Kinh sach

HOA VOÂ ÖU

(TAÄP-09)

H.T THÍCH THANH TÖØ

PHAÄT GIAÙO THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM

Chuøa Vaïn Ñöùc – Hoäi An - 2002

Hoâm nay ñuû duyeân toâi veà chuøa Vaïn Ñöùc thaêm vieáng vaø noùi phaùp cho taát caû Taêng Ni Phaät töû nghe. Thôøi phaùp naøy noäi dung chuyeân ñeà veà Thieàn toâng, nhaèm giuùp quí vò bieát roõ ñöôøng loái tu thieàn cuûa Toå tieân mình töø tröôùc.

Noùi ñeán Phaät giaùo Vieät Nam chuùng ta khoâng theå naøo boû qua ñöôøng loái tu thieàn cuûa chö Toå töø xöa. Neáu xeùt kyõ ñöôøng loái ñoù thì thaáy roõ raøng Phaät giaùo Vieät Nam laø moät Phaät giaùo Thieàn toâng. Theá kyû thöù VI toå Tyø-ni-ña-löu-chi töø AÁn Ñoä sang Trung Hoa hoïc ñaïo vôùi toå Taêng Xaùn. Sau khi ngoä ñaïo, ñöôïc toå Taêng Xaùn daïy ñi veà phöông Nam truyeàn baù thieàn toâng, do ñoù Ngaøi sang Vieät Nam ôû taïi chuøa Daâu.

Toå Tyø-ni-ña-löu-chi ñöôïc xem ngang vôùi Toå thöù tö ôû Trung Hoa laø ngaøi Ñaïo Tín. Ñeán theá kyû thöù IX coù ngaøi Voâ Ngoân Thoâng laø ñeä töû toå Baù Tröôïng ôû Trung Hoa, sang Vieät Nam truyeàn thieàn neân coù phaùi thieàn Voâ Ngoân Thoâng. Sau naøy coù ngaøi Thaûo Ñöôøng, khi nhaø Lyù chinh phuïc Chieâm Thaønh baét ñöôïc moät soá quan nhaân ñem veà Vieät Nam, trong ñoù coù ngaøi. Ñeán Thaêng Long môùi phaùt hieän ngaøi laø Thieàn sö, töø ñoù caùc vua quan nhaø Lyù raát kính phuïc, toân suøng vaø Ngaøi trôû thaønh Toå cuûa phaùi thieàn Thaûo Ñöôøng ôû Vieät Nam. Nhö vaäy töø theá kyû thöù VI ñeán theá kyû thöù X, Thieàn toâng höng thònh ôû Vieät Nam do ba heä phaùi Tyø-ni-ña-löu-chi, Voâ Ngoân Thoâng vaø Thaûo Ñöôøng.

Ñeán khi Thaùi töû Traàn Khaâm töùc vua Traàn Nhaân Toâng sau naøy, ñöôïc vua Traàn Thaùnh Toâng gôûi qua Tueä Trung Thöôïng Só hoïc ñaïo lyù. Khi töø giaõ trôû veà, Thaùi töû hoûi: “Muïc tieâu chuû yeáu cuûa thieàn laø gì?” Ngaøi Tueä Trung Thöôïng Só traû lôøi: “Phaûn quan töï kyû boån phaän söï, baát tuøng tha ñaéc”, nghóa laø quay laïi chieáu soi nôi mình, ñoù laø phaän söï chính, khoâng phaûi töø beân ngoaøi maø ñöôïc. Neân bieát Thieàn maø Thöôïng Só noùi cho vua Traàn Nhaân Toâng nghe laø söï phaûn quan noäi taâm mình ñeå ñöôïc ngoä ñaïo, chôù khoâng chuyeän gì khaùc.

Sau khi ñaêng vò, vua Traàn Nhaân Toâng vöøa lo vieäc trò nöôùc vöøa nghieân cöùu noäi ñieån ñeå tu taäp, khoâng phuùt naøo lô laø. ÔÛ ngoâi moät thôøi gian, thaáy ñaõ coù ngöôøi keá thöøa, naêm 41 tuoåi Ngaøi trao heát quyeàn haønh cho con vaø ñi xuaát gia. Ngaøi leân nuùi Yeân Töû vaø röøng Truùc ôû Ngoïa Vaân Am chuyeân tu. Naêm naêm tu khoå haïnh taïi röøng Truùc, ngaøi hoaøn toaøn ngoä ñaïo, vì vaäy coù hieäu laø Truùc Laâm Ñaïi Ñaàu Ñaø. Töø ñoù Ngaøi môùi ñi truyeàn baù, laäp thaønh heä phaùi thieàn Truùc Laâm Yeân Töû.

Heä phaùi Truùc Laâm Yeân Töû ra ñôøi thaâu goàm tinh ba cuûa ba heä phaùi Tyø-ni-ña-löu-chi, Voâ Ngoân Thoâng, Thaûo Ñöôøng keát tuï thaønh heä phaùi thieàn thuaàn tuùy Vieät Nam. Töø khi coù heä phaùi Truùc Laâm Yeân Töû ra ñôøi, caùc heä phaùi kia ñeàu vaéng maët khoâng coøn phaùt trieån nöõa. Nhöng töø theá kyû thöù XIII ñeán theá kyû thöù XV nhaø Traàn maát, nhaø Leâ leân. Vì sôï aûnh höôûng cuûa nhaø Traàn neân nhaø Leâ khoâng chaáp nhaän Phaät giaùo maø chaáp nhaän Nho giaùo. Töø ñoù heä phaùi Truùc Laâm Yeân Töû laàn laàn tieâu moøn cho ñeán maát tung tích.

Ñeán theá kyû XVIII, XIX Vieät Nam chia laøm hai: ñaøng trong vaø ñaøng ngoaøi. Ñaøng ngoaøi coù vua Leâ, ñaøng trong thì chuùa Nguyeãn. Ñaøng trong chuùa Nguyeãn thænh caùc Toå töø Trung Hoa thuoäc heä phaùi Laâm Teá sang truyeàn baù Phaät phaùp, nhö ngaøi Nguyeân Thieàu… Ñaøng ngoaøi vua Leâ cuõng thænh caùc Toå Trung Hoa thuoäc heä phaùi Laâm Teá hoaëc Taøo Ñoäng nhö ngaøi Chuyeát Coâng… Ngaøi Lieãu Quaùn laø Thieàn sö Vieät Nam, chòu aûnh höôûng cuûa toâng Laâm Teá ñaøng trong. Caùc Toå hieän thôøi nhaø Nguyeãn ñeàu chòu aûnh höôûng cuûa heä phaùi Laâm Teá.

Noùi toång quaùt lòch söû Phaät giaùo nöôùc ta, töø theá kyû thöù III maõi cho ñeán ngaøy nay, caùc Toå ñeàu tu thieàn. Hieän giôø taát caû quí vò ña soá thôø kính toå Laâm Teá, nhöng coù bieát ngaøi tu nhö theá naøo, ngoä ñaïo ra sao chöa? Chö Hoøa thöôïng mình, vò naøo tòch cuõng ñeàu ñeå “Töø Laâm Teá” hoaëc Chaùnh toâng hoaëc Gia phoå, nhö vaäy caùc Ngaøi ñeàu thöøa keá doøng Laâm Teá. Theá thì toå Laâm Teá laø ngöôøi theá naøo, tu vaø ngoä ñaïo ra sao maø truyeàn baù doøng thieàn cho tôùi ngaøy nay? Ñoù laø moät vaán ñeà chuùng ta tu theo Phaät, theo Toå coù boån phaän phaûi nghieàn ngaãm, tra cöùu cho töôøng taän.

Thaät ra ña soá chö Taêng Ni chuùng ta coøn hôøi hôït quaù, xöa baøy nay laøm vaäy thoâi, chôù khoâng chòu tra cöùu. Toâi laø ngöôøi hôi khoù tính, laøm vieäc gì phaûi bieát roõ ñaàu ñuoâi goác ngoïn môùi chòu, coøn bieát khoâng roõ thì khoâng laøm. Vì vaäy toâi phaûi tra cöùu kyõ veà lòch söû chö Toå, nhôø theá bieát ñöôïc chuùt ít veà haønh traïng caùc Ngaøi. Do ñoù môùi coù quyeån Thieàn sö Vieät Nam ra ñôøi, boå khuyeát phaàn naøo cho nhöõng thieáu soùt cuûa chuùng ta veà lòch söû Toå tieân mình.

Giôø ñaây toâi daãn rieâng toå Laâm Teá, laø moät Thieàn sö Trung Hoa nhöng coù aûnh höôûng saâu ñaäm vôùi thieàn toâng Phaät giaùo Vieät Nam cho quí vò hieåu ñaïi khaùi. Toå Laâm Teá hieäu Nghóa Huyeàn, ôû cuoái ñôøi Ñöôøng. Ngaøi phaùt taâm tu raát thieát tha, bình nhaät ít noùi nhöng hieåu ñaïo saâu xa thaâm thuùy. Ngaøi tôùi hoäi cuûa Thieàn sö Hoaøng Baù - Hy Vaän, töùc ñôøi thöù tö sau Luïc Toå Hueä Naêng. Laø ngöôøi nhieät taâm caàu ñaïo, tu haønh caån maät, haïnh kieåm teà chænh nghieâm trang, neân trong chuùng ai cuõng kính neå Ngaøi.

ÔÛ trong hoäi ñaõ laâu, nhöng khoâng thaáy Ngaøi leân hoûi toå Hoaøng Baù caâu naøo heát. Hoâm ñoù Thuû toïa Traàn Toân Tuùc khuyeân: “Huynh ôû ñaây laâu quaù, sao khoâng hoûi thaày caâu naøo vaäy?” Ngaøi noùi: “Toâi bieát hoûi gì ñaây?” Traàn Toân Tuùc khuyeân Ngaøi hoûi caâu: “Theá naøo laø ñaïi yù Phaät phaùp?”, Ngaøi nhaän lôøi.

Hoâm ñoù toå Hoaøng Baù thaêng ñöôøng thuyeát phaùp. Ngaøi böôùc ra hoûi: “Baïch Hoøa thöôïng, theá naøo laø ñaïi yù Phaät phaùp?” Toå khoâng noùi caâu naøo heát, ñaäp cho moät gaäy roài ñuoåi xuoáng. Ngaøi cuõng ñi xuoáng. Naêm ba hoâm sau, Thuû toïa xuùi tieáp: “Huynh leân hoûi nöõa ñi”. Ngaøi ñaép y ñaøng hoaøng leân hoûi: “Baïch Hoøa thöôïng, theá naøo laø ñaïi yù Phaät phaùp?” Toå Hoaøng Baù ñaäp cho moät gaäy nöõa ñuoåi xuoáng. Baáy giôø Ngaøi baét ñaàu hoang mang trong loøng, nhöng cuõng khoâng daùm noùi gì. Ñeán laàn thöù ba, Thuû toïa thuùc: “Huynh leân hoûi moät laàn nöõa ñi”. Ngaøi nghe lôøi, hoûi laàn nöõa: “Baïch Hoøa thöôïng, theá naøo laø ñaïi yù Phaät phaùp?” Toå ñaùnh cho moät gaäy nöõa ñuoåi xuoáng.

Laàn naøy heát chòu noåi Ngaøi khoùc, nghó chaéc mình khoâng coøn duyeân ôû ñaây. Ba laàn hoûi Phaät phaùp, ba laàn aên ñoøn maø Toå khoâng daïy moät caâu, nhö vaäy laø sao? Ñau khoå quaù Ngaøi söûa soaïn cuoán goùi ñi. Baáy giôø ngaøi Traàn Toân Tuùc ñeán noùi nhoû: “Tröôùc khi ñi huynh leân töø giaõ Hoaø thöôïng roài haõy ñi”. Ñoàng thôøi Traàn Toân Tuùc cuõng ngaàm baïch vôùi Hoøa thöôïng: “Huynh Nghóa Huyeàn ñaïo ñöùc raát thaâm haäu, xin Hoøa thöôïng töø bi chæ cho, chôù ñeå uoång moät baäc phaùp khí”. Ngaøi Hoaøng Baù ñoàng yù “Ñöôïc, baûo oâng aáy leân ñaây”.

Khi leân töø giaû, Ngaøi thöa: “Baïch Hoøa thöôïng, con khoâng coù duyeân ôû ñaây, xin ñi nôi khaùc”. Ngaøi Hoaøng Baù hoûi: “OÂng ñònh ñi ñaâu?” Ngaøi thöa: “Con cuõng khoâng bieát ñi ñaâu”. Khi ñoù Hoaøng Baù baûo: “OÂng neân qua choã Thieàn sö Ñaïi Ngu, ôû ñoù Ñaïi Ngu seõ chæ cho”. Ngaøi khaên goùi ñi tôùi Thieàn sö Ñaïi Ngu.

Tôùi nôi, ñaûnh leã thöa thænh xong, ngaøi Ñaïi Ngu hoûi: “OÂng ôû ñaâu ñeán?” Ngaøi ñaùp: “Con ôû choã Hoaøng Baù ñeán”. Ngaøi Ñaïi Ngu laïi hoûi: “Hoaøng Baù daïy oâng nhöõng gì?” Ngaøi noùi: “Baïch Hoøa thöôïng, con ba laàn thöa hoûi ñaïi yù Phaät phaùp, ba laàn aên ñoøn, con khoâng bieát coù loãi hay khoâng loãi?” Ñaïi Ngu noùi: “Hoaøng Baù thaät laø taâm laõo baø, chæ cho oâng choã toät cuøng roài, oâng coøn thaáy coù loãi khoâng loãi”. Ngay caâu ñoù Ngaøi ñaïi ngoä, lieàn thoát leân: “Phaät phaùp cuûa Hoaøng Baù raát ít”. Ngaøi Ñaïi Ngu naém ñöùng hoûi: “Ngöôi thaáy caùi gì maø noùi Phaät phaùp Hoaøng Baù raát ít”. Ngaøi thoi voâ hoâng cuûa Ñaïi Ngu moät caùi. Baáy giôø Thieàn sö Ñaïi Ngu buoâng ra noùi: “Thaày cuûa ngöôi laø Hoaøng Baù, chaúng lieân can gì ñeán ta. Haõy veà beân ñoù ñi”.

Ta thaáy ngöôøi xöa daïy ñaïo vaø ngoä ñaïo laï ñôøi. Taïi sao khi ñaõ ngoä ñaïo ngaøi Laâm Teá ngang ngöôïc nhö vaäy, thaày hoûi thaáy caùi gì khoâng noùi caâu naøo, laïi thoi cho moät thoi. Theá maø ñöôïc khen “Thaày cuûa oâng laø Hoaøng Baù”. Thaät laø bí hieåm, ai ñoïc söû tôùi ñaây cuõng laéc ñaàu, chaúng bieát ngoä ôû ñaâu? Ñoù cuõng chính laø ñieåm ñaëc bieät cuûa caùc Thieàn sö.

Caâu noùi cuûa ngaøi Ñaïi Ngu heát söùc nheï nhaøng, “Hoaøng Baù thaät laø taâm laõo baø, ñaõ chæ choã toät cuøng, maø oâng coøn thaáy coù loãi khoâng loãi”. Taâm laõo baø laø taâm meï thöông con, thöông ñaùo ñeå. Bôûi vì ñaïi yù Phaät phaùp khoâng coù choã cho ta môû mieäng. Vöøa môû mieäng hoûi, vöøa phaân bieät phaûi quaáy ñuùng sai laø khoâng phaûi ñaïi yù Phaät phaùp roài. Ñaïi yù Phaät phaùp laø choã taâm haèng höõu khoâng keït hai beân, maø môû mieäng laø ñaõ keït hai beân. Cho neân nghe caâu hoûi naøy, toå Hoaøng Baù chæ coøn ñaäp chôù khoâng noùi ñöôïc. Neáu noùi thì keït hai beân maát roài. Nhöng ngaøi Laâm Teá luùc ñoù chöa hieåu, thaáy Toå haønh ñoäng nhö vaäy döôøng nhö hôi taøn nhaãn, khoâng daïy maø ñaùnh. Do ñoù Ngaøi ñau khoå cuøng cöïc neân töø giaõ ra ñi.

Khi aáy Hoaøng Baù bieát Ñaïi Ngu laø baïn mình, seõ hieåu chæ yeáu Ngaøi muoán chæ daïy neân daën Laâm Teá qua choã Ñaïi Ngu. Ngaøi Laâm Teá trình baøy töï söï vaø thöa: “Khoâng bieát con coù loãi hay khoâng loãi?” Ngay caâu ñoù, ngaøi Ñaïi Ngu phaù cho moät caâu saïch heát moái mang: Hoaøng Baù raát tha thieát chæ cho oâng, oâng coøn thaáy coù loãi khoâng loãi, töùc coøn thaáy hai beân, laøm sao nhaän ñöôïc choã daïy cuûa Hoaøng Baù? Nghe tôùi ñoù ngaøi Laâm Teá giaät mình ngoä ñaïo lieàn, môùi bieát vöøa daáy nieäm laø hai beân.

Ñaïi yù Phaät phaùp laø choã voâ ngoân, vöøa môû mieäng ñaõ traät roài. Ngaøi Laâm Teá noùi “Phaät phaùp Hoaøng Baù raát ít” vì ñaõ ngoä ñöôïc yeáu chæ kia. Do ñoù khi nghe Ñaïi Ngu hoûi, bieát choã aáy noùi khoâng ñöôïc neân Ngaøi môùi thoi vaøo hong Ñaïi Ngu moät thoi. Thieàn sö Ñaïi Ngu bieát Laâm Teá ngoä ñöôïc hoaøn toaøn yeáu chæ voâ ngoân roài neân môùi baûo trôû veà Hoaøng Baù. Töø ñoù veà sau, Laâm Teá noåi tieáng laø con ngöôøi kyø ñaëc trong giôùi Thieàn sö.

Sôû dó ngaøi noåi tieáng kyø ñaëc laø nhôø ba laàn aên gaäy cuûa Toå sö. Chuùng ta baây giôø hoïc ñaïo deã quaù, quí thaày giaûng cho hieåu ñeå tu. Tu ñöôïc hay khoâng cuõng khoâng sao, chaúng ai daùm raày raø gì. Hoài xöa chö Toå doàn ñeä töû tôùi choã cheát, khi böøng saùng ra, vónh vieãn khoâng coøn ngôø vöïc nöõa. Hai beân, tinh thaàn daïy vaø hoïc khaùc nhau raát xa, vì vaäy keát quaû cuõng khoâng gioáng nhau.

Sau naøy toå Laâm Teá khi daïy ngöôøi, ai tôùi hoûi gì Ngaøi chæ heùt moät tieáng chôù khoâng traû lôøi. Nhö hoûi “theá naøo laø ñaïi yù Phaät phaùp?”, Ngaøi heùt cho moät tieáng roài thoâi. Theá thì tieáng heùt ñoù coù ngoân ngöõ hay khoâng ngoân ngöõ? Chæ coù tieáng heùt thoâi neân noù khoâng thuoäc veà ngoân ngöõ phaân bieät. Nhôø vaäy thieàn toâng môùi ñöôïc truyeàn baù laâu daøi.

Noùi theá, song treân thöïc teá coù luùc ngaøi Laâm Teá daïy tu raát roõ raøng. Toâi coù dòch cuoán Laâm Teá Ngöõ luïc, trong ñoù nhöõng buoåi thuyeát phaùp, Ngaøi ñaõ hoûi taêng chuùng: “Caùc oâng ñang nghe phaùp ñaây laø caùi gì ñang nghe?” Ngaøi muoán chæ khi chuùng ta ñang nghe phaùp, laéng loøng khoâng nieäm naøo daáy ñoäng, thì caùi nghe ñoù laø ai? Hoaëc coù khi Ngaøi noùi “Trong cuïc thòt ñoû coù chaân nhaân khoâng ngoâi vò”, nghóa laø nôi thaân xaùc thòt cuûa chuùng ta coù caùi chaân thaät, maø kinh goïi laø Phaät taùnh. Caùi ñoù phaùt ra ôû ñaâu? ÔÛ maét, tai, muõi, löôõi, thaân cuûa chuùng ta maø mình meâ neân khoâng nhaän ñöôïc.

Töø ñôøi Toáng trôû veà sau, ñoà ñeä cuûa Ngaøi thaáy duøng heùt hoaëc ñaùnh maõi khoâng oån neân môùi daïy tu thieàn baèng caâu thoaïi ñaàu. Nghóa laø noùi moät caâu bí maät, baét haønh giaû nghieàn ngaãm hoaøi tôùi chöøng naøo thaønh khoái nghi. Khoái nghi naøy ñöôïc nuoâi lôùn tôùi bao giôø vôõ tan thì ngoä ñaïo. Thí duï nhö caâu: “Tröôùc khi cha meï chöa sanh ta laø ai?” Cöù ñaët caâu hoûi “ta laø ai” hay “ta laø gì”, trong ñaàu oân tôùi oân lui maõi. Chæ nhôù moät caâu ñoù khoâng theøm hoïc, khoâng theøm tính toaùn, khoâng theøm suy nghó gì heát, cöù doàn caâu ñoù maõi voâ ñaàu mình. Moät ngaøy naøo caâu ñoù thaønh khoái roài vôõ tan ra laø khaùn thaønh coâng. Ñoù laø lyù do heä Laâm Teá töø ñôøi Toáng veà sau daïy duøng caâu thoaïi ñaàu. Tôùi thieàn Laâm Teá sang Vieät Nam, chuùng ta cuõng aûnh höôûng caùch daïy naøy. Manh moái heä thoáng toâng Laâm Teá raát roõ raøng. Ngaøy nay taïi nöôùc ta coù nhieàu vò tu theo thoaïi ñaàu, ñoù laø theo heä toâng Laâm Teá.

Rieâng toâi trong thôøi gian nhaäp thaát tu cuõng söû duïng caâu thoaïi ñaàu. Toâi ñeà rieát tôùi moät hoâm ñeà khoâng leân, khoâng bieát laøm sao toâi ñaønh boù tay, laïy Phaät khoùc thoâi. Döôøng nhö toâi khoâng coù duyeân vôùi thieàn thoaïi ñaàu. Baáy giôø ngoài ñoïc laïi taïng kinh, ñoïc heát ba möôi ba vò Toå töø AÁn Ñoä tôùi Trung Hoa, ñoïc sang caùc vò toå Nhaät Boån, tìm kieám manh moái tu thieàn ôû choã naøo, maø mình khoâng coù duyeân. Ñoïc tôùi caâu chuyeän ngaøi Hueä Khaû ñoái ñaùp vôùi toå Ñaït-ma, toâi laáy laøm laï.

Toå Ñaït-ma khi sang Trung Hoa truyeàn ñaïo, Ngaøi gaëp vua Löông Voõ Ñeá, nhöng ñaùng tieác nhaø vua khoâng laõnh hoäi ñöôïc yeáu chæ cuûa Ngaøi. Vì vaäy Toå trôû veà nuùi Tung Sôn ôû chuøa Thieáu Laâm, chín naêm xaây maët vaøo vaùch. Cho raèng mình chöa gaëp ngöôøi coù duyeân ñeå truyeàn baù, neân ngaøi cöù ngoài im laëng khoâng noùi gì heát. Baáy giôø coù Thieàn sö Thaàn Quang hoïc hoûi Phaät phaùp ñaõ laâu maø chöa ngoä ñöôïc. Nghe tin Toå ôû chuøa Thieáu Laâm, ngaøi tìm tôùi xin hoïc ñaïo, nhöng Toå vaãn im laëng ngoài xaây maët vaøo vaùch. Vì theá Thaàn Quang ñöùng suoát ñeâm ngoaøi trôøi chaép tay höôùng veà Toå, tôùi saùng tuyeát ngaäp leân tôùi ñaàu goái. Toå nhìn ra thaáy, hoûi: Ngöôi muoán caàu gì maø khoå haïnh vaäy? Ngaøi thöa: Baïch Hoøa thöôïng, con muoán caàu phaùp moân cam loà ñeå ñöôïc giaûi thoaùt. Toå noùi: Ngöôøi xöa hoïc ñaïo hy sinh caû thaân maïng, lieàu cheát môùi coù theå ñöôïc. OÂng chæ duøng chuùt ít khoå haïnh naøy laøm sao caàu ñaïo voâ thöôïng? Nghe theá, ngaøi Hueä Khaû ñi xuoáng beáp möôïn dao chaët moät caùnh tay daâng leân Toå noùi: “Con xin daâng caùnh tay naøy ñeå caàu ñaïo”. Toå nhìn thaáy noùi: “Khaù ñoù”, môùi nhaän laøm ñeä töû ñoåi teân Thaàn Quang thaønh Hueä Khaû, nghóa laø ngöôøi coù trí tueä khaù ñoù.

Toâi thöôøng goïi ñaây laø caâu chuyeän chaøng duõng só chaët tay. Song e raèng ñaây laø truyeàn thuyeát chôù khoâng phaûi söï thaät. Vì neáu chaët tay phaûi baêng boù, chôù maùu tuoân daàm deà laøm sao ñem daâng Toå ñöôïc. Laïi nöõa, veà sau ñoïc söû khoâng thaáy choã naøo noùi ngaøi Hueä Khaû cuït tay heát. Coù theå ngöôøi xöa daïy chuùng ta tu haønh muoán ñaït ñaïo thì phaûi hy sinh, chôù khoâng deã daøng löôøi bieáng hay taàm thöôøng ñöôïc. Do ñoù caùc Ngaøi möôïn hình aûnh Toå chaët tay ñeå raên daïy chuùng ta thoâi, chôù khoâng ñeán noåi nhö vaäy.

Sau khi nhaän laøm ñeä töû roài, moät hoâm ngaøi Hueä Khaû thöa vôùi Toå: “Baïch Hoøa thöôïng, taâm con khoâng an. Xin Hoøa thöôïng daïy con phaùp an taâm”. Toå Ñaït-ma nhìn thaúng vaøo ngaøi Hueä Khaû noùi: “Ñem taâm ra ta an cho”. Ngaøi Hueä Khaû hoaûng hoát quay laïi tìm xem taâm ôû ñaâu. Tìm hoaøi khoâng thaáy môùi thöa: “Baïch Hoøa thöôïng, con tìm taâm khoâng ñöôïc”. Toå baûo: “Ta ñaõ an taâm cho ngöôi roài”. Ngay ñoù ngaøi Hueä Khaû bieát ñöôøng tu, bieát phaùp an taâm.

Ngöôøi xöa raát tieác lôøi, khoâng noùi traéng noùi thaúng nhö mình ngaøy nay. Hoûi phaùp an taâm, Toå nhìn thaúng baûo “Ñem taâm ra ta an cho”. Ngaøi Hueä Khaû raát thaät thaø, nghe theá lieàn xoay laïi tìm taâm. Tìm hoaøi khoâng ñöôïc, thöa thaät vôùi Toå: “Daï con tìm taâm khoâng ñöôïc”. Toå baûo “Ta ñaõ an taâm cho ngöôi roài”. Ñoù laø vaán ñeà maø ngöôøi ta ñoïc söû thöôøng cho qua suoâng, khoâng coá yù tìm saâu yù nghóa cuûa noù.

Ngaøy xöa toâi cuõng thaáy chö Toå nhö ñuøa côït chôi vaäy, khoâng chòu chæ daïy cho mình. Sau naøy ñuû duyeân nhaäp thaát, toâi môùi hieåu ra. Khi baûo ngaøi Hueä Khaû tìm taâm, tìm khoâng ñöôïc, Toå baûo “Ta ñaõ an taâm cho ngöôi roài”, quaû laø caâu noùi kyø dieäu phi thöôøng, nhöng vì chuùng ta hôøi hôït quaù neân khoâng bieát. Ngaøi Hueä Khaû xoay laïi tìm taâm laêng xaêng xem noù ôû ñaâu thì noù maát taêm maát daïng. Taâm baát an aáy ñaõ maát thì an taâm chôù gì. Khi chaïy laêng xaêng noù khoâng an, baây giôø noù maát töùc laø an roài. Ñoù laø Toå ñaõ chæ cho caùch an taâm.

Cho neân muoán taâm an chæ caàn phaûn quan nhìn laïi thì an ngay. Raát laø thaúng taét. Bôûi vaäy Toå Ñaït-ma coù boán caâu keä laøm tieâu chuaån cuûa Thieàn toâng:

Baát laäp vaên töï,

Giaùo ngoaïi bieät truyeàn.

Tröïc chæ nhaân taâm,

Kieán taùnh thaønh Phaät.

Baát laäp vaên töï, nghóa laø khoâng laäp vaên töï. Chaúng haïn nhö caâu ñaùp treân cuûa Toå ñaâu thuoäc vaên töï gì. Giaùo ngoaïi bieät truyeàn, laø truyeàn ngoaøi giaùo lyù. Tröïc chæ nhaân taâm laø chæ thaúng taâm ngöôøi. Kieán taùnh thaønh Phaät laø thaáy taùnh thaønh Phaät. Neáu ta phaûn quan nhìn laïi taâm laêng xaêng thì noù laëng, chöùng toû taâm ñoù hö doái khoâng thaät. Khi taâm hö doái laëng roài, ta lieàn nhaän ra baûn taùnh Phaät cuûa mình. Theá neân noùi tröïc chæ, chæ thaúng chôù khoâng quanh co, voøng vo gì heát.

Sau thôøi gian tu nöõa, ngaøi Hueä Khaû baïch vôùi Toå: “Baïch Hoøa thöôïng, con ñaõ baët heát caùc duyeân”. Toå baûo: “Coi chöøng rôi vaøo khoâng”. Ngaøi Hueä Khaû thöa: “Roõ raøng thöôøng bieát, laøm sao khoâng ñöôïc!” Toå lieàn aán chöùng: “OÂng ñöôïc nhö vaäy, ta cuõng nhö vaäy, chö Phaät ñeàu nhö vaäy”. Theá laø ngaøi Hueä Khaû ñöôïc Toå truyeàn taâm aán. Thaät kyø ñaëc.

Döùt heát caùc duyeân laø gì? Laø ñoái vôùi saùu traàn khoâng coøn dính maéc nöõa. Khoâng coøn dính vôùi saùu traàn thì taâm khoâng coøn loän xoän, hoaøn toaøn an truù. Nghe theá Toå sôï rôi vaøo khoâng ngô, neân noùi “coi chöøng rôi vaøo khoâng”. Ngaøi thöa “Roõ raøng thöôøng bieát laøm sao khoâng ñöôïc!” Ñeán ñaây Toå môùi xaùc nhaän vaø aán chöùng cho choã ngoä cuûa ngaøi Hueä Khaû laø thaáu trieät.

Ñöôøng loái Thieàn toâng laø ñöôøng loái thaúng taét, khoâng quanh co, khoâng möôïn phöông tieän. Song chö Toå taïm möôïn möôøi muïc chaên traâu kheùo dieãn ñaït raát ñaày ñuû töøng giai ñoaïn tu taäp cuûa thieàn giaû. ÔÛ ñaây toâi löôïc noùi qua veà möôøi böùc tranh chaên traâu aáy cho quí vò coù khaùi nieäm. Muoán hieåu saâu baûn thaân moãi vò phaûi thöïc haønh môùi ñöôïc.

Muïc thöù nhaát Tìm traâu. Con traâu töôïng tröng cho taâm ngoã nghòch laêng xaêng. Baây giôø noù ñang hoang ñaøng, ta tìm xem noù ôû ñaâu. Ñaây chính laø choã toå Hueä Khaû tìm taâm baát an. Tìm ñöôïc traâu roài phaûi chinh phuïc noù. Khi chòu pheùp ñaàu haøng traâu trôû thaønh hieàn ngoan. Laàn laàn traâu maát luoân, chæ coøn thaèng chaên. Sau ñoù thaèng chaên cuõng khoâng coøn. Khoâng coøn traâu khoâng coøn chaên, baáy giôø chæ coøn moät baàu trôøi hieän traêng saùng. Theo Thieàn toâng, ñeán ñaây coøn phaûi qua giai ñoaïn chim bay veà toå, laù ruïng veà coäi töùc theå nhaäp Phaùp thaân. Theå nhaäp Phaùp thaân roài môùi öùng hoùa tuøy duyeân, laø hình aûnh oâng giaø quaûy bình röôïu xaùch caù cheùp, vaøo trong xoùm laøng hoùa ñoä chuùng sanh.

Chö Toå Thieàn toâng daïy chuùng ta phaûi phaûn quan nhìn laïi nhöõng laêng xaêng maø laâu nay chuùng ta cho laø taâm mình ñoù, coi noù ôû ñaâu. Tìm laïi noù maát tieâu thì töï an chôù gì. Khoâng coù moät phöông phaùp naøo, chæ phaûn quan baèng trí tueä cuûa mình. Trí tueä nhìn laïi laø thaèng chaên, voïng töôûng bò mình nhìn laø con traâu. Luùc ñaàu traâu hoang ñaøng laém, chaïy töù tung heát, khoâng döøng nghæ chuùt naøo. Nhöng ta chòu khoù nhìn maõi laâu ngaøy môùi chaên giöõ ñöôïc noù. Luùc ñaàu traâu hung haêng quaù thaèng chaên phaûi coù roi, coù vaøm xoû muõi loâi ñi, laàn laàn noù môùi trôû thaønh con traâu ngoan hieàn. Ñöùc Phaät daïy chuùng ta giöõ giôùi luaät laø sôïi daây xoû muõi, laø caây roi ñaùnh cho traâu thuaàn hoøa trôû laïi. Bôûi vaäy ngöôøi khoâng giöõ giôùi luaät tu thieàn raát khoù ñònh, nieäm Phaät cuõng khoù nhaát taâm.

Taát caû quí vò thaáy thaân mình thaät khoâng? Neáu thaät thì treû hoaøi, khoâng giaø khoâng cheát. Ngaøy nay coøn, ngaøy mai maát, laøm sao thaät ñöôïc. Thaân khoâng thaät maø chuùng ta töôûng thaät, ñoù laø meâ laàm lôùn lao. Töø caùi meâ laàm veà thaân neân môùi sanh ra chuyeän giaønh giöït töøng moùn aên, töøng caùi maëc, khoå sôû ñuû thöù heát. Keá ñoù, quí vò thöôøng cho raèng buoàn laø mình, thöông laø mình, giaän laø mình, gheùt laø mình. Khi giaän noùi toâi giaän quaù, nhö vaäy chaáp caùi giaän laø toâi. Khi buoàn noùi toâi buoàn quaù, chaáp caùi buoàn laø toâi. Khi gheùt noùi toâi gheùt quaù, chaáp caùi gheùt laø toâi. Cöù chaáp nhaän nhöõng taâm buoàn thöông, giaän gheùt, hôn thua, phaûi quaáy laø taâm mình, cho ñoù laø tinh thaàn cuûa mình.

Beân ngoaøi chaáp thaân töù ñaïi taïm bôï laøm thaân, beân trong chaáp taâm sanh dieät buoàn thöông, giaän gheùt ñoåi thay luoân luoân laøm taâm. Baùm vaøo hai thöù giaû doái sanh dieät cho laø mình, roài töø ñoù taïo nghieäp. Thöông thì baøy ra chuyeän naøy chuyeän kia ñeå gaàn nhau, gheùt cuõng baøy ra chuyeän naøy chuyeän noï ñeå haïi nhau. Cöù theá suoát ñôøi taïo nghieäp khoâng döøng, ñoù laø nhaân daãn ñi trong luaân hoài sanh töû. Baây giôø muoán thoaùt ly luaân hoài sanh töû phaûi laøm sao? Phaûi döøng taâm taïo nghieäp.

Thaân laøm aùc, mieäng noùi aùc laø töø taâm buoàn thöông, giaän gheùt ñoù xuùi giuïc, sai khieán. Cho neân noù laø goác cuûa traàm luaân sanh töû. Nhöng taâm ñoù luoân ñoåi thay nhö chong choùng, khoâng thaät. OÂm aáp caùi taâm khoâng thaät cho laø taâm mình, roài theo ñoù chòu khoå, coù phaûi si meâ quaù khoâng? Baây giôø bieát noù khoâng thaät, ta ñöøng theo nöõa, ñeå cho noù laëng. Noù laëng roài thì taâm chaân thaät hieän tieàn.

Coù khi naøo quí vò ngoài chôi döôùi coäi caây hay trong saân chuøa, nhìn taát caû caûnh chung quanh khoâng nghó gì heát, khoâng coù yù nieäm naøo heát, luùc ñoù coù mình hay khoâng coù mình? Coù. Mình ôû ñaâu? Khi khoâng coù caùi giaû doái, caùi chaân thaät hieän tieàn. Khoâng nghó suy, khoâng khôûi nieäm nhöng ta vaãn thaáy, vaãn nghe, chôù ñaâu phaûi khoâng bieát gì. Laâu nay chuùng ta cöù ngôõ suy nghó laø mình, baây giôø suy nghó laëng roài, caùi bieát vaãn hieän tieàn. Caùi bieát hieän tieàn ñoù khoâng töôùng maïo, khoâng sanh dieät maø mình boû queân töø muoân ñôøi muoân kieáp. Cho neân Phaät daïy chuùng ta phaûi döøng taâm sanh dieät, thì taâm chaân thaät môùi hieän tieàn.

Chuùng ta tu thieàn ñeå laøm gì? Ñeå phaù tan taâm voïng töôûng laêng xaêng ñoù. Trong kinh Hoa Nghieâm Phaät noùi roõ: “Taát caû chuùng sanh ñeàu coù ñaày ñuû ñöùc töôùng Nhö Lai”, nhöng vì voïng töôûng ñieân ñaûo che phuû neân coù maø khoâng thaáy. Laâu nay ta cöù chaáp nhaän taâm laêng xaêng laø mình neân caùi chaân thaät bò phuû che. Baây giôø muoán caùi chaân thaät aáy hieän ra thì taâm laêng xaêng phaûi laëng. Thuaät daïy khaùn thoaïi ñaàu trong nhaø thieàn cuõng ñeå cheát taâm laêng xaêng naøy. Cheát taâm aáy roài môùi nhaän ra taâm chaân thaät cuûa mình, goïi laø ngoä ñaïo.

Ngöôøi tu nieäm Phaät thì sao? Nieäm Phaät laø moät caâu trung gian. Cöù tin nhôù nieäm Phaät hoaøi, chöøng naøo ñöôïc nhaát taâm baát loaïn thì khoâng coøn taâm laêng xaêng, khi ñoù thaáy Phaät A Di Ñaø. Ñaây cuõng laø moät phöông tieän ñöa haønh giaû tôùi choã giaùc ngoä. Nhöng nhôù phaûi nhaát taâm baát loaïn, chôù khoâng ñöôïc nieäm sô sô roài tính soå vôùi Phaät. Moät beân nieäm Phaät tôùi nhaát taâm baát loaïn, moät beân tu thieàn ñöôïc ñònh, cuõng laø nhaát taâm.

Ñieân ñaûo voïng töôûng phaùt xuaát töø caùi thaáy hai, phaûi quaáy, thöông gheùt, toát xaáu… Thaáy phaûi thì chòu, thaáy quaáy thì gheùt. Chính taâm thöông gheùt ñoù taïo nghieäp. Toå noùi “coøn thaáy coù loãi khoâng loãi”, laø thaáy hai neân khoâng ñaït ñöôïc ñaïi yù cuûa Phaät phaùp. Thaâm yù Phaät phaùp laø choã khoâng hai, ngaøi Laâm Teá naém ñöôïc yù naøy lieàn boû caùi hai môùi ngoä ñaïo. Töø ñoù veà sau ai ñeán hoûi ñaïo, Ngaøi chæ heùt laø ñeå khoûi maéc keït hai beân.

Hieåu nhö vaäy chuùng ta môùi thaáy troïng taâm tu cuûa ñaïo Phaät laø giaùc ngoä. Giaùc ngoä caùi gì? Kinh Baùt-nhaõ daïy duøng trí tueä soi thaáy thaân naêm uaån ñeàu khoâng. Thaân naêm uaån goàm saéc uaån laø thaân töù ñaïi, thoï töôûng haønh thöùc laø taâm. Thoï laø caûm giaùc, töôûng laø töôûng töôïng, haønh laø suy nghó, thöùc laø taâm nghó töôûng phaân bieät. Naêm uaån naøy taùnh noù laø khoâng, soi thaáy nhö vaäy laø coù trí tueä Baùt-nhaõ.

Chuùng ta ngaøy nay tuïng thì tuïng maø khoâng thaáy gì heát. Tuïng cho heát thôøi xuoáng keå coâng vôùi Phaät, böõa nay tuïng maáy bieán kinh, con tu khaù roài ñoù. Tuïng kinh nhö vaäy khoâng goïi laø tuïng kinh. Bôûi theá neân cöù thaáy thaân naøy laø thaät, vöøa bò xuùc phaïm lieàn noåi giaän ñuøng ñuøng. Thaáy taâm naøy laø thaät, neân ai choáng ñoái yù kieán mình thì cöï caõi vôùi ngöôøi ta, gaây ra bao nhieâu ñau khoå. Baây giôø bieát thaân khoâng thaät, taâm khoâng thaät thì coøn gì ñau khoå nöõa, neân noùi qua heát khoå aùch. Tuïng kinh heát naêm naøy thaùng kia maø khoå vaãn khoå, thì tu coù keát quaû gì? Ñoù laø taïi mình khoâng hieåu, khoâng öùng duïng ñöôïc lôøi Phaät daïy vaøo cuoäc soáng, chôù ñaâu phaûi Ngaøi daïy sai.

Nhìn qua möôøi muïc chaên traâu, chuùng ta thaáy ñöôøng loái tu thieàn cuûa Thieàn toâng roõ raøng trong ñoù. Con traâu laø taâm voïng töôûng, thaèng chaên laø trí tueä cuûa mình duøng ñeå ñieàu phuïc noù. Luùc coøn ñang ñieàu phuïc thì coøn ñoái ñaõi, coù traâu coù chaên. Khi traâu heát roài chaên cuõng töï maát. Ta duøng trí Baùt-nhaõ laø ñeå ruoàng phaù taát caû caùc thöù chaáp. Khi heát chaáp roài trí Baùt-nhaõ cuõng laëng, trôû veà taâm theå thanh tònh cuûa mình. Ñaïo lyù aáy thaâm saâu voâ cuøng voâ taän. Ngöôøi tu muoán giaûi thoaùt sanh töû phaûi laëng heát taâm taïo nghieäp. Coøn nuoâi döôõng taâm taïo nghieäp thì khoâng bao giôø heát sanh töû.

Luïc Toå khi noùi baøi phaùp ñaàu tieân cho Thöôïng toïa Minh, ngöôøi ñuoåi theo ñeå giaønh y baùt: “Khoâng nghó thieän, khoâng nghó aùc, caùi gì laø baûn lai dieän muïc cuûa Thöôïng toïa Minh?” Ngay caâu noùi aáy, Thöôïng toïa Minh ngoä ñaïo.

Baûn lai dieän muïc laø göông maët thaät saün coù muoân ñôøi cuûa chuùng ta, khi khoâng nghó thieän khoâng nghó aùc noù seõ hieän ra. Theá gian thöôøng noùi tu khoâng nghó aùc nhöng phaûi nghó thieän, taïi sao ôû ñaây khoâng cho nghó thieän nöõa? Bôûi vì Phaät noùi trong luïc ñaïo luaân hoài, ba ñöôøng aùc laø do nghó aùc, laøm aùc maø ñoïa vaøo. Ba ñöôøng thieän laø do nghó laønh, laøm laønh maø sanh vaøo. Tuy nhieân coøn sanh laø coøn töû, chöa ra khoûi voøng luaân hoài sanh töû. Cho neân döùt heát hai thöù thieän, aùc môùi döùt saïch nghieäp. Heát nghieäp thì ñi ñaâu? Laø giaûi thoaùt sanh töû, muïc ñích tu duy nhaát cuûa chuùng ta chæ coù theá thoâi.

Chuùng ta coù taùnh Phaät saün maø cöù boû queân chaïy theo voïng töôûng hoaøi. Chaïy theo voïng töôûng hoaøi thì khoå hoaøi, lang thang trong luaân hoài luïc ñaïo. Chöøng naøo chuùng ta trôû veà vôùi taùnh Phaät cuûa mình roài, chöøng ñoù mình nhö chö Phaät chö Toå, chuyeån phaøm thaønh Thaùnh, khoâng coù xa xoâi gì heát. Cho neân tu Phaät laø ñieàu thieát yeáu voâ cuøng. Nhöng nhôù phaûi tu töø goác, tu töø taâm chaân thaät, chôù khoâng phaûi chæ tu treân hình thöùc thoâi. Tu chaân thaät laø phaûi phaûn quan trôû laïi mình.

Taïi sao chuùng toâi chuû tröông khoâi phuïc Thieàn toâng ñôøi Traàn? Nhö treân ñaõ noùi, Thaùi töû Traàn Khaâm khi töø giaõ Tueä Trung Thöôïng Só ñaõ hoûi veà choã chuû yeáu cuûa thieàn. Ngaøi Tueä Trung daïy: “Phaûn quan töï kyû boån phaän söï, baát tuøng tha ñaéc”, töùc phaûi soi laïi chính mình, khoâng neân tìm beân ngoaøi, ñoù laø phaän söï goác. Ngay caâu naøy Ngaøi laõnh hoäi lieàn. Leân ngoâi Hoaøng Ñeá moät thôøi gian, sau ñoù thaáy Anh Toâng ñaõ lôùn, ñuû söùc caùn ñaùng vieäc nöôùc, Ngaøi giao ngoâi vua cho con, xuaát gia vaøo nuùi tu haønh.

Nhö vaäy choã nhìn, choã thaáy cuûa Ngaøi raát chí thieát, raát roõ raøng, ñuùng vôùi tinh thaàn cuûa Toå Hueä Khaû. Tìm laïi taâm laø phaûn quan chôù gì. Phaûn quan ôû ñaâu? ÔÛ chính mình, trôû laïi chính mình. Nhìn laïi heä thoáng thieàn töø toå Hueä Khaû truyeàn tôùi toå Hueä Naêng, sang caùc Thieàn sö Vieät Nam cuøng moät heä thoáng khoâng khaùc. Caùc Ngaøi ñeàu chæ cho chuùng ta thaáy thaân khoâng thaät, taâm laêng xaêng khoâng thaät. Nhöng taâm ñoù laø chuû taïo nghieäp neân phaûi ñaäp tan cho noù heát taâm laêng xaêng thì goác taïo nghieäp seõ khoâng coøn. Khoâng coøn taïo nghieäp laø giaûi thoaùt sanh töû.

Muoán theá tröôùc phaûi coù trí tueä Baùt-nhaõ ruoàng phaù caùc chaáp thaân, chaáp taâm. Trí tueä Baùt-nhaõ laø ñieàu kieän haøng ñaàu ñeå deïp tröø taâm taïo nghieäp. Cho neân duø tu phaùp moân naøo Tònh ñoä, Thieàn toâng hay Maät toâng cuõng tuïng Baùt-nhaõ. Buoâng deïp heát caùc thöù hö giaû roài thì taâm chaân thaät hieän ra, oâng Phaät saün nôi mình, chôù khoâng ñaâu xa heát.

Vua Traàn Nhaân Toâng luùc ôû ngoâi Thaùi Thöôïng Hoaøng coù laøm baøi phuù Cö Traàn Laïc Ñaïo baèng chöõ Noâm thaät coù giaù trò. Keát thuùc baøi phuù Ngaøi vieát boán caâu baèng chöõ Haùn, yù nghóa raát ñaày ñuû nhö sau:

Cö traàn laïc ñaïo thaû tuøy duyeân,

Cô taéc xan heà khoán taéc mieân.

Gia trung höõu baûo höu taàm mích,

Ñoái caûnh voâ taâm maïc vaán thieàn.

Cö traàn laïc ñaïo thaû tuøy duyeân, laø ôû trong ñaùm buïi traàn ví cho ngöôøi cö só, muoán vui vôùi ñaïo phaûi kheùo tuøy duyeân. Tuøy duyeân laø sao?

Cô taéc xan heà khoán taéc mieân, ñoùi ñeán thì aên meät nguû lieàn. Deã thoâi laø deã, tuøy duyeân baèng caùch ñoùi aên meät nguû, chôù khoâng gì heát. Nghe noùi thì deã nhöng laøm ñöôïc nhö vaäy khoâng phaûi deã. Quí vò ñoùi coù chòu aên, meät coù chòu nguû khoâng? Neáu ñoùi thì doïn côm nguoäi côm noùng gì aên cuõng ñöôïc heát. Nhöng treân thöïc teá, ñoùi thì ñoùi chôù doïn côm hôi dôû moät chuùt laø khoâng chòu aên. Coøn meät maø nhôù ai noùi lôøi gì töùc quaù, traû lôøi chöa xong cöù lo aên thua lo khoân daïi neân laên qua trôû laïi hoaøi, khoâng chòu nguû. Ñoù laø ngöôøi khoâng bieát tuøy duyeân.

Gia trung höõu baûo höu taàm mích, laø trong nhaø coù cuûa baùu saün, ñöøng tìm kieám ôû ñaâu heát. Phaät saün trong nhaø roài chæ deïp ba ñöùa tam baønh luïc taëc thì Ngaøi hieän ra ngay. Nhöng chuùng ta coù chòu deïp ñaâu, chaúng nhöõng khoâng deïp maø coøn nuoâi nöõa. Phaät ôû trong nhaø nhöng vì mình maéc lo doøm ngoù, chaïy theo maáy ñöùa giaëc neân khoâng thaáy Phaät. Baây giôø muoán thaáy Phaät cuûa chính mình, phaûi deïp heát nhöõng ñieân ñaûo, nhöõng phieàn naõo loaïn töôûng voâ ích. Deïp saïch noù roài thì thaáy Phaät thoâi.

Cho neân Phaät daïy ngöôøi tu phaûi coù Giôùi, Ñònh, Tueä. Khi buoâng boû heát caùc nieäm laêng xaêng thì ñöôïc an ñònh, an ñònh thì trí tueä phaùt sanh. Trí tueä naøy laø trí tueä Phaät, trí tueä cuûa baäc giaùc ngoä, chôù khoâng phaûi trí tueä theá gian. Chuùng ta tu laø coát ñeán choã ñoù. Muoán coù trí tueä giaùc ngoä tröôùc phaûi kheùo duøng trí tueä taïm thôøi laø trí tueä Baùt-nhaõ ñeå ruoàng boû caùc ñaùm laêng xaêng beân ngoaøi. Thaáy thaân thaáy taâm ñeàu khoâng thaät, caùc caûnh ñeàu giaû doái, chuùng ta môùi khoâng vöôùng maéc chuùng.

Ñoái caûnh voâ taâm maïc vaán thieàn, laø ñoái vôùi saùu traàn chuùng ta khoâng coù nieäm chaïy theo. Ñaây chính laø choã toå Hueä Khaû noùi baët heát caùc duyeân. Khoâng dính vôùi saùu traàn laø thieàn. Cho neân chö Toå ñi cuõng thieàn, ngoài cuõng thieàn, laøm moïi vieäc cuõng thieàn. Ngöôøi bieát tu soáng trong caûnh naøo, giôø naøo cuõng tu ñöôïc heát. Ban ñeâm raûnh thì ngoài thieàn, ban ngaøy hoaït ñoäng cuõng vaãn tu. Ñi ñöùng naèm ngoài ñeàu khoâng vöôùng maéc vôùi saùu traàn, ñoù laø thieàn. Thaûnh thôi khoâng?

Quí vò suy nghó nhieàu laø thaûnh thôi hay buoâng heát laø thaûnh thôi? Thaûnh thôi laø khi naøo buoâng heát suy nghó. Baây giôø chuùng ta cöù oâm hoaøi. Nghó caùi naøy chöa roài nghó tôùi caùi khaùc, nghó caùi khaùc chöa roài nghó tôùi caùi khaùc nöõa, choàng chaäp choàng chaäp leân hoaøi, roài boùp ñaàu boùp traùn than khoå. Thoâi, buoâng heát khoâng coù gì quan troïng. Thaân naøy coøn maát khoâng quan troïng. Taâm naøy bò ngöôøi khinh quí gì cuõng khoâng quan troïng, taát nhieân buoâng ñöôïc heát moïi thöù treân ñôøi. Danh lôïi, tieàn taøi, söï nghieäp… chæ laø troø chôi. Thaân ñaõ taïm bôï, suy nghó laø giaû doái thì coù gì quan troïng nöõa. Ñieàu quan troïng nhaát laø chuùng ta phaûi trôû veà vôùi oâng Phaät cuûa mình, soáng vôùi oâng Phaät cuûa mình.

Nhö vaäy ngöôøi tu laø ngöôøi ñi tìm laïi caùi thaät cuûa chính mình, vì vaäy môùi goïi sieâu xuaát theá gian. Boû thaân taïm bôï khoâng chaáp, boû taâm ñieân ñaûo khoâng theo, ñeå trôû veà caùi chaân thaät muoân ñôøi cuûa chính mình, giaûi thoaùt sanh töû. Giaù trò cuûa ngöôøi tu chính laø choã sieâu thoaùt naøy. Hoâm nay toâi noùi veà giaù trò cuûa vieäc tu thieàn cho quí vò bieát, ñeå hieåu taïi sao toâi daïy chö Taêng Ni caùc Thieàn vieän tu vöøa daáy nieäm buoâng boû, khoâng theo noù. Ñoù laø chæ thaúng taâm mình, bieát caùi giaû ñöøng theo. Caùi giaû heát thì caùi thaät hieän ra chôù gì. Ñoù laø chuû tröông ñöôøng loái toâi thaáy ñöôïc, bieát ñöôïc, öùng duïng ñöôïc roài chæ daïy laïi cho Taêng Ni, Phaät töû cuøng tu.

Neáu quí vò xeùt thaáy coù lyù thì coá gaéng tu. Neân nhôù toâi khoâng baét moïi ngöôøi ñeàu tu thieàn heát, laøm sao baét ñöôïc. Tu nieäm Phaät cuõng hay, nhöng vôùi ñieàu kieän phaûi nhaát taâm baát loaïn môùi ñöôïc. Khoâng neân nghó ñôøi naøy tu löøng chöøng gieo duyeân, ñaây laø moät sai laàm lôùn, laøm uoång ñi moät ñôøi tu. Ñôøi naøy maát ñôøi sau bieát ta coù ñöôïc laøm thaân ngöôøi, coù gaëp Phaät phaùp khoâng? Theá neân ñaõ ñöôïc thaân ngöôøi, ñaõ gaëp Phaät phaùp phaûi raùng tu cho tôùi nôi tôùi choán. Nhö theá môùi ñuùng tinh thaàn cuûa ngöôøi xuaát gia. Ñoù laø lôøi khuyeân nhaéc cuûa chuùng toâi.