BAÙT NHAÕ TAÂM KINH GIAÛNG GIAÛI

H.T THÍCH THANH TÖØ

PHAÀN 3

Khi ñaõ hieåu roõ leõ chôn khoâng dieäu höõu, thì vieäc tu khoâng sôï rôi vaøo khoâng, cuõng khoâng coøn sôï nhöõng suy nghó laëng xuoáng roài khoâng coøn gì nöõa. Moät vò thieàn sö noùi raèng: "Ñöøng sôï taâm mình khoâng, chæ sôï noù khoâng ñöôïc khoâng". Chuùng ta ñöøng sôï noù khoâng, chæ sôï khi ngoài laïi naûy sanh ñuû thöù chuyeän, nhôù töôûng naøy noï v.v... Neáu nhöõng thöù ñoù laëng xuoáng thì toát bieát maáy. Nhöng coù ngöôøi laïi baûo: taâm mình khoâng, khoâng hieåu, khoâng bieát ra sao thì caùi khoâng ñoù beänh. ÔÛ ñaây noùi khoâng laø thaáy taâm khoâng, noùi caùc phaùp khoâng, ngaõ khoâng nhöng vaãn bieát ngaõ phaùp chaúng phaûi khoâng. Nhö vaäy ñaâu phaûi laø khoâng ngô nhö moïi ngöôøi töôûng. Ña soá ngöôøi nghe trong kinh noùi "giöõ taâm khoâng" roài cho noù khoâng ngô khoâng ngôùt, khoâng bieát gì heát; keát quaû laø soáng böøa baõi, hoang mang, uoångphí caû moät ñôøi tu. Chuùng ta quaùn chieáu ngaõ phaùp ñeàu khoâng, hoaëc nguõ uaån ñeàu khoâng, nhöng söï quaùn chieáu khoâng ñoù khoâng phaûi laø khoâng. Neáu noù khoâng, thì ai bieát caùi ñoù khoâng? Nghóa laø luùc naøo cuõng phaûi thaáy söï coù maët cuûa oâng chuû. Tu nhö vaäy môùi thaät tu, thaáu suoát ñöôïc leõ chôn khoâng dieäu höõu.

Ñaõ bieát leõ caên baûn ñoù roài, giôø chuùng ta tieáp sang ñoaïn keá: Thoï, töôûng, haønh, thöùc dieäc phuïc nhö thò. Töùc laø thoï, töôûng, haønh, thöùc cuõng laïi nhö vaäy.

Cuõng laïi nhö vaäy, nghóa laø thoï, töôûng, haønh, thöùc cuõng gioáng nhö saéc uaån tröôùc. Chuùng ta coù theå ñoåi laïi thoï baát dò khoâng, khoâng baát dò thoï... cho ñeán töôûng, haønh, thöùc cuõng ñoåi nhö vaäy, cho neân noùi cuõng laïi nhö vaäy (dieäc phuïc nhö thò). Phaät vì muoán giaûn dò bôùt trong naêm uaån, chæ noùi moät uaån ñeå tieâu bieåu töùc laø saéc uaån, chuùng ta hieåu ñöôïc saéc uaån thì boán uaån kia cuõng töông tôï nhö vaäy. Uaån naøo cuõng chaúng khaùc khoâng, khoâng naøo cuõng chaúng khaùc uaån. Nghóa laø noùi thoï chaúng khaùc khoâng, khoâng chaúng khaùc thoï... vaø töôûng, haønh, thöùc cuõng vaäy.

Tieáp ñeán caâu Xaù Lôïi töû! Thò chö phaùp khoâng töôùng, baát sanh, baát dieät; baát caáu, baát tònh; baát taêng, baát giaûm. Ñeán ñaây Phaät goïi ngaøi Xaù Lôïi Phaát noùi theâm raèng: "Naøy Xaù Lôïi töû! Töôùng cuûa caùc phaùp aáy chaúng sanh, chaúng dieät; chaúng dô, chaúng saïch; chaúng theâm, chaúng bôùt".

ÔÛ tröôùc Phaät ñaõ chæ cho chuùng ta thaáy, töø töôùng nhìn thaúng vaøo taùnh cuûa ngaõ, phaùp. Nghóa laø thaáy roõ raøng taát caû söï vaät hieän höõu, theå taùnh laø khoâng, duyeân khôûi huyeãn coù, neân môùi noùi saéc töùc khoâng, khoâng töùc saéc v.v... Ñeán ñaây Phaät daïy taùnh khoâng cuûa saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc cho tôùi taát caû söï vaät, taùnh khoâng ñoù khoâng coù sanh, dieät, taêng, giaûm. Nhö caùi nhaø, tröôùc khi chöa caát theå noù laø khoâng, caát nhaø roài môùi coù hình töôùng. Chính khi coù hình töôùng caùi nhaø ta vaãn bieát theå taùnh laø khoâng, theå aáy khoâng sanh dieät, khoâng theâm bôùt. Theå khoâng ñoù tröôùc sau vaãn theá, duø caùi nhaø coøn hay hoaïi tröôùc sau noù chaúng thay ñoåi, chaúng nôû ra hay co vaøo. Theå khoâng ñoù khoâng sanh dieät, neân khoâng coù gì laø dô saïch, theâm bôùt. Sôû dó coù theâm bôùt laø vì con maét phaøm tuïc quen nhìn söï vaät vôùi hình töôùng maø khoâng ñaït ñöôïc lyù taùnh. Bôûi thaáy töôùng neân meâ chaáp theo töôùng, beøn khôûi voïng töôûng phaân bieät toát xaáu, hôn keùm v.v... Khi ñaõ voïng chaáp thì phieàn naõo noåi leân khuynh loaùt, cuoán huùt mình vaøo traàm luaân khoå aûi!

Ñöùc Phaät töø bi chæ thaúng cho chuùng ta thaáy theå taùnh cuûa söï vaät ñeàu laø khoâng, khoâng sanh dieät, theâm bôùt. Ta thaáy töôùng ñoàng hoà thì bieát noù sanh dieät nhöng theå taùnh khoâng sanh dieät. Khi nhìn ñoàng hoà treân hình töôùng coù sanh dieät, toát xaáu... theá laø taâm sanh voïng töôûng phaân bieät seõ caáu keát vôùi giaû töôùng beân ngoaøi taïo thaønh moät doøng tieáp noái trong taâm thöùc. Caû hai thöù - voïng töôûng vaø giaû töôùng - khoâng caùi naøo thaät, vì cho noù laø thieät neân chaáp nhaän voïng taâm (taâm phaân bieät) laø cuûa mình, vì chaáp nhaän toâi thaáy nhö vaày, nghó nhö kia, thích theá noï... caùi gì cuõng laø toâi, neân ñöa ñeán haäu quaû moät tröôøng tranh ñaáu khuûng khieáp khoâng loái thoaùt. Chæ vì chaáp voïng laø mình. ÔÛ trong chaáp voïng taâm laø thaät, beân ngoaøi chaáp giaû caûnh laø thieät, ñoù laø goác cuûa sanh töû luaân hoài.

Ñöùc Phaät thöông xoùt chæ baøy cho chuùng thaáy ñöôïc thöïc töôùng cuûa caùc phaùp. Muoán thaáy ñöôïc thöïc töôùng, phaûi ñaït ñöôïc theå taùnh, ñaït ñöôïc theå taùnh thaáy caùi ñoàng hoà, caùi chuoâng... cuõng noùi noù laø khoâng - taùnh khoâng - Ñaõ bieát noù laø taùnh khoâng duø ai noùi hon keùm chuùng ta vaãn thaáy khoâng quan troïng, döûng döng tröôùc baát cöù moïi ngaõ reõ theá tình, Coù theå taâm môùi khoâng voïng ñoäng, vì ñaõ nhaän ñöôïc theå taùnh khoâng cuûa moïi vaät, neân khoâng khoûi phaân bieät hôn thua, phaûi quaáy. Nhö vaäy chuùng ta ñaõ vaøo taùnh khoâng cuûa caùc phaùp, theá laø khoâng tu maø tu. Khi chuùng ta thaáy caùi ñoàng hoà nhö hö khoâng, thöû hoûi chuùng ta seõ phaân bieät gì khi ñoái dieän vôùi hö khoâng - Leõ ñöông nhieân taâm ñoái caûnh hoaøn khoâng, eâm ñeàm nhö maët nöôùc hoà thu! Nhö vaäy tuy chuùng ta tu nhöng thaät ra khoâng coù gì laø tu. Vì doái dieän vôùi caùc phaùp, bieát ñöôïc theå taùnh cuûa noù, töùc laø mình ñaõ tu. Tu maø thaáy nhö khoâng tu, ngoài chôi maø taâm vaãn laëng. Ngöôøi ñaït ñöôïc lyù taùnh thì tu ít, keát quaû nhieàu, ngöôøi khoâng hieåu tuy tu nhieàu, keát quaû ít. Beà ngoaøi coá gaéng giöõ hình töôùng nghieâm chænh, caàm maãn, nhöng beân trong taâm buoâng lung, chaáp coù chaáp khoâng, thieät giaû, oâng Phaät naøy to, oâng kia nhoû v.v..., roát cuoäc chæ laån quaån trong voøng meâ muoäi, neáu ñöôïc phöôùc, chæ laø phöôùc höõu laäu ôû coõi trôøi ngöôøi. Phöôùc ñoù to baèng quaû ñòa caàu ñi nöõa, cuõng laø nhoû xíu ñoái vôùi ngöôøi hoïc ñaïo thaáy taùnh ñöôïc giaûi thoaùt, thaät laø khoûe khoaén voâ cuøng, phöôùc baùu voâ löôïng khoâng gì saùnh kòp.

Choã naøy trong kinh Kim Cang, Phaät taùn thaùn khen ngôïi. Cho neân ngöôøi tu coù trí hueä ñaït ñöôïc lyù taùnh caùc phaùp, thaáy ñöôïc taùnh khoâng, bieát caùc phaùp laø duyeân khôûi nhö huyeãn, ngöôøi ñoù ñi ñaâu, laøm gì cuõng an nhaøn, döûng döng tröôùc moïi caûnh, khoâng gì laøm buoàn khoå ñöôïc, chæ coøn laïi nguoàn an laïc voâ bieân. Nhö vaäy môùi thaät laø keû giöõa trôøi ñi ngang böôùc doïc.

Chuùng ta ñaõ thaáy söï vaät theå taùnh laø khoâng, hay ngay nôi nguõ uaån naøy luoân luoân thaáy theå taùnh laø khoâng thì thoï, töôûng, haønh, thöùc ñeàu laø voïng huyeãn khoâng thaät, töï nhieân chuùng khoâng coøn quan troïng, töï laëng leõ chìm ñi. Nhö vaäy tuy thaáy khoâng tu gì heát maø thöïc ñaõ tu raát ñaéc löïc.

Traùi laïi, khi noùi thaân naøy thaät, nguõ uaån thaät, neân caùi gì laøm mình vui thì thích, caùi naøo laøm mình buoàn thì khoå. Neáu mang taâm nieäm naøy laïy Phaät, duø laïy bao nhieâu trieäu laàn cuõng vaãn trong voøng phieàn naõo. Phaät daïy phaûi thaáy ñöôïc taùnh khoâng cuûa nguõ uaån, cuõng nhö thaáy taùnh khoâng cuûa söï vaät, thì nhìn söï vaät môùi khoâng laàm chaáp. Cuõng nhö bieát boùng trong göông laø boùng, nguyeân caùi göông khoâng coù boùng, duyeân ñeán thì boùng hieän, bieát boùng ñoù laø boùng thì bao nhieâu toát xaáu trong göông ñeàu khoâng quan troïng. Neáu töôûng boùng laø thieät, roài ngoài ñoù phaân bieät söï vieäc trong göông, ñoù laø sai laàm.

Chuùng ta phaûi nhôù raèng, tu laø phaûi luoân luoân quaùn chieáu, töùc laø luoân luoân duøng trí hueä Baùt Nhaõ ñeå thaáy toät theå taùnh caùc phaùp laø khoâng, khoâng sanh dieät. Thaáy ñöôïc caùi khoâng danh dieät, nhôù raèng noù khoâng phaûi sanhdieät, khoâng phaûi khoâng. Thaáy theo sanh dieät, theo töôùng sanh dieät, thì caùi thaáy ñoù laø sanh dieät.

Nhö vaäy neáu nhaäp cuoäc vaøo sanh dieät, thì thaønh sanh dieät töùc laø luaân hoài. Traùi laïi nhaäp cuoäc vaøo khoâng sanh dieät thì mình töï nhieân khoâng sanhdieät, ñoù laø leõ taát nhieân, roõ raøng khoâng choái caûi ñöôïc. Cho neân Phaät noùi thaúng lyù taùnh cuûa caùc phaùp töùc laø theå taùnh khoâng sanh dieät, dô saïch, theâm bôùt. Thöïc söï thaáy ñöôïc taùnh khoâng, chaéc chaén khoâng coøn gì ñeå voïng caàu. Bôûi khoâng sanh dieät, dô saïch, theâm bôùt, ta muoán noù sanh dieät, dô saïch, theâm bôùt cuõng khoâng ñöôïc. Bôûi theá Luïc toå Hueä Naêng noùi:

            Boà ñeà boån voâ thoï,

            Minh caûnh dieäc phi ñaøi.

            Boån lai voâ nhaát vaät,

            Haø xöù nhaï traàn ai.

Dòch:

            Boà ñeà voán khoâng caây,

            Göông saùng cuõng chaúng ñaøi.

            Xöa nay khoâng moät ai,

            Choã naøo dính buïi baëm.

Khi thaáy ñöôïc phaùp taùnh khoâng, thì caùi thaáy ñoù laø gì? Ñaâu khoâng phaûi laø Boà ñeà? Boà ñeà khoâng hình töôùng, daùng maïo, muoán noù saïch dô, muoán thaønh vaät gì ñeàu khoâng theå ñöôïc. Cho neân xöa nay khoâng coù vaät thì coøn gì dính buïi baëm maø phaûi lau chuøi. Theá thì noùi lau chuøi göông laø noùi sai söï thaät, noùi voâ lyù. Taám göông lu, noùi göông dô roài lau chuøi cho saùng, thöïc ra naøo phaûi lau göông maø laø lau chuøi buïi baëm. Göông nguyeân noù laø saùng, bò buïi phuû dô, nay lau saïch buïi laø göông saùng.

Chuùng ta laàm chaáp nguõ uaån laø thaät, chaáp ngoaïi caûnh laø thaät, do theá taâm haèng huaân chöùa ñieàu naøy ñieàu khaùc chaïy theo voøng cuoàng loaïn. Trong chaáp ngaõ, ngoaøi chaáp phaùp cöù vaäy ñieân cuoàng theo voïng töôûng. Baây giôø chuùng ta tu, chæ caàn bieát ñuùng nguõ uaån khoâng thieät, ngoaïi caûnh khoâng thieät, ñoù laø ban ñaàu. Sau ñoù, moãi laàn töôûng noù laø thieät thì döøng laïi, bieát laø voïng khoâng theo, cöù theá maø döøng, laâu daàn noù moøn saïch ñi. Thaønh thöû noùi tu maø coù tu gì ñaâu? Söï thaät baûn taùnh laâu nay laø Boà ñeà, khoâng hình thöùc, khoâng taêng giaûm, dô saïch. Vì voïng töôûng huaân chöùa tích tuï töôûng laø thieät, neân khi ngoài laïi chuùng noù tuoân traøo ra. Moãi laàn traøo ra, tænh taùo bieát noù laø giaû, nhìn thaúng thöïc taùnh khoâng cuûa noù, töùc khoâng deïp maø tan. Thöïc haønh laâu ngaøy, moïi taäp quaùn seõ heát. Taäp quaùn heát thì taùnh Boà ñeà saün coù hieän tieàn. Vaäy môùi goïi laø tu maø khoâng tu. Choã naøy ngöôøi ñôøi khoâng hieåu thaáu caùi gì laø tu maø khoâng tu. Söï thaät chuùng ta noùi caùc phaùp thieät, môùi noùi coù tu. Ñuùng ra khoâng coù gì laø thieät, taùnh cuûa söï vaät laø khoâng taùnh, Boà ñeà khoâng coù töôùng maïo, neân coù gì ñaâu ñeå tu. Nhöng vì lôõ vuïng daïi oâm chaáp voïng töôûng töø laâu, laàm nhaän söï vaät laø thaät, chaáp ngaõ phaùp laø thaät, huaân chöùa bao nhieâu voïng töôûng ñieân cuoàng; giôø ngoài laïi ñeå goät röûa töø töø. Heã moät chuù voïng naøo nhaûy ra thì ñieåm maët, chuù laø voïng khoâng thieät, chuù lieàn cuùt ñi. Chæ coù theá thoâi, laàn laàn ñeán ngaøy naøo ñoù saïch heát caùc voïng töôûng thì xong vieäc ngöôøi tu, yeân vieäc nhaø mình thì thieân haï aâu ca höôûng thaùi bình. Tu laø boài ñaép, söûa sang, ñaøng naøy khoâng boài ñaép, khoâng theâm bôùt, khoâng vôi ñaày, neân noùi tu maø khoâng tu. Ví nhö göông nguyeân theå laø trong suoát saùng laùng, ñeå laâu buïi laáp, chòu khoù lau chuøi buïi vaäy thoâi, caùi göông vaãn saùng naøo phaûi lau chuøi.

Nhö vaäy chuùng ta thaáy roõ raøng caùc phaùp taùnh laø khoâng, chöa töøng sanh dieät. Taâm duyeân theo caûnh giaû, aáy laø taâm sanh dieät, caûnh sanh dieät, chæ coù chôn taùnh laø khoâng sanh dieät.

Tieáp theo Thò coá khoâng trung voâ saéc, voâ thoï, töôûng, haønh, thöùc; voâ nhaãn, nhó, tyû, thieät, thaân, yù; voâ saéc, thanh, höông, vò, xuùc, phaùp; voâ nhaõn giôùi naõi chí voâ yù thöùc giôùi; voâ voâ minh, dieäc voâ voâ minh taän, naõi chí voâ laõo töû, dieäc voâ laõo töû taän; voâ khoå, taäp, dieät, ñaïo; voâ trí dieäc voâ ñaéc. Dó voâ sôû ñaéc coá.

Ñöùc Phaät noùi theâm raèng: Theá neân trong taùnh khoâng ñoù, khoâng coù saéc, khoâng coù thoï,töôûng, haønh, thöùc. Ñoù laø khoâng coù nguõ uaån, cuõng nhö caùi göông, trong göông khoâng coù boùng ñoàng hoà, caùi chuoâng vaø caùc vaät naøy noï. Vì nguyeân theå göông khoâng coù boùng. Ñaây laø Phaät noùi trong taùnh khoâng, khoâng coù nguõ uaån. Vaø cuõng khoâng coù: maét,tai, muõi, löôõi, thaân, yù töùc laø khoâng coù saùu caên. Cuõng khoâng coù: saéc, thanh, höông, vò, xuùc, phaùp töùc laø khoâng coù saùu traàn. Cuõng khoâng coù nhaõn giôùi cho ñeán yù thöùc giôùi töùc laø khoâng coù möôøi taùm giôùi. Nhö vaäy nguõ uaån, luïc caên, luïc traàn vaø möôùi taùm giôùi ñeàu laø nhöõng danh töø do ñöùc Phaät laäp ra ñeå chæ cho chuùng bieát caùc phaùp theá gian do nhaân duyeân hoøa hôïp. Ñoái vôùi thaân naøy, Phaät noùi thaân naøy do naêm uaån hoøa hôïp maø coù. Ñoái vôùi söï vaät beân ngoaøi, Phaät noùi do saùu traàn maø coù. Nhö vaäy, trong thaân thì naêm uaån, ngoaøi caûnh thì saùu traàn, töùc nhieân laäp thaønh thaân, caûnh. Ñöùc Phaät coøn chia theâm thaân coù saùu boä phaän töùc laø saùu caên ñeå ñoái vôùi saùu traàn. Nhö vaäy ôû thaân coù saùu caên, ôû caûnh coù saùu traàn, caên traàn tieáp xuùc nhau ñoù laø phaùp theá gian. Nhöng muoán ñi saâu hôn nöõa, trong thaân Phaät laïi chia theâm saùu thöùc, coäng chung caû ba phaàn: saùu caên, saùu traàn vaø saùu thöùc thaønh möôøi taùm giôùi laø chæ cho taát caû phaùp trong theá gian. Thaân vaø caûnh ñeàu naèm trong ñoù, nhöng taùnh khoâng cuõng khoâng coù taát caû phaùp trong theá gian naøy.

Noùi nhö vaäy ñöùc Phaät coøn e chuùng ta tuy khoâng chaáp phaùp theá gian maø vaãn coøn baùm phaùp xuaát theá gian cho laø thaät, neân ngaøi noùi tieáp: khoâng coù voâ mình cuõng khoâng coù heát voâ minh. Voâ minh laø ñaàu moái cuûa möôøi hai nhaân duyeân. Möôøi hai nhaân duyeân laø: voâ minh duyeân haønh, haønh duyeân thöùc... cho ñeán sanh duyeân laõo töû, ñoù laø chieàu sanh dieät, chieàu löu chuyeån. Theo chieàu hoaøn dieät, döùt ñöôïc voâ mình thì döùt ñöôïc haønh, döùt ñöôïc haønh thì döùt ñöôïc thöùc v.v..., goïi ñoù laø döùt voâ minh (voâ minh dieät), goïi laø voâ minh heát (voâ minh taän). Nhö vaäy caû möoøi hai nhaân duyeân vaø phaùp laøm cho möôøi hai nhaân duyeân heát cuõng khoâng coù trong taùnh khoâng. Vaäy thì caû phaùp theá gian vaø xuaát theá gian ñeàu khoâng coù trong taùnh khoâng vaø laïi theâm: cho ñeán khoâng coù laõo töû cuõng khoâng coù heát laõo töû, töùc laø trong möôøi hai nhaân duyeân töø voâ minh laø ñaàu ñeán laõo töû laø choùt, cuõng khoâng coù heát voâ minh vaø cuõng khoâng heát laõo töû. Nhö vaäy toùm laïi, hai phaàn löu chuyeån vaø hoaøn dieät cuûa möôøi hai nhaân duyeân ñeàu khoâng, vaø luoân caû khoâng coù khoå, taäp, dieät, ñaïo, töùc laø phaùp xuaát theá theo Tieåu thöøa laø phaùp Töù Ñeá. Möôøi hai nhaân duyeân vaø Töù Ñeá ñöôïc coi nhö laø chaân lyù, nhöng ôû ñaây noù cuõng khoâng coù trong theå taùnh khoâng, ngay ñeán caùi trí cuõng khoâng vaø caùi ñöôïc cuõng khoâng (voâ trí dieäc voâ ñaéc).

Suoát moät ñoaïn treân,ta thaáy ñöùc Phaät moät beà phuû nhaän khoâng coù moät vaät gì duø laø theá gian, xuaát theá gian ñeàu khoâng coù trong theå taùnh khoâng.

Nhö moät taám göông, neáu ñem vaät toát laïi, boùng hieän vaät trong ñoù, vaät xaáu boùng cuõng hieän trong ñoù... hieän ñuû thöù boùng toát, xaáu laø caên cöù treân ñoà vaät maø noùi. Nhöng neáu caên cöù treân taám göông, thì maët göông khoâng coù boùng ñoà vaät toát xaáu v.v..., vì nguyeân thuûy maët göông trong suoát khoâng coù boùng. Nhö khoaûng hö khoâng naøy khoâng phaûi laø cuûa nhaø, baøn gheá, nhöng coù theå dung chöùa taát caû nhöõng thöù ñoù. Caùi khoâng naøy muoán roõ ñöôïc phaûi nhôø taát caû söï vaät kia môùi hieän baøy khoaûng khoâng naøy. Noùi caùi khoâng chæ laø moät danh töø taïm duøng vaäy thoâi, khoâng theå dieãn taû ñöôïc heát caùi khoâng ôû ñaây. Vì noù lìa heát ngöõ ngoân danh töï vaø khaùi nieäm. Noù khoâng phaûi laø caùi gì heát. Nhö vaäy thaáy taát caû nhöõng phaùp coù laäp ra, coù ngoân ngöõ, danh töø duø cho phaùp ñoù laø phaøm hay thaùnh thì cuõng chæ laø phaùp ñoái ñaõi, laø giaû coù, laø hö voïng. Coøn chaân lyù tuyeät cuøng khoâng coù gì coù theå noùi noùi ñöôïc. Nhìn vôùi con maét ñaït chôn lyù, töùc laø ñaït ñöôïc lyù khoâng thì khoâng thaáy coù caùi gì, moïi vaät ñeàu laø giaû töôûng. Noùi nhö theá khoâng phaûi phuû nhaän taát caû khoâng coù. Ñaây laø noùi theo chieàu cuûa maët göông laø taát caû khoâng coù boùng, neáu noùi theo söï ñoái duyeân thì trong naøy coù ñuû khoâng soùt maát moät maûy muùn naøo.

ÔÛ ñaây ñöùc Phaät muoán nhaém thaúng vaøo lyù chôn khoâng hôn laø dieäu höõu, neân ngaøi noùi khoâng taát caû, khoâng taát caû phaùp phaøm vaø thaùnh. Ngöôøi ta coù theå boû ñöôïc phaùp phaøm maø khoâng daùm buoâng phaùp thaùnh, neân ñoái vôùi chôn nhö cuõng laø beänh. Theá neân ñoái vôùi choå ñoù, duø noùi gì cuõng traät, vöøa môû mieäng laø ñaõ xa roài, vì nôi ñoù khoâng taát caû, khoâng coù choã ñöôïc. Bôûi theá môû mieäng khoâng xong, taùc yù ñaõ xa nghìn daäm, vì noù khoâng nguõ uaån, khoâng luïc caên, khoâng luïc traàn, khoâng möôøi taùm giôùi, khoâng möôøi hai nhaân duyeân, khoâng töù ñeá, khoâng trí, khoâng ñaéc. Khoâng nhö vaäy laø vì noù khoâng coù choã ñöôïc (dó voâ sôû ñaéc coá). Khoâng choã ñöôïc thaät laø khoù dòch. Khoâng choã ñöôïc laø caùi gì? Choã naøy phaàn ñoâng chuùng ta ñeàu luùng tuùng: Khoâng choã ñöôïc laø sao?

- Töùc laø noù khoâng thaät coù!

Noùi ñeán ñöôïc töùc laø noùi ñeán coù, vì coù môùi ñöôïc. Nhö vaäy ñaõ thaät coù mình vaø vaät, ñaõ thaät coù thì chaúng phaûi laø khoâng roài. Ngöôïc laïi neáu noùi khoâng thaät coù thì laáy caùi gì ñöôïc? Thaønh ra noùi taát caû phaùp thaùnh phaøm ñeàu laø khoâng, vì noù khoâng thaät coù neân laø khoâng. Do ñoù khoâng thaät coù laø voâ sôû ñaéc. Noù khoâng thaät ñöôïc töùc laø khoâng thaät coù, neân phaûi laø khoâng. Thaät laø giaûn dò. Nhöng neáu noùi khoâng caùi naøy, khoâng caùi kia thì ai cuõng chòu, noùi khoâng trí khoâng ñaéc phaàn ñoâng ñeàu caõi: nhö vaäy tu thaønh caùi gì? Noùi khoâng trí vaäy laáy caùi gì quaùn ñoù? Khoâng ñaéc thì laøm sao thaønh Phaät?

Ñoù laø nhöõng vaán ñeà lôùn ñoái vôùi ngöôøi tu theo ñaïo Phaät, khi gaëp phaûi choã naøy thaät ít ngöôøi hieåu noåi. Ngaøy xöa vaøo ñôøi Ñöôøng vua Tuùc Toâng thænh ngaøi Hueä Trung laøm quoác sö ôû taïi trieàu ñình, ngaøi laø ñeä töû cuûa Toå Hueä Naêng. Tröôùc khi laøm quoác sö, ngaøi ñaõ tu treân nuùi hôn boán möôi naêm. Moät hoâm vua Tuùc Toâng hoûi ngaøi:

- Baïch Thaày! Thaày ñaéc phaùp gì roài?

Ngaøi khoâng ñaùp, naém tay vua daãn ra saân, höôùng leân trôøi ngaøi chæ ñaùm maây hoûi vua:

- Beä haï xem luøm maây treân khoâng ñoù, do ñoùng ñinh dính maéc hay coät daây dính maéc?

Ngaøi chæ traû lôøi chöøng aáy! Khoâng ñoùng ñinh, khoâng coät daây maø maây vaãn lô löûng. Neáu ñoùng ñinh hay coät daây thì maây khoâng coøn bay nöõa, maây khoâng coøn laø maây. Neáu tu coøn coù sôû ñaéc thì ñoù laø nhò thöøa, laø haøng tieäm tu, vì coøn coù ngaõ. Thí duï löôïm ñöôïc caây quaït töùc laø ñöôïc caây quaït thì phaûi coù ngöôøi ñöôïc vaø caây quaït thaät. Vaäy laø ñaõ thaät coù ngöôøi, vaät, ngaõ vaø phaùp thaät. Neáu noùi khoâng coù ngöôøi, quaït thaät thì noùi caùi gì ñöôïc? - Neáu noùi nguû uaån ñöôïc thì coù nguõ uaån thieät. Vaäy thì neáu khoâng thaáy ngöôøi, caùi quaït thaät thì khoâng coù caùi thaät ñöôïc (ñaéc). Ngaõ vaø phaùp ñeàu saïch thì hoûi ñöôïc, hoûi khoâng ñeàu khoâng dính daùng gì heát. Nhöng noùi khoâng coù chöùng ñaéc maø laø coù hay khoâng? - Nhö maây treân khoâng, khoâng coät daây, khoâng ñoùng ñinh, maø coù maây hay khoâng? Ñaâu phaûi ñôïi ñoùng ñinh, coät daây môùi treo ñöôïc maây lô löûng treân khoâng. Khoâng ñoùng ñinh, khoâng coät daây maø vaãn coù maây bay treân khoâng. Khoâng chöùng ñaéc maø vaãn töï do töï taïi.

Baây giôø noùi ñeán voâ trí. Trí laø ñoái vôùi ngu, ngu laø phaøm, trí laø thaùnh. Thaùnh phaøm laø hai danh töø ñoái ñaõi. Neáu phaøm ñaõ giaû khoâng thì thaùnh laøm gì coù, neân trí vaø ngu cuõng laø giaû khoâng. Theá neân noùi khoâng trí (voâ trí), neáu trí vaø ngu ñoàng thôøi deïp saïch thì luùc ñoù laø gì? Ñaâu khoâng phaûi laø Baùt Nhaõ hieän tieàn! Vaäy neân noùi: "Baùt Nhaõ voâ tri voâ sôû baát tri", Baùt Nhaõ khoâng coù phaân bieät neân xem nhö voâ tri, nhöng vieäc gì cuõng bieát neân goïi laø tri. Bieát ñöôïc thöïc taùnh cuûa söï vaät, vaøo ñöôïc taát caû phaùp khoâng. Bieát maø khoâng rôi vaøo phaân bieät, neân goïi laø khoâng bieát (voâ tri). Do khoâng bieát neân goïi laø khoâng trí (voâ trí) ñoái vôùi ngu. Ñoù laø choã khoâng coøn phaân bieät, neân taïm duøng chöõ Baùt Nhaõ ñeå chæ trí toät cuøng ñoù, nhöng coù trí cuõng khoâng trí, vì khoâng coøn ñoái ñaõi, cho neân khoâng phaûi laø trí cuõng khoâng phaûi laø ñöôïc (voâ trí dieäc voâ ñaéc).

Khi ñaõ thaáy caùc phaùp laø huyeãn khoâng thaät cho neân khoâng coù sôû ñaéc. Ñoù laø ñöùc Phaät muoán deïp nhöõng voïng töôûng giaû doái. Ngaøi giaûng roõ raøng, töôøng taän caùi naøo laø giaû, caùi naøo laø voïng ñeå chuùng ta theo ñoù deïp tröø caáu nhieãm, giuùp chuùng ta maëc nhaän vaø kheá hoäi nhöõng gì cuûa chuùng ta. Vieäc ñoù laø tuøy mình, ñöùc Phaät khoâng ñaù ñoäng ñeán, töï thaàm kheá hoäi laáy. Cuõng vaäy, caùc thieàn sö tu haønh ñaït ñaïo, caùc ngaøi khoâng heà noùi coù chöùng ñaéc, nhöng tôùi ñoù thì töï do töï taïi rong chôi treân tuyeät cuøng cuûa ngoïn nuùi Dieäu phong. Ñeán ñoù caùc ngaøi maëc tình soáng cheát tuøy yù. Chuùng ta ngaøy nay vöøa tu ñöôïc maáy ngaøy, lieàn xöng ñaéc thieàn, chöùng thaùnh, coi thieân haï khoâng ra gì, cheâ oâng naøy, baøi oâng kia ñuû chuyeän. Thaät laø tai hoïa voâ cuøng. Neân ôû ñaây chuùng ta cöù tu, khoâng noùi chöùng ñaéc gì, cöù nhö lau göông khoâng caàn thöù lôùp, lau bao giôø heát buïi thì göông saïch.

Trong ñôøi tu cuõng theá, khi naøo tröø saïch heát taäp quaùn voïng töôûng, khoâng coøn laêng xaêng, ñoäng cuõng nhö tónh luùc ñoù laø xong vieäc. Caøng noùi chöùng ñaéc chuùng ta caøng bò chöùng ñaéc bao vaây, cheát moøn trong choã chöùng ñaéc. Trong kinh Laêng Nghieâm veà choã ñoái trò nguõ aám ma, chuùng ta thaáy roõ raèng: "Nhöôïc taùc thaùnh giaûi töùc laïc quaàn taø", laø noùi neáu thaáy chöùng böïc naøy noï laø laïc veà ma. Muoán khoûi laïc veà ma thì phaûi: "Baát khôûi thaùnh taâm töùc thieän caûnh giôùi", töùc laø khoâng khôûi taâm chöùng thaùnh ñoù laø caûnh giôùi laønh. Nhö vaäy trong luùc tu coù baát cöù caûnh giôùi naøo hieän ra, chuùng ta ñeàu moät möïc giöõ taâm chaùnh ñònh, töùc khoâng khôûi nieäm. Coù theá, môùi khoâng bò laïc vaøo quaàn taø; tu nhö vaäy laø tu chaân chaùnh. Tu maø khoâng tu vì coù gì ñaâu ñeå tu, chæ caàn khoâng chaïy theo voïng töôûng. Bôûi theá coù moät vò Taêng ñeán hoûi ngaøi Trieäu Chaâu:

- Hoøa thöïông theá naøo?

Ngaøi noùi:

- Neáu noùi ta tu thì ñoù laø tai hoïa!

Noùi tu laø tai hoïa, vì coù chuyeän gì ñaâu ñeå tu, vöøa khôûi tu töùc laø voïng.

Moät laàn nöõa, chuùng ta thaáy raèng nhöõng ñieàu ngöôøi tu muoán ñaït ñöôïc, caàn phaûi duøng trí Baùt nhaõ thöôøng quaùn chieáu thaáy theå taùnh caùc phaùp laø khoâng, trong ñoù khoâng coù phaøm thaùnh, khoâng taát caû. Nhöng duyeân khôûi huyeãn coù truøng truøng, neân caùi gì cuõng coù, thaùnh phaøm ñuû heát.

Xöa coù moät cö só ñeán hoûi ñaïo vôùi thieàn sö Quoác Nhaát. Thieàn sö Quoác Nhaát ôû Caûnh Sôn noåi tieáng thôøi ñoù, ñöôïc vua phong taëng laø baäc nhaát trong nöôùc. Cö só hoûi ngaøi coù thieân ñöôøng khoâng? Ngaøi ñaùp khoâng. Coù ñòa nguïc khoâng? Ngaøi cuõng ñaùp khoâng. Hoûi ñieàu gì ngaøi cuõng ñaùp khoâng. Sau ñoù cö só ñeán hoûi thieàn sö Trí Taïng laø ñeä töû cuûa Maõ Toå ôû Taây Ñöôøng neân goïi laø Trí Taïng Taây Ñöôøng. Cö só hoûi ngaøi coù thieân ñöôøng khoâng? Ngaøi ñaùp coù. Coù ñòa nguïc khoâng? Ngaøi cuõng ñaùp coù. Hoûi gì ngaøi cuõng ñaùp coù.

Cö só laáy laøm laï hoûi: Vì sao Hoøa thöôïng noùi laï vaäy?

Ngaøi hoûi: Tröôùc khi ñeán ñaây, oâng ñaõ töøng ñeán ñaâu chöa?

Cö só ñaùp: Coù, toâi ñaõ ñeán Hoøa thöôïng Caûnh Sôn, tröôùc khi ñeán ñaây. Toâi hoûi gì Hoøa thöôïng cuõng noùi khoâng, taïi sao taïi ñaây toâi hoûi gì Hoøa thöôïng cuõng noùi coù?

Ngaøi hoûi laïi: Hoøa thöôïng Caûnh Sôn coù vôï khoâng?

Cö só ñaùp: Khoâng?

Ngaøi tieáp: Coøn oâng coù vôï khoâng?

Cö só ñaùp: Coù.

Ngaøi noùi: Vì oâng coù vôï neân toâi noùi caùi gì cuõng coù. Hoøa thöôïng Caûnh Sôn khoâng vôï neân noùi caùi gì cuõng khoâng.

Caâu chuyeän coù veõ dí doûm nhöng thaät thaâm thuùy voâ cuøng. Hoøa thöôïng Caûnh Sôn ñaõ ñaït lyù, neân caùi gì ngaøi cuõng thaáy khoâng. Vò cö só chöa ñaït lyù, neân caùi gì cuõng ñeàu laø coù. Nhö vaäy meâ thì caùi gì cuõng coù, ngoä thì caùi gì cuõng khoâng. Ngoä taùnh khoâng töùc laø nhaän thöùc ñöôïc chôn khoâng hieän baøy dieäu höõu khoân löôøng. Coù theá höõu vaø voâ khoâng coøn ngaïi nhau, ñöôïc vaäy môùi thaät laø ngöôøi ngöôøi ngoä ñaïo. Moät thieàn sö Trung hoa, ñoïc tuïng kinh Phaùp Hoa ñeán baøi keä: "Caùc phaùp tuøng baûn lai, thöôøng töï tòch dieät töôùng..." Ngaøi khoâng hieåu, cöù oâm aáp caâu aáy maõi. Moät buoåi saùng muøa xuaân, ngaøi ngoài treân gheá nhìn ra vöôøn, boãng thaáy con chim hoaøng anh ñaäu treân nhaùnh lieãu hoùt. Tieáng hoùt caát leân, ngaøi böøng ngoä, ngaøi tieáp theo hai caâu nöõa ñeå thaønh moät baøi keä:

            Chö phaùp tuøng baûn lai,

            Thöôøng töï tòch dieät töôùng.

            Xuaân ñaùo baùch hoa khai,

            Hoaøng oanh ñeà lieãu thöôïng.

Dòch:

            Caùc phaùp töø xöa nay,

            Taùnh thöôøng töï tòch dieät.

            Xuaân ñeán traêm hoa cöôøi,

            Caønh lieãu hoaøng oanh hoùt.

Quaû nhieân, sau lôøi thoát cuoái cuøng aáy, ngöôøi ta thaáy ngaøi laø thieàn sö ngoä ñaïo. Chuùng ta thaéc maéc khoâng bieát ngaøi ngoä caùi gì, khi xuaân ñeán chim hoaøng oanh hoùt treân nhaønh lieãu?

Noùi moät caùch ñôn giaûn, ngaøi ñaõ thaáu suoát ñöôïc leõ chôn khoâng vaø dieäu höõu. Hai caâu treân chæ cho lyù chôn khoâng, hai caâu döôùi noùi phaùp dieäu höõu.

Chuùng ta tieáp theo ñoïan khaùc:Boà ñeà taùt ñoûa y Baùt Nhaõ Ba la maät ña coá, taâm voâ quaùi ngaïi, voâ quaùi ngaïi coá, voâ höõu khuûng boá, vieãn ly ñieân ñaûo moäng töôûng, cöùu caùnh Nieát Baøn.

Ñoaïn tröôùc, ñöùc Phaät ñaõ chæ cho chuùng ta thaáy leõ chôn khoâng, ngaøi noùi leân söï höõu ích cuûa noù, ngaøi noùi: "Nöông nôi trí hueä cöùu caùnh naøy, taâm khoâng quaùi ngaïi, khoâng coù kinh sôï, xa lìa taát caû ñieân ñaûo, nhöõng moäng töôûng, ñöôïc Nieát baøn cöùu caùnh".

Phaàn treân laø moät traøng phuû ñònh, ñeán ñoïan naøy laïi moät maïch khaúng ñònh. Ngaøi daãn chöùng cho chuùng ta thaáy, khoâng rieâng Boà taùt Quaùn Töï Taïi thöïc haønh saâu Baùt Nhaõ Ba la maät, maø coøn coù raát nhieàu vò Boà taùt khaùc cuõng thöïc haønh nhö theá. Taâm caùc ngaøi khoâng coøn ngaên ngaïi, xa lìa nhöõng ñieàu kinh sôï vaø khoâng coøn meâ laàm, ñieân ñaûo moäng töôûng. Cuoái cuøng caùc ngaøi ñöôïc cöùu caùnh Nieát baøn. Nhö vaäy, ôû tröôùc noùi khoâng ñöôïc, ñeán ñaây laïi ñöôïc, töùc laø ñöôïc Nieát baøn cuøng toät. Noùi Nieát baøn cuøng toät thì khoâng coù gì laø ñöôïc, Khoâng ñöôïc maø ñöôïc. Vì khoâng coù ngaõ phaùp thaät neân ñöôïc an oån hoaøn toaøn, ñoù laø ñöôïc Nieát baøn cöùu caùnh. Ñöôïc maø khoâng coù gì ñöôïc, vì ngaû phaùp ñeàu khoâng, neân cuõng khoâng theå noùi ñöôïc.

Chö Boà taùt y nôi Baùt Nhaõ ñöôïc Nieát Baøn, Phaät cuõng y Baùt Nhaõ ñöôïc voâ thöôïng Boà ñeà. Ngaøi noùi: "Tam theá chö Phaät, y Baùt Nhaõ Ba la maät ña coá, ñaéc A Naäu Ña La Tam Mieäu Tam Boà Ñeà. Töùc laø chö Phaät trong ba ñôøi ñeàu nöông theo trí hueä Baùt Nhaõ, ñöôïc Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc.

Vaäy chuùng ta muoán laøm Phaät, Boà taùt cuõng phaûi nöông theo trí hueä ñoù tu taäp. Trí hueä Baùt Nhaõ chính laø con ñöôøng cuûa caùc Boà Taùt, chö Phaät ñi. Chuùng ta muoán ñi theo Phaät, Boà taùt thì cuõng phaûi ñi con ñöôøng ñoù, caùc ngaøi ñaõ ñi qua vaø veõ laïi con ñöôøng roõ raøng nhö vaäy, chuùng ta chæ caàn baét ñaàu nöông theo ñoù maø ñi. Chuùng ta haõy y theo ñaây tu taäp quaùn chieáu haøng ngaøy, haøng giôø phuùt, haèng taâm nieäm, coù theá môùi thaønh ñaït chí nguyeän ngöôøi tu.

Vaø ñaây Phaät noùi ñeán caùi dieäu duïng cuûa Baùt Nhaõ, ngaøi noùi: "Coá tri Baùt Nhaõ Ba la maät ña, thò ñaïi thaàn chuù, thò ñaïi minh chuù, thò voâ thöôïng chuù, thò voâ ñaúng ñaúng chuù, naêng tröø nhaát thieát khoå, chôn thaät baát hö. Nghóa laø: Theá neân bieát trí hueä cöùu caùnh naøy laø ñaïi thaàn chuù, laø ñaïi minh chuù, laø voâ thöôïng chuù, laø voâ ñaúng chuù, hay tröø heát taát caû khoå, chôn thaät khoâng luoáng doái.

Nhö vaäy chuùng ta coá giöõ maõi trí hueä ñoù, noù seõ coù coâng naêng nhö laø ñaïi thaàn chuù, laø ñaïi minh chuù, laø voâ thöôïng chuù, laø voâ ñaúng ñaúng chuù, hay tröø taát caû khoå, chôn thaät khoáng luoáng doái. Ñoù laø noùi leân dieäu duïng khoâng cuøng cuûa Baùt Nhaõ. Ngaøy xöa, khi noùi tôùi dieäu duïng nhieäm maàu nhaát thì ngöôøi ta noùi tôùi thaàn chuù. ÔÛ AÁn Ñoä, coù nhöõng thaàn chuù nhö: ñaïi thaàn chuù, ñaïi minh chuù, voâ thöôïng chuù, voâ ñaúng ñaúng chuù, toaøn laø nhöõng thaàn chuù cao sieâu khoâng löôøng. Tuy theá neáu duøng ñöôïc trí hueä Baùt Nhaõ thì bao truøm heát taát caû thaàn chuù ñoù, vöôït qua khoå naïn. Theá thì chæ caàn trì Baùt nhaõ, cuõng goàm ñuû heát caû thaàn chuù, dieäu duïng khoâng sao keå xieát. Nhöng trì baèng caùch naøo?

Trì Baùt Nhaõ khoâng phaûi ñem kinh Baùt Nhaõ ra tuïng suoát ngaøy ñeâm, cho laø trì Baùt Nhaõ. Trì Baùt Nhaõ töùc laø quaùn chieáu nguõ uaån ñeàu khoâng, khi ñaõ thaáy nguõ uaån ñeàu khoâng thì ñoù laø ngaõ khoâng, ngaõ khoâng thì phaùp cuõng khoâng. Trong ngaõ thaáy khoâng, ngoaøi thaáy luïc traàn cuõng khoâng, nhö vaäy trong khoâng coù ngaõ, ngoaøi khoâng coù phaùp thì khoå naïn naøo cuõng qua khoûi.

Chuùng ta thaáy baøi kinh Baùt Nhaõ naøy laø moät baøi kinh toái quan troïng, ñeå chuùng ta böôùc vaøo con ñöôøng tu haønh. Coù ñöôïc trí Baùt Nhaõ, duøng ñöôïc trí Baùt Nhaõ, vieäc tu cuûa chuùng ta thaät laø an laønh. Tuy tu maø khoâng thaáy gì laø tu. Chæ vieäc lau röûa buïi treân maët maø thoâi, maët chuùng ta vaãn saïch, chæ vì buïi baùm. Heát buïi thì maët trôû laïi saùng saïch. Vieäc tu chæ laø söï bieát voïng, röûa voïng. Voïng laëng chôn hieän. Nhöng voïng khoâng thaät laø voïng, chæ vì meâ neân coù voïng coù chôn. Giaùc roài noùi voïng noùi chôn laøm gì? Bôûi theá Baùt Nhaõ laø moät caùi ngoõ vaøo ñaïo. Thieáu noù con ñöôøng tu cuûa chuùng ta seõ môø mòt khoâng ñöôøng tieán böôùc. Coù Baùt Nhaõ töùc laø coù oâng chuû, chuùng ta chæ caàn gaëp laïi oâng chuû cuûa chuùng ta thì ñöôøng vaøo ñaïo khoâng coøn xa nöõa. Ñaõ tu theo ñaïo giaùc ngoä maø khoâng ñi vaøo cöûa Baùt Nhaõ naøy, thì thaät khoâng coù cöûa naøo khaùc cho mình ñi.

Ñoaïn keát thuùc:Coá thuyeát Baùt Nhaõ Ba la maät ña chuù, töùc thuyeát chuù vieát: Yeát ñeá, yeát ñeá, Ba la yeát ñeá, Ba la taêng yeát ñeá, Boà ñeà taùt baø ha. Nghóa laø cho neân noùi thaàn chuù Baùt Nhaõ Ba la maät ña, lieàn noùi chuù raèng: Yeát ñeá, yeát ñeá, ba la yeát ñeá, ba la taêng yeát ñeá, Boà ñeà taùt baø ha.

Keát thuùc baøi kinh naøy, khieán chuùng ta ngaïc nhieân. Taïi sao ôû treân ñaõ noùi Baùt Nhaõ laø ñaïi thaàn chuù v.v... ñeán ñaây laïi noùi chuù, coù thöøa chaêng? Neáu nhìn vôùi con maét thieàn sö, loái keát thuùc naøy raát kyø dieäu. Giaù trò caâu thaàn chuù töông ñöông vôùi moät tieáng heùt, hay ñaäp moät gaäy. Ñoïc thaàn chuù, chuùng ta khoâng coøn phöông caùch naøo suy nghó ñöôïc. Theá laø ñaõ chæ cho chuùng ta thaáy ñöôïc choã toät cuøng maø ñöùc Phaät muoán daïy. Vì theá, trong nhaø thieàn, duøng baøi taâm kinh naøy laøm nhaät tuïng.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM