LUAÄN GIAÛI THI TUÏNG

MÖÔØI BÖÙC TRANH CHAÊN TRAÂU

H.T THÍCH THANH TÖØ

PHAÀN I: LUAÄN THAÚNG VEÀ CHÖA CHAÊN (Ñoaïn tieáp)

4. Rôi vaøo tuøy duyeân maø chaúng chòu chaên. Vì sao? Ngöôøi xöa noùi: “Tuøy duyeân tieâu nghieäp cuõ, hoàn nhieân maëc aùo xieâm.” Chæ thuaän theo thieân chaân, muoân haïnh töï troøn ñuû. Giôû chaân, haï chaân, caùi gì chaúng phaûi laø nghieäp thanh tònh, caàn chi nhieàu thöù taïo taùc?

“Tuøy duyeân tieâu nghieäp cuõ, hoàn nhieân maëc aùo xieâm” laø daãn lôøi cuûa Toå Laâm Teá. Ngaøi ngoä ñaïo roài, taâm khoâng coøn phieàn naõo che laáp, khoâng coøn voïng töôûng loâi keùo, cho neân Ngaøi môùi noùi tuøy duyeân. Coøn chuùng ta hieän giôø thì voïng töôûng ñaày aép, phieàn naõo traøn ngaäp, khoâng coù choã naøo troáng maø cuõng noùi tuøy duyeân! Tæ duï coù nhieàu Phaät töû hoûi chuùng toâi: Giaû söû mình tu bieát ñaïo chuùt chuùt roài mình soáng tuøy duyeân, neáu coù ngöôøi môøi uoáng röôïu, maø mình khoâng uoáng thì khoâng bieát tuøy duyeân, thöa Thaày nhö vaäy coù uoáng ñöôïc khoâng? Thöû nghó chuùng toâi phaûi traû lôøi nhö theá naøo? Neáu noùi ñöôïc, thì gaëp röôïu tuøy duyeân röôïu, gaëp caùi gì tuøy duyeân caùi aáy, thaønh ra tuøy duyeân ñoù laø tuøy duyeân xuoáng ñòa nguïc! Ñieàu naøy raát quan troïng, vì ñaây laø toâi noùi moät leõ thaät. Coù moät Phaät töû khoâng bieát tu tôùi möùc naøo, khi ñeán gaëp toâi thì maët maøy ñoû gay, toâi nghi chaéc oâng coù uoáng röôïu vì khi noùi chuyeän nghe muøi röôïu. OÂng noùi chuyeän veà thieàn, toâi baûo: “Ñaïo höõu tu thieàn maø uoáng röôïu sao?” OÂng traû lôøi: “Thì tuøy duyeân maø Thaày.” Toâi laéc ñaàu, ñoù laø toâi gaëp phaûi beänh tuøy duyeân. Toâi môùi gaëp cö só thoâi, chôù chöa gaëp caùc vò xuaát gia.

Ngaøi Laâm Teá noùi: “Tuøy duyeân tieâu nghieäp cuõ, hoàn nhieân maëc aùo xieâm”, chöõ tuøy duyeân naøy toâi thöôøng noùi: Ñoùi aên meät nguû, nghóa laø gaëp duyeân gaëp caûnh thì phaûi soáng linh ñoäng ngay nôi ñoù, ñöøng keùo daøi baän bòu. Thí duï nhö ñoùi thì cöù aên ñöøng ñoøi moùn naøy moùn noï, ñöøng nghó côm ngon côm dôû, meät thì nguû ñöøng nghó vieäc hoâm qua hoâm kia, ñoù laø tuøy duyeân. Coøn noùi tuøy duyeân gaëp röôïu thì uoáng röôïu, gaëp taát caû caùi gì ñeàu laøm theo heát maø goïi laø tuøy duyeân thì chuùng toâi cuõng ñaàu haøng! “Tuøy duyeân tieâu nghieäp cuõ” laø nhöõng oan khieân nhöõng phieàn naõo cuõ do bieát soáng tuøy duyeân neân nghieäp cuõ tieâu moøn. “Hoàn nhieân maëc aùo xieâm”, maëc aùo moät caùch hoàn nhieân, khoâng nghó ngôïi suy tính ñieàu gì.

“Chæ thuaän theo thieân chaân, muoân haïnh töï troøn ñuû”, nghóa laø phaûi soáng ñuùng vôùi taùnh chaân thaät cuûa mình thì muoân haïnh troøn ñuû. Neáu ñöôïc nhö vaäy thì “Giôû chaân, haï chaân, caùi gì chaúng phaûi laø nghieäp thanh tònh, caàn chi nhieàu thöù taïo taùc?” Chö Toå ñaõ soáng ñöôïc vôùi thieân chaân, coøn chuùng ta ñang soáng vôùi voïng töôûng maø laøm theo caùc ngaøi thì e traät quaù xa.

Laïi baäc Tieân ñöùc noùi: “Töùc taâm töùc Phaät, ñaâu nhôø tu haønh?” Haïng ngöôøi naøy nhö con choù ñuoåi theo hoøn ñaát, chaúng bieát laø lôøi noùi nhaát thôøi trong cöûa Toå sö, nhaân beänh maø cho thuoác. Vì vaäy neân bieát “Tuøy duyeân, maëc tình”, chaúng phaûi laø khoâng laøm gì. Nhaän laàm cô Toå, naém ñaù soûi cho laø ngoïc, thaät ñaùng xoùt thöông!

Haïng hieåu sai laàm naøy, töùc chaúng chòu chaên.

“Baäc Tieân ñöùc noùi: 'Töùc taâm töùc Phaät (lôøi cuûa Maõ Toå), ñaâu nhôø tu haønh.'” Chö Toå ñaõ soáng ñöôïc choã ñoù, neân thaáy ai coù beänh, caùc ngaøi tuøy duyeân phaù chaáp. Chuùng ta laáy ñoù laøm choã tu, maø chöa thaáy ñöôïc leõ chaân, chöa soáng ñöôïc choã taâm caûnh nhö nhö, chuùng ta laïi noùi theo caùc ngaøi, ñoù laø gioáng nhö con choù ñuoåi theo hoøn ñaát vaäy. Thaáy hoøn ñaát ngöôøi neùm, noù chaïy theo suûa, roát cuoäc khoâng ra gì caû.

“Vì vaäy neân bieát 'tuøy duyeân, maëc tình', chaúng phaûi laø khoâng laøm gì. Nhaän laàm cô Toå, naém ñaù soûi cho laø ngoïc, thaät ñaùng xoùt thöông!”

Tuøy duyeân cuûa caùc Toå khoâng phaûi laø khoâng tu, tuøy duyeân laø duyeân naøo tôùi ñöøng ñeå cho taâm yù phaûi baän bòu roái raém, duyeân tôùi mình phaûi giaûi quyeát moät caùch ñôn giaûn, nhanh nheïn cho noù an bình. Nhö vaäy caùc ngaøi ñaõ tu, tu trong caùi tuøy duyeân. Coøn chuùng ta hieän giôø khoâng bieát, laïi chaáp caâu ñoù roài vieäc gì cuõng tuøy duyeân, ruû ñaâu laøm ñoù, ruû chôi caùi gì cuõng chôi, tuøy duyeân nhö vaäy coøn hôn laø nhöõng ngöôøi ôû ngoaøi ñôøi thì coøn gì laø ñaïo lyù, coøn gì laø tu haønh.

“Haïng hieåu sai laàm naøy, töùc chaúng chòu chaên.” Haïng ngöôøi sai laàm naøy khoâng chòu chaên töùc chaúng chòu tu. Nhöõng ngöôøi naøy naèm trong haïng ñoïa, töùc laø nhöõng caùi nghó, nhöõng caùi chaáp sai laàm ñoù ñeàu coù theå ñoïa vaøo ñòa nguïc.

5. Rôi vaøo dua nònh theo quyeàn theá maø chaúng chòu chaên. Vì sao? Chæ vì chaúng bieát xaáu hoå, cöù lo khoe khoang tieáng taêm, queân maát caû ñaïo ñöùc, boû beâ pheùp taéc luaät nghi, khoâng coøn gì laø chöøng möïc, buoâng lung theo tình rieâng maø ñeán noãi nhö vaäy.

Ñaây noùi haïng nònh hoùt ngöôøi quyeàn quí ñeå khoe khoang mình thaân nhöõng ngöôøi theá löïc cao sang maø taâm ñaïo ñöùc khoâng coù, chaúng bieát gì möïc thöôùc tu haønh. Nhöõng ngöôøi naøy chæ dua nònh theo quyeàn theá maø chaúng chòu tu.

Traùi laïi, hoï cheâ ngöôøi thaät thaø chaát phaùc laø queâ muøa, vaø ca ngôïi keû hueânh hoang töï ñaéc laø lanh lôïi.

Ngöôøi hieàn laønh chaát phaùc tu treân non treân nuùi thì bò cheâ laø queâ muøa, doát naùt. Coøn ngöôøi noùi naêng hueânh hoang töï ñaéc thì ca ngôïi laø lanh lôïi.

Do ñoù, cöù buoâng thaû tình duïc, chaúng bieát hoå theïn. Töï hay nònh hoùt keû theá löïc, nöông gaù nôi cöûa quyeàn quí ñeå möu laáy tieáng taêm, lôïi loäc. Thöôøng thì haïng ngöôøi naøy chaúng nhaän roõ goác ñaïo, ñaém ñuoái nôi soâng aùi, bieån duïc, ñaønh töï cam chòu chìm lòm. Moät mai hoïa ñaày phöôùc heát, bò ngöôøi trôøi chaùn boû, thaày baïn chòu laây.

Haïng ngöôøi nhö theá neân chaúng chòu chaên.

Haïng ngöôøi naøy nhìn laïi cuõng khaù nhieàu, “cöù buoâng thaû tình duïc, chaúng bieát hoå theïn. Töï hay nònh hoùt keû theá löïc, nöông gaù nôi cöûa quyeàn quí ñeå möu laáy tieáng taêm lôïi loäc”.

“Haïng ngöôøi naøy chaúng nhaän roõ goác ñaïo”, töùc laø hoï khoâng bieát roõ goác tu haønh, goác ñaïo ñöùc nhö theá naøo.

“Ñaém ñuoái nôi soâng aùi, bieån duïc, ñaønh töï cam chòu chìm lòm”, töùc laø chaïy theo aùi duïc cuûa theá gian ñeå vuøi ñaém mình trong bieån aùi.

“Moät mai hoïa ñaày phöôùc heát, bò ngöôøi trôøi chaùn boû, thaày baïn chòu laây.” Hoïa ñaày ngaäp, phöôùc heát roài, khi aáy bò ngöôøi trôøi chaùn boû, khoâng ai beânh vöïc roài phaûi mang hoïa.

“Haïng ngöôøi nhö theá neân chaúng chòu chaên.”

Naêm haïng ngöôøi keå treân laø naêm haïng ngöôøi khoâng chòu chaên traâu. Maø khoâng chaên traâu thì ñoïa ñòa nguïc, cho neân goïi laø naêm haïng Taêng ñoïa. Neáu duøng maét ñaïo ñöùc nhìn seõ thaáy hieän taïi khoâng phaûi thieáu naêm haïng ñoù. Mong raèng chuùng ta khoâng naèm trong soá aáy, neáu naèm moät trong naêm haïng naøy thaät laø ñaùng buoàn, phaûi raùng nhaûy ra cho khoûi, ñöøng ñeå keït trong ñoù.

Sau ñaây laø naêm haïng löôøi bieáng. Naêm haïng naøy chaéc cuõng khaù ñoâng.

6. Thaân tuy xuaát gia maø chaúng chòu an taâm vaøo ñaïo, laïi thuaän theo phaùp roãng, chæ lo giöõ gìn thaân huyeãn, trau chuoát daùng veû beà ngoaøi, bieáng nhaùc maø chaúng chòu chaên.

“Thuaän theo phaùp roãng chæ lo giöõ gìn thaân huyeãn.” Thaân naøy laø thaân huyeãn laïi thích saên soùc noù, tuy ñi tu maø muoán aên maëc sang ñeïp, ñeå trau chuoát daùng beân ngoaøi, ñeå gìn giöõ thaân giaû doái. Roài löôøi bieáng, ñeán giôø tu thì ngoài nguû guïc, coøn ñi ra ngoaøi thì noùi doùc queân thoâi. Ñoù laø haïng löôøi bieáng ñi theo phaùp roãng maø chaúng chòu chaên.

Vì sao? Hoøa thöôïng Thieân Nhö noùi: Thôøi gaàn ñaây coù moät haïng xuaát gia, tuy noùi lìa tuïc, maø thoùi tuïc chaúng tröø. Troïn noùi xuaát traàn maø duyeân traàn chaúng caét ñöùt. Kinh giaùo voán khoâng roõ bieát, tham thieàn laïi chaúng nhaän hieåu. Taâm vöôïn chaïy maõi, yù ngöïa ruoåi rong, thaønh baày thaønh ñoäi, oàn aøo caû ngaøy. Chaúng nhöõng luoáng hao cuûa tín thí, cuõng laø choân vuøi taùnh linh chính mình. Ñeán khi nhaém maét, ñöôøng tröôùc chaúng bieát ñi ñaâu, thöïc laø uoång vaøo nôi cöûa khoâng, soáng ñaõ voâ ích, cheát laïi laïc loaøi.

Beänh naøy chuùng ta raùng nghieäm laïi coi mình coù maéc hay khoâng. Xeùt cho thaät kyõ, nhìn cho chín chaén, neáu lôõ coù maéc beänh naøy thì phaûi söûa lieàn, ñaây laø beänh raát ñaùng thöông. Ñi tu laø coát laøm gì? Ñaâu phaûi ñi tu coát ñeå cho thaân naøy ñeïp ñeõ, coát ñeå höôûng thuï söï sung söôùng. Theá maø nhöõng ngöôøi ñi tu laïi maéc keït ôû ñaây, thì thaät laø dôû.

“Hoøa thöôïng Thieân Nhö noùi: Thôøi gaàn ñaây coù moät haïng xuaát gia, tuy noùi lìa tuïc, maø thoùi tuïc chaúng tröø.” Lìa tuïc laø sao? Trong kinh ñöùc Phaät noùi: Ngöôøi xuaát gia coát lìa theá tuïc töùc laø lìa nguõ duïc laïc theá gian, nhöng khi vaøo ñaïo thì thoùi tuïc chaúng tröø, khoâng boû noåi nguõ duïc laïc. Phaät noùi ngöôøi ñi tu do chaùn nguõ duïc maø xuaát gia, neáu trôû laïi thoï duïng nguõ duïc cuõng gioáng nhö ngöôøi chaùn ñaøm trong coå khaïc nhoå xuoáng ñaát, roài tieác lieám laïi, nghe thaät rôïn caû ngöôøi. Neáu muoán höôûng nguõ duïc thì cöù ôû theá gian, laøm ñöôïc caùi gì höôûng caùi aáy, taïi sao laïi chaùn boû ñi tu? Ñi tu roài trôû laïi thích nguõ duïc theá gian chaúng khaùc naøo khaïc nhoå ñaøm xuoáng ñaát roài lieám laïi, coù gôùm khoâng? Ñaây laø lôøi Phaät quôû, lôøi Toå quôû cuõng nhö theá.

Cho neân noùi: “Troïn noùi xuaát traàn maø duyeân traàn chaúng caét ñöùt.” Thöôøng khi ñi tu laø boû cha boû meï, cha meï coù than khoùc bao nhieâu cuõng döùt khoaùt ra ñi. Nhöng ít thaùng sau laïi nhôù muoán trôû veà thaêm. Theá laø sao? Ñaõ muoán caét ñöùt, maø caét khoâng ñöùt, muoán noái laïi. Baây giôø vaøo Thieàn vieän, chuùng toâi caét ba naêm khoâng cho veà. Ñoù laø caét giuøm, nhôø vaäy neân môùi ñöùt, ñöùt thì môùi laøm ñöôïc chuyeän mình muoán laøm.

“Kinh giaùo voán khoâng roõ bieát, tham thieàn laïi chaúng nhaän hieåu.” Tu maø khoâng hieåu kinh, khoâng bieát tham thieàn, thöû hoûi tu caùi gì? Theá neân tu laø phaûi hieåu kinh, phaûi bieát thieàn.

“Taâm vöôïn chaïy maõi, yù ngöïa ruoåi rong, thaønh baày thaønh ñoäi, oàn aøo caû ngaøy.” Trong taâm ñuû chuyeän laêng xaêng, chaïy ngöôïc chaïy xuoâi, thaønh baày thaønh ñoäi, oàn aøo caû ngaøy. Thaät ra nhieàu khi trong chuøa coù naêm baûy ngöôøi maø chia thaønh ñoâi ba nhoùm. Neáu raûnh vieäc xuùm laïi taùn doùc, noùi chuyeän naêm treân naêm döôùi, chuyeän ñôøi chuyeän ñaïo, oàn aøo caû ngaøy, maát heát thôøi giôø quí baùu. Chuùng ta tu phaûi laøm sao cho taâm vöôïn vaø yù ngöïa döøng, con vöôïn nguû, con ngöïa meät naèm nghæ, thì mình ñöôïc thaûnh thôi ñoâi chuùt.

“Chaúng nhöõng luoáng hao cuûa tín thí, cuõng laø choân vuøi taùnh linh chính mình.” Ñeå cho taâm vöôïn, yù ngöïa ruoåi rong thì coù hai loãi lôùn. Soáng nhôø cuûa ñaøn-na thí chuû maø khoâng chòu tu laø uoång hao cuûa tín thí vaø toån phöôùc, laïi taùnh linh chính mình saün saøng maø bò taâm vöôïn, yù ngöïa che khuaát khoâng ñöôïc hieän tieàn.

“Ñeán khi nhaém maét ñöôøng tröôùc chaúng bieát ñi ñaâu, thaät laø uoång vaøo nôi cöûa khoâng, soáng ñaõ voâ ích, cheát laïi laïc loaøi.” Ñeán khi saép cheát chaúng bieát mình seõ ñi ñaâu, thaät laø uoång vaøo trong nhaø ñaïo, soáng chaúng coù ích cho ai, khi cheát laïi bô vô khoâng bieát veà ñaâu. Ñoù laø noãi khoå cuûa ngöôøi tu khoâng ra gì.

Haïng ngöôøi nhö treân, laø vì côm aùo, vì caàu an vui. Xuaát gia nhö vaäy, thaät ñaùng ñau xoùt!

Haïng ngöôøi naøy ñi xuaát gia vì muoán voâ chuøa cho coù côm no aùo aám, cho coù baïn beø noùi chuyeän cho vui. Neáu ñi tu nhö vaäy thì ñaùng buoàn, ñaùng ñau xoùt laém, khoâng coù yù nghóa gì caû.

Ñaâu chaúng bieát kinh Baûo Tích noùi: “Quaùn nôi thaân coù boán möôi thöù loãi laàm, hoaëc noùi noù laø nguïc tuø tham duïc, haèng bò phieàn naõo troùi coät, laø hoá nhô nhôùp, luoân bò caùc truøng ruùc ræa. Tôï nhaø xí vôùi naêm ñieàu baát tònh. Nhö tuùi luûng vôùi chín loã thöôøng chaûy ra. Raén ñoäc noùng giaän daáy leân thì laøm haïi taâm vaø thöông toån tueä maïng. Quæ La-saùt ngu si, chaáp ngaõ kieán maø nhai nuoát trí thaân. Gioáng nhö giaëc döõ, caû theá gian ñeàu muoán traùnh. Ñoàng vôùi choù cheát, caùc Thaùnh Hieàn ñeàu xa boû. Chaúng beàn chaéc nhö caây chuoái, hoøn boït v.v... Voâ thöôøng nhö löûa nhaùng, ñieän chôùp. Duø cho noù aên uoáng maø trôû laïi thaønh thuø ñòch. Thöôøng ñem ñoà nuoâi döôõng maø khoâng bieát ñeàn ôn v.v...

Trong kinh Baûo Tích daïy chuùng ta quaùn thaân töù ñaïi naøy coù boán möôi thöù loãi laàm, nhöng ôû ñaây chæ daãn moät soá thoâi.

“Hoaëc noùi noù laø nguïc tuø tham duïc, haèng bò phieàn naõo troùi coät.” Thaân töù ñaïi naøy chöùa ñaày tham lam aùi duïc nhö doàn mình trong choán nguïc tuø, haèng bò phieàn naõo troùi buoäc.

“Laø hoá nhô nhôùp, luoân bò caùc truøng ruùc ræa.” Thaân naøy laø caùi hoá doàn chöùa toaøn ñoà nhô baån. Thöùc aên tuy thôm ngon khi chöa nhai nuoát, nhöng khi nuoát qua khoûi coå thì thaønh nhô baån, roài doàn chöùa trong thaân thaønh hoá nhô nhôùp. ÔÛ trong ñoù luoân bò caùc truøng ruùc ræa, noù ñuïc choã naøy khoeùt choã kia, neân nay than beänh naøy, mai than beänh noï, coù söôùng ích chi ñaâu!

“Tôï nhaø xí vôùi naêm ñieàu baát tònh.” Thaân naøy gioáng nhö nhaø xí, neáu khoâng kheùo giöõ gìn saïch seõ thì cuõng nghe hoâi, vì noù chöùa naêm ñieàu baát tònh nhô nhôùp ôû trong.

“Nhö caùi tuùi luûng vôùi chín loã thöôøng chaûy ra.” Thaân naøy nhö tuùi luûng vôùi chín loã thöôøng chaûy ra, chín loã laø hai con maét, hai loã tai, hai loã muõi, caùi mieäng vaø ôû phaàn döôùi laø choã ñaïi tieän tieåu tieän. Neáu thaân laø quí thì chaéc raèng chín choã ñoù ra toaøn thöù toát. Nhöng xem kyõ chín choã ñoù ra khoâng coù caùi gì saïch toát caû, nhö caùu gheøn, raùy tai, nöôùc muõi v.v...., nhöõng thöù ñoù ñeàu ñaùng gôùm caû. Thaân cuûa chuùng ta leõ thaät laø nhö vaäy, noù khoâng ra gì.

“Raén ñoäc noùng giaän daáy leân thì laøm haïi taâm vaø thöông toån tueä maïng.” Khi noåi giaän thì maét ñoû ngaàu, mieäng noùi sai quaáy gaàn nhö raén ñoäc caén ngöôøi, laøm haïi taâm vaø thöông toån tueä maïng.

“Quæ La-saùt ngu si, chaáp ngaõ kieán maø nhai nuoát trí thaân.” Gioáng nhö quæ La-saùt ngu si gaëp caùi gì cuõng ham cuõng thích, chaáp ngaõ kieán maø haïi trí thaân.

“Gioáng nhö giaëc döõ, caû theá gian ñeàu muoán traùnh.” Ai thaáy cuõng sôï ñeàu muoán traùnh xa.

“Ñoàng vôùi choù cheát, caùc Thaùnh Hieàn ñeàu xa boû.” Ñoàng vôùi thaây choù cheát, caùc Thaùnh Hieàn ñeán gaàn hoâi quaù chòu khoâng noåi neân caùc ngaøi xa boû.

“Chaúng beàn chaéc, nhö caây chuoái, hoøn boït v.v... Voâ thöôøng nhö löûa nhaùng, ñieän chôùp. Duø cho noù aên uoáng maø trôû laïi thaønh thuø ñòch. Thöôøng ñem ñoà nuoâi döôõng maø khoâng bieát ñeàn ôn v.v...”

Ngaøy naøo cuõng nuoâi döôõng cho aên uoáng, maø noù ñaâu coù chòu ñeå mình bình yeân. Nay ñau beänh naøy, mai ñau beänh kia, noù traû ôn cho mình baèng caùch ñau beänh, baèng caùch thaønh thuø ñòch. Mình nuoâi döôõng noù maø noù khoâng ñeàn ôn, tôùi ngaøy cuoái cuøng noù tan raõ, mình phaûi chòu khoå. Kieåm ñieåm laïi thaân naøy ñaâu coù gì laø quí. Theá maø chuùng ta cöù lo taâng tiu saên soùc noù suoát ngaøy, saên soùc caùi thöù ñoà boû, nghó mình thaät laø khôø. Bôûi vaäy nhieàu khi chuùng toâi noùi thaúng: Neáu thaân naøy laø mình thì khi cheát khoaûng ñoâi ba hoâm maø ñeå traàn khoâng choân, thì luùc ñoù coù ai daùm gaàn khoâng, duø nhöõng ngöôøi raát thaân vôùi mình? Neáu ñeå theâm chöøng naêm möôøi ngaøy thì chaúng nhöõng hoï khoâng daùm gaàn maø cuõng khoâng daùm ngoù nhìn nöõa. Theá thì caùi toài teä ñoù laïi laø mình sao? Neáu noù laø mình thì chuyeän heát söùc voâ lyù. Chuùng ta coù caùi cao thöôïng, saùng suoát, thanh tònh, baát sanh baát dieät maø khoâng chòu tìm ra, laïi baûo veä giöõ gìn caùi taïm bôï baån thæu nhôùp nhuùa... Vaäy mình coù khoân khoâng? Theá maø tu roài laâu laâu cuõng queân, vì caùi thanh tònh kia khoâng coù hình töôùng neân queân. Coøn thaân naøy coù hình töôùng, coù caûm giaùc, bieát ham thích cho neân chaïy theo noù, chôù thaät tình noù laø ñoà boû khoâng coù gì quí giaù, chæ tìm laïi caùi thaät mình, caùi ñoù môùi laø quí. Vì theá Phaät töø bi thöông xoùt chæ daïy coát cho chuùng ta nhaän bieát ñöôïc ngay nôi mình coù caùi quí ñang aån trong caùi nhôùp, cuõng gioáng nhö coù hoøn ngoïc baùu ñeå trong thuøng raùc vaäy. Luùc naøo Phaät cuõng baûo chuùng ta kheùo ngay nôi thuøng raùc maø tìm hoøn ngoïc, ñöøng giöõ thuøng raùc, ñöøng cho thuøng raùc laø quí. Nhöng laâu laâu chuùng ta cuõng nhôù thuøng raùc maø queân ñi hoøn ngoïc quí. Thaät laø ñaùng thöông. Ñeán ngaøy thuøng raùc raõ naùt thaønh phaân nhôùp nhuùa ñem ñoå ñi thì ñoå luoân caû hoøn ngoïc. Ñoù laø choã Phaät vaø chö Boà-taùt thöông khoâng nôõ boû chuùng sanh. Thaân naøy nhö ñoáng raùc coù hoaïi ñi cuõng khoâng ñaùng keå, nhöng raát tieác laø trong ñoáng raùc laïi coù hoøn ngoïc maø chuùng ta khoâng chòu moi tìm laáy ra. Cho neân Phaät Toå luoân luoân khoâ moâi, ñaéng mieäng noùi cho chuùng ta nghe coát ñeå löôïm cho ñöôïc hoøn ngoïc, ñöøng coù meâ giöõ thuøng raùc. Ñoù laø ñieàu thaät, trong kinh chö Phaät chö Toå ñaõ noùi, maø chính chuùng ta kheùo tu cuõng bieát roõ nhö vaäy.

Ñieàu ñaùng cheâ traùch raát nhieàu, khoù noùi ñuû heát. Neáu chaúng xeùt kyõ loãi laàm saâu naëng naøy, beøn lo boài boå giöõ kyõ laáy noù.

Nhöõng ñieàu dôû cuûa thaân keå khoâng theå heát, neáu khoâng chòu xeùt kyõ nhöõng loãi laàm naøy, cöù lo boài boå giöõ kyõ laáy noù thì chæ luoáng coâng voâ ích thoâi.

Meâ ñieàu naøy, vì ñoù maø chaúng tieán tu thì seõ thieáu keùm caû hai trí vaø haïnh, maát caû hai lyù vaø söï.

Ngay nôi thaân naøy kheùo tu thì ñöôïc trí saùng, ñöôïc haïnh thanh tònh, bieát tu thì thaáu ñöôïc lyù, möôïn söï maø hieån baøy lyù. Coøn neáu khoâng bieát tu thì trí haïnh maát, lyù söï queân.

Caàn tröôùc heát chaùn gheùt, bieát quaáy, löûa ham muoán seõ ngaàm tieâu döùt. Neáu thieát tha ñoái trò taän goác, thì caùi chaân thaät voán saün töï hieän.

Neáu chuùng ta bieát tu, bieát thöùc tænh thì tröôùc heát phaûi chaùn gheùt thaân naøy. Bieát noù laø quaáy, laø loãi thì löûa ham muoán seõ ngaàm tieâu döùt. Bôûi vì ham muoán laø tham, maø tham cho caùi gì? Thí duï nhö thaáy caùi hoa ñeïp mình tham ñeå cho maét ñöôïc ngaém, thaáy caùi gì thôm mình tham, ñeå cho muõi ñöôïc ngöûi, thaáy caùi gì ngon mình tham, ñeå cho löôõi ñöôïc neám. Nhö vaäy taát caû caùi tham laø vì thaân naøy, maø thaân naøy laø ñoà boû, laø thuøng raùc. Neáu chuùng ta coi thaân naøy nhö thuøng raùc, taát nhieân nhöõng tham lam seõ bôùt. Bôùt ñöôïc loøng tham töï nhieân chuùng ta coá gaéng tu haønh, taát seõ trò ñöôïc caùi goác meâ laàm veà thaân, seõ ñi ñeán choã chaân thaät hieän tieàn, töùc laø seõ naém ñöôïc hoøn ngoïc quí trong tay. Ñoù laø ngöôøi saùng suoát bieát tu. Coøn loãi löôøi bieáng laø do ñi tu maø coøn ham thuï höôûng.

Thöôøng haïng naøy ñeàu bôûi beân trong khoâng coù trí saùng soi, boû goác chaïy theo ngoïn, saùng chieàu toaøn theo nhöõng thöù ñoäng maø laøm roái maát nguoàn chaân môø ñuïc nöôùc taùnh.

Haïng ngöôøi nhö treân ñaây, haún chaúng chòu chaên, nghóa laø haïng ngöôøi naøy chaúng öa chaên traâu.

7. Ñuoåi theo baùm víu vieäc ñôøi, ngaøy caøng tinh chuyeân, taâm ñoäng maø chaúng chòu chaên. Vì sao? Kinh Phaùp Cuù Thí Duï noùi: “Nhö giaáy goùi höông, daây buoäc caù.” Vaät voán trong saïch, ñeàu bôûi duyeân maø daáy thaønh toäi phöôùc. Baïn hieàn minh thì ñaïo nghóa ngaøy theâm ñaày. Baïn ngu toái thì ngaøy caøng gom tuï hoïa öông. Gioáng nhö giaáy vaø daây, gaàn höông thì thôm, gaàn hoâi thì tanh. Noù thaám daàn trôû thaønh thoùi quen, ñeàu chaúng töï hay bieát. Neân baäc Tieân ñöùc noùi: “Döøng döøng döøng, kíp tu mau. Trôøi trong chaúng chòu ñi, ñôïi ñeán möa öôùt ñaàu.”

Haïng ngöôøi treân ñaây, thuaän theo baùnh xe nghieäp, chính mình boû maát goác ñaïo neân chaúng chòu chaên.

“Ñuoåi theo baùm víu vieäc ñôøi”, nghóa laø vieäc ñôøi caøng gioûi caøng hay, thí duï nhö ngöôøi tu maø xaõ giao gioûi, tính toaùn laøm aên hay thì chuyeân chaïy theo nhöõng lôïi nhuaän beân ngoaøi maø khoâng chòu tu.

“Kinh Phaùp Cuù Thí Duï noùi: 'Nhö giaáy goùi höông, daây buoäc caù.' Vaät voán trong saïch, ñeàu bôûi duyeân maø daáy thaønh toäi phöôùc. Baïn hieàn minh thì ñaïo nghóa ngaøy theâm ñaày. Baïn ngu toái thì ngaøy caøng gom tuï hoïa öông. Gioáng nhö giaáy vaø daây, gaàn höông thì thôm, gaàn hoâi thì tanh.” Nhö khi chuùng ta vaøo tieäm mua traàm höông, ngöôøi baùn laáy giaáy goùi höông laïi, khi ñem höông veà môû giaáy ra, ngöûi tôø giaáy thì thôm. Coøn khi ra chôï mua caù, ngöôøi ta laáy daây coät caù laïi, khi ñem veà môû daây ra, ngöûi sôïi daây thì hoâi. Nhö vaäy tôø giaáy tröôùc khoâng thôm, do goùi höông maø thôm, sôïi daây tröôùc khoâng hoâi, do coät caù maø hoâi.

Trong kinh Phaùp Cuù, Phaät noùi thí duï naøy ñeå nhaéc chuùng ta ñieàu gì? Chuùng ta tu maø cöù ñuoåi theo vieäc ñôøi, thaáy ai laøm aên phaùt taøi ruû reâ, mình thích coù tieàn cuõng boû voán ra laøm aên, mua caùi naøy saém caùi kia, laøm aên töø töø, laâu ngaøy thaønh quen gioáng nhö sôïi daây coät caù. Ngöôøi ta laø ngöôøi theá gian, mình laø ngöôøi xuaát gia maø hai beân gaàn gioáng nhau, nhö con caù tanh, sôïi daây coät noù cuõng bò tanh. Coøn neáu chuùng ta tu maø gaàn thaày laønh baïn toát, gaàn thieän höõu tri thöùc nhö gaàn traàm höông, mình laø taám giaáy traéng goùi höông, moät thôøi gian môû ra, giaáy ñöôïc muøi thôm. Gaàn ngöôøi tu chaân chaùnh coù ñaïo ñöùc, chuùng ta cuõng ñöôïc thaám nhuaàn höông thôm. Theá thì hai beân, moät beân ñöa chuùng ta tôùi caùi hö dôû, moät beân ñöa chuùng ta tôùi caùi hay toát, ñeàu laø do gaàn guõi, gaàn beân naøo seõ nhieãm beân aáy khoâng nghi ngôø. Cho neân ngöôøi tu maø ngoài laïi tính lôïi haïi, tính laøm aên phaùt taøi, ñoù laø gaàn nhöõng ngöôøi khoâng toát. Coøn ngöôøi tu maø khuyeân nhaéc phaûi deïp boû phieàn naõo, phaûi luoân luoân tinh taán tu haønh, ñoù laø gaàn ñöôïc nhöõng ngöôøi toát. Chuùng ta phaûi bieát neân gaàn ai vaø neân traùnh ai ñeå cho mình caøng ngaøy caøng trôû thaønh ngöôøi hay ngöôøi toát ôû trong ñaïo.

“Noù thaám daàn trôû thaønh thoùi quen, ñeàu chaúng töï hay bieát.” Laøm maõi thaønh thoùi quen coi nhö töï nhieân, chaúng caàn bieát gì nöõa.

“Neân baäc Tieân ñöùc noùi: 'Döøng döøng döøng, kíp tu mau',” töùc laø phaûi tu cho nhanh. Döøng caùi gì maø döøng ñeán ba laàn nhö vaäy? Theo trong nhaø Thieàn, döøng caùi thöù nhaát laø döøng ñöøng chaïy theo ngoaïi caûnh, döøng caùi thöù hai laø döøng ñöøng ñeå caên duyeân theo traàn, döøng caùi thöù ba laø döøng ñöøng ñeå cho thöùc laêng xaêng. Ba laàn döøng laø döøng caûnh, döøng caên vaø döøng thöùc, raùng tu cho mau.

“Trôøi trong chaúng chòu ñi, ñôïi ñeán möa öôùt ñaàu.” Caâu noùi ñôn giaûn maø thaám laøm sao! Trôøi ñang trong, caàn ñi thì cöù ñi, ñöøng chaàn chôø khoâng chòu ñi, ñeán khi söûa soaïn ñi trôøi möa aøo tôùi thì öôùt heát. YÙ muoán noùi khi coøn khoûe maïnh coøn söùc löïc, bieát tu laø hay maø khoâng chòu tu, ñeán khi giaø luïm cuïm môùi noùi toâi muoán tu quaù, thì tu laøm sao cho kòp. Böôùc ra ngoaøi gaëp möa öôùt ñaàu, chaïy khoâng kòp nöõa. Cho neân muoán tu thì phaûi tu cho sôùm, bieát tu laø hay thì phaûi tu ngay, ñöøng coù chaàn chôø, coi chöøng tu khoâng kòp. Nhö baây giôø noùi chuùng toâi muoán ra thaønh phoá, thaáy trôøi trong thì cöù leân xe chaïy ñi hoaëc laø ñi boä ngay ñi, taïi sao cöù nhìn trôøi roài ngoài noùi doùc, muoán ñi maø ngoài noùi doùc maõi tôùi xeá chieàu trôøi chuyeån möa, roài noùi thoâi möa roài ñi ra öôùt ñaàu heát. Cuõng nhö vaäy, coù nhieàu ngöôøi nghe Phaät phaùp bieát hay muoán tu maø noùi tu chöa ñöôïc, coøn baän nhieàu vieäc ñeå raùng ít naêm, ít naêm qua roài cuõng chöa xong vieäc, laïi raùng theâm ít naêm nöõa, ñeán chöøng raùng heát ñöôïc nhìn laïi thì ñaõ giaø, heát cô hoäi ñeå tu. Raùng tu laø ngöôøi xuaát gia phaûi noã löïc tu gaáp, coøn ngöôøi cö só duø ôû nhaø cuõng phaûi raùng tu cho kheùo, khoâng baét buoäc phaûi xuaát gia vaøo chuøa môùi goïi laø tu.

“Haïng ngöôøi treân ñaây, thuaän theo baùnh xe nghieäp, chính mình boû maát goác ñaïo neân chaúng chòu chaên.” Nhöõng ngöôøi naøy boû queân goác ñaïo bò nghieäp loâi ñi neân khoâng chòu chaên.

8. Ñem Phaät phaùp laøm theo tình ñôøi, taâm ñoäng maø chaúng chòu chaên. Vì sao? Nhaân vì taøi trí chaúng ñuû, thaáy bieát chaúng saùng maø ñeán nhö theá! Hoøa thöôïng Duï hieäu Phaät Trí noùi: “Ngöïa hay chaïy nhanh maø chaúng daùm thaû chaân böôùc caøn, laø nhôø daây cöông keàm cheá. YÙ thöùc troâi noåi maø chaúng daùm vin theo duyeân, laø nhôø söùc giaùc chieáu.” Than oâi! Ñem Phaät phaùp laøm theo tình ñôøi, quaû laø keû ngoaét ñuoâi caàu xin thöông xoùt. Ñoù laø khoâng coù giaùc chieáu vaäy.

Haïng ngöôøi nhö treân neân chaúng chòu chaên.

“Ñem Phaät phaùp laøm theo tình ñôøi”. Gaàn ñaây chuùng ta coù caùi beänh ñem Phaät phaùp laøm theo tình ñôøi. Tình ñôøi laø luoân luoân xaõ giao qua laïi. Nhöõng ngöôøi gioûi xaõ giao ngoaøi mieäng noùi theá naøy maø trong buïng nghó theá kia. Hoï noùi khoâng thaät, nhö mình ñen xaáu maø hoï khen laø traéng ñeïp. Nghe khen thì raát vui möøng nhöng söï thaät khoâng phaûi vaäy, hoï noùi ñeå ñöôïc loøng thoâi, ñoù laø loái noùi xaõ giao. Ngöôøi tu chuùng ta cuõng baét chöôùc, thaáy Phaät töû naøo tôùi cuõng khen doàn daäp, roài noùi theá naøy theá kia cho hoï vui thích, ñoù laø ñem Phaät phaùp laøm theo tình ñôøi. Ngoaøi ra coøn nhieàu chuyeän khaùc keå khoâng theå heát, coù keå ra cuõng ñuïng chaïm maø thoâi.

“Nhaân vì taøi trí chaúng ñuû, thaáy bieát chaúng saùng maø ñeán nhö theá!” Do khoâng ñuû taøi trí, khoâng thaáy bieát saùng suoát, cho neân hoï laøm theo tình ñôøi nhö vaäy. Ñoái vôùi ngöôøi saùng suoát thì Phaät töû ñeán chuøa laø vì ñaïo vì tu, chôù khoâng phaûi ñeán chuøa vì ñöôïc caûm tình. Thí duï nhö coù moät soá vò raát kheùo toå chöùc, khi chuøa hö muoán caát laïi, beøn môøi Phaät töû ñeán thaät ñoâng, ñaõi côm nöôùc xong xuoâi roài tuyeân boá: Chuøa toâi hö, quí Phaät töû naøo phaùt taâm uûng hoä chuøa thì ñöa tay leân vaø höùa cuùng bao nhieâu thì cho bieát. Ngay böõa côm ñoâng ñaûo, ngöôøi naøo giô tay höùa cuùng naêm chuïc trieäu thì ñöôïc voã tay hoan ngheânh, vaø ñöôïc ghi haïng nhaát vaøo soå vaøng. Ñoù goïi laø kheùo leùo theo tình ñôøi. Coøn vôùi ngöôøi chaát phaùc vuïng veà, khi chuøa hö thì baùo tin cho Phaät töû hay, quí vò naøo muoán söûa laïi chuøa ñeå thôø Phaät ñeå coù choã kính leã thì huøn vôùi nhau laøm. Noùi nghe thaät thaø quaù neân ít ai phaùt taâm, coøn toå chöùc kheùo leùo thì thieân haï deã phaùt taâm hôn, leõ thaät laø nhö vaäy. Thöôøng toå chöùc kheùo laø thuoäc veà tình ñôøi. Nhöõng ngöôøi quen laøm nhö theá thì khoâng coøn thì giôø tu, cho neân khoâng chaên.

9. Ngu ñieác, giaûi ñaõi, bieáng nhaùc caàu an maø chaúng chòu chaên. Vì sao? Chæ vì töï phuï, töï boû neân nhö theá. Baäc Tieân ñöùc noùi: “Choã taøi naêng chöùa ñöïng cuûa con ngöôøi töï coù lôùn nhoû, thaät khoâng theå daïy.” Neân noùi: “Giaáy nhoû chaúng goùi ñöôïc vaät lôùn, daây keùo nöôùc ngaén chaúng theå muùc ñöôïc saâu. Chim cuù ban ñeâm vaïch baét boï cheùt, thaáy roõ töøng sôïi loâng tô, nhöng saùng ra thì maét môø chaúng thaáy goø nuùi, voán ñaõ phaân ñònh roài vaäy.” Ngöôøi nhö treân laø töï chaáp cho mình ñaõ ñuû, neân khoâng thaáy tröôùc thaät xa. Soáng ñaõ khoâng ích gì hieän taïi, cheát cuõng khoâng tieáng taêm veà sau.

Noùi chung, haïng ngöôøi nhö theá neân chaúng chòu chaên.

Ngaøi keå ngöôøi ngu ñieác, löôøi bieáng, giaûi ñaõi khoâng chòu chaên.

“Vì sao? Chæ vì töï phuï töï boû neân nhö theá”, töùc laø vì töï phuï mình, töï boû mình neân chaúng chòu chaên. Roài an phaän trôøi sanh ai theá naøo thì cöù theá aáy, coù laøm gì cuõng khoâng ñöôïc.

Hoï daãn lôøi ngöôøi xöa noùi: “Choã taøi naêng chöùa ñöïng cuûa con ngöôøi töï coù lôùn nhoû, thaät khoâng theå daïy.” Hoï noùi raèng moãi ngöôøi coù moät caùi gì saün ôû trong khoù maø daïy ñöôïc, noùi moät caùch coá ñònh nhö vaäy.

“Neân noùi: Giaáy nhoû chaúng goùi ñöôïc vaät lôùn, daây keùo nöôùc ngaén chaúng theå muùc ñöôïc (gieáng) saâu.” Noùi nhö vaäy coù chaân lyù hay khoâng? Môùi nghe thì thaáy thaät laø chaân lyù. Neáu giaáy nhoû, ñaâu coù goùi ñöôïc vaät lôùn, sôïi daây gaøu ngaén laøm sao muùc ñöôïc gieáng nöôùc saâu! Nhöng taïi sao chuùng ta khoâng linh ñoäng, neáu giaáy nhoû thì laáy hai ba tôø raùp laïi cuõng goùi ñöôïc vaät lôùn, coøn daây ngaén thì duøng hai ba sôïi noái laïi cuõng muùc ñöôïc gieáng saâu chôù gì. Ñaâu theå noùi moät caùch coá ñònh ñeå roài chaùn naûn.

Ñaây daãn caâu chuyeän: “Chim cuù ban ñeâm vaïch baét boï cheùt, thaáy roõ töøng sôïi loâng tô, nhöng saùng ra thì maét môø chaúng thaáy goø nuùi, voán ñaõ phaân ñònh roài vaäy.” Con chim cuù ban ñeâm vaïch baét ñöôïc boï cheùt vì maét noù raát saùng, thaáy roõ töøng sôïi loâng tô, nhöng ban ngaøy thì khoâng thaáy goø nuùi. Ñoù laø noùi noù chæ thaáy ñöôïc ban ñeâm, coøn ban ngaøy thì khoâng thaáy, vaäy laø trôøi ñònh roài. “Voán ñaõ phaân ñònh roài vaäy”, ñöøng tính chuyeän söûa sang hay xoay chuyeån laøm gì.

Ñeán ñaây môùi keát thuùc: “Ngöôøi nhö treân laø töï chaáp cho mình ñaõ ñuû, neân khoâng thaáy tröôùc thaät xa.” Töï chaáp cho mình ñaõ ñuû töùc laø töï maõn, toâi lôõ nhö vaäy, thoâi cam phaän trôøi cho, khoâng caàn phaûi chuyeån, khoâng caàn phaûi tu theâm gì nöõa, neân khoâng thaáy ñöôïc xa. Nhöõng ngöôøi aáy “Soáng ñaõ khoâng ích gì hieän taïi, cheát cuõng khoâng tieáng taêm veà sau”.

Coù moät soá ngöôøi gaëp phaûi beänh töï maõn, do bieáng nhaùc maø töï maõn. Nhö khoâng coù gioûi maø baûo hoïc thì khoâng chòu hoïc, laïi noùi: Soá cuûa toâi lôõ roài, thoâi cam chòu. Khi nghe ñaïo lyù thì nghó raèng mình ngu, khoâng hieåu thì nghe laøm chi, thoâi khoâng caàn nghe. Neáu baûo phaûi tu söûa nhöõng taät cuõ thì noùi: Taät cuõ laøm sao boû ñöôïc, trôøi sanh nhö vaäy roài. Theá thì ngöôøi ñoù coøn gì nöõa maø laøm, coøn gì nöõa maø tu! Hoï cöù coá chaáp caùi saün vaäy khoâng theå söûa ñöôïc. Gioáng nhö chim cuù khoâng theå naøo söûa cho maét noù saùng luùc ban ngaøy, chæ saùng ban ñeâm maø thoâi, vaø laáy côù ñoù ñeå töï baøo chöõa, roài an phaän löôøi bieáng cuûa mình, khoâng chòu tu, khoâng chòu coá gaéng. Theá neân trong chuùng, neáu coù ai khuyeân ñieàu gì thì noùi: Thoâi caùi ñoù laø maáy ngöôøi thoâng minh laøm môùi ñöôïc, coøn mình ngu quaù laøm gì noåi. Ñöøng coù nghó nhö vaäy. Ngöôøi thoâng minh laøm ñöôïc, mình raùng hoïc raùng tu, roài cuõng heát ngu, cuõng laøm ñöôïc. Nhö caùi gieáng raát saâu, mình coù sôïi daây ngaén coät gaøu muùc nöôùc khoâng tôùi thì phaûi chòu khoù kieám theâm daây noái vaøo, roài seõ muùc ñöôïc nöôùc. Caùi gì do coá gaéng roài cuõng thaønh coâng, coøn neáu buoâng xuoâi ñoå thöøa soá maïng, thì ñoù laø nhöõng ngöôøi caàu an, troán traùnh, khoâng coá gaéng, neân chaúng chòu chaên.

10. Côø baïc voâ duïng, tuï nhoùm thaønh beø thaønh luõ, bieáng nhaùc neân chaúng chòu chaên. Vì sao? Chæ  mong lôïi nhoû tröôùc maét maø oâm loøng tính toaùn caåu thaû. Laïi noùi raèng, vieäc caàu ñaïo quaù vieån voâng, chaúng baèng caàu lôïi thöïc teá hôn. Do ñoù hoï ñua theo thoùi phuø hoa, so ño nhoû nhaët. Bôûi vaäy, khoâng ai chòu toan tính troïn naêm, huoáng laø lo nghó ñeán sanh töû? Ñoù laø lyù do hoïc ñaïo ngaøy caøng teä, phaùp moân ngaøy caøng xuoáng doác.

Noùi chung, haïng ngöôøi nhö theá neân chaúng chòu chaên.

Ham chôi côø baïc ñaùnh ñeà, ñaùnh soá, hoï noùi raèng: “Chuøa hö roài, toâi mua veù soá, neáu truùng thì coù tieàn caát chuøa”, thaáy raát thöïc teá, raát lo cho ñaïo. Nhöng mua veù soá phaûi theo doõi xoå soá, neáu traät thì buoàn, mai moát mua nöõa, cöù nhö vaäy maø roát cuoäc chaïy theo caùi beân ngoaøi khoâng chòu tu haønh. Thaäm chí coù nhöõng ngöôøi tu maø buoàn, baøy ra ñaùnh baïc ôû trong phoøng v.v..., nhö vaäy thì coøn gì laø tu nöõa? Hoï laïi coù lyù do noùi raèng: “Vieäc caàu ñaïo quaù vieån voâng chaúng baèng caàu lôïi thöïc teá hôn.” Caàu ñaïo xa vôøi quaù, baây giôø mình ñaùnh baïc, neáu aên thì coù tieàn söûa chuøa, lôïi naøy roõ raøng thöïc teá, coøn ñaïo thì xa quaù. Ñoù laø loái noùi ñeå baûo veä caùi sai laàm cuûa mình.

“Do ñoù hoï ñua theo thoùi phuø hoa, so ño nhoû nhaët.” Vì theá hoï chaïy theo thoùi phuø hoa, so ño tính toaùn nhoû nhaët maø khoâng chòu tu.

“Bôûi vaäy, khoâng ai chòu toan tính troïn naêm, huoáng laø lo nghó ñeán sanh töû.” Chuyeän moät naêm hoï coøn khoâng tính, huoáng nöõa laø nghó ñeán chuyeän cheát soáng.

“Ñoù laø lyù do hoïc ñaïo ngaøy caøng teä, phaùp moân ngaøy caøng xuoáng doác.” Vì khoâng nghó ñeán chuyeän cheát soáng cho neân caøng ngaøy hoï caøng buoâng thaû, töùc laø hoïc Phaät phaùp ngaøy caøng teä, söï tu haønh ngaøy caøng xuoáng doác.

Toùm laïi, taát caû möôøi haïng ngöôøi keå treân khoâng chòu chaên, töùc laø khoâng chòu tu. Chuùng ta thöû xeùt coi mình coù dính vaøo haïng naøo hay khoâng? Neáu trong möôøi haïng maø khoâng keït haïng naøo, cuõng laø coù phöôùc laém roài. Chuùng ta thaáy ngaøi Quaûng Trí “noùi phaù” töùc laø saùt phaït nhöõng caùi sai laàm, chæ thaúng noùi thaúng. Trong ñaïo, töø theá kyû XVII ñeán theá kyû XX naøy, ôû Vieät Nam, coù nhöõng caùi gioáng nhau, caùi teä cuõng nhö caùi hay. Cuõng coù ngöôøi raát can ñaûm daùm noùi thaúng nhö ngaøi Quaûng Trí. Nhöõng beänh Ngaøi keå ra ñaây, chuùng ta thaáy cuõng coù trong hieän taïi.

Sau ñaây laø phaàn keát thuùc:

Möôøi haïng ngöôøi treân ñaây, tuy noùi laø xuaát gia maø khoâng coù haïnh döùt khoûi traàn tuïc. Luoáng mang thaân nam töû maø khoâng coù chí tröôïng phu. Neân Toå Qui Sôn noùi: “Ñaùng tieác moät ñôøi qua suoâng, gaëp vieäc thì ngoù vaùch.” Chæ vì troïn ngaøy laêng xaêng, caû ñeâm meâ meät. Rôi vaøo haàm voâ tri, ngoài trong nguïc haéc aùm. Chaúng thoâng suoát yù chæ töùc söï töùc lyù. Chæ nhôù suoâng lôøi phaù beänh phaù chaáp. Ngöôøi trí raát thöông haïi, keû ngu laïi baét chöôùc theo. Ñaõ thaønh loái moøn, muoán döùt boû nhanh ñi caøng raát khoù! Vì vaäy môùi daãn roäng ra.

“Möôøi haïng ngöôøi treân ñaây, tuy noùi laø xuaát gia maø khoâng coù haïnh döùt khoûi traàn tuïc. Luoáng mang thaân nam töû maø khoâng coù chí tröôïng phu”, ôû ñaây toâi noùi theâm: Luoáng mang thaân nam töû vaø nöõ nhaân maø khoâng coù chí tröôïng phu, neáu chæ noùi thaân nam töû thì thieân leäch quaù.

Neân Toå Qui Sôn noùi: “Ñaùng tieác moät ñôøi qua suoâng gaëp vieäc thì ngoù vaùch”, nghóa laø moät ñôøi qua suoâng, ai hoûi gì thì xaây maët vaøo vaùch, chôù khoâng bieát traû lôøi chi caû.

“Chæ vì troïn ngaøy laêng xaêng, caû ñeâm meâ meät. Rôi vaøo haàm voâ tri, ngoài trong nguïc haéc aùm. Chaúng thoâng suoát yù chæ töùc söï töùc lyù. Chæ nhôù suoâng lôøi phaù beänh phaù chaáp. Ngöôøi trí raát thöông haïi, keû ngu laïi baét chöôùc theo.” Nhöõng vieäc laøm sai laàm maø cuõng coù ngöôøi baét chöôùc. Gaàn nhaát laø vieäc ñoaùn xaêm coi tay coi töôùng ôû chuøa, vieäc naøy coù ñuùng khoâng? Nhöng laøm nhö vaäy thì coù boån ñaïo ñoâng, cho neân ngöôøi ta cuõng baét chöôùc laøm theo. Thaäm chí ngöôøi tu maø cuõng leân ñoàng leân boùng, vaäy maø cuõng coù ngöôøi laøm theo, mieãn sao cho coù boån ñaïo tôùi cuùng nhieàu laø ñöôïc. Do caùi teä cuûa moät ngöôøi, maø nhöõng keû khaùc baét chöôùc theo. Vì vaäy: “Ñaõ thaønh loái moøn, muoán döùt boû nhanh ñi caøng raát khoù.” Muoán döùt boû nhöõng caùi teä raát laø khoù. Nhö hieän giôø chuøa naøo cuõng bieát raèng xin xaêm boùi queû laø khoâng ñuùng lôøi Phaät daïy, maø khoâng ai daùm boû oáng xaêm, vì “ñaõ thaønh loái moøn, muoán döùt boû nhanh ñi caøng raát khoù”.

Thaâm taâm cuûa Phaät Toå ñaõ baøy roõ ñuû heát ñaïi yù kinh luaän. Mong ngöôøi chöøa boû nhöõng chaáp cuõ, ñeå söûa ñoåi ñieàu sai quaáy tröôùc, maø ñoàng böôùc theo daáu veát cuûa baäc Tieân Thaùnh coøn ñeå laïi, vaø cuøng chung laõnh nhaän lôøi raên baûo cuûa ñöùc Phaät. Nhö theá môùi khoâng khuyeát toån baûn chí, khoûi coâ phuï boán aân, cuøng nhau böôùc leân cöûa giaûi thoaùt, vaø tieán vaøo ñöôøng thaúng taét tu haønh chaân thaät, thaønh töïu ñaïo nghieäp cuûa chö Phaät, ñaày ñuû ñaïi Boà-ñeà. Ngaên bít neûo taø maø môû ra loái chaùnh, vöõng nieàm tin maø nhoå baät gai chaáp tröôùc. Vöôït beán khoå nôi ba coõi, vaøo nguyeän haûi Phoå Hieàn. Qua caûnh leânh ñeânh nôi phaùp giôùi, tieán vaøo thaønh lôùn Nieát-baøn.

Ngöôõng mong maét Phaät chöùng cho chuùt loøng thaønh, vaø khaép vì ngöôøi ñöông thôøi, xin kính daãn taäp naøy.

Ñaây laø lôøi keát thuùc cuûa ngaøi Quaûng Trí, Ngaøi noùi: “Thaâm taâm Phaät Toå (töùc laø taâm Phaät vaø taâm Toå) ñaõ baøy roõ ñuû heát ñaïi yù kinh luaän.” Trong ñôøi ñöùc Phaät, töø khi thaønh ñaïo ñeán luùc nhaäp Nieát-baøn, cuoäc soáng cuûa Ngaøi ñuû chöùng minh cho kinh luaät maø Ngaøi ñaõ noùi. Nghóa laø Phaät daïy trong kinh nhö theá naøo thì ñôøi soáng cuûa Ngaøi nhö theá aáy, Ngaøi daïy luaät nhö theá naøo thì ñôøi soáng cuûa Ngaøi cuõng ñuùng nhö vaäy. Chö Toå cuõng vaäy. Cho neân kinh luaät coù ñuû trong ñôøi soáng cuûa Phaät vaø Toå. Ngaøy nay chuùng ta hoïc kinh hoïc luaät cuõng phaûi soáng theo neáp ñoù.

“Mong ngöôøi chöøa boû nhöõng chaáp cuõ, ñeå söûa ñoåi ñieàu sai quaáy tröôùc, maø ñoàng böôùc theo daáu veát cuûa baäc Tieân Thaùnh coøn ñeå laïi, vaø cuøng chung laõnh nhaän lôøi raên baûo cuûa ñöùc Phaät.” Chuùng ta lôõ laøm nhöõng vieäc sai quaáy thì neân chöøa boû ñeå tieán theo con ñöôøng Phaät Toå ñaõ daïy ñaõ haønh.

“Nhö theá môùi khoâng khuyeát toån baûn chí, khoûi coâ phuï boán aân, cuøng nhau böôùc leân cöûa giaûi thoaùt.” Neáu chuùng ta bieát tu bieát söûa ñuùng nhö lôøi daïy, nhö hình aûnh ñöùc Phaät vaø chö Toå, thì môùi khoâng laøm thöông toån baûn chí cuûa mình, töùc laø xuaát gia caàu giaûi thoaùt sanh töû, vaø cuõng khoûi coâ phuï boán ôn: Ôn thaày Toå, ôn cha meï, ôn quoác gia, ôn ñaøn vieät. “Roài cuøng nhau böôùc leân cöûa giaûi thoaùt.” Nhö vaäy tu laø ñeå naâng ñôõ dìu daét nhau ñi treân ñöôøng giaûi thoaùt, chôù khoâng phaûi loâi keùo nhau trôû laïi ñôøi phaøm tuïc.

“Vaø tieán vaøo ñöôøng thaúng taét tu haønh chaân thaät, thaønh töïu ñaïo nghieäp cuûa chö Phaät, ñaày ñuû ñaïi Boà-ñeà.” Tieán vaøo ñöôøng thaúng taét töùc laø ñi thaúng vaøo choã tu tröïc chæ nôi taâm mình, bieát ñöôïc töøng nieäm voïng töôûng, buoâng xaû cho taâm trí thanh tònh, döùt heát phieàn naõo, thì ñoù laø loái taét tu haønh. Khi thaønh töïu ñöôïc ñaïo nghieäp roài thì luùc aáy chuùng ta seõ ñoàng vôùi chö Phaät vaø ñaày ñuû ñöôïc ñaïi Boà-ñeà.

“Ngaên bít neûo taø maø môû ra loái chaùnh”, nhöõng loái taø ñaõ ngaên bít, môû ñöôïc con ñöôøng chaùnh ñeå ngöôøi sau ñi theo. “Vöõng nieàm tin maø nhoå baät gai chaáp tröôùc”, thaáy ñöôïc leõ thaät cuûa Phaät Toå chæ daïy thì nhöõng chaáp tröôùc cuõ mình nhoå saïch khoâng coøn. Nhö vaäy môùi thaät laø “Vöôït beán khoå nôi ba coõi, vaøo nguyeän haûi cuûa Phoå Hieàn”. Haïnh nguyeän cuûa Boà-taùt Phoå Hieàn roäng lôùn nhö bieån cho neân goïi laø nguyeän haûi. Qua khoûi beán khoå cuûa ba coõi thì môùi vaøo ñöôïc nguyeän lôùn cuûa Boà-taùt Phoå Hieàn.

“Qua caûnh leânh ñeânh nôi phaùp giôùi, tieán vaøo thaønh lôùn Nieát-baøn.” Qua khoûi caûnh troâi giaït trong coõi traàn tuïc, chuùng ta môùi ñeán ñöôïc thaønh Nieát-baøn.

“Ngöôõng mong maét Phaät chöùng cho chuùt loøng thaønh.” Ngaøi noùi vôùi taám loøng thaønh, mong Phaät chöùng tri cho Ngaøi. “Vaø khaép vì ngöôøi ñöông thôøi, xin kính daãn taäp naøy.” Ngaøi noùi ñaây laø vì ngöôøi ñöông thôøi, maø ñeán ngaøy nay chuùng ta laø keû haäu lai vaãn ñöôïc nghe vaø vaãn quí kính lôøi Ngaøi.

]

THIỀN TÔNG VIỆT NAM