 |
HOA VOÂ ÖU (TAÄP-09) H.T THÍCH THANH TÖØ |
 |
 |
||
|
HOÀI QUANG PHAÛN CHIEÁU, PHAÛN QUAN TÖÏ KYÛ Truùc Laâm Ñaø Laït - 1996 Hoâm nay toaøn chuùng thænh nguyeän ñeàu ñöôïc thanh tònh, ñoù laø ñieàu raát toát. Chuùng ta caøng tu taâm caøng an, thaân nghieäp, khaåu nghieäp ñeàu thanh tònh. Ñoù laø keát quaû toát cuûa söï tu haønh. Baây giôø toâi coù ít vaán ñeà then choát muoán giaûi thích cho toaøn chuùng hieåu theâm, ñeå quí vò naém vöõng nhöõng ñieåm caàn yeáu treân con ñöôøng tu. Trong nhaø thieàn coù hai caâu ñöôïc xem nhö chaâm ngoân cuûa haønh giaû tu thieàn, ñoù laø “Hoài quang phaûn chieáu” vaø “Phaûn quan töï kyû”. Hai caâu naøy laø moät hay khaùc? Neáu laø moät thì noùi moät caâu ñuû roài, duøng chi tôùi hai caâu. Neáu khaùc thì khaùc choã naøo? Coù khi ta nghe noùi “Hoài quang phaûn chieáu”, coù khi nghe noùi “Phaûn quan töï kyû”, caâu naøo cuõng daïy xoay laïi mình heát, taïi sao coù hai caùch goïi khaùc nhau? Tröôùc heát toâi noùi veà “Hoài quang phaûn chieáu”. Chöõ “hoài” laø quay laïi, “quang” laø aùnh saùng, “phaûn” laø trôû laïi, chieáu laø soi saùng. “Hoài quang phaûn chieáu” töùc laø quay aùnh saùng trôû laïi, soi roïi chính mình. Soi theá naøo? Nhieàu ngöôøi khoâng hieåu, töôûng ngoài nhìn chaêm chaêm thaáu tim gan ruoät phoåi, ñoù laø phaûn chieáu. Hieåu nhö vaäy laø sai laàm. Toâi seõ daãn kinh ñeå noùi roõ hôn veà ñieàu naøy. Trong kinh Laêng Nghieâm, khi ñöùc Phaät ñöa tay leân hoûi ngaøi A-nan thaáy khoâng, ngaøi A-nan traû lôøi thaáy. Roài Phaät ñeå tay xuoáng hoûi ngaøi A-nan thaáy khoâng, ngaøi A-nan traû lôøi khoâng thaáy. Ngay ñoù Phaät lieàn quôû Ngaøi laø queân mình theo vaät. Taát caû chuùng ta töø ngöôøi trí thöùc cho tôùi keû bình daân, suoát ngaøy ai cuõng phoùng saùu caên maét, tai, muõi, löôõi, thaân, yù ñuoåi theo saùu traàn beân ngoaøi, luoân luoân phaân tích, chia cheû, tìm hieåu. Cöù thaáy hình saéc thì phaân tích ñeïp xaáu, nghe aâm thanh cuõng phaân tích tieáng hay dôû v.v… Ñoái dieän vôùi taát caû caûnh giôùi beân ngoaøi, ñeàu ñem heát khaû naêng soi saùng cuûa mình phaân tích, chia cheû söï vaät. Caøng phaân tích, chia cheû nhieàu chöøng naøo thì caøng queân mình nhieàu chöøng aáy. Do ñoù maét vöøa thaáy hình töôùng thì noùi thaáy, khi hình töôùng maát ñi noùi khoâng thaáy. Ñoù laø chuùng ta phoùng aùnh saùng cuûa mình ñuoåi theo vaät, hay noùi caùch khaùc laø phoùng quang chieáu ngoaïi. Phoùng quang naøy khoâng phaûi phoùng quang cuûa chö Phaät, maø ñem caùi tri giaùc hieåu bieát cuûa mình phoùng ra ngoaøi ñeå phaân tích, chia cheû söï vaät. Vì vaäy khi coù söï vaät thì töôûng nhö coù mình, khi maát söï vaät töôûng nhö maát mình. Ñoù laø moät meâ laàm raát ñaùng thöông. Phaät quôû ngaøi A-nan queân mình theo vaät laø vì theá. Caùnh tay laø vaät ôû ngoaøi, coøn caùi hay thaáy töùc laø aùnh saùng cuûa chính mình. Khi coù caùnh tay Ngaøi noùi thaáy, khi khoâng coù caùnh tay Ngaøi noùi khoâng thaáy. Nhö vaäy nhôù mình hay nhôù vaät? Roõ raøng laø nhôù vaät maø queân mình. Ñuùng ra khi thaáy caùnh tay neân noùi thaáy coù caùnh tay, khi tay ñeå xuoáng neân noùi thaáy khoâng coù caùnh tay. Tay khi coù khi khoâng, caùi thaáy luoân luoân saün coù. Neáu tay ñeå xuoáng noùi khoâng thaáy nhö vaäy thaønh muø sao? Chuùng ta meâ muoäi chæ nhôù vaät ôû ngoaøi, khoâng nhôù caùi hay thaáy cuûa mình. Chính caùi hay thaáy môùi laø mình, coøn vaät ôû ngoaøi chæ laø ngoaïi caûnh. Queân mình theo vaät, ñoù laø choã taát caû chuùng ta ñang maéc phaûi. Maét thaáy saéc chæ nhôù caûnh nhôù ngöôøi maø khoâng nhôù coù caùi hay thaáy. Keá ñoù, Phaät daïy La-haàu-la ñaùnh tieáng chuoâng boong, roài hoûi ngaøi A-nan nghe khoâng, ngaøi A-nan traû lôøi nghe. Khi tieáng chuoâng laëng Phaät hoûi nghe khoâng, ngaøi A-nan traû lôøi khoâng nghe, cuõng bò Phaät quôû queân mình theo vaät moät laàn nöõa. Tieáng chuoâng vang leân aâm thanh phaùt ra beân ngoaøi, loã tai ta nghe. Caùi hay nghe ñoù thöôøng haèng, coøn tieáng chuoâng khi ñaùnh thì coù, khi döøng ñaùnh thì khoâng. Tieáng coù khoâng, sanh dieät maø caùi hay nghe thöôøng haèng. Chuùng ta laïi laàm nhaän tieáng laø caùi hay nghe, neân khi maát tieáng noùi khoâng nghe, töùc laø phuû nhaän caùi nghe thöôøng haèng cuûa chính mình. Chuùng ta tu haønh thöôøng vöôùng hai chöùng beänh raát thaâm haäu, raát saâu kín, ñoù laø queân mình vaø maéc keït ngoaïi caûnh. Vì vaäy caùc Thieàn sö thöôøng daïy nôi saùu caên phaûi luoân gìn giöõ ñöøng cho dính maéc saùu traàn. Dính maéc töùc laø chaïy theo, maø chaïy theo töùc laø queân mình. Ñoù laø goác cuûa söï tu. Trong saùu caên deã nhaän deã thaáy nhaát laø maét vaø tai. Neân caùc Thieàn sö duøng nhieàu thuû thuaät ñeå chæ hai taùnh thaáy vaø nghe ñoù. Hoaëc ñöa phaát töû, hoaëc ñöa caønh hoa v.v… ñeå nhaéc nôi chuùng ta coù caùi hay thaáy. Neáu ngay hình aûnh ñoù, ta nhôù ñöôïc mình coù caùi hay thaáy laø nhôù ñöôïc taâm chaân thaät roài. Hình aûnh Phaät ñöa caønh hoa sen leân, ngaøi Ca-dieáp mæm cöôøi, ñoù laø söï caûm thoâng cuûa hai thaày troø, Toân giaû ñaõ laõnh hoäi ñöôïc ñieàu ñöùc Phaät muoán chæ. Thaáy caønh hoa khoâng leä thuoäc vaøo caønh hoa, maø bieát ñöôïc mình coù caùi hay thaáy. Khi Phaät ñöa maét nhìn khaép ñaïi chuùng, tôùi Ca-dieáp Ngaøi cöôøi. Phaät khoâng noùi caâu naøo heát, chæ caàn ñöa caønh hoa leân roài nhìn töøng vò Tyø-kheo, chæ rieâng Toân giaû Ca-dieáp khi chaïm maét Nhö Lai lieàn mæm cöôøi. Ñoù laø ngöôøi ñeä töû hieåu ñöôïc yù Phaät, nhìn caûnh maø chaúng queân mình, hay noùi caùch khaùc laø nöông nôi caûnh maø thaáy mình. Vì vaäy trong nhaø thieàn coù caâu "kieán saéc minh taâm". Nghóa laø thaáy hình saéc beân ngoaøi maø saùng ñöôïc taâm cuûa mình. Taâm mình ôû ñaâu? Laâu nay nhieàu ngöôøi cöù cho taâm laø caùi suy nghó laêng xaêng loän xoän haèng ngaøy, khoâng ngôø caùi hay thaáy hay bieát môùi laø taâm mình. Taâm ñoù khoâng coù laêng xaêng loän xoän. Thaáy ñöôïc caønh hoa laø chæ cho "kieán saéc", nhaän ra mình coù caùi hay thaáy, hay bieát haèng höõu khoâng thieáu vaéng laø "minh taâm". Roõ ñöôïc taâm mình thì khoâng chaïy theo vaät. Neáu chæ bieát caønh hoa beân ngoaøi, coù thì noùi thaáy, khoâng coù thì noùi khoâng thaáy, ñoù laø queân mình theo vaät. Queân mình theo vaät laø meâ, nhôù mình khoâng theo vaät laø giaùc. Nhö vaäy thì hoài quang phaûn chieáu nghóa laø soi aùnh saùng trôû laïi mình. Thay vì tröôùc kia ta phoùng aùnh saùng aáy theo saùu traàn, baây giôø döøng laïi, nhôù saùu aùnh saùng ñoù hieän höõu nôi saùu caên cuûa mình, khoâng theo saùu traàn nöõa, ñoù laø hoài quang. Hoài quang töùc laø nhôù laïi mình chôù khoâng coù gì laï. Trong nhaø thieàn goïi thaáy nhö muø, nghe nhö ñieác laø ñaây vaäy. Taïi sao thaáy nhö muø? Töùc moïi ngöôøi ñi ngang ta ñeàu thaáy heát, nhöng qua roài thoâi, khoâng löu taâm chuù yù, chæ bieát mình ñang thaáy. Luùc ñoù ai hoûi hoài naõy ñi qua maáy ngöôøi, ngöôøi naøo ñeïp ngöôøi naøo xaáu, mình traû lôøi sao? Ñaâu coù nhôù, ñaâu coù dính gì maø bieát ñeïp xaáu. Do ñoù neân noùi thaáy nhö muø. Maáy chuù beân taêng tu neân nhôù maáy ñieåm naøy cho thaät kyõ. Ñoù laø troïng taâm caùc Thieàn sö daïy cho chuùng ta. Ñeán nghe tieáng, ai baøn taùn gì ta cuõng nghe heát. Nhöng chæ nhôù mình ñang nghe thoâi, khoâng nhôù tieáng hay, tieáng dôû, tieáng hôn, tieáng thua. Nhö vaäy goïi laø hoài quang. Tuy nghe nhöng ai hoûi “maáy ngöôøi ñoù noùi gì?” mình khoâng bieát. Bôûi vì ñaâu coù chuù yù maø nhôù töøng lôøi, töøng caâu. Neân noùi nghe cuõng nhö ñieác. Ñöøng hieåu thaáy nhö muø laø khoâng thaáy gì heát, nghe nhö ñieác laø khoâng nghe gì heát. Ngöôøi ñöôïc thaáy nhö muø nghe nhö ñieác, duø ngoài giöõa chôï cuõng nhö ngoài thieàn. Coøn chuùng ta nhieàu khi ngoài thieàn taïi thieàn ñöôøng maø ai noùi treân kia lieàn laéng tai nghe. Hoaëc ngoài ñaây maø thaáy boùng ai ñi ngang, lieàn nhìn kyõ phaân tích xem boùng cuûa ngöôøi naøo… Ngoài thieàn nhö vaäy cuõng gioáng nhö ngoài ngoaøi chôï xem haøng. Hieåu roõ roài môùi thaáy caùc Thieàn sö luoân nhaéc chuùng ta phaûi hoài quang phaûn chieáu, quay laïi mình nhôù mình, chôù ñöøng nhôù caûnh. Ñoù laø goác cuûa söï tu. Thieàn sö nhôø tu nhö theá neân caùc Ngaøi khoâng baän bòu, khoâng keàm cheá trong khi ngoài thieàn. Caùc Ngaøi soáng raát töï taïi thoaûi maùi, nhöng thaáy nghe ñeàu khoâng dính. Neáu chuùng ta tu ñöôïc vaäy coù thích khoâng? Raát thích. Nhöng vì mình chöa ñöôïc theá neân phaûi coù caâu thöù hai, töùc laø “phaûn quan töï kyû”. Chöõ “quang” cuûa hoài quang coù “g” ñeå chæ aùnh saùng. Chöõ “quan” cuûa phaûn quan khoâng coù “g” ñeå chæ söï xem xeùt quaùn chieáu. “Phaûn quan töï kyû” nghóa laø xem xeùt laïi mình, quaùn chieáu laïi mình. Hoài quang phaûn chieáu coù taùnh caùch kyø ñaëc daønh cho baäc thöôïng cô, nhaát laø nhöõng vò tu theo thieàn toâng. Coøn phaûn quan töï kyû laø noùi toång quaùt, bao truøm heát thaûy giaùo lyù nhaø Phaät. Nghóa laø soi xeùt laïi chính mình, töø thaân theå cho tôùi noäi taâm, thaáy roõ thaân theå, noäi taâm mình nhö theá naøo. Ví duï Phaät daïy tu thieàn, quaùn Töù nieäm xöù laø phaùp caên baûn trong caùc kinh A-haøm. Quaùn Töù nieäm xöù laø quaùn caùi gì? Moät, quaùn thaân baát tònh, xem xeùt phaân tích töôøng taän töøng boä phaän thaân naøy, thaáy ñeàu nhôùp nhuùa, ñoù laø quaùn thaân baát tònh. Hai, quaùn thoï thò khoå, töùc laø taát caû caûm giaùc do saùu traàn ñeán vôùi mình, ta caûm nhaän roõ raøng chuùng ñeàu voâ thöôøng, khoâng thaät coù, laø goác cuûa ñau khoå. Ba, quaùn taâm voâ thöôøng, töùc nhöõng taâm nieäm cuûa mình luoân luoân sanh dieät, khoâng döøng, ñoù laø quaùn taâm voâ thöôøng. Boán, quaùn phaùp voâ ngaõ töùc laø quaùn taát caû phaùp, töø taâm phaùp cho tôùi ngoaïi caûnh ñeàu do duyeân hôïp khoâng coù chuû. Phaät daïy vò naøo coät taâm trong Töù nieäm xöù ñöôïc baûy ngaøy khoâng dôøi ñoåi, ngöôøi ñoù seõ chöùng quaû A-la-haùn. Chaúng nhöõng baûy ngaøy maø ba ngaøy, chaúng nhöõng ba ngaøy maø moät ngaøy, coät taâm trong Töù nieäm xöù khoâng dôøi ñoåi seõ chöùng quaû A-na-haøm. Chuùng ta thaáy tu deã chöùng quaù, phaûi khoâng? Chæ coät taâm trong Töù nieäm xöù troïn ngaøy khoâng dôøi ñoåi lieàn chöùng quaû A-na-haøm. Deã khoâng? Quaùn nhö theá laø phaûn chieáu laïi mình, soi saùng laïi mình, xeùt neùt laïi mình, neân phaùp cuûa caùc kinh A-haøm hay cuûa Phaät giaùo Nguyeân thuûy vaãn laø phaùp tu “Phaûn quan töï kyû”. Cho tôùi nhö khoâng duøng Töù nieäm xöù, maø duøng Nguõ ñình taâm quaùn thì cuõng laø soi xeùt laïi mình. Ñoù laø noùi heä thoáng A-haøm. Qua heä thoáng Baùt-nhaõ, moãi ñeâm chuùng ta ñeàu tuïng “Chieáu kieán nguõ uaån giai khoâng”. Chieáu kieán nguõ uaån cuûa ai? Nguõ uaån cuûa mình. Nhö vaäy cuõng laø soi saùng, xeùt neùt laïi chính mình ñeå bieát roõ naêm uaån khoâng thaät, khoâng coù thöïc theå, töø ñoù maø qua taát caû khoå naïn. Chuùng ta thaáy töø heä A-haøm tieán leân heä Baùt-nhaõ, Phaät ñeàu daïy phaûn chieáu laïi mình. Ñeán Thieàn toâng toâi thöôøng höôùng daãn quí thaày coâ nhìn laïi töøng nieäm khôûi, ñöøng chaïy theo noù, goïi laø bieát voïng khoâng theo. Nhö theá coù phaûi phaûn quan khoâng? Neáu khoâng xoay laïi laøm sao thaáy nieäm khôûi? Roõ raøng ñoù laø loái phaûn quan. Toùm laïi, töø phaùp tu A-haøm, phaùp tu Baùt-nhaõ, tôùi phaùp tu Thieàn toâng ñeàu daïy phaûn quan. Caâu chuyeän toå Hueä Khaû tìm taâm khoâng theå ñöôïc cuõng laø phaûn quan chôù gì. Tìm ôû ñaâu? Quay laïi mình. Nhö vaäy toaøn boä heä thoáng tu cuûa ñaïo Phaät ñeàu laáy phaûn quan töï kyû laøm troïng taâm. Caâu “hoài quang phaûn chieáu” môùi nghe thaáy töông töï nhöng thaät ra coù khaùc. Ñaây laø tröôøng hôïp daønh cho nhöõng baäc kyø ñaëc nhö toå Laâm Teá hay Luïc toå Hueä Naêng. Luïc toå Hueä Naêng khi thaáy taêng ngoài thieàn, Ngaøi lieàn keùo loã tai thoåi phuø. Ngaøi Laâm Teá cuõng khoâng thích ngoài thieàn, vaäy caùc ngaøi tu caùi gì? Caùc Ngaøi luoân hoài quang phaûn chieáu, töùc nhôù nôi saùu caên thöôøng saùng rôõ, khoâng phoùng ra ngoaøi. Cho neân toå Laâm Teá noùi raèng: Caùc ngöôi tìm caùi gì? Ngöôøi ñang nghe phaùp ñaây laø ai? Ñeå chæ cho nôi maét, tai, muõi, löôõi, thaân, yù cuûa chuùng ta hieän coù caùi chaân thaät, ai soáng ñöôïc vôùi noù töùc laø ñang thieàn. Ngöôøi naøo ñaït ñöôïc trình ñoä nhö vaäy duø ngoài giöõa chôï cuõng vaãn thieàn nhö thöôøng. Coøn chöa ñöôïc trình ñoä ñoù thoâi chòu khoù ngoài thieàn, phaûn quan töï kyû giuøm moät chuùt. Thaáy trong töøng nieäm thì khoâng chaïy ra ngoaøi, töø töø laøm chuû caùc nghieäp, laøm chuû ñöôïc mình thì soáng theo loái hoài quang phaûn chieáu cuûa caùc Thieàn sö. Cho neân bieát tuøy theo caên cô maø loái tu coù khaùc nhau. Hai caâu “hoài quang phaûn chieáu” vaø “phaûn quan töï kyû” laø neàn taûng cuûa taát caû ngöôøi tu Phaät chuùng ta. Neáu mình laøm chöa noåi tröôøng hôïp thöù nhaát, thì phaûi theo tröôøng hôïp thöù hai, töùc laø phaûn quan töï kyû. Chöøng naøo noäi taâm trong saïch, yeân laëng heát môùi böôùc qua trình ñoä thöù nhaát laø hoài quang phaûn chieáu. Ñi ñöùng naèm ngoài maø khoâng dính nghieäp gì heát. Thaáy nhö muø, nghe nhö ñieác ñoù laø töï taïi voâ ngaïi. Chuùng ta hieän giôø gioáng nhö con caù maéc löôùi ñang vuøng vaãy muoán lao ra ngoaøi, caøng vuøng vaãy thì caøng maéc theâm. Cho neân phaûi bieát loái tu thieát yeáu hôn heát ñoù laø quay nhìn laïi mình. Caùi quay laïi cuûa chuùng ta ña soá laø ôû tröôøng hôïp thöù hai. Chính Ñieàu Ngöï Giaùc Hoaøng ñaõ öùng duïng phaùp tu naøy qua caâu noùi cuûa Tueä Trung Thöôïng Só: Phaûn quan töï kyû boån phaän söï, baát tuøng tha ñaéc. Nghóa laø xoay laïi quaùn xeùt nôi mình laø phaän söï chính, khoâng ñöôïc töø ngoaøi vaøo. Taêng Ni neân nhôù tröôøng hôïp hoài quang phaûn chieáu chæ daønh cho ngöôøi naøo trieät ngoä, nghóa laø ñi ñöùng naèm ngoài khoâng queân mình, môùi duøng ñöôïc. Ai coøn queân mình thì khoan duøng, duøng raát nguy hieåm. Hieåu cho töôøng taän nhö theá ñeå trong söï tu, chuùng ta öùng duïng ñuùng, ñaït keát quaû toát, khoâng bò laàm laãn ñaùng tieác. Nhôø coù hieåu bieát töôøng taän, ta môùi khoâng voäi keát luaän trình ñoä vaø hình thöùc tu taäp cuûa caùc huynh ñeä khaùc. Nhieàu ngöôøi ngoài thieàn gioûi, thaáy ai khoâng ngoài thieàn thì cheâ, tu sao khoâng ngoài thieàn? Neáu ngöôøi ñaõ soáng ñöôïc baèng chính söï hoài quang phaûn chieáu thì ñaâu caàn ngoài thieàn, vì ngoài giöõa chôï hoï cuõng thieàn nhö thöôøng. Coøn neáu chuùng ta chöa ñaït ñöôïc trình ñoä ñoù maø laïm duïng ngoân töø naøy, e phaûi traàm luaân ñau khoå muoân kieáp. Cho neân hieåu töôøng taän thì treân ñöôøng tu coù höôùng ñi cuï theå, khoâng mô maøng, hoang mang, sôï seät khi nghe ai pheâ bình veà phaùp tu cuûa mình. Ví nhö ta ñang thích ngoài thieàn, nhöng nghe noùi Luïc Toå thaáy ai ngoài thieàn, xaùch loã tai thoåi phuø, mình hoang mang khoâng bieát ta tu coù ñuùng khoâng. Ñoù laø chöa hieåu ñöôïc mình, chöa roõ ñöôïc Toå. Neáu ñöôïc nhö Luïc Toå thì ta neân laøm nhö Ngaøi. Luïc toå moät nghe ngaøn ngoä, thaáy caùi chaân thaät hieän tieàn tröôùc maét, khoâng maát. Nhö vaäy ngoài thieàn cuõng laø dö. Coøn chuùng ta ngaøn nghe khoâng ñöôïc moät ngoä, bôûi vaäy neân phaûi ngoài laïi, loùng laëng taâm tö ñeå phuùt giaây naøo ñoù thöùc tænh, giaùc ngoä. Ñoù laø maáu choát quan troïng treân con ñöôøng tu, Taêng Ni caàn phaûi naém thaät vöõng ñeå khoûi laàm laãn. Ñoù laø yù nghóa toâi muoán nhaéc nhôû hoâm nay. |
||
