Kinh sach

PHAÀN II: VAÁN ÑAÙP

Saép giaûi lôøi tuïng tranh chaên traâu neân ñaët caâu hoûi ñaùp, baøy ra ñaây ñeå laøm saùng toû.

Kính nghe, Toå ñaïo môùi höng, phaàn dieäu Boà-ñeà laøm ñoåi môùi caû hai coõi. Ngoïn chaân phong rieâng hieån loä, phaùp Ñaït-ma ñaàu tieân môû mang ôû phöông Ñoâng.

Ngöôõng troâng Toå ñaïo töø Taây sang, thaàm baøy yù chæ rieâng truyeàn. Cô linh chôït goõ, taâm nguyeân khoâng voâ Thaùnh. Beû caønh lau thaúng ra bieån, chín naêm ngoù vaùch coâng ñöùc cao vôøi. Chieác deùp trôû veà Taây, ngaøn naêm ñaïo höng thaïnh maõi maõi. AÂn thaám khaép nôi, röøng thieàn gaùnh vaùc vun boài. Göông tueä treo cao, nôi hoïc ñòa caøng môùi theâm giaùc chieáu. Bôûi Toå ñaïo tuøy nghi, laïi thuaän theo ñôøi maø troïn laëng. Chaúng boû loøng töø, môùi ñeán nôi ñaây, ai hay kieâng traùnh?

Vaû laïi chaùnh phaùp nhaõn taïng laø choã truyeàn baøy cuûa Phaät Toå. Cöûa lôùn cam loà, thaät laø choã öôùc mong cuûa ngöôøi hoïc. Roäng tu nôi heä quaùn, ai baûo laø sieâu phaøm nhaäp Thaùnh? Döùt saïch khoâng daáu veát, xöa nay thoâng suoát caû ñaát trôøi. YÙ chæ cuûa ñöùc Phaät chuùng ta, khoù löôøng khoù nghó. Coâng cuûa töï taùnh, troïn veïn thuûy chung. Nhö taâm caáu nhieãm chaúng thoâi döùt, thoâi döùt töùc Boà-ñeà. Taâm nhô saïch ñaõ saùng toû, thì xöa nay chính laø Phaät.

Bôûi Phaät Toå tuøy nghi laäp giaùo, neân nhöõng ngöôøi tu tröôùc, hoaëc sau ñeàu nhaän ñöôïc aân hueä. Song theo taùnh tu thaân ñeå ñaït ñaïo trong hoaøn vuõ. Vui vôùi lyù thieân nhieân bieát roõ taùnh maïng laø thieàn sieâu vaät ngoaïi. Khoùa vaøng choùng môû, thì khoâng luaän mình hay ngöôøi ñeàu giaûi thoaùt. Khoái nghi ñaõ vôõ, caàn gì phaûi truø tính kia ñaây? Neân noùi: “Veà nguoàn khoâng hai loái, phöông tieän coù nhieàu moân.” Bôûi tranh naøy chính laø tranh chæ thaúng, voán vì haøng sô cô trung haï maø laäp baøy; coøn baäc caên khí Ñaïi thöøa trí beùn, thì chaúng ôû lôøi naøy.

Luaän raèng:

Trong giaùo baûo: Chæ nhaân gioù caûnh thoåi ñoäng, ñeán phaûi khieán cho soùng to noåi daäy. Soùng vaø nöôùc tuy khaùc maø taùnh noù thì khoâng hai. Song nöôùc hay chôû thuyeàn, soùng thì hay laät uùp thuyeàn.

Laïi tranh chaên traâu naøy voán laáy thöùc thöù saùu laøm chaên, naêm thöùc tröôùc laøm traâu.

Hoûi: - Theá naøo laø chaên?

Ñaùp: - Chính nhö ngöôøi hoïc hay chuyeån ñöôïc thì thaønh Dieäu quan saùt trí. Thaáy saéc chaúng dính saéc, nghe tieáng chaúng phaûi tieáng, thôm hoâi chaúng phaân bieät, ngoït ñaéng chaúng khaùc, thoâ teá moät theå, maø thaønh trí töï nhieân. Ñoù laø noùi thöùc thöù saùu laø ngöôøi chaên.

Hoûi: - Theá naøo laø duøng naêm thöùc laøm traâu?

Ñaùp: - Naêm thöùc naøy, moãi thöù ñeàu coù caùi duïng cuûa noù, moãi thöù ñeàu nöông caùi theå cuûa noù, chæ nhaân vì caên beân trong, traàn beân ngoaøi chôït gaëp nhau maø sanh khôûi, neân toäi nghieäp töø ñoù daáy thaønh. Chính nhö ngöôøi hoïc hay chuyeån thöùc thaønh trí, beøn thaønh coâng thaønh sôû taùc. Ñoù laø goïi naêm thöùc laø con traâu.

Hoûi: - Coù thaáy bieát gì maø ôû treân tranh laïi veõ theâm tranh?

Ñaùp: - Duïng khôûi töø nôi theå, theå ñaõ thaønh laäp, roài sau duïng môùi hieän haønh. Coå ñöùc noùi: Taâm voán khoâng, caûnh voán tòch, phoûng theo lyù theå thì sai maø khoâng sai, caên cöù treân coâng duïng thì chaúng khaùc maø khaùc. Moät hai ñeàu voâ ngaïi, môùi vaøo cöûa baát nhò. Theå duïng chaúng traùi, môùi ñaïp leân caûnh chaân nhö. Chính tranh treân laø theå, tranh döôùi laø duïng vaäy.

Hoûi: - Theá naøo laø luùa maï toát?

Ñaùp: - Ñaây laø nguõ duïc ôû trong traàn, neân noùi laø luùa maï toát.

Hoûi: - Theá naøo laø daây thöøng?

Ñaùp: - Ñaây laø giöõ vöõng giôùi luaät, neân laø daây thöøng.

Hoûi: - Theá naøo laø roi voït?

Ñaùp: - Ñaây laø chí khí cöùng coûi, neân laø roi voït.

Hoûi: - Theá naøo con traâu ban ñaàu ñen?

Ñaùp: - Ñaây laø laâu ngaøy taém nöôùc traàn caûnh, oâ nhieãm vôùi nguõ duïc, neân laø maøu ñen.

Hoûi: - Theá naøo laø con traâu sau ñoù choùng traéng?

Ñaùp: - Ñaây laø maøu chaân thaät saün vaäy sôø sôø cuûa con traâu traéng.

Hoûi: - Theá naøo laø tröôùc queân traâu?

Ñaùp: - Ñaây laø naêm caên ñaõ trôû laïi goác ban ñaàu, neân laø tröôùc queân traâu.

Hoûi: - Theá naøo laø ngöôøi traâu ñeàu chaúng thaáy?

Ñaùp: - Ñaây laø tình phaøm Thaùnh heát saïch, naêm uaån ñeàu khoâng, laâu roài veà sau trí Baùt-nhaõ troøn ñaày, taâm caûnh cuøng queân, neân ngöôøi vaø traâu chaúng thaáy.

Hoûi: - Theá naøo laø töôùng troøn xuaát hieän?

Ñaùp: - Traû laïi cho ta boä maët thaät xöa nay vaäy.

Chöa chaên coù hai yù: chung vaø rieâng. Chung laø taát caû quí vaø tieän. Rieâng laø coù taïi gia vaø xuaát gia.

GIAÛNG

Trong phaàn thöù nhaát chæ laø nhöõng lôøi luaän giaûi cuûa ngaøi Quaûng Trí tröôùc khi vaøo ñeà, ñeán ñaây môùi ñi thaúng vaøo ñeà laø Möôøi tranh chaên traâu. Ngaøi Quaûng Trí trình baøy raát roõ raøng thaáu ñaùo choã thaáy hieåu cuûa Ngaøi, chuùng ta öùng duïng tu seõ coù keát quaû toát.

Saép giaûi lôøi tuïng Tranh chaên traâu neân ngaøi Quaûng Trí ñaët caâu hoûi ñaùp ñeå laøm saùng toû.

Môû ñaàu ngaøi Quaûng Trí noùi: Cung kính nghe ñöôïc Toå ñaïo. Toå ñaïo töùc laø Thieàn toâng töø Toå Ñaït-ma truyeàn sang. “Môùi höng” laø môùi ñöôïc höng khôûi hay môùi ñöôïc höng thaïnh.

“Phaàn dieäu Boà-ñeà laøm ñoåi môùi caû hai coõi” laø phaàn Boà-ñeà maàu nhieäm naøy laøm ñoåi môùi caû AÁn Ñoä cuõng nhö Trung Hoa. Ñöùc Phaät daïy ñaïo giaùc ngoä raát laø saâu maàu, nhöng luùc ñaàu Ngaøi chæ daïy caùc giaùo lyù naëng veà phaân chia ñoái ñaõi, coøn phaàn saâu thaúm naøy Ngaøi chöa noùi roõ. Chæ töø Toå Ca-dieáp maõi ñeán Toå Ñaït-ma, hai möôi taùm vò Toå môùi ñem dieäu Boà-ñeà naøy laøm cho hai nöôùc AÁn Ñoä vaø Trung Hoa coù moät nguoàn sanh löïc kyø ñaëc trong Phaät phaùp, vì vaäy noùi phaàn dieäu Boà-ñeà laøm ñoåi môùi caû hai coõi.

“Ngoïn chaân phong rieâng hieån loä, phaùp Ñaït-ma ñaàu tieân môû mang ôû phöông Ñoâng.” Ngoïn gioù chaân ñöôïc hieån baøy thì Toå Ñaït-ma laø ngöôøi ñaàu tieân ñem phaùp naøy truyeàn ñeán Trung Quoác ôû phöông Ñoâng.

“Ngöôõng troâng Toå ñaïo töø Taây sang” töùc laø Thieàn toâng töø Toå Ñaït-ma ôû AÁn Ñoä Taây Thieân Truùc truyeàn sang Trung Quoác. “Thaàm baøy yù chæ rieâng truyeàn” laø thaàm chæ baøy yù chæ bieät truyeàn. “Giaùo ngoaïi bieät truyeàn” goïi laø rieâng truyeàn.

“Cô linh chôït goõ, taâm nguyeân khoâng voâ Thaùnh.” Caâu naøy môùi nghe raát laø khoù hieåu. Toå Ñaït-ma khi ñeán phöông Nam nöôùc Trung Hoa, gaëp vua Löông Voõ Ñeá, vua nghe Toå ñeán lieàn cho ngöôøi ñoùn veà trieàu. Khi Toå vaøo trieàu, caâu hoûi ñaàu tieân cuûa nhaø vua laø: Baïch Ngaøi, toâi ñaõ töøng caát chuøa, ñoä Taêng, cuùng döôøng... nhö vaäy coù coâng ñöùc nhieàu ít? Toå traû lôøi: Khoâng coâng ñöùc. Ñoù laø taït moät gaùo nöôùc laïnh vaøo maët nhaø vua, vua khoâng vui môùi hoûi tieáp: Theá naøo laø Ñeä nhaát Thaùnh ñeá? Töùc laø ôû ñaây caâu “taâm nguyeân khoâng”, nghóa laø taâm theå roãng laëng, Toå ñaùp ngay: Theânh thang khoâng Thaùnh. Noùi khoâng Thaùnh laøm cho vua Löông Voõ Ñeá thaát voïng. Vua hoûi theâm: Vaäy ñoái traãm laø ai? Toå traû lôøi: Khoâng bieát. Luoân ba caâu ñaùp döôøng nhö laø ba gaùo nöôùc laïnh taït vaøo maët nhaø Vua neân Vua khoâng vui. Toå bieát cô duyeân khoâng thuaän, nhaø Vua khoâng hieåu mình neân: “Beû caønh lau thaúng ra bieån, chín naêm ngoù vaùch coâng ñöùc cao vôøi.” Do ñoù Ngaøi qua soâng, noùi caønh lau qua bieån nhöng thaät ra laø caønh lau qua soâng vì choã cuûa vua Löông Voõ Ñeá laø ñaát Nam Kinh, ôû gaàn bôø soâng Tröôøng Giang hay soâng Döông Töû, nay muoán sang phöông Baéc, Ngaøi ñeán bôø soâng beû caønh lau boû xuoáng laøm nhö con thuyeàn ñi qua soâng. Ngaøi ñi thaúng veà phöông Baéc ñeán chuøa Thieáu Laâm, chín naêm ngoài xaây maët vaøo vaùch.

Nhö vaäy ñoaïn naøy dieãn taû khi Toå Ñaït-ma sang Trung Hoa, Ngaøi muoán truyeàn baù caâu chaâm ngoân “Baát laäp vaên töï, giaùo ngoaïi bieät truyeàn, tröïc chæ nhaân taâm, kieán taùnh thaønh Phaät”. Vua Löông Voõ Ñeá tuy hieåu kinh raát gioûi, raønh reõ kinh Kim Cang kinh Baùt-nhaõ, nhöng qua lyù naøy nhaø Vua khoâng laõnh hoäi ñöôïc, neân khi hoûi veà coâng ñöùc caát chuøa ñoä Taêng v.v... Toå ñaùp khoâng coâng ñöùc, Vua thaáy coù moät caùi gì khoâng oån; Vua hoûi tieáp: Theá naøo laø Ñeä nhaát Thaùnh ñeá, thì Toå ñaùp roãng theânh khoâng Thaùnh, ñoù laø ñieàu thöù hai khoâng oån; ñeán caâu thöù ba: Vaäy ñoái traãm laø ai, Toå ñaùp khoâng bieát. Moät maïch ba caâu, khoâng caâu naøo nhaø Vua chaáp nhaän, cho neân Toå bieát duyeân chöa ñeán, lieàn ban ñeâm leùn boû cung vua qua soâng ñi veà phöông Baéc ñeán chuøa Thieáu Laâm. Ñeán ñaáy Toå bieát cô duyeân ñoä ngöôøi chöa ñeán, Toå môùi chín naêm ngoài xaây maët vaøo vaùch. Sau Thaàn Quang ñeán vaø Toå höôùng daãn cho ngoä ñaïo roài trao y baùt cho Thaàn Quang, ñoåi teân laø Hueä Khaû. Töø ñoù Toå môùi quaûy moät “chieác deùp trôû veà Taây, ngaøn naêm ñaïo höng thaïnh maõi maõi”. Toå quaûy moät chieác deùp trôû veà AÁn Ñoä, nhöng ôû Trung Hoa caû ngaøn naêm sau, ñaïo Toå hay laø Thieàn toâng vaãn höng thaïnh.

“AÂn thaám khaép nôi, röøng thieàn gaùnh vaùc vun boài.” AÂn ñöùc cuûa Toå truyeàn baù, moïi nôi ñeàu thaám nhuaàn, ñeàu mang aân troïng. Trong röøng thieàn, nhöõng ngöôøi sau, caùc Thieàn sö ñeàu laø ngöôøi gaùnh vaùc vun boài.

“Göông tueä treo cao, nôi hoïc ñòa caøng môùi theâm giaùc chieáu.” Göông trí tueä cuûa Ngaøi chæ cho moïi ngöôøi nhaän ra hieåu thaáu chaúng khaùc naøo göông saùng treo treân cao; moãi ngöôøi treân phöông dieän tu hoïc tieán vaøo haøng hoïc ñaïo cao sieâu, caøng ngaøy caøng ñöôïc loái ñi saùng suoát, tænh giaùc chieáu soi roõ raøng. Ñoù laø taùn thaùn coâng ñöùc cuûa Toå Ñaït-ma.

“Bôûi Toå ñaïo tuøy nghi, laïi thuaän theo ñôøi maø troïn laëng.” Ñaïo Thieàn laø ñaïo tuøy theo trình ñoä, tuøy theo hoaøn caûnh cuûa moãi nôi, ñoù laø tuøy nghi; laïi thuaän theo ñôøi, nôi naøo xöù naøo cuõng tuøy theo taâm taùnh nhöõng ngöôøi nôi ñoù maø kheùo uoán naén, kheùo höôùng daãn cho hoï ñeàu trôû thaønh hoaøn toaøn thanh tònh.

“Chaúng boû loøng töø môùi ñeán nôi ñaây, ai hay kieâng traùnh?” Toå muoán ñem chaùnh phaùp nhaõn taïng truyeàn baù ôû phöông Ñoâng, ñoù laø loøng töø bi lôùn lao cuûa Toå, neân Ngaøi môùi ñeán Trung Hoa. Nhö vaäy Toå laø ngöôøi coù taám loøng hi sinh cao caû, ñem ñaïo truyeàn baù moät nôi xa laï, khoâng ngaïi nhöõng khoù khaên, neân noùi “ai hay kieâng traùnh” töùc laø khoâng traùnh neù, khoâng e sôï. Toå xuoáng thuyeàn ra bieån traûi qua moät thôøi gian khaù daøi môùi ñeán Trung Hoa truyeàn ñaïo. Ñoù laø chuyeän hi höõu, phaûi laø moät con ngöôøi can ñaûm kieân cöôøng môùi coù theå laøm ñöôïc. Ñaây laø phaàn taùn thaùn coâng ñöùc Toå Ñaït-ma ñoái vôùi Thieàn toâng.

Ñeán ñaây ngaøi Quaûng Trí noùi thaúng veà Thieàn toâng, noùi veà chuû yeáu cuûa chaùnh phaùp maø Toå Ñaït-ma ñaõ truyeàn sang Trung Quoác vaø caùc nöôùc sau naøy. “Chaùnh phaùp nhaõn taïng” noùi theo nghóa thöôøng, chaùnh phaùp laø phaùp chaân chaùnh, taïng laø kho, nhaõn taïng laø kho taøng con maét, töùc laø caùi chaùnh phaùp maø ñöùc Phaät chæ cho Toå Ca-dieáp, cuõng nhö Toå Ñaït-ma truyeàn sang cho Toå Hueä Khaû. Chaùnh phaùp nhaõn taïng laø kho con maét cuûa chaùnh phaùp töùc laø caùi goác cuûa söï giaùc ngoä, laø choã truyeàn baøy cuûa Phaät cuûa Toå.

“Cöûa lôùn cam loà thaät laø choã öôùc mong cuûa ngöôøi hoïc.” Cam loà coù choã ñoïc laø cam loä, loøng töø bi cuûa chö Phaät thöôøng duï nhö nöôùc cam loà. Chaùnh phaùp nhaõn taïng naøy ñem chæ daïy cho moïi ngöôøi laø loøng töø bi môû roäng cuûa Phaät cuûa Toå neân noùi cöûa lôùn cam loà, töùc laø cöûa lôùn cuûa töø bi, cuõng laø cöûa lôùn cuûa chaùnh phaùp. “Thaät laø choã öôùc mong cuûa ngöôøi hoïc.” Ai hoïc cuõng mô öôùc ñeán choã cöùu kính maø ñaây laø phaùp cöùu kính.

“Roäng tu nôi heä quaùn, ai baûo laø sieâu phaøm nhaäp Thaùnh?” Tröôùc khi Toå Ñaït-ma sang, ôû Trung Hoa nhöõng vò tu thieàn ñeàu duøng phaùp quaùn chieáu hoaëc laø quaùn veà Töù nieäm xöù nhö caùc vò tu theo heä A-haøm, hoaëc quaùn caùc phaùp laø khoâng theo heä Baùt-nhaõ v.v... Nhöng duø tu theo caùc heä quaùn ñoù cuõng chöa phaûi laø sieâu phaøm nhaäp Thaùnh, vì coøn coù choã coät taâm. Quaùn laø phaûi quaùn chieáu, thí duï nhö heä Baùt-nhaõ quaùn caùc phaùp nhö huyeãn, luùc naøo cuõng thaáy töôùng huyeãn hoùa cuûa caùc phaùp maø khoâng thaáy ñöôïc töôùng chaân thaät, nhö vaäy chöa phaûi laø sieâu phaøm nhaäp Thaùnh.

“Döùt saïch khoâng daáu veát, xöa nay thoâng suoát caû ñaát trôøi.” Thieàn toâng laø döùt saïch khoâng coøn hai beân, khoâng coøn huyeãn cuõng khoâng coøn thaät, khoâng coøn coù cuõng khoâng coøn khoâng, töùc laø döùt saïch heát khoâng coù daáu veát. Khi taâm mình khoâng coøn moät veát naøo thì ñoù laø thoâng suoát caû ñaát trôøi.

“YÙ chæ cuûa ñöùc Phaät chuùng ta khoù löôøng khoù nghó.” Theá neân choã ñöùc Phaät chuù taâm löu yù ñeå daïy nhöõng ñeä töû lôùn laø choã thaät khoù löôøng khoù nghó.

“Coâng cuûa töï taùnh troïn veïn thuûy chung.” Coâng cuûa töï taùnh töùc cuûa taùnh giaùc môùi thaät laø troïn veïn thuûy chung. Thuûy laø tröôùc, chung laø sau, nghóa laø taùnh giaùc cuûa chuùng ta laø moät caùi töø xöa maõi ñeán sau naøy khoâng bao giôø ñoåi thay, khoâng bao giôø sanh dieät neân noùi laø troïn veïn thuûy chung.

“Nhö taâm caáu nhieãm chaúng thoâi döùt, thoâi döùt töùc Boà-ñeà.” Trong taâm chuùng ta hieän nay coù nhöõng thoùi quen caáu nhieãm. Caáu nhieãm laø nhô baån. Nhöõng gì laø nhô baån? Tham, saân, si laø nhô baån, ngaõ maïn, kieâu caêng ... laø nhô baån, taát caû ñeàu laø taâm caáu nhieãm. Phaøm phu thì taâm caáu nhieãm chaúng thoâi döùt, maø moät khi thoâi döùt töùc laø Boà-ñeà, laø giaùc ngoä chôù khoâng coù gì laï, nhö ñeå baøn tay uùp, laät laïi laø ngöûa. Ñang nuoâi döôõng caáu nhieãm duï nhö baøn tay uùp, nay buoâng boû caáu nhieãm laø nhö baøn tay laät ngöûa laïi, deã hay khoù? Xa hay gaàn? Caáu nhieãm cuõng nôi ñoù, Boà-ñeà cuõng nôi ñoù, khoâng coù hai. Ñoù laø muïc tieâu, chuû yeáu maø ñöùc Phaät vaø chö Toå chæ cho chuùng ta tu, tu laø döùt saïch nhöõng caáu nhieãm, caáu nhieãm döùt thì Boà-ñeà hieän.

“Taâm nhô saïch ñaõ saùng toû thì xöa nay chính laø Phaät.” Taâm nhô, taâm saïch mình ñaõ bieát, ñaõ thaáy töôøng taän thì caùi thaáy töôøng taän taâm nhô taâm saïch chính laø taâm Boà-ñeà, taâm chö Phaät. Cho neân chuùng ta ñöøng ñi tìm Phaät ôû ñaâu maø chính chuùng ta phaûi saïch heát nhöõng taâm ñoái ñaõi töùc laø taâm chaáp nhô, taâm chaáp saïch ñeàu thaáu roõ töôøng taän thì Phaät ngay chuùng ta chôù khoâng ôû ñaâu xa.

“Bôûi Phaät Toå tuøy nghi laäp giaùo, neân nhöõng ngöôøi tu tröôùc, hoaëc sau ñeàu nhaän ñöôïc aân hueä.” Ñöùc Phaät vaø chö Toå tuøy theo hoaøn caûnh, phöông tieän maø laäp ra giaùo phaùp chæ daïy moïi ngöôøi, neân nhöõng ngöôøi tu tröôùc hoaëc nhöõng ngöôøi tu sau ñeàu nhaän ñöôïc aân hueä cuûa Phaät, Toå. Nhö trong kinh A-haøm, ñöùc Phaät daïy tu thieàn quaùn Töù nieäm xöù laø quaùn thaân baát tònh, quaùn thoï thò khoå, quaùn taâm voâ thöôøng, quaùn phaùp voâ ngaõ. Ñöùc Phaät noùi roõ ngöôøi naøo nôi Töù nieäm xöù, truï taâm khoâng dôøi ñoåi trong voøng baûy naêm thì ngöôøi ñoù seõ chöùng quaû töø Tu-ñaø-hoaøn ñeán Cöùu kính trí hoaëc A-na-haøm. Roài Phaät bôùt daàn xuoáng coøn baûy thaùng, baûy ngaøy baûy ñeâm neáu truï taâm khoâng dôøi ñoåi nôi Töù nieäm xöù thì seõ chöùng Cöùu kính trí hoaëc A-na-haøm. Vaäy tu khoù hay deã? Baûy ngaøy khoâng coù nhieàu, chæ trong voøng baûy ngaøy thì chöùng quaû, chôù ñaâu coù noùi möôøi naêm, hai möôi naêm, moät kieáp, hai kieáp. Nhöng chuùng ta truï taâm ñöôïc khoâng? Chæ coù khoaûng moät giôø maø noù coøn chaïy töù tung, ngoài ngoù xuoáng chaêm chaêm maø noù coøn chaïy ngöôïc chaïy xuoâi, huoáng nöõa laø ñeán moät ngaøy! Ñoù laø noùi veà Thieàn. Veà Tònh ñoä thì trong kinh daïy raát roõ: Hoaëc moät ngaøy, hoaëc hai ngaøy, hoaëc ba ngaøy hoaëc boán ngaøy cho ñeán baûy ngaøy nieäm danh hieäu Phaät A-di-ñaø, nhaát taâm baát loaïn thì khi nhaém maét ñöôïc veà coõi Phaät. Nghóa laø hoaëc moät ngaøy, hoaëc hai ngaøy... ñeán baûy ngaøy truï nôi danh hieäu ñöùc Phaät A-di-ñaø khoâng dôøi ñoåi, töùc laø khoâng coù nieäm naøo chen vaøo thì khi nhaém maét nhaát ñònh ñöôïc veà coõi Phaät. Nhö vaäy caû hai cuõng gioáng nhau, ñoù laø phöông tieän. Ngöôøi thích nieäm Phaät thì daïy nieäm Phaät, ngöôøi thích thieàn quaùn thì daïy thieàn quaùn, ñeàu phaûi truï taâm baûy ngaøy khoâng dôøi ñoåi môùi thaønh coâng. Nay toâi chæ yeâu caàu moät giôø thoâi, ngöôøi naøo moät giôø maø taâm khoâng dôøi ñoåi thì ngöôøi ñoù cuõng laø khaù roài, laø haøng thieän tri thöùc baäc moät ñoù. Moät giôø nghe gaàn quaù, nhöng chöa haún moät giôø chuùng ta truï taâm noåi vì chuùng ta quen chaïy ngöôïc chaïy xuoâi, chaïy ñoâng chaïy taây, khoâng bieát chaïy ñeå laøm gì! Nhieàu nieäm voâ lyù voâ côù maø cuõng cöù nghó, ñoù laø caùi taâm dao ñoäng khoâng laøm chuû ñöôïc. Nhöng khi chuùng ta laøm chuû ñöôïc thì noù seõ döøng laïi roài töø ñoù chuùng ta môùi coù söùc maïnh ñieàu khieån hoaëc deïp ñöôïc noù. Coøn neáu chuùng ta chaïy theo noù thì suoát kieáp chaïy theo taâm voïng töôûng. Voïng töôûng laø nhaân taïo nghieäp, chaïy theo noù laø chaïy theo nghieäp, neân khi nhaém maét noù daãn chuùng ta chaïy heát choã naøy ñeán choã kia, gaëp choã ñuùng thì ôû laâu, choã khoâng ñuùng thì naêm ba naêm, hai ba thaùng laïi boû ñi kieám choã khaùc, cöù nhö theá maø chaïy neân noùi noù daãn chuùng ta ñi trong luaân hoài, töùc laø traàm luaân trong sanh töû. Nay muoán heát luaân hoài thì phaûi laøm chuû noù. Chuyeän raát ñôn giaûn. Taïi sao chuùng ta luaân hoài? Vì voïng töôûng taïo thaønh nghieäp daãn chuùng ta ñi, nay muoán döøng nghieäp thì chuùng ta phaûi laøm chuû voïng töôûng. Khi naøo voïng töôûng laëng heát, chæ coøn moät taâm saùng rôõ, thì luùc ñoù heát luaân hoài, ñoù laø giaùc ngoä laø giaûi thoaùt, noùi hôi to moät chuùt thì ñoù laø Phaät. Nhö vaäy vieäc tu döôøng nhö khoù maø khoâng phaûi khoù, khoâng phaûi khoù töùc laø deã, maø cuõng khoâng phaûi deã. Phaûi laø ngöôøi gan daï can ñaûm laém môùi laøm mau, coøn ngöôøi naøo nhuùt nhaùt yeáu ñuoái thì khoâng theå thaønh töïu. Ñoù laø choã chaân thaät Phaät Toå ñaõ daïy. Daàu cho quaùn Töù nieäm xöù hay nieäm Phaät ñöôïc nhieáp taâm ñeàu coù lôïi ích.

“Song theo taùnh tu thaân ñeå ñaït ñaïo trong hoaøn vuõ. Vui vôùi lyù thieân nhieân bieát roõ taùnh maïng laø thieàn sieâu vaät ngoaïi.” Nhöõng phaùp tuøy nghi laäp giaùo laø nhöõng phaùp ai tu cuõng ñeàu coù lôïi ích. Nhöng ngay trong coõi ñôøi naøy, chuùng ta nhaän ra Baûn taùnh cuûa mình ñeå tu ngay nôi thaân mình, soáng vôùi lyù thieân nhieân, bieát roõ taùnh maïng, khoâng phaûi laø taùnh maïng theo Nho, maø laø bieát roõ ñöôïc nôi mình coù Taùnh giaùc baát sanh baát dieät, ñoù laø ngöôøi tu thieàn sieâu vaät ngoaïi, vöôït ngoaøi taát caû caùc hieän töôïng ñoái ñaõi sanh dieät. Ñoù laø loái tu thieàn cao sieâu hôn caû, khoâng phaûi laø tuøy nghi laäp giaùo, maø laø chæ thaúng taâm taùnh cuûa chính mình. Nhaän ñöôïc Taùnh giaùc haèng nhieân baát sanh baát dieät, ngay nôi ñoù mình tu, thì ñoù laø thieàn sieâu vaät ngoaïi.

“Khoùa vaøng choùng môû, thì khoâng luaän mình hay ngöôøi ñeàu giaûi thoaùt.” Khoùa vaøng laø dòch chöõ kim toûa, trong nhaø thieàn laø chæ chuùng ta bò nhöõng voøng daây xích baèng vaøng xieàng laïi. Nhöõng daây xích baèng saét, baèng chì, keõm vôùi daây xích baèng vaøng xieàng mình thì chuùng ta chòu caùi naøo hôn? Daây xích baèng saét, chì, keõm xem xaáu quaù, khoå quaù, neáu xích baèng vaøng thì khoå khoâng? Ngöôøi ta töôûng xích baèng vaøng laø ñeïp vì con ngöôøi thích nhöõng gì quí giaù, nhöng thaät ra xích baèng vaøng môùi laø ñaùng sôï hôn. ÔÛ theá gian ngöôøi ta thöôøng sôï nhöõng caûnh traùi nghòch maø thích nhöõng caûnh toát thuaän. Ngöôøi tu thì ngöôïc laïi. Thí duï nhö coù moät Phaät töû haâm moä tu haønh, neáu Phaät töû ñoù bò anh em gheùt boû, cha meï khoâng öa thì ñi tu raát deã. Gia ñình khoâng thöông, ñoù laø nghòch caûnh nhöng ñoái vôùi söï tu haønh laïi raát laø thuaän. Traùi laïi coù ngöôøi thích ñi tu maø cha meï thöông khoâng nôõ rôøi moät ngaøy, anh em cuõng quí troïng thì ngöôøi ñoù raát khoù ñi tu. Ñoù laø caùi khoùa vaøng. Daây xích baèng keõm, baèng saét, baèng chì chuùng ta sôï, chuùng ta traùnh, coøn khoùa vaøng thaáy ñeïp quaù neân thích thaønh ra bò khoùa laïi môû khoâng ñöôïc. Noùi thaúng, ngöôøi tu khi vaøo ñaïo ñöôïc thaày thöông baïn quí muoán gì cuõng ñöôïc nhö yù, ngöôøi ñoù tu khoù tieán. Coøn ngöôøi tu bò nhöõng traän raày quôû, roài phieàn naõo v.v... maø vöôït qua ñöôïc thì tu môùi tieán. Cho neân ñöøng ñoøi hoûi vaøo ñaïo phaûi ñöôïc moïi ñieàu nhö yù. Chính nhöõng ñieàu baát nhö yù laø cô hoäi toát ñeå mình tieán leân, coøn nhöõng vieäc nhö yù laø nhöõng khoùa vaøng laøm chuùng ta dính keït maõi. Khoùa saét môû ra, ñöôïc giaûi thoaùt laø chuyeän thöôøng, khoùa vaøng môû chuùng ta cuõng ñöôïc giaûi thoaùt. Ngöôøi ta troùi mình baèng daây xích saét hay troùi mình baèng daây xích vaøng thì hai caùi khoå cuõng gioáng nhau, vì ñeàu laø bò troùi. Cho neân ñaây noùi khi thoaùt ñöôïc khoùa vaøng thì khoâng luaän mình hay ngöôøi ñeàu ñöôïc giaûi thoaùt.

“Khoái nghi ñaõ vôõ, caàn gì phaûi truø tính kia ñaây?” Neáu ngöôøi tu thieàn maø khoái nghi naùt roài thì ñöøng noùi laø kia laø ñaây, töùc laø khoâng coøn thaáy hai nöõa, ñeàu ñi tôùi giaûi thoaùt.

Neân noùi: “Veà nguoàn khoâng hai loái, phöông tieän coù nhieàu moân.” Veà nguoàn laø trôû veà coäi goác, nguoàn chæ laø moät thoâi nhöng phöông tieän thì döôøng nhö coù nhieàu thöù neân noùi coù nhieàu moân.

“Bôûi tranh naøy chính laø tranh chæ thaúng.” Möôøi böùc tranh chaên traâu laø möôøi böùc tranh chæ thaúng theo taùnh caùch Thieàn toâng. “Voán vì haøng sô cô trung haï maø laäp baøy”, vì ngöôøi tu coøn böïc haï caên, böïc trung caên neân laäp ra ñeå chæ cho hoï tu. “Coøn baäc caên khí Ñaïi thöøa trí beùn, thì chaúng ôû lôøi naøy.” Ai thuoäc veà haïng thöôïng caên thöôïng trí Ñaïi thöøa thì nhìn lieàn hieåu khoûi caàn phaûi hoïc töøng böùc tranh. Vaäy nhöõng böùc tranh naøy daønh cho ngöôøi trung caên, haï caên muoán tu thieàn. Quí vò nhaém mình thuoäc haïng naøo? Neáu thöôïng caên thì xeáp laïi, neáu trung haï caên thì phaûi hoïc kyõ.

Luaän raèng:

Giaùo töùc laø kinh. Caâu thí duï naøy raát cuï theå, ñaây laø daãn trong kinh. “Chæ nhaân gioù caûnh thoåi ñoäng ñeán phaûi khieán cho soùng to noåi daäy.” Taâm theå nguyeân laø khoâng ñoäng, do gioù caûnh thoåi môùi ñoäng, gioù caûnh laø duï cho caûnh beân ngoaøi. Nhö chuùng ta ñang yeân, loøng mình bình thaûn saùng suoát, chôït coù ai ñi ngang chæ maët mình noùi: Anh laø ñoà ngu, thì luùc ñoù ra sao? Taâm ñang yeân phaúng laëng lieàn daáy leân. Neáu daáy nheï thì coøn khaùng cöï ñöôïc, daáy maïnh thì thoát ra lôøi, ñeán moät luùc thaønh chöûi nhau. Nhö theá chæ coù gioù caûnh thoåi ñeán moät chuùt maø taâm ñang bình thaûn lieàn daáy ñoäng, caùi noùng giaän daáy leân goïi laø soùng. Töø gioù caûnh thoåi, soùng noåi leân neáu khoâng haïn cheá, khoâng ngaên caûn ñöôïc thì nguy hieåm cho neân noùi: “Soùng vaø nöôùc tuy khaùc maø taùnh noù thì khoâng hai.” Luùc taâm bình thaûn laø ví duï nhö nöôùc baèng phaúng ôû maët hoà, maët soâng hay bieån. Roài gioù caûnh thoåi lieàn noåi soùng, khi aáy soùng vôùi nöôùc laø moät hay laø hai? Theå noù khoâng hai, nhöng khoâng theå noùi nöôùc laø soùng vì nöôùc ñaâu coù töøng löôïn.

Nhö vaäy baûn thaân löôïn soùng laø nöôùc, nhöng khi daáy leân töøng löôïn roài thì thaáy nöôùc vaø soùng thaønh nhö hai. Tuy hai nhöng theå noù laø moät.

“Song nöôùc hay chôû thuyeàn, soùng thì hay laät uùp thuyeàn.” Hai caùi coâng duïng khaùc nhau, nöôùc chôû thuyeàn maø soùng laøm laät uùp thuyeàn. Vaäy nöôùc vaø soùng caùi naøo haïi? Taâm ñang phaúng laëng laø duï cho nöôùc baèng phaúng. Neáu taâm phaúng laëng thì khoâng haïi mình haïi ngöôøi, chæ gioù caûnh thoåi tôùi thì noåi soùng ñuøng ñuøng leân, ñoù laø baét ñaàu coù haïi. Soùng khoâng phaûi töø ñaâu laïi, cuõng ngay trong taâm yeân tònh maø ra. Töø taâm yeân tònh daáy leân noùng giaän buoàn phieàn, töø noùng giaän buoàn phieàn taïo thaønh toäi aùc. Nhö vaäy chuùng ta thaáy roõ neáu taâm chuùng ta an tònh luoân thì chuùng ta khoâng taïo thaønh toäi loãi, khoâng taïo khoå ñau cho mình cho ngöôøi. Chæ vì nhöõng löôïn soùng tham saân si daáy ñoäng neân taïo ra bao nhieâu thöù toäi loãi. Neáu ngöôøi tu kheùo giöõ taâm bình thaûn an nhieân töø sôùm ñeán chieàu thì chaéc ñôøi mình ít taïo toäi. Traùi laïi neáu taâm mình loaïn ñoäng, noåi soùng aàm aàm thì ra cöûa, vaøo nhaø gaëp ai cuõng tranh caõi, cuõng gaây chuyeän, khoâng uùp thuyeàn naøy thì cuõng uùp thuyeàn khaùc, soùng daäy thì haïi ngöôøi haïi vaät khoâng traùnh khoûi. Theá neân ngöôøi tu chuùng ta phaûi kheùo döøng taâm loaïn ñoäng goïi laø soùng ñoù, ñeå trôû veà taâm thanh tònh töùc laø maët nöôùc baèng phaúng. Laøm theá naøo maø ñöôïc ngöôøi khen chuùng ta vaãn thaûn nhieân, bò ngöôøi chöûi chuùng ta cuõng thaûn nhieân, nhö vaäy caû ngaøy chaéc laø bình an voâ söï. Neáu ñöôïc ngöôøi khen mình möøng vui, bò ngöôøi chöûi mình noåi giaän, thì caû ngaøy dao ñoäng hoaøi, vì coù ngöôøi khen thaät, coù ngöôøi khen doái ñeå löøa gaït hoaëc coù ngöôøi cheâ thaúng hoaëc cheâ mæa mai thaønh ra mình phieàn naõo caû ngaøy. Nhö vaäy cuoäc ñôøi coù bình an hay khoâng laø taïi taâm chuùng ta coù an hay khoâng.

Phaät töû ñeán chuøa thaép höông laïy Phaät, luoân khaán nguyeän Phaät gia hoä cho ñöôïc bình an, maø khoâng chòu haï löôïn soùng lôùn trong taâm xuoáng. Soùng khoâng laëng thì coù bình an ñöôïc khoâng? Quí vò neân moãi saùng thaép höông roài höôùng vaøo taâm mình, nguyeän ngaøy nay taâm toâi ñöôïc bình an, ñöøng noåi soùng gioù. Nhö vaäy baûo ñaûm hôn, coøn nguyeän Phaät maø soùng trong taâm khoâng döøng thì Phaät laøm sao cöùu kòp? Vì theá ngöôøi tu quay laïi nhìn thaúng vaøo mình ñeå töï giaûi quyeát thì ñoù laø söï thaät, coøn caàu beân ngoaøi maø khoâng chòu söûa mình thì ñoù laø chuyeän hö doái. Ngöôøi tu thieàn phaûi laø ngöôøi daùm nhìn leõ thaät ñeå quyeát ñònh moät höôùng ñi, moät ñöôøng loái tu haønh, chôù khoâng troâng caäy yû laïi vaøo ai caû. Ñoù laø lôøi môû ñaàu Ngaøi noùi cho chuùng ta hieåu.

Laïi tranh chaên traâu naøy voán laáy thöùc thöù saùu laøm chaên, naêm thöùc tröôùc laøm traâu.

Ngaøi noùi thaúng raát laø deã hieåu, chaên laø thöùc thöù saùu, traâu laø naêm thöùc tröôùc. Nay hoûi chuùng ta chaên laø chaên caùi gì? Maét thaáy saéc ñeïp xaáu, tai nghe tieáng phaûi quaáy, muõi ngöûi muøi thôm hoâi, löôõi neám vò ngon dôû, thaân xuùc chaïm vaät thoâ mòn, chaên nhöõng caên ñoù. Nhöng thaät ra laø chaên naêm thöùc cuûa naêm caên khi xuùc chaïm vôùi naêm traàn. Maét vöøa thaáy saéc ñeïp xaáu thì chaên ñöøng cho noù meán caùi ñeïp, gheùt caùi xaáu. Muõi ngöûi muøi thôm hoâi thì chaên ñöøng cho noù thích muøi thôm, gheùt muøi hoâi. Löôõi neám vò ngon dôû thì chaên ñöøng cho noù thích vò ngon, gheùt vò dôû, neáu khoâng, ñeán böõa côm vöøa vaø moät ñuõa côm vôùi thöùc aên vaøo mieäng, thaám vaøo löôõi, vöøa vôùi löôõi thì aên xem coù veû haêng haùi, coøn khoâng thì baát maõn, ñeå cheùn xuoáng. Neáu laø ngöôøi coù uy trong gia ñình thì daèn cheùn raày la. Ñeán loã tai nghe tieáng khen cheâ, chaên ñöøng cho thích tieáng khen, ñöøng cho oaùn tieáng cheâ, caû ngaøy luoân luoân chaên maét tai muõi löôõi thaân. Nhö vaäy, goïi naêm caên laø con traâu. Naêm caên cuûa chuùng ta coù thích chaïy khoâng? Haún laø raát thích. Theá neân ñöùc Phaät daïy caùc Tyø-kheo ñi ngoù xuoáng cho maét ñôõ chaïy, ôû choã vaéng cho tai ít nghe, thì chaên ñôõ nhoïc moät chuùt, chôù ñi ra chôï, ngoù töù phía thì chaên khoâng noåi, khi veà nhaø noù cuõng loàng loän, khoâng chòu ñöùng yeân.

Caùi gì chaên? YÙ nghó cuûa chuùng ta bieát chaên, vì yù nghó coù hai: YÙ nghó a dua theo naêm caên vaø yù nghó chaên giöõ naêm caên. YÙ nghó a dua theo naêm caên laø maét vöøa thaáy saéc lieàn chaïy ra phaân tích saéc ñeïp xaáu, roài khôûi nieäm khen cheâ; tai vöøa nghe tieáng lieàn chaïy theo phaân bieät laø tieáng khen hay cheâ roài thöông gheùt v.v... Ñoù laø ngöôøi chaên a dua theo con traâu, traâu ñi ñaâu noù cuõng vui, cuõng maëc keä khoâng loâi keùo trôû laïi, neân traâu aên luùa maï cuûa ngöôøi, bò ngöôøi ñaùnh ñoøn, bò ngöôøi troùi coät. Trong baøi naøy noùi caùi yù ngaên chaän khoâng cho naêm caên taïo nghieäp goïi laø chaên. YÙ ngaên chaän laø yù bieát tu, coøn yù a dua laø yù chaïy theo duïc laïc chöa bieát tu, chuùng ta phaûi nhôù nhö vaäy. Quí vò kieåm laïi xem hieän nay mình coù yù a dua theo naêm caên hay laø yù chaên giöõ naêm caên. Chæ bao nhieâu ñoù ñuû bieát ñaïo ñöùc cuûa mình cao thaáp. A dua theo laø chöa coù ñaïo ñöùc, laø phaøm tuïc. Neáu a dua theo ñoâi chuùt thì coøn ñôõ, coøn a dua theo troïn veïn thì khoâng theå duøng ñöôïc nöõa. Bieát chaên giöõ laø baét ñaàu quay veà ñaïo ñöùc, cho neân hieåu ñöôïc choã naøy, nghieäm laïi thì thaáy roõ chuùng ta ñang laø ngöôøi tu haønh tænh taùo saùng suoát hay laø ngöôøi ñang ñaém theo nguõ duïc laïc: saéc thanh höông vò xuùc.

Toùm laïi, ñeå cho yù thöùc a dua theo naêm caên ñuoåi theo nguõ duïc, ñoù laø ñaém meâ traàn tuïc. Neáu bieát chaên giöõ khoâng cho noù chaïy theo nguõ duïc, ñoù laø quay veà ñaïo ñöùc, töùc laø gìn giöõ, loâi con traâu trôû laïi khoâng cho ñi nöõa. Hieåu ñöôïc yù naøy thì vaøo trong baøi môùi hieåu ñöôïc choã tu haønh. Chaên laø caùi yù thöùc ñaïo ñöùc tu haønh, töùc laø chuyeån yù thöùc trôû veà tu haønh cho neân noù thaønh thaèng chaên ñeå chaên con traâu töùc laø naêm caên.

Hoûi: - Theá naøo laø chaên?

“Chính nhö ngöôøi hoïc hay chuyeån ñöôïc thì thaønh Dieäu quan saùt trí.” Ngöôøi hoïc chuyeån ñöôïc yù thöùc, chaên giöõ naêm caên thì yù thöùc trôû thaønh Dieäu quan saùt trí. Trong taùm thöùc chuyeån thaønh töù trí thì yù thöùc bieát chaên giöõ traâu chuyeån thaønh Dieäu quan saùt trí.

“Thaáy saéc chaúng dính saéc, nghe tieáng chaúng phaûi tieáng, thôm hoâi chaúng phaân bieät, ngoït ñaéng chaúng khaùc, thoâ teá moät theå, maø thaønh trí töï nhieân. Ñoù laø noùi thöùc thöù saùu laø ngöôøi chaên.” Noùi thöùc thöù saùu chôù thaät ra ñoù laø duïng cuûa trí roài. Chuyeån thöùc thöù saùu thaønh Dieäu quan saùt trí, noù chaên naêm caên, caên thöù nhaát laø “thaáy saéc chaúng dính saéc”, caên thöù hai “nghe tieáng chaúng phaûi tieáng”, neáu noùi chaúng keït vôùi tieáng thì roõ hôn. Noùi “thôm hoâi chaúng phaân bieät” thì khoâng ñöôïc. Thôm thì bieát thôm, hoâi thì bieát hoâi chôù khoâng phaân bieät thì muõi khoâng coøn duøng ñöôïc. Ñaây noùi chaúng phaân bieät laø thôm hoâi mình vaãn thaûn nhieân, vaãn töï taïi. “Ngoït ñaéng chaúng khaùc” cuõng khoâng ñöôïc. Ngoït maø khoâng bieát ngoït thì löôõi ñoù khoâng coøn duøng ñöôïc, neân nhöõng chöõ naøy cuõng coøn giôùi haïn, chuùng ta phaûi hieåu cho roõ. Ngoït ñaéng chaúng khaùc laø khoâng ñoøi theâm ngoït cuõng khoâng bôùt ñaéng. Chuùng ta thöôøng öa nhöõng gì ngoït buøi vaø khoâng thích nhöõng gì cay ñaéng. Nhöng ôû ñôøi cuõng coù ngöôøi thích cay ñaéng nhö trong böõa aên thieáu ôùt thì khoâng vui. Ñaây noùi ngoït noùi ñaéng laø noùi chung, ngoït laø nhöõng thöù ngon, ñaéng laø nhöõng thöù dôû, löôõi bieát ngon maø khoâng ñoøi theâm, bieát dôû maø khoâng baûo bôùt, ñoù laø choã tu chaân thaät cuûa chính mình. Thoâ laø vaät nhaùm cöùng, teá laø vaät mòn nhuyeãn. Thaân cuõng khoâng ñoøi vaät teá, gheùt vaät thoâ. “Maø thaønh trí töï nhieân” laø ñoái vôùi naêm ñieàu ñoù mình khoâng öa gheùt, khoâng dính maéc, thì ñöôïc trí töï nhieân. Nhö vaäy thöùc thöù saùu chaên naêm thöùc kia hay naêm caên kia khoâng cho nhieãm nguõ duïc, ñoù laø thaèng chaên ngöøa con traâu.

Hoûi: - Theá naøo laø duøng naêm thöùc laøm traâu?

Naêm thöùc laø naêm thöùc cuûa naêm caên. Ñaây noùi roõ thöùc thöù saùu, neáu chuùng ta meâ thì noù laø con khæ, taïo thaønh nghieäp daãn mình ñi luaân hoài. Traùi laïi neáu chuùng ta bieát chaên thì yù thöùc trôû thaønh trí, goïi laø Dieäu quan saùt trí, noù chaên naêm thöùc cuûa naêm caên khoâng cho nhieãm nguõ duïc, thì naêm thöùc tröôùc bieán thaønh Thaønh sôû taùc trí. Taïi sao? Vì töï naêm thöùc naêm caên khoâng bieát tu. Muõi bieát tu khoâng? Noù ngöûi thì cöù ngöûi, thôm bieát thôm, hoâi bieát hoâi, nhöng thích muøi thôm, gheùt muøi hoâi laø do thöùc ôû trong hoøa hôïp vôùi yù thöùc ñeå phaân tích thôm theá naøo, ñaùng thích hay khoâng, hoâi theá naøo, ñaùng gheùt khoâng v.v... YÙ thöùc hôïp taùc vôùi tò thöùc thaønh ra taïo nghieäp. Nay yù thöùc ngaên ñoùn canh chöøng naêm caên khoâng cho dính vôùi naêm traàn thì noù laø Dieäu quan saùt trí, naêm thöùc cuûa naêm caên bieán thaønh Thaønh sôû taùc trí, nghóa laø do coâng duïng cuûa yù thöùc chaên giöõ maø naêm thöùc tröôùc trôû thaønh trí chôù khoâng phaûi töï noù tu. Hieåu nhö vaäy neân ñi ñaâu chuùng ta cuõng duøng trí ñeå quan saùt maét thaáy saéc coù nhieãm khoâng ñeå gôõ, tai nghe tieáng coù dính khoâng ñeå xoùa cho saïch. Ñoù laø yù thöùc chuyeån thaønh Dieäu quan saùt trí, ngaên ngöøa khoâng cho naêm thöùc tröôùc dính vôùi nguõ duïc, neân goïi laø chaên traâu.

Nay hoûi ai chaên traâu dôû chaéc laø ñoâng laém, coøn hoûi ai chaên gioûi chaéc chæ coù ít ngöôøi, vì chuùng ta laø nhöõng chuù muïc ñoàng löôøi bieáng caàm roi caàm daây maø traâu ñi ñaâu cuõng maëc. Nhieàu khi chuùng ta gioáng nhöõng chuù chaên traâu doïc theo ñöôøng loä, ngoài ñaùnh ñaùo, ñaùnh baøi hoaëc ngoài chôi maø traâu ñi ñaâu cuõng khoâng hay. Nhöõng ngöôøi môùi tu cuõng gioáng nhö vaäy, caëm cuïi lo vieäc naøy, vieäc kia maø queân traâu ñang laøm gì chaïy ñeán ñaâu, nhieàu khi töø saùng ñeán chieàu hoûi traâu ñi ñaâu, traâu ra sao, traéng hay ñen, ñeàu khoâng bieát. Ñoù laø muïc ñoàng quaù dôû laïi theâm toäi löôøi. Theá neân vieäc tu laø chaên traâu thì phaûi bieát chaên cho ñuùng.

Hoûi: - Coù thaáy bieát gì maø ôû treân tranh laïi veõ theâm tranh?

“Hoûi: Coù thaáy bieát gì maø ôû treân tranh laïi veõ theâm tranh?” Khi xöa chæ veõ tranh döôùi thoâi, khoâng coù veõ phaàn treân. Tranh döôùi chuùng ta thaáy con traâu ñen chaïy, chuù chaên caàm roi ñuoåi theo ñeå duï noù. Hình aûnh treân laø gì? “Khoan hoaøi du ngoaïn aåm töûu” laø trong loøng thích vui chôi uoáng röôïu. Hình veõ ba ngöôøi ñang ngoài uoáng röôïu vôùi nhau. Hình treân laø lyù ñeå noùi leân leõ thaät, hình döôùi laø söï, laø hình aûnh töôïng tröng töùc laø thí duï cho chuùng ta bieát. Theá neân coù ngöôøi nghi hoûi: Coù thaáy bieát gì maø ôû treân tranh laïi veõ theâm tranh? Vì töø xöa ñeán nay chæ coù böùc tranh con traâu ñen chaïy ñi, chuù muïc ñoàng caàm roi vaø naém coû nhöû ñeå keùo noù veà.

“Ñaùp: Duïng khôûi töø nôi theå, theå ñaõ thaønh laäp, roài sau duïng môùi hieän haønh.” Taát caû duïng ñeàu phaùt khôûi töø theå, maø theå ñaõ ñöôïc thaønh laäp roài thì duïng môùi hieän haønh.

“Coå ñöùc noùi: Taâm voán khoâng, caûnh voán tòch, phoûng theo lyù theå thì sai maø khoâng sai, caên cöù treân coâng duïng thì chaúng khaùc maø khaùc.” Taâm voán laø khoâng, caûnh voán laø tòch, coù gì dính maéc ñaâu. Theá naøo laø khoâng? Theá naøo laø tòch? Nhö chuùng ta ñeán tröôùc chuøa nhìn caây tuøng, caây tuøng laø caây tuøng, noù khoâng môøi ruû mình, cuõng khoâng khoe toâi ñeïp, anh kia xaáu. Taâm chuùng ta tröôùc khi nhìn caây tuøng cuõng khoâng coù gì, nhöng nhìn moät luùc, ngaém nghía roài khôûi nieäm caây tuøng naøy ñeïp. Töø khôûi nieäm caây tuøng ñeïp roài thích, roài coù nieäm mô öôùc muoán troàng, ñeán nieäm tìm choã xin hoaëc mua. Neáu mua khoâng coù thì hoâm naøo leùn caét moät caønh veà giaâm, nhö vaäy laø trôû thaønh aên troäm. Caây tuøng coù quyeán ruõ chuùng ta khoâng? Noù laø tònh, noù nhö vaäy thoâi, khoâng noùi moät lôøi, khoâng duï doã ai. Neáu thaáy noù maø taâm mình vaãn laëng thì taâm khoâng, nhöng vöøa daáy nieäm phaân bieät lieàn öa thích, töø öa thích ñi tôùi troäm caép! Vaäy loãi ngay choã naøo? Ngay choã daáy nieäm phaân bieät. Nay nhìn caây tuøng maø khoâng daáy nieäm thì taâm mình vaãn khoâng, caûnh vaãn tòch, chæ vì daáy nieäm môùi sanh chuyeän. Töø vieäc naøy xeùt ra vieäc ngoaøi theá gian cuõng nhö ôû trong ñaïo. Coù nhöõng ngöôøi cöù ñoå loãi cho nhau. Coù tröôøng hôïp xaûy ra, moät ngöôøi raát thích tu, gôûi thô veà toâi xin taäp tu, nhöng vöøa ñeán thaønh phoá chôït gaëp moät coâ roài tu khoâng ñöôïc. Khi gaëp laïi toâi ngöôøi ñoù noùi: Taïi coâ naøy neân con tu khoâng ñöôïc. Coâ ñoù ñaùp laïi: Taïi anh chôù taïi toâi sao? Quí vò nghó taïi ai? Neáu thaáy coâ ñoù maø ñöøng khôûi nieäm thì coù chuyeän gì maø “taïi”? Coâ ñoù neáu thaáy ngöôøi naøy cuõng khoâng khôûi nieäm thì ñaâu coù gì maø “taïi”. Nhöng ngöôøi naøy daáy nieäm thöông ngöôøi kia, ngöôøi kia daáy nieäm thöông ngöôøi naøy roài troùi buoäc nhau, khi hoûi cöù ñoå qua ñoå laïi, roát cuoäc laø taïi caùi khôûi nieäm. Neáu thaáy laø thaáy thì coù chuyeän gì maø “taïi”. Nhö coù nhieàu ngöôøi tu moät thôøi gian roài ra ñôøi, khi gaëp laïi, toâi hoûi: Taïi sao tu nöûa chöøng roài boû cuoäc, dôû vaäy? Ñaùp: Taïi coâ ñoù tìm ñeán xui con ra. Neáu mình ñöøng noùi gì vôùi coâ aáy thì coâ laøm sao daùm xuùi? Thaønh ra ngöôøi ta khoâng thaáy caùi goác cuûa söï vieäc, nay hoïc ñaây chuùng ta môùi thaáy goác cuûa söï vieäc laø ôû choã daáy nieäm. Khoâng khôûi nieäm thì caây laø caây, ngöôøi laø ngöôøi, taâm mình yeân laëng thì ñaâu coù chuyeän gì. Theá neân ñaây môùi noùi taâm voán khoâng, caûnh voán tòch. Ñöøng ñoå caây naøy quyeán ruõ toâi khieán toâi ñi aên troäm, caây khoâng quyeán ruõ ai, noù laø noù, noù laø tòch.

“Phoûng theo lyù theå thì sai maø khoâng sai.” Theo lyù theå thì taâm caûnh tuy laø hai maø naøo coù hai, vì caùi khoâng caùi tòch ñoù laø nhö nhieân, ñaâu coù hai. “Caên cöù treân coâng duïng thì chaúng khaùc maø khaùc”, nghóa laø taâm khoâng caûnh tòch nhöng daáy nieäm thì coâng duïng cuûa noù töø khoâng khaùc maø bieán thaønh khaùc vì khôûi nieäm thöông gheùt v.v...

“Moät hai ñeàu voâ ngaïi, môùi vaøo cöûa baát nhò.” Moät vaø hai ñeàu khoâng ngaïi töùc laø taâm vaø caûnh ñeàu khoâng ngaïi, khoâng dính maéc môùi vaøo caûnh baát nhò. ÔÛ chuøa thöôøng hay ñeå ngoaøi coång caâu “Baát nhò moân”, nhöng vaøo cöûa baát nhò maø ai naáy ñeàu nhò! Ñoù laø taïi khoâng kheùo giöõ taâm, khoâng kheùo chaên taâm neân thaáy caûnh thì khôûi taâm, khôûi taâm thì coù ñeïp coù xaáu, coù khen coù cheâ, coù thôm coù hoâi, coù ngon coù dôû v.v... Nhö vaäy trong caùi khoâng hai maø thaønh hai thì ñi vaøo nhò moân chôù khoâng phaûi baát nhò nöõa. “Theå duïng chaúng traùi” laø theå khoâng rôøi duïng, cuõng nhö soùng ñaâu coù rôøi nöôùc. “Môùi ñaïp leân caûnh chaân nhö”, nhö vaäy môùi tieán leân ñöôïc caûnh chaân nhö.

“Chính tranh treân laø theå, tranh döôùi laø duïng vaäy.” Tranh treân laø chæ cho theå, töùc laø leõ thaät, cuõng laø lyù. Tranh döôùi laø duïng cuõng laø töôïng tröng cho chuùng ta hieåu bieát ñeå tu haønh. Ñaây laø traû lôøi taïi sao ôû döôùi coù böùc tranh roài treân laïi veõ theâm moät böùc tranh. Böùc tranh naøy laø do caùi nhìn thaáu suoát cuûa Thieàn sö Quaûng Trí laäp ra.

Hoûi: - Theá naøo laø luùa maï toát?

Ñaùp: - Ñaây laø nguõ duïc ôû trong traàn, neân noùi laø luùa maï toát.

Nhö vaäy con traâu laø töôïng tröng cho naêm thöùc tröôùc hay laø naêm caên, coøn luùa maï töôïng tröng cho nguõ duïc. Naêm caên vaø nguõ duïc ñuoåi theo nhau.

Hoûi: - Theá naøo laø daây thöøng? Daây thöøng laø sôïi daây muõi.

Ñaùp: - Ñaây laø giöõ vöõng giôùi luaät, neân laø daây thöøng.

Daây xoû muõi traâu laø giôùi luaät. ÔÛ trong chuøa, ñoái vôùi Taêng Ni, giôùi luaät laø sôïi daây muõi cuûa con traâu. Taïi sao? Phaät daïy ngöôøi tu phaûi giöõ caùc giôùi khoâng ñöôïc phaïm, chuùng ta luoân luoân giöõ giôùi cuõng nhö sôïi daây muõi giöït con traâu laïi ñi cho ñuùng ñöôøng. Coøn ai khoâng giöõ giôùi laø gioáng nhö con traâu khoâng coù daây muõi, muoán chaïy ñaâu thì chaïy, ngheânh ngang khoâng löôøng ñöôïc.

Hoûi: - Theá naøo laø roi voït?

Ñaùp: - Ñaây laø chí khí cöùng coûi, neân laø roi voït.

Ngöôøi bieát tu khi thaáy nhöõng caûnh traàn tuïc maø coù nieäm quyeán luyeán lieàn töï maéng raày: Ngu si, ñaõ tu sao laïi coøn coù nhöõng yù nghó nhö vaäy? Töï quôû maéng ñoù laø yù chí cöùng coûi. Coøn ngöôøi yù chí yeáu ñuoái, khi vöøa khôûi nieäm quyeán luyeán caûnh traàn tuïc, lieàn thaû yù theo luoân. Nhö trong giôø ngoài thieàn, neáu cöù nghó ñoâng nghó taây, ngöôøi cöùng coûi seõ töï quôû maéng: Muoán xuoáng ñòa nguïc sao? Coøn ngöôøi yeáu ñuoái thì ñuoåi theo voïng töôûng, moät luùc noù seõ daãn mình ñi xa.

Hoûi: - Theá naøo con traâu ban ñaàu ñen?

Ñaùp: - Ñaây laø laâu ngaøy taém nöôùc traàn caûnh, oâ nhieãm vôùi nguõ duïc, neân laø maøu ñen.

Con traâu ñen laø chæ cho con traâu do taém nöôùc nguõ duïc ñaõ laâu neân ñen. Ngöôøi naøo meâ ñaém chìm trong nguõ duïc laø con traâu ñen, coøn ngöôøi khoâng dính vôùi nguõ duïc laø con traâu traéng. Nay hoûi con traâu quí vò ñen hay traéng? Chaéc ña soá laø ñen, coù traéng cuõng chæ vaøi ñoám nhoû thoâi.

Hoûi: - Theá naøo laø con traâu sau ñoù choùng traéng? Con traâu sau ñoù choùng traéng laø taïi sao?

Ñaùp: - Ñaây laø maøu chaân thaät saün vaäy sôø sôø cuûa con traâu traéng.

Caùi ñoù laø caùi saün vaäy, noù hieän tieàn. Sôø sôø laø hieän tieàn. Con traâu nguyeân khoâng ñen maø vì noù nhuoäm maøu oâ nhieãm nguõ duïc neân thaønh ñen. Theå chaân thaät cuûa traâu laø traéng, theå ñoù laø saün töø bao giôø, noù hieän tieàn, vì vaäy neáu chuùng ta bieát chaên, loâi ñaàu noù trôû laïi thì traâu ñen choùng trôû thaønh traâu traéng. Nhö vaäy khoâng phaûi con traâu ñen, khi chaên noù chuùng ta caïo heát lôùp ñen roài pheát lôùp traéng vaøo, maø baûn chaát con traâu laø traéng, chæ vì nhuoäm maøu nguõ duïc neân thaønh ñen. Nay chuùng ta gaït boû nguõ duïc ñi thì noù thaønh traéng chôù khoâng coù gì laï. Cuõng nhö vaäy taâm chuùng ta nguyeân laø thanh tònh, vì naêm thöùc, naêm caên chaïy theo nguõ duïc neân noù trôû thaønh oâ tröôïc. Nay chuùng ta chaên giöõ khoâng cho thöùc caên dính vôùi nguõ duïc nöõa thì caùi oâ tröôïc khoâng coøn, töï taâm mình laø thanh tònh, khoâng phaûi tìm thanh tònh ôû ñaâu, cuõng khoâng phaûi ai ñem thanh tònh ñeán cho mình, maø noù saün vaäy, hieän tieàn. Vaäy chuùng ta nhuoäm traâu traéng thaønh traâu ñen deã hay taåy traâu ñen thaønh traâu traéng deã? Lyù ñaùng töø traâu traéng nhuoäm thaønh traâu ñen khoù hôn, vì theå noù nguyeân laø traéng nay nhuoäm thaønh ñen laø chuyeän khoù, coøn hieän giôø ñaõ lôõ ñen roài chuùng ta taåy thaønh traéng thì mau hôn. Vaäy tu deã hay khoù? Theå taâm mình nguyeân thanh tònh, do gioù thoåi ñoäng, nay chaän gioù laïi thì noù thanh tònh, baát ñoäng. Nhö vaäy ñöøng nghó tu laø khoù. Ai cuõng coù khaû naêng tu ñöôïc, khoâng ai laø khoâng coù phaàn. Nhieàu ngöôøi noùi: Vieäc ñoù coù veû toâi voâ phaàn, khoâng theå laøm ñöôïc. Lôøi noùi thaät voâ lyù, vì ñoù laø chuyeän mình coù saün, neáu khoâng coù thì môùi noùi laø voâ phaàn. Theá neân toâi hay traùch nhöõng vò ñeán hoûi: Thöa Thaày xem caên con tu ñöôïc khoâng. Phaûi traû lôøi theá naøo? Neáu muoán tu thì tu ñöôïc, chôù khoâng tu thì chòu, laøm sao toâi coi ñöôïc. Toâi noùi tu ñöôïc maø khoâng chòu tu thì laøm sao? Töï noù traéng roài nhuoäm thaønh ñen, nay chæ ñöøng nhuoäm nöõa, taåy ñi thì noù traéng trôû laïi. Chuyeän ñoù ai khoâng laøm ñöôïc? Chæ muoán laøm hay khoâng muoán laøm thoâi, chôù khoâng phaûi ai coù phaàn, ai voâ phaàn.

Hoûi: - Theá naøo laø tröôùc queân traâu?

Ñaùp: - Ñaây laø naêm caên ñaõ trôû laïi goác ban ñaàu, neân laø tröôùc queân traâu.

Ñeán choã traâu laø traâu, ngöôøi chaên laø ngöôøi chaên, khoâng caàn phaûi chaên nöõa, ñoù goïi laø queân traâu. Ñaây laø naêm caên ñaõ trôû veà goác ban ñaàu, töùc laø con traâu ñaõ trôû thaønh traéng roài neân laø tröôùc queân traâu, töùc laø khoâng caàn phaûi ngoù, khoâng caàn phaûi nhôù tôùi noù.

Hoûi: - Theá naøo laø ngöôøi traâu ñeàu chaúng thaáy? Töùc laø böùc tranh thöù taùm thöù chín.

Khoâng coøn dính vôùi caûnh, khoâng coøn khôûi taâm, ñoù goïi laø taâm caûnh ñeàu queân neân khoâng thaáy coù ngöôøi, khoâng thaáy coù traâu nghóa laø khoâng coù chaên, khoâng coù traâu.

Hoûi: - Theá naøo laø töôùng troøn xuaát hieän? Töùc laø veõ moät voøng troøn traéng.

Ñaùp: - Traû laïi cho ta boä maët thaät xöa nay vaäy.

Ñoù laø trôû veà boä maët thaät xöa nay cuûa chính mình. Boä maët thaät cuûa mình khoâng phaûi laø boä maët ôû ngoaøi maø laø boä maët ôû trong. Nghóa laø noäi taâm nguyeân tröôùc khoâng nhieãm khoâng ñoäng neân thanh tònh, nay boû ñöôïc caùi ñoäng, caùi nhieãm thì trôû veà caùi thanh tònh trong saùng, ñoù laø boä maët thaät cuûa mình chôù khoâng coù gì laï. Ñoù môùi laø caùi khoâng sanh khoâng dieät.

Toùm laïi, ôû ñaây Ngaøi noùi raát roõ yù nghóa töøng böùc tranh ñeå chuùng ta thaáy bieát, naém vöõng yù chaùnh khoâng coøn nghi ngôø.

Chöa chaên coù hai yù: chung vaø rieâng. Chung laø taát caû quí vaø tieän. Rieâng laø coù taïi gia vaø xuaát gia.

Ngöôøi chöa chaên noùi chung laø chæ cho keû quí ngöôøi tieän, töùc laø keû sang ngöôøi heøn chöa bieát chaên. Coøn noùi rieâng thì noùi ngöôøi taïi gia chöa chaên, ngöôøi xuaát gia chöa chaên.

	]

	THIỀN TÔNG VIỆT NAM