi cheát, Ngaøi khoâng hieåu, phaûi nhôø Sa-naëc giaûi thích môùi hieåu. Nhö vaäy nhöõng ñieåm maàu nhieäm tröôùc kia trôû thaønh laï luøng. Bôûi vì neáu Ngaøi ñaõ laø baäc Thaùnh roài thì caàn gì phaûi nhôø giaûi thích, thaáy ñaâu laø suoát ñoù. Ñaây laø nhöõng vaán ñeà toâi neâu leân cho taát caû chuùng ta cuøng suy nghieäm.

Theo yù rieâng chuùng toâi, toâi nghó ñöùc Phaät sinh ra nhö moïi ngöôøi cho neân roài Ngaøi cuõng phaûi hoïc. Hoïc roài môùi hieåu, töø hoïc hieåu ñoù sau naøy gaëp duyeân toát, Ngaøi lieàn thöùc tænh ñi tu. Coù theá haøng phaøm phu chuùng ta nhìn laïi göông lòch söû cuûa Phaät, thaáy Ngaøi cuõng laø con ngöôøi nhö mình, thöùc tænh ñi tu roài thaønh ñaïo. Chuùng ta cuõng laø ngöôøi nhö Ngaøi, neân cuõng coù quyeàn thöùc tænh ñi tu roài thaønh ñaïo. Neáu Ngaøi sinh ra quaù maàu nhieäm huyeàn bí, coøn chuùng ta sinh ra quaù taàm thöôøng thì mình seõ maëc caûm raèng vieäc laøm ñoù chæ coù baäc kyø ñaëc nhö Ngaøi môùi laøm ñöôïc, coøn taàm thöôøng nhö mình thì baát khaû thi. Neáu nhìn ñöùc Phaät theá aáy, chuùng ta seõ thaáy Ngaøi raát gaàn guõi, raát thieát thöïc vôùi con ngöôøi. töø ñoù ta coá gaéng tu ñeå ñaït ñöôïc keát quaû nhö Phaät. Nhö vaäy ñaïo Phaät môùi thöïc teá chöù!

Hoài xöa Thaùi töû thaáy caûnh giaø beänh cheát, Ngaøi thöùc tænh ñi tu. Baây giôø taát caû chuùng ta cuõng thaáy caûnh giaø beänh cheát nhöng thöùc tænh chöa? Phaät thaáy ngöôøi giaø lieàn bieát mình seõ giaø, thaáy ngöôøi beänh lieàn bieát mình seõ beänh, thaáy ngöôøi cheát lieàn bieát mình seõ cheát, neân Ngaøi khoâng cam ngoài yeân chôø caùi giaø, beänh, cheát ñeán vôùi mình neân ñi tu. Coøn chuùng ta thaáy ngöôøi giaø thì nghó ñoù laø oâng giaø mình coøn treû chöa gaáp gì. Thaáy ngöôøi beänh noùi ngöôøi ta beänh chôù mình chöa beänh, thaáy ngöôøi cheát noùi ngöôøi ñoù cheát chôù mình chöa cheát. Vì theá chuùng ta khoâng tænh neân khoâng voäi vaøng ñi tu. Phaät vaø chuùng ta khaùc nhau ôû choã tænh vaø meâ ñoù, chôù khoâng phaûi khaùc nhau ôû choã huyeàn bí.

Nhö chuùng ta ñaõ bieát ñöùc Phaät sau khi daïo boán cöûa thaønh, thaáy caûnh giaø beänh cheát Ngaøi lieàn ñaët ra ba nghi vaán veà thaân phaän con ngöôøi: 1. Con ngöôøi töø ñaâu ñeán ñaây? 2. Cheát roài seõ veà ñaâu? 3. Laøm sao chaám döùt maàm sanh töû khoå ñau naøy? Vì theá Ngaøi quyeát taâm ñi tu ñeå giaûi quyeát ba nghi vaán aáy. Ngaøi baét ñaàu hoïc ñaïo vôùi caùc vò tieân, tu chöùng tôùi töù thieàn nhöng Ngaøi thaáy chöa giaûi ñaùp ñöôïc choã mong moûi cuûa mình neân töø giaõ ñi nôi khaùc. Ñeán vò tieân daïy tu chöùng tôùi Phi phi töôûng xöù, Ngaøi cuõng chöa giaûi ñaùp ñöôïc nghi vaán cuûa mình neân töø giaõ ñi nöõa.

Baáy giôø Theá Toân nghó raèng chæ coù tu khoå haïnh, khaû dó tìm ra ñöôïc caâu giaûi ñaùp Ngaøi ñöông oâm aáp. Theá laø ñöùc Phaät taän duïng moïi phöông tieän khoå haïnh, doàn daäp cho tôùi ngaát xæu nhöng vaãn khoâng tìm ra chuùt manh moái naøo. Töø ñoù Ngaøi thöùc tænh khoå haïnh khoâng phaûi laø phöông phaùp ñeå ñaït ñöôïc giaùc ngoä. Cho neân Ngaøi taém röûa aên uoáng trôû laïi vaø tôùi coäi Boà-ñeà ñeå quyeát taâm tu caàu cho ñöôïc giaùc ngoä. Taïi goác caây Boà-ñeà, Ngaøi phaùt theä nguyeän “Neáu khoâng thaønh ñaïo duø xöông tan thòt naùt cuõng khoâng rôøi khoûi choã naøy”. Qua nhöõng hình aûnh ñoù, chuùng ta thaáy ñöùc Phaät tu ñeán vieân maõn coù deã daøng ñaâu. Cuõng traûi qua bao nhieâu khoù khaên, tìm kieám hoïc hoûi, quyeát taâm khoå haïnh ñeán lieàu cheát, cuoái cuøng thieàn ñònh döôùi coäi Boà-ñeà môùi ñöôïc giaùc ngoä.

Hieän giôø chuùng ta tu neáu gaëp khoù khaên trôû ngaïi, coù phaân bì vôùi Phaät hoài xöa tu khoûe, mình baây giôø tu cöïc quaù khoâng? Khoâng theå, vì Phaät tu ñaâu coù khoûe. Ngaøi cuõng khoù khaên, khoå sôû nhöng nhôø yù chí maõnh lieät, quyeát taâm toät cuøng neân môùi ñaït ñaïo. Chuùng ta ngaøy nay tu hôi khoù khoù thì naûn, noùi tu gì khoù quaù. Tu maø sao khoâng coù phöôùc, gaëp tai naïn hoaøi, nghó vaäy roài chaùn heát muoán tu. Ngöôøi tu thôøi nay quan nieäm raát ñôn giaûn, tu cho coù phöôùc heát tai naïn neân tôùi chuøa taäp tu ñeå caàu phöôùc. Neáu lôõ gaëp tai naïn thì traùch Phaät khoâng linh, neân nghæ tu nghæ ñi chuøa.

Phaûi hieåu tu laø chaáp nhaän moïi khoù khaên moïi nguy hieåm, ñeå vöôn leân tröôùc nhöõng thöû thaùch cay ñaéng môùi laø ngöôøi coù laäp tröôøng, coù yù chí, nhö vaäy môùi mong ñaït ñöôïc sôû nguyeän. Hieåu theá giaû söû chuùng ta coù gaëp khoù khaên ñeán maáy, ta vaãn cöôøi: “Ñaây laø cô hoäi ñeå mình tu, chôù khoâng caàu xin ai”. Phaät töû baây giôø coù gì khoù khaên thì chaïy voâ chuøa caàu thaày cöùu con. Thaày phaûi caàu an caàu sieâu ñuû thöù cho tai qua naïn khoûi, chôù quí vò khoâng nghó khoù khaên laø cô hoäi toát ñeå mình tu. Neáu chuùng ta gan daï cöông quyeát thì söï khoù khaên laø nhöõng cô hoäi toát ñeå mình phaùt trieån söï tu haønh. Ñöùc Phaät ngaøy xöa tu cuõng phaûi khoù khaên, chuùng ta baây giôø laø keû phaøm tuïc maø muoán tu deã nhö trôû baøn tay laø chuyeän khoâng theå ñöôïc.

Phaät töû ngaøy nay ña soá tu raát yeáu ôùt. Quí vò ñoøi luùc naøo cuõng ñöôïc nhö yù. Khôûi söï qui y thoï naêm giôùi roài thì cho raèng mình ñaõ coù phöôùc, töø ñaây veà sau muoán gì ñöôïc naáy, ít beänh hoaïn, ít tai naïn, ít khoù khaên. Neáu qui y, thoï giôùi roài maø coøn gaëp tai naïn thì chaùn, maát nieàm tin mình tu sao khoâng thaáy phöôùc, chæ thaáy hoïa. Tinh thaàn tu nhö vaäy raát yeáu ñuoái. Toâi nghó ñöùc Phaät hieän thaân caàu ñaïo khoù khaên, cöïc khoå ñuû ñieàu laø moät taám göông saùng ñeå chuùng ta noi theo maø noã löïc phaán ñaáu. Nhìn thaáy Boà-taùt coøn moät ñôøi thaønh Phaät maø tu phaûi cay ñaéng nhö vaäy, huoáng nöõa chuùng ta laø phaøm phu? Ñoù laø hình aûnh nhaéc nhôû khích leä chuùng ta raát hay, raát thieát thöïc.

Hôn nöõa tu laø nguyeän söûa chöõa nhöõng taät xaáu nhö tham saân si. Neáu vaøo ñaïo muoán gì ñöôïc naáy thì tham chaúng nhöõng khoâng giaûm chuùt naøo maø coøn taêng tröôûng theâm, caøng tu caøng tham. Ngöôøi bieát tu khi gaëp caûnh vui hôïp yù thì hoan hyû tu, nhöng gaëp nhöõng luùc khoù khaên traùi yù cuõng cöôøi maø tu. Muoán ñöôïc laø tham, khoâng ñöôïc vaãn khoâng buoàn laø thaéng caùi tham, thaéng moät thöù ñoäc. Coøn muoán maø khoâng ñöôïc, aâu saàu buoàn baõ maát aên maát nguû laø thua, laø keû baïi traän treân ñöôøng tu. Chuùng ta noã löïc coá gaéng vöôït qua nhöõng khoù môùi goïi laø tu. Phaûi taâm nieäm raèng chính nhöõng söï khoù khaên, nguy hieåm, thaát baïi môùi taïo cô hoäi ñeå ta bieát ñöôïc ñaïo löïc cuûa mình. Neáu dôû thì raùng tu nhieàu hôn, neáu khaù thì möøng ñeå tieán leân. Ñoù môùi thöïc laø ngöôøi quyeát taâm tu.

Phaät töû tu maø muoán moïi vieäc bình an traêm phaàn traêm neân phaûi nhôø thaày cuùng sao. Nhö vaäy tu ñeå caàu bình an chôù khoâng phaûi tu ñeå chuyeån ñoåi tham saân si trôû thaønh trong saïch. Vôùi tinh thaàn tu theá aáy laøm sao giaùc ngoä thaønh Phaät, laøm sao ñöôïc vónh vieãn an vui ñöôïc? Chuùng ta nhôù ñöùc Phaät khi hoïc vôùi nhöõng vò ngoaïi ñaïo maø Ngaøi vaãn khoâng laïc  theo ngoaïi ñaïo, vì muïc tieâu chuû yeáu Ngaøi nhaém laø tu ñeå giaûi quyeát ba nghi vaán veà con ngöôøi. Chöøng naøo giaûi quyeát ñöôïc ñieàu ñoù Ngaøi môùi maõn nguyeän. Ngaøi tu laø vì giaûi quyeát soá phaän con ngöôøi, neáu tu chæ caàu thaáy nhöõng gì maàu nhieäm maø khoâng giaûi quyeát ñöôïc vaán ñeà thaéc maéc Ngaøi lieàn töø boû.

Ngaøy nay chuùng ta tu thích nhaát caùi gì? Thích maàu nhieäm. Caùi gì hay hay laï laï mình thích, coøn vaán ñeà con ngöôøi chuùng ta ít quan taâm. Bôûi vaäy neân mình deã bò laïc, gaëp ai höôùng daãn ñi ñöôøng naøo ta keït theo ñöôøng ñoù. Vì khoâng coù moät chuû tröông, moät laäp tröôøng kieân ñònh, do ñoù deã laïc laø leõ ñöông nhieân thoâi.

Sau khi thaønh ñaïo roài ñöùc Phaät chöùng tam minh, luïc thoâng, töù voâ sôû uùy, thaäp baùt baát coäng v.v... Luïc thoâng goàm coù: thieân nhaõn thoâng, thieân nhó thoâng, tha taâm thoâng, thaàn tuùc thoâng, tuùc maïng thoâng, laäu taän thoâng. Coù luïc thoâng, khi caàn hieän to lieàn hieän to, caàn hieän nhoû lieàn hieän nhoû, caàn ñi treân hö khoâng thì ñi treân hö khoâng, caàn chui xuoáng nöôùc thì chui xuoáng nöôùc, caàn ñoän thoå thì ñi trong ñaát. Toùm laïi Ngaøi coù ñaày ñuû taát caû thaàn thoâng bieán hoùa, nhöng khi ñi hoùa ñaïo ñöùc Phaät raát ít khi duøng thaàn thoâng, tröø nhöõng tröôøng hôïp ñaëc bieät thoâi. Roõ raøng chuùng ta khoâng thaáy söû ghi laïi moãi saùng Phaät duøng thaàn thoâng bay laïi nhaø tín ñoà nhaän côm cuùng döôøng, keá bay veà choã ngoài thoï trai. Maø Ngaøi ñi boä töø Tinh xaù laàn laàn tôùi nhaø Phaät töû nhaän côm, roài ra goác caây ngoài aên hoaëc nhaän thoï trai taïi nhaø v.v... chôù khoâng bay ñi bay veà gì caû. Mình baây giôø maø ñöôïc thaàn thoâng thì bieát, bay loaïn trong hö khoâng.

Taïi sao coù thaàn thoâng maø Phaät khoâng duøng? Ñoù laø ñieàu chuùng ta caàn phaûi löu taâm. Hoaëc khi ñi giaùo hoùa gaëp ngöôøi chöûi maéng Ngaøi chæ im laëng ñi, chôù khoâng hieän thaàn thoâng khieán ai khieáp sôï caû. Ñoù laø baøi hoïc muoân ñôøi maø haøng Taêng Ni Phaät töû phaûi nhôù. Chuùng ta chæ caàn nghe ai noùi leùn ñaâu ñoù ngoaøi xoù heø, gioâng gioáng teân mình laø ra maët leân tieáng ngay. Neáu nghe tröïc tieáp moät lôøi cheâ xaáu thì buoàn tôùi maát aên maát nguû. Vì mình nhaän nhieàu quaù neân khoå, chôù ngöôøi ta noùi mình khoâng nhaän nhö Phaät thì ñaâu coù khoå. Phaät töï taïi khoâng phaûi vì pheùp laï, vì thaàn thoâng maø vì taâm Ngaøi khoâng dính maéc. Chuùng ta bò troùi buoäc khoå ñau vì taâm dính maéc nhieàu quaù, cöùng quaù. Baây giôø muoán tu thì phaûi gôõ boû taâm dính maéc ñoù. Chæ coù caùch aáy thoâi.

Moät hoâm Phaät ñi giaùo hoùa ôû vuøng Baø-la-moân, haøng ñeä töû cuûa hoï theo Phaät raát ñoâng. OÂng thaày böïc boäi neân chôø luùc Phaät ñi khaát thöïc, oâng theo sau chöûi Ngaøi thaäm teä. Ñöùc Phaät vaãn cöù thong thaû ñi, tôùi ngaõ ba ñöôøng oâng thaày Baø-la-moân töùc quaù chaän Phaät hoûi: “Ngaøi Cuø-ñaøm, Ngaøi thua toâi chöa?” Phaät töø toán traûi toïa cuï, ngoài xuoáng ñaát vaø noùi baøi keä:

            Keû hôn thì theâm oaùn,

            Ngöôøi thua nguû chaúng yeân.

            Hôn thua hai ñeàu xaû,

            AÁy ñöôïc an oån nguû.

Choã ñöùc Phaät daïy chuùng ta ñaâu coù gì kyø ñaëc, chæ ñöøng chaáp hôn thua thoâi. Buoâng ñi hôn thua thì chuùng ta an nhaøn töï taïi, naèm duoãi chaân nguû khoø. Coøn ñeo baùm hôn thua, neáu hôn thì keû khaùc oaùn gheùt mình, neáu thua ta traèn troïc nguû khoâng ñöôïc, caû hai ñeàu laøm cho mình khoå ñau. Neáu buoâng xaû heát hôn thua thì moïi ñau khoå lieàn chaám döùt.

Qua nhöõng hình aûnh naøy, chuùng ta thaáy roõ ñöùc Phaät khoâng ñaët troïng taâm ôû khaû naêng cuûa thaàn thoâng maø Ngaøi luoân chæ chuùng ta phaûi taäp côûi môû, buoâng xaû taâm coá chaáp, hôn thua töï nhieân seõ ñöôïc an laïc. Ñoù laø taâm nieäm tu haønh chaân chính. Chuùng sanh vì khoâng chòu buoâng xaû neân khoå, Phaät Boà-taùt nhôø buoâng xaû heát neân caùc Ngaøi an laønh töï taïi. Nhö vaäy töï taïi töø söï buoâng xaû, khoâng dính maéc nôi noäi taâm maø coù. Chö Taêng ngaøy nay treân ñöôøng hoùa ñaïo gaëp khoù khaên coù buoàn khoâng? Phaät hoài xöa bò chöûi Ngaøi khoâng buoàn, nhöng neáu chuùng ta bò chöûi thì maët daøu daøu caû ngaøy, ñeâm ñeán nguû khoâng ñöôïc. Ñoù laø ñieåm yeáu cuûa mình. Taêng Ni phaûi raùng tu laøm sao gioáng nhö Phaät vaäy, treân ñöôøng hoùa ñaïo môùi vöôït qua moïi trôû ngaïi.

Treân ñöôøng hoaèng phaùp, ñöùc Phaät coù moät caâu chuyeän raát hay. Luùc ñoù Ngaøi thaønh ñaïo chöa bao laâu, môùi treân ba möôi tuoåi. Treân ñöôøng du hoùa, moät thaày Baø-la-moân gioûi veà töôùng soá, nhìn thaáy daáu chaân cuûa Phaät coù caû ngaøn khu oác xoaùy troøn, oâng ñoaùn ñaây laø quí töôùng, ngöôøi coù baøn chaân nhö vaäy laø ngöôøi phi thöôøng. Vì vaäy oâng laàn theo daáu chaân ñeå tìm Phaät. Ñöùc Phaät sau khi vaøo xoùm khaát thöïc roài, Ngaøi tôùi döôùi moät goác caây ngoài thoï trai. OÂng Baø-la-moân tìm tôùi, thaáy roõ raøng Phaät coù ba möôi hai töôùng toát, oâng bieát chaéc ngöôøi naøy neáu ôû theá gian seõ laøm Chuyeån luaân thaùnh vöông, coøn ñi tu seõ thaønh Phaät. Baáy giôø oâng boãng muoán gaû con gaùi cuûa mình cho Phaät. Tuy bieát con mình laø coâ gaùi ñeïp nhaát trong vuøng, nhöng oâng ngaïi khoâng daùm noùi, lieàn quay veà keâu vôï. Baø vôï theo oâng ñeán choã Phaät, vöøa thaáy nhöõng töôùng toát cuûa Theá Toân, baø lieàn can ngaên oâng vì bieát ñaây laø baäc ñaõ giaùc ngoä, baäc ly duïc, khoâng theå gaû con gaùi cho ñöôïc. Nhöng oâng kieân quyeát xuùi baø naøi næ Phaät, naøo laø con gaùi mình ñeïp tuyeät traàn, naøo laø oâng seõ giao heát söï nghieäp gia taøi vaø gaû con gaùi cho Ngaøi voâ ñieàu kieän…

Hai oâng baø noùi gì thì noùi Phaät cuõng cöù töï nhieân thoï trai, khoâng traû lôøi. Naên næ maõi cho tôùi chieàu toái, ngöôøi haàu tieåu thô thaáy hai oâng baø ñi laâu chöa veà, noù môùi chaïy tìm. Ñeán nôi, thaáy hai oâng baø ñang naên næ Phaät ñeå gaû tieåu thô nhöng Ngaøi khoâng nhaän. Cuoái cuøng Phaät thaáy maát thì giôø quaù Ngaøi môùi traû lôøi theá naøy: “Coâ con gaùi cuûa baø, duø ñeïp tuyeät traàn nhöng vôùi con maét cuûa ta, coâ chæ laø moät ñaõy da hoâi thoái maø thoâi”. Nghe caâu ñoù hai oâng baø ruïng rôøi tay chaân, heát coøn naên næ nöõa.

Coâ haàu nghe vaäy lieàn chaïy veà baùo cho tieåu thô hay: OÂng Cuø-ñaøm cheâ coâ laø ñaõy da hoâi thoái neân khoâng nhaän lôøi caàu xin gaû con gaùi cuûa oâng baø”. Tieåu thô nghe theá töï aùi, töùc giaän voâ cuøng theà sau naøy seõ traû thuø. Quaû nhieân veà sau coâ ñöôïc laøm Hoaøng haäu, nhôù laïi Cuø-ñaøm ñaõ daùm khi mình laø ñaõy da hoâi thoái neân coâ quyeát taâm röûa haän.

Moät hoâm Phaät ñi giaùo hoùa ngang qua vuøng cuûa Hoaøng haäu, coù ngaøi A-nan theo haàu. Nghe tin ñöùc Phaät tôùi nöôùc mình, baø lieàn haï leänh cho daân ñòa phöông: Cuø-ñaøm ñi tôùi ñaâu thì buûa quanh chöûi maéng tôùi ñoù. Naøo chöûi, naøo choïi ñaù, naøo neùm quaû uùng tröùng uùng vaøo mình hai thaày troø ñöùc Phaät, nghóa laø laøm ñuû ñieàu nhuïc nhaõ cho Ngaøi ñeå baø ñöôïc haû daï. Luùc ñoù ngaøi A-nan toái maët toái maøy, chòu khoâng noåi nöõa môùi thöa:

- Baïch Theá Toân, chuùng ta neân ñi nôi khaùc.

Phaät hoûi:

- Ñi ñaâu A-nan?

A-nan thöa:

- Chuùng ta ñi nôi naøo ñöøng bò chöûi maéng hoaëc choïi ñaát ñaù nhö theá naøy.

Phaät laïi hoûi:

- Nôi naøo khoâng coù ngöôøi chöûi maéng chuùng ta, A-nan?

A-nan thöa:

- Thöa Theá Toân, chuùng ta trôû laïi nöôùc Xaù-veä, nöôùc Ma-kieät-ñaø. Nhöõng nôi Theá Toân ñaõ töøng giaùo hoùa, daân ôû ñoù hoï kính Ngaøi seõ khoâng coù ai chöûi maéng.

Phaät laïi hoûi:

- Naøy A-nan, nhö moät thaày thuoác gioûi coù theå treo baûng tröôùc cöûa nhaø raèng “Nôi naøy chæ trò nhöõng ngöôøi beänh nheï, ai beänh naëng thì ñi nôi khaùc” khoâng?

A-nan thöa:

- Baïch Theá Toân, khoâng.

- Taïi sao?

- Vì thaày thuoác gioûi thì phaûi trò nhöõng beänh naëng, chôù coøn trò beänh nheï thoâi thì ñaâu coù giaù trò gì.

Phaät noùi:

- Cuõng vaäy, ngöôøi nöôùc Ma-kieät-ñaø, nöôùc Xaù-veä ñaõ ñöôïc ta giaùo hoùa hieàn laønh, hoï bieát tu taäp, hoï laø nhöõng ngöôøi beänh nheï. Coøn daân ôû ñaây chöa ñöôïc ta giaùo hoùa, hoï coøn ñieân cuoàng, chöûi maéng ñuû thöù, hoï laø ngöôøi beänh naëng, ta caàn ôû laïi ñeå giaùo hoùa.

A-nan chöa baèng loøng neân hoûi:

- Baïch Theá Toân, nhöng hoï coù chòu nghe Theá Toân noùi ñaâu maø ôû ñaây giaùo hoùa?

Phaät lieàn tuyeân boá giöõa moïi ngöôøi:

- Neáu chöøng naøo ngöôøi daân ôû ñaây noùi raèng “Khoâng caàn Cuø-ñaøm giaùo hoùa, chöøng ñoù ta seõ ñi”.

Khi ñoù soá ngöôøi ñöùng chung quanh nghe caâu chuyeän ñoái ñaùp cuûa hai thaày troø, hoï lieàn hoâ to raèng:

- Chuùng toâi laø ngöôøi beänh naëng caàn ñöôïc ngaøi Cuø-ñaøm giaùo hoùa.

Qua caâu chuyeän naøy, quí vò thaáy theá naøo? Neáu chuùng ta laø Phaät, bò chöûi bôùi bò choïi ñaát ñaù nhö theá, mình seõ laøm sao? Mình lieàn ra uy, duøng thaàn thoâng bay leân hö khoâng, hoùa pheùp laï cho noù hoaûng sôï chaïy heát, khoûe bieát maáy phaûi khoâng? Toäi gì phaûi nghe chöûi. Vaäy maø Phaät im lìm nghe hoï chöûi, laïi coøn môû loøng töø bi ôû laïi ñeå chöõa beänh cho nhöõng beänh nhaân naëng. Phaät laø thaày thuoác gioûi, ai beänh naëng Ngaøi caàn phaûi cöùu giuùp, quyeát khoâng boû duø hoï coù chöûi bôùi tôùi ñaâu. Ngöôøi ñang meâ cuoàng khoâng bieát phaûi quaáy, ñoù laø ngöôøi beänh naëng caàn ñöôïc giaùo hoùa baèng taâm chôù khoâng duøng thaàn thoâng, khoâng duøng pheùp laï.

Neáu luùc ñoù Phaät duøng thaàn thoâng, duøng pheùp laï thì baây giôø chö Taêng Ni ñi giaùo hoùa ñeán vuøng bò chöûi maéng, mình khoâng coù pheùp laï chæ coøn nöôùc cuoán goùi ñi thoâi, chôù bieát laøm sao? Vì Phaät coù pheùp laï nhöng Ngaøi khoâng duøng, chæ ñem taâm töø bi, ñöùc nhaãn nhuïc ñeå giaùo hoùa chuùng sanh neân ngaøy nay Taêng Ni môùi coù theå giaùo hoùa ñöôïc. Ai chöûi mình thì chöûi, ta chæ thöông thoâi vieäc ñoù chuùng ta coù theå laøm ñöôïc. Môû roäng loøng thöông ñoái vôùi keû meâ muoäi nhieàu ñau khoå, ñoù laø tinh thaàn heát söùc chaân thaät heát söùc töø bi cuûa ñaïo Phaät. Nhôø thuôû xöa ñöùc Phaät khoâng duøng thaàn thoâng, maø duøng loøng töø giaùo hoùa chuùng sanh neân baây giôø chuùng ta môùi tu, môùi laøm Phaät söï ñöôïc.

Theá nhöng ngaøy nay thænh thoaûng quyù thaày gaëp khoù cuõng boû chuøa chaïy choã khaùc. Chuùng ta phaûi coù taâm thöông ngöôøi, duø khoù duø deã gì cuõng saün saøng giaùo hoùa thì môùi laøm troøn Phaät söï ñöôïc. Vôùi tình thöông traøn treà chaéc chaén khoâng ai khoâng caûm hoùa ñöôïc. Taïi vì nghe chöûi quaù, mình khoâng saân nhieàu cuõng giaän ít neân thaáy thieân haï khoù thöông, khoâng khí caêng thaúng töï nhieân muoán boû thoâi. Coøn Phaät khoâng giaän neân Ngaøi cöù thöông, vì theá giaùo hoùa nôi naøo cuõng ñöôïc heát. Vôùi ñöùc ñoä cao daøy, ñöùc Phaät ñaõ ñeå laïi taám göông saùng cho chuùng ta hoïc vaø laøm theo. Ngaøi khoâng nhìn thaàn thoâng laø toát, ñeå chuùng ta thaáy tinh thaàn xuaát traàn cuûa ñaïo Phaät raát cuï theå.

Keá ñeán laø vieäc nuoâi daïy ñoà chuùng cuûa Theá Toân. Ai khoâng bieát Ñeà-baø-ñaït-ña laø baø con thaân thích vôùi Phaät, sau khi xuaát gia ñöôïc Phaät daïy doã chu ñaùo nhöng vaãn phaûn boäi Ngaøi. Ñeà-baø-ñaït-ña gaây chia reõ trong taêng ñoaøn, Phaät khoâng heà giaän maø coøn noùi Ñeà-baø-ñaït-ña laø thieän höõu tri thöùc baäc nhaát cuûa ta, nhôø Ñeà-baø-ñaït-ña maø ta sôùm thaønh Phaät, neân Phaät thoï kyù cho Ñeà-baø-ñaït-ña sau naøy cuõng seõ thaønh Phaät. Nhö vaäy trong taêng ñoaøn cuõng coù nhieàu truïc traëc, nhieàu trôû ngaïi nhöng Phaät vaãn khoâng naûn, khoâng chaùn. Qua ñoù chuùng ta thaáy treân ñöôøng giaùo hoùa, ñoái noäi ñoái ngoaïi ñeàu gaëp khoù khaên. Tuy khoù khaên song Phaät ñeàu vöôït qua vôùi loøng töø bi, ñoä löôïng.

Chuùng ta baây giôø laøm Phaät söï nuoâi taêng chuùng, ngöôøi naøo laøm trôû ngaïi mình moät chuùt thì sao? Oaùn traùch ngay, lo cho hoï maø hoï coøn phaûn boäi, chaùn quaù khoâng theøm lo nöõa. Taâm nieäm cuûa mình khoâng hôïp vôùi taâm nieäm cuûa ñöùc Phaät neân laøm Phaät söï khoâng coù coâng ñöùc, khoâng thu nhaët ñöôïc keát quaû toát ñeïp. Cuoäc ñôøi haønh ñaïo cuûa ñöùc Phaät coù nhöõng tö caùch nhö vaäy, chuùng ta laø ñeä töû cuûa Ngaøi phaûi neân noi theo, thöïc haønh ñuùng tinh thaàn voâ ngaõ vò tha do ñöùc Phaät chæ daïy.

Kinh Tröôøng A-haøm keå laïi, moät hoâm ñöùc Phaät ngoài treân bôø hoà nhìn thaáy nhöõng ñoùa sen nôû töôi taén, Ngaøi baûo: “Taát caû hoa sen nôû thôm tho thanh khieát naøy, goác ñeàu töø trong loøng buøn nhô”. Nhö vaäy buøn nhô laø nôi ñeå cho hoa sen keát nuï, roài töø töø noù chui ra khoûi buøn, nhuù leân maët nöôùc môùi nôû hoa thôm tho thanh khieát. Coù hoa sen naøo khoâng töø buøn nhô maø ra ñaâu? Cuõng theá, ñöùc Phaät noùi taát caû chuùng sanh ñeàu coù theå thaønh Phaät. Neáu moïi ngöôøi noã löïc tu cuõng nhö nuï sen döôùi buøn coù khaû naêng vöôït ra khoûi buøn, nhoâ leân maët nöôùc vaø troå hoa thôm tho.

Chuùng ta nhìn thaáy taát caû töôïng Phaät ñeàu ñöôïc khaéc ngöï treân ñaøi sen, phaûi khoâng? Taïi sao theá? Ñoù laø ñieàu chuùng ta phaûi chuù yù. Neáu noùi theo lòch söû khi Phaät tôùi coäi Taát-baùt-la, Ngaøi lieàn duøng coû traûi toøa ngoài, thieàn ñònh suoát boán möôi chín ngaøy ñeâm chöùng quaû Boà-ñeà. Sao baây giôø ngöôøi ta khoâng laøm toøa coû maø toøa sen thænh Phaät ngöï treân ñoù? Thaät ra yù nghóa naøy raát thaâm saâu.

Bôûi vì ñöùc Phaät ñaõ thaáy taát caû nuï sen töø trong buøn maø ra roài nôû hoa thanh khieát. Cuõng vaäy, Phaät laø ngöôøi ôû trong vuõng buøn duïc laïc hoaøng cung, Ngaøi nhö moïi thanh nieân khaùc, coù gia ñình coù vôï con haún hoi. Töø ñoù Ngaøi coá gaéng tu haønh vöôït qua moïi caùm doã theá gian, laàn laàn chöùng quaû. Gioáng nhö hoa sen töø vuõng buøn ngoi leân, roài ra khoûi nöôùc nôû thaønh ñoùa hoa troøn ñeïp thôm tho. Qua ñoù chuùng ta thaáy roõ ñaïo Phaät khoâng daïy mình tu caùi gì ôû beân trôøi kia hay nôi naøo xa laï, maø tu ngay trong coõi duïc laïc nhôùp nhuùa, chuùng ta vöôn leân thoaùt ra ñeå roài ñaït ñaïo. Nhö vaäy tinh thaàn xuaát traàn cuûa ñaïo Phaät laø tinh thaàn töø choã nhô nhôùp vöôït leân thaønh thanh khieát, chôù khoâng phaûi thanh khieát coù töø nôi thanh khieát.

Chuùng ta hieän giôø ñang soáng trong nguõ duïc laïc, mình coù quyeàn tu ñeå thaønh Phaät khoâng? Ai cuõng coù quyeàn heát. Khoâng moät nuï sen naøo töø döôùi buøn maø khoâng coù quyeàn troài leân vaø nôû hoa thôm tho, tröø nhöõng nuï sen bò suøng hoaëc con gì caén thì noù môùi tieâu moøn, khoâng troài leân ñöôïc. Theá neân chuùng toâi cho raèng ñöùc Phaät coù theå sinh ra nhö moät con ngöôøi bình thöôøng cuõng coù theå chaáp nhaän ñöôïc chöù! Nhö vaäy con ngöôøi seõ thaáy ñöùc Phaät gaàn guõi, cuï theå vôùi nhaân loaïi vaø vì theá hoï töï khaúng ñònh nieàm tin nôi khaû naêng giaùc ngoä giaûi thoaùt cuûa mình hôn.

Do ñoù moãi khi chuùng ta nhìn thaáy Phaät ngoài treân toøa sen, töï nhieân mình coù caûm töôûng Phaät laø nuï sen ñaõ ra khoûi nöôùc nôû troøn thôm tho, chuùng ta laø nhöõng nuï sen coøn ñang ôû trong buøn. Neáu noã löïc mai kia mình cuõng ñöôïc nôû troøn thôm tho thanh khieát nhö Phaät vaäy. Hình aûnh ñoù coù taùc duïng khích leä lôùn lao voâ cuøng, giuùp chuùng ta coá gaéng tu nhieàu hôn. Neáu Ngaøi ra ñôøi khoâng dính chuùt buïi traàn naøo heát thì baây giôø ñaïo Phaät khuyeân ngöôøi ta tu khoù ñöôïc. Bôûi ñöùc Phaät thanh khieát quaù neân Ngaøi thaønh Phaät, coøn mình nhôùp nhuùa quaù laøm gì thaønh Phaät noåi? Ta seõ maëc caûm khoâng coù phaàn trong coâng phu tu haønh. Vì vaäy hình aûnh ñöùc Phaät ra ñôøi bình dò nhö moïi ngöôøi raát thích hôïp vôùi tinh thaàn vì nhaân loaïi, vì chuùng sanh.

 Ñoù laø toâi daãn ñöùc Phaät, keá ñeán toâi daãn ít vò Thieàn sö cuõng coù tinh thaàn na naù nhö vaäy. ÔÛ Trung Hoa vaøo ñôøi Toáng, coù hai vò Thieàn sö laø Thöôïng toïa Thoâng vaø Thöôïng toïa Minh. Moät hoâm hai vò coù coâng vieäc phaûi qua soâng Hoaøi. Xuoáng ñoø qua soâng hai vò thaáy coù moät soá ngöôøi ñang keùo löôùi, löôùi ñöôïc keùo vaøo gaàn ñeán bôø, thình lình coù moät con caù nhaûy voït ra khoûi löôùi. Thöôïng toïa Thoâng voã tay khen “Hay quaù, gioáng nhö Thieàn sö”. Thöôïng toïa Minh laéc ñaàu noùi “Khoâng hay, phaûi ôû ngoaøi löôùi môùi hay. Voâ löôùi laøm chi, nhaûy ra cho cöïc”. Thöôïng toïa Thoâng  baûo: “Huynh Minh chöa  hieåu”. Khi leân khoûi ñoø ñi ñöôïc moät ñoåi xa, Thöôïng toïa Minh thöùc tænh lieàn xin loãi “Xin loãi sö huynh toâi ñaõ thaáy laàm”.

Quí vò thaáy laàm ôû choã naøo? Chuùng ta trôû laïi tinh thaàn xuaát traàn cuûa ñaïo Phaät. Ngöôøi tu Phaät khoâng phaûi laø ngöôøi khoâng dính daùng gì vôùi coõi traàn beân ngoaøi, khoâng phaûi thaûnh thôi töï taïi môùi tu. Chuùng ta tu vì ñang keït trong choã dính maéc, buoäc raøng neân môùi coá gaéng gôõ, coá gaéng thoaùt ra. Ñoù môùi goïi laø tu. Caù ôû trong löôùi saép cheát tôùi nôi maø nhaûy ra khoûi löôùi môùi laø taøi chöù. Caùi hay laø ôû choã ñoù, chôù coøn ngoaøi löôùi thì coù gì laø hay! Nhö vaäy tu laø moät söùc maïnh thoaùt ra khoûi voøng troùi buoäc, dính maéc. Ñoù laø caùi hay cuûa ngöôøi tu, chôù khoâng phaûi ngoaøi löôùi goïi laø hay.

Tinh thaàn nhaø thieàn laø nhö theá. Chuùng ta khoâng caàu ñöôïc töï taïi ôû nôi naøo khaùc, maø ngay trong choã buoäc raøng thoaùt ra vöôn leân. Ñoù môùi thöïc laø taøi, thöïc laø coâng phu cuûa ngöôøi bieát tu. Chuùng ta thaáy caùi nhìn cuûa Thieàn sö vôùi caùi nhìn cuûa Phaät roõ raøng khoâng khaùc. Ngaøy nay taát caû chuùng ta laø ñeä töû Phaät, phaûi coù caùi nhìn nhö vaäy khaû dó ñaïo Phaät môùi ñuû söùc maïnh ñeå giaùo hoùa chuùng sanh. Chôù neáu ta yeáu ñuoái quaù, leäch laïc quaù thì khoâng ñuû söùc maïnh laøm gì caû.

Keá ñaây toâi daãn tôùi Thieàn sö Vieät Nam. Ñoïc söû Phaät giaùo Vieät Nam, haún chuùng ta ñeàu bieát nöôùc mình coù moät oâng vua ñi tu ngoä ñaïo, ñoù laø vua Traàn Nhaân Toâng. Ngaøi laøm vua trong thôøi gian nöôùc nhaø ñang bò quaân Moâng Coå ñem ñaïi quaân sang xaâm laán nöôùc ta laàn thöù ba. Vieät Nam thôøi ñoù chæ coù töø Thanh Hoùa trôû ra Baéc thoâi, raát nhoû vaø daân raát ít. Ñöùng tröôùc theá giaëc huøng haäu nhö vaäy, söï choáng traû cuûa quaân daân Vieät Nam laø heát söùc khoù khaên. Theá nhöng Ngaøi ñaõ caàm binh choáng giaëc vaø ñuoåi ñöôïc boïn chuùng chaïy veà nöôùc moät caùch voâ cuøng oanh lieät, khieán cho caû theá giôùi ñeàu khaâm phuïc Vieät Nam.

Deïp xong giaëc ngoaïi xaâm roài, ñaát nöôùc thaùi bình, Ngaøi nhöôøng ngoâi laïi cho con ñi tu. Neáu Ngaøi ñi tu trong khi nöôùc nhaø coù binh bieán hoaëc bò thua traän thì khoâng coù giaù trò gì heát. Khi ñaát nöôùc thaùi bình, nhaân daân an laïc, nhaø vua töø boû ngai vaøng ñi tu, ñoù laø moät ñieàu heát söùc phi thöôøng. Ñoïc söû Phaät giaùo theá giôùi, chuùng ta ít thaáy vua ñi tu, Thaùi töû thì coù maø vua raát ít. ÔÛ Vieät Nam chuùng ta coù moät vò vua bieát nghó tôùi con ñöôøng giaûi thoaùt cöùu khoå chuùng sinh, boû ngai vaøng ñi tu thaät laø moät ñieàu hy höõu.

Nhö vaäy nhìn treân lòch söû daân toäc cuõng nhö lòch söû Phaät giaùo Vieät Nam, chuùng ta haõnh dieän raèng ñaát nöôùc mình coù nhöõng ngöôøi tu raát laø xöùng ñaùng. Sau khi ñi tu roài Ngaøi tuyeân boá “Keå töø ñaây Ngaøi khoâng ñi thuyeàn roàng, khoâng côõi ngöïa”. Töø thaønh Thaêng Long leân nuùi Yeân Töû maáy traêm caây soá maø Ngaøi vaãn ñi boä, nhaát quyeát khoâng duøng ngöïa khoâng duøng thuyeàn. Ñoù laø tinh thaàn tu khoå haïnh, vì vaäy Ngaøi laáy hieäu laø Truùc Laâm Ñaïi-ñaàu-ñaø. Chöõ Ñaàu-ñaø laø aâm tieáng Phaïn, dòch nghóa laø khoå haïnh. Truùc Laâm laø röøng truùc. Nghóa laø Ngaøi tu khoå haïnh trong röøng truùc.

Chính trong thôøi gian tu naøy, Ngaøi ñaõ ngoä ñaïo vaø chæ daïy laïi cho moïi ngöôøi, laäp thaønh heä phaùi thieàn Truùc Laâm Yeân Töû thuaàn tuùy Vieät Nam. Ñaây laø phaùi thieàn coâ ñoïng nhöõng tinh ba cuûa caùc phaùi thieàn Tyø Ni Ña Löu Chi, Voâ Ngoân Thoâng, Thaûo Ñöôøng, Laâm Teá keát tuï thaønh. Nhö vaäy thieàn Truùc Laâm Yeân Töû laø phaùi thieàn do Thieàn sö Vieät Nam, moät oâng vua ñi tu saùng laäp. Vì theá neân caùc vua Traàn ñöôïc ngöôøi sau ngôïi khen xem ngai vaøng nhö deùp raùch, khoâng coù gì quan troïng heát.

Sau khi thaønh laäp heä phaùi thieàn Truùc Laâm Yeân Töû roài, töø ñoù taêng chuùng caùc nôi tuï hoäi veà tu haønh ñoâng ñaûo vaø Ngaøi luoân luoân ñi trong nhaân gian, giaùo hoùa daïy cho cö só giöõ naêm giôùi, tu Thaäp thieän v.v... Baøi phuù Cö traàn laïc ñaïo cuûa Ngaøi, noùi leân tinh thaàn cuûa ngöôøi ôû giöõa loøng traàn gian buïi baëm maø vaãn coù theå vui vôùi ñaïo. Baøi naøy Ngaøi laøm trong luùc coøn ôû ngoâi Thaùi thöôïng hoaøng, toâi xin trích moät ñoaïn ñaàu theá naøy:

Mình ngoài thaønh thò neát duøng sôn laâm,

Muoân nghieäp laëng an nhaøn theå taùnh,

Nöûa ngaøy roài töï taïi thaân taâm.

Tham aùi nguoàn döøng, chaúng coøn nhôù chaâu yeâu ngoïc quí,

Thò phi tieáng laëng, ñöôïc daàu nghe yeán thoát oanh ngaâm.

Chôi nöôùc bieác, aån non xanh, nhaân gian coù nhieàu ngöôøi ñaéc yù,

Bieát ñaøo hoàng, hay lieãu luïc, thieân haï naêng maáy chuû tri aâm.

Nguyeät baïc vöøng xanh, soi moïi choã thieàn haø lai laùng,

Lieãu meàm hoa toát, ngaát quaàn sinh tueä nhaät saâm laâm.

Mình ngoài thaønh thò neát duøng sôn laâm, nghóa laø tuy ôû giöõa ñoâ thò, thaønh phoá maø tö caùch gioáng nhö ôû nuùi röøng. Ngaøi ngoài trong trieàu maø döôøng nhö ñang tu trong röøng, khoâng dính, khoâng keït gì heát. Ñoù laø tö caùch cuûa Ngaøi luùc laøm Thaùi thöôïng hoaøng.

Muoân nghieäp laëng an nhaøn theå taùnh, nöûa ngaøy roài töï taïi thaân taâm, tuy ôû giöõa coõi traàn, laõnh traùch nhieäm lôùn ñoái vôùi quoác gia, nhöng nghieäp gaây taïo Ngaøi ñaõ döùt neân theå taùnh ñöôïc an nhaøn. Nöûa ngaøy raûnh roãi thaân taâm Ngaøi töï taïi khoâng dính khoâng maéc, khoâng bò buoäc raøng. Ñoù laø hình aûnh heát söùc ñeïp trong cuoäc soáng bình thöôøng.

Tham aùi nguoàn döøng, chaúng coøn nhôù chaâu yeâu, ngoïc quí, loøng tham aùi ñaõ döøng laëng roài cho neân khoâng coøn nhôù chaâu yeâu ngoïc quí nöõa. Ngöôøi  coøn yeâu chaâu quí ngoïc laø vì tham aùi coøn traøn treà.

Thò phi tieáng laëng, ñöôïc daàu nghe yeán thoát oanh ngaâm, taâm thò phi ñaõ saïch heát roài neân daàu coù yeán thoát oanh ngaâm cuõng khoâng dính gì vôùi Ngaøi. Bôûi vì trong cung quí baø phi, thöôøng uoán ba taác löôõi chæ trích nhau, nhôø loøng thò phi heát neân Ngaøi nghe yeán thoát oanh keâu gì cuõng töï taïi, khoâng buoàn ngöôøi naøy khoâng giaän ngöôøi kia, khoâng traùch cöù ai heát. Moät oâng vua tu nhö vaäy raát laø kyø ñaëc.

Chôi nöôùc bieác aån non xanh, nhaân gian coù nhieàu ngöôøi ñaéc yù”, thieân haï ñi du lòch nôi naøy nôi kia cho laø thích thuù, lòch laõm neân raát nhieàu ngöôøi ñaéc yù.

Bieát ñaøo hoàng hay lieãu luïc, thieân haï naêng maáy chuû tri aâm, thaáy ñaøo hoàng thì bieát ñaøo hoàng, nhìn lieãu luïc thì hay lieãu luïc, thaáy bieát roõ raøng nhö vaäy, trong khaép thieân haï chaúng ñöôïc maáy ngöôøi.

Nguyeät baïc vöøng xanh, soi moïi choã thieàn haø lai laùng. Maët traêng saùng giöõa baàu trôøi xanh, aùnh saùng aáy soi roïi treân coû caây nhö moät doøng soâng thieàn traøn treà lai laùng.

Lieãu meàm hoa toát, ngaát quaàn sinh tueä nhaät saâm laâm, thaáy lieãu meàm hoa ñeïp taát caû ñeàu laø hieän töôùng cuûa trí tueä traøn ñaày. Moïi caây coái, moïi hieän töôïng chung quanh ñeàu laø thieàn, laø trí tueä chôù khoâng coøn nhieãm meâ nöõa.

Ñoïc qua ñoaïn naøy tuy ngaén nhöng chuùng ta coù theå bieát roõ con ngöôøi Ngaøi duø soáng giöõa coõi traàn tuïc nhöng khoâng coøn bò nhieãm nhô, dính maéc, troùi buoäc nöõa. Neân ngöôøi thaät taâm tu haønh duø cö só hay xuaát gia, troïng taâm ôû choã ñöøng dính maéc nhieãm nhô, chôù hình thöùc khoâng quan troïng. Thaáy roõ troïng taâm cuûa söï tu nhö theá, duø ôû nôi naøo, hình thöùc naøo chuùng ta cuõng khoâng nhieãm nhô khoâng dính maéc. Ñoù laø ngöôøi tu chaân thaät, chaéc chaén seõ ñöôïc toát ñeïp, an vui.

Ñeå keát thuùc buoåi noùi chuyeän hoâm nay, toâi nghó raèng chuùng ta hoïc Phaät, tu Phaät neân nhìn ñöùc ñoä cuûa Ngaøi, chôù khoâng neân töôûng töôïng quaù nhieàu veà söï maàu nhieäm. Phaûi hoïc göông xöû söï kheùo leùo, taám loøng thöông meânh moâng, trí tueä traøn treà cuûa Ngaøi ñoái vôùi taát caû chuùng sanh. Tinh thaàn Phaät daïy laø tinh thaàn xuaát theá, raát gaàn guõi con ngöôøi. Vì theá Phaät khoâng muoán duøng nhöõng phöông tieän kyø laï ñeå giaùo hoùa con ngöôøi, ñoù laø hình aûnh raát thích öùng vôùi hoaøn caûnh chuùng ta ngaøy nay. Coù theá nhaân loaïi môùi thaáy ñaïo Phaät thöïc teá, thaân thieát vaø tu taäp ñöôïc.

Phaät töû chuùng ta coù theå haõnh dieän vui möøng raèng, ñöùc Phaät laø baäc thaày cuûa taát caû muoân loaøi raát thöïc teá, raát gaàn guõi, raát chí thieát. Nhöõng neáp soáng cuûa Ngaøi ñeàu laø taám göông saùng cho chuùng ta tu hoïc theo moät caùch hieän thöïc soáng ñoäng, chôù khoâng phaûi chuyeän xa laï. Ñoù laø yù nghóa raát thaâm traàm cuûa ñaïo Phaät. Vì vaäy toâi muoán nhaéc toaøn theå Taêng Ni cuõng nhö Phaät töû neân nhìn ñaïo Phaät baèng caùi nhìn cuï theå, chôù khoâng neân nhìn ñöùc Phaät vôùi caùi nhìn phi thöôøng xa laï. Caùi phi thöôøng cuûa ñöùc Phaät laø taâm khoâng dính maéc, laø trí tueä traøn treà, laø loøng töø bi meânh moâng, chôù khoâng phaûi phi thöôøng cuûa nhöõng huyeàn bí, pheùp laï.

Nhö vaäy ñöùc Phaät cuûa chuùng ta laø baäc ñaõ giaùc ngoä, giaûi thoaùt vôùi trí tueä vaø tình thöông traøn ñaày. Ñaây chính laø neàn taûng cuûa ñaïo Phaät, laø caùi saün coù nôi moãi ngöôøi chuùng ta. Taêng Ni, Phaät töû coá gaéng thöïc hieän, coá gaéng tu taäp roài seõ ñaït ñöôïc keát quaû vieân maõn nhö Phaät.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM