LUAÄN GIAÛI THI TUÏNG

MÖÔØI BÖÙC TRANH CHAÊN TRAÂU

H.T THÍCH THANH TÖØ

LUAÄN GIAÛI CAÙC BAØI TUÏNG TRANH CHAÊN TRAÂU CUÛA THIEÀN SÖ PHOÅ MINH

BAØI TUÏNG I: CHÖA CHAÊN

Khoan hoaøi du ngoaïn aåm töûu

AÂm:

            Sanh nanh ñaàu giaùc töù baøo hao,

            Boân taåu kheâ sôn loä chuyeån dao.

            Nhaát phieán haéc vaân hoaønh coác khaåu,

            Thuøy tri boä boä phaïm giai mieâu.

Taïm dòch:

            Ñaàu söøng döõ tôïn quaù hung haêng,

            Vöôït suoái baêng röøng maõi xa daàn.

            Moät maûnh maây ñen ngang cöûa ñoäng,

            Ai hay böôùc böôùc phaïm maï non.

Giaûi chung:

- Ngang ngaïnh ngu doát maø hay khoe khoang.

- Rong ruoåi theo traàn caûnh chaúng chòu quay ñaàu.

- Voâ minh che phuû taâm, ñieân ñaûo chöôùng naëng.

- Moáng taâm ñoäng nieäm lieàn traùi pheùp taéc.

Luaän raèng:

Chính taát caû haïng ngu doát ngang ngaïnh, tình nhö vöôïn ngöïa, chaúng soáng ñuùng theo phaùp luaät. Treân chaúng sôï leõ trôøi, döôùi chaúng tin ñòa nguïc, trong toái chaúng sôï quæ thaàn, ngoaøi saùng chaúng sôï pheùp nöôùc, chæ bieát caäy maïnh hieáp yeáu, neân noùi raèng: “Ñaàu söøng döõ tôïn”. Laïi khoe khoang laø anh huøng, baïo ngöôïc ngu si, neân noùi: “quaù hung haêng”. Laïi coøn keát beø laøm aùc, thaønh ñoäi thaønh luõ, rong ruoåi theo caûnh traàn, nghieäp thöùc meânh mang, neân noùi: “Vöôït suoái baêng röøng maõi xa daàn.” Chæ bôûi voâ minh che laáp ruoäng taâm, neân noùi: “Moät maûnh maây ñen ngang cöûa ñoäng.” Do tham maø khôûi saân, nhaân saân laïi khôûi si, taïo neân moïi thöù toäi loãi, chaúng ñoaùi nghó ñeán vieäc laøm thöông toån ngöôøi khaùc, neân noùi: "ai hay". Nhöng laïi ñaém say nguõ duïc, neân noùi: “böôùc böôùc phaïm maï non”.

Nhöõng lôøi giaûi thích treân ñaây, chính laø theá gian keát chaët haéc nghieäp, taïo taùc bao nhieâu toäi loãi saâu daøy. Neáu ngöôøi xuaát gia thì chaúng nhö vaäy. Neân trong thô Haøn Sôn noùi:

“Thöôïng nhaân taâm beùn nhaïy, moät nghe lieàn bieát dieäu. Trung löu taâm thanh tònh, nghó xeùt cho quan troïng. Haï só chaäm ngu si, cöùng daøy khoù xeù vôõ. Ñôïi ñeán maùu ñaày ñaàu, môùi bieát töï tröø deïp. Xem keû cöôùp ban ngaøy, chôï buùa ngöôøi hoïp gieát. Thaây cheát boû nhö buïi, luùc naøy noùi vôùi ai? Nam nhi ñaïi tröôïng phu, moät ñao ñöùt hai ñoaïn. Maët ngöôøi loøng daï thuù, taïo taùc bao giôø döùt.”

Ñaây laø ñieàu baäc Tieân Thaùnh khích leä nhö theá, ngöôøi coù trí haõy ghi nhôù ñoù.

Giaûi rieâng:

- Boû maát giôùi luaät tình coøn thoâ thaùo.

- Ñuoåi theo danh lôïi, chaúng hay tænh xeùt trôû laïi.

- Voâ minh che phuû, queân maát Chaân taâm.

- Moáng taâm ñoäng nieäm lieàn traùi pheùp taéc.

Luaän raèng:

Cho neân duø coù tuoåi cao maø khoâng coù giôùi ñöùc, buïng troáng loøng cao, chaúng chòu gaàn guõi vôùi baïn toát. Chæ bieát coáng cao, moät mình ôû moät phöông, töï yû laïi nôi mình maø laán hieáp ngöôøi, neân noùi “ñaàu söøng döõ tôïn”, laïi hay aên to noùi lôùn, phaùt ngoân böøa baõi, neân noùi “quaù hung haêng”. Laïi coøn vin theo traàn caûnh, ñaïo hoïc sô saøi, chaúng hay chieáu soi trôû laïi, neân noùi “Vöôït suoái baêng röøng maõi xa daàn”, laïi khoâng coù trí tueä quaùn xeùt, khoâng coù hoå theïn, taø kieán thò phi, neân noùi “Moät maûnh maây ñen ngang cöûa ñoäng”. Traùi laïi, chaúng bieát lo tính, beân trong khoâng coù thaéng ñöôïc nieäm, mieäng thì noùi ra lôøi quaáy, chaúng dính daùng gì ñeán kinh luaät, ai ai cuõng theá, keû keû ñeàu nhö vaäy, neân noùi “ai hay”. Nhö theá cho laø phaûi, khoâng ích gì vôùi taâm ñaïo, ñoàng thôøi laøm thöông toån thaät ñöùc, khoâng trau söûa mình ñeå tu tieán, coát tam thöôøng ñaày ñuû, neân noùi “böôùc böôùc phaïm maï non”.

GIAÛNG

Giaûi chung:

Ñaàu söøng döõ tôïn quaù hung haêng, laø ñeå chæ nhöõng ngöôøi “ngang ngaïnh ngu doát maø hay khoe khoang”.

Vöôït suoái baêng röøng maõi xa daàn laø “rong ruoåi theo traàn caûnh chaúng chòu quay ñaàu”, chaïy theo nguõ duïc maõi maø khoâng bieát quay ñaàu trôû laïi.

Moät maûnh maây ñen ngang cöûa ñoäng. Maây ñen che cöûa ñoäng töùc laø khoâng bieát ñöôøng trôû veà. Maây ñen duï cho voâ minh che phuû taâm thöùc chuùng ta neân ñieân ñaûo chöôùng naëng.

Ai hay böôùc böôùc phaïm maï non laø noùi “moáng taâm ñoäng nieäm lieàn traùi pheùp taéc”. Moáng taâm chaïy hoaøi neân nhö  traâu ngoâng cuoàng chaïy vaøo luùa maï luoân. Con traâu quí vò hieàn chöa? Thaáy luùa maï coù chaïy vaøo khoâng? Nay kieåm laïi mình, chuùng ta caûm thaáy xaáu hoå vì con traâu mình khoâng löông thieän, cöù chaïy maõi vaøo luùa maï ngöôøi.

Luaän raèng:

Chính taát caû haïng ngu doát ngang ngaïnh, tình nhö vöôïn ngöïa, chaúng soáng ñuùng theo phaùp luaät. Treân chaúng sôï leõ trôøi, döôùi chaúng tin ñòa nguïc, trong toái chaúng sôï quæ thaàn, ngoaøi saùng chaúng sôï pheùp nöôùc, chæ bieát caäy maïnh hieáp yeáu, neân noùi raèng: “ñaàu söøng döõ tôïn”.

Taâm tình cuûa chuùng ta gioáng nhö con vöôïn, con ngöïa.

Hình aûnh “ñaàu söøng döõ tôïn” laø chæ cho nhöõng ngöôøi taâm nhö khæ vöôïn, ñaõ ngu doát laïi ngang ngaïnh khoâng soáng theo phaùp luaät, cho neân “treân chaúng sôï leõ trôøi”, töùc laø leõ thieân nhieân cuûa trôøi ñaát, “döôùi chaúng tin ñòa nguïc”, cho raèng khoâng coù ñòa nguïc. “Trong toái chaúng sôï quæ thaàn”, khi toái thì leùn laøm nhöõng ñieàu sai quaáy maø khoâng sôï quæ thaàn thaáy bieát. “Ngoaøi saùng chaúng sôï pheùp nöôùc”, ban ngaøy ñoái vôùi pheùp nöôùc vaãn doái gaït ngöôøi maø phaïm nhöõng ñieàu toäi loãi. “Chæ bieát caäy maïnh hieáp yeáu” laø yû mình maïnh hieáp ngöôøi yeáu, neân noùi “ñaàu söøng döõ tôïn”. Con traâu ñaàu söøng döõ tôïn laø con traâu hung döõ ngang ngaïnh.

Laïi khoe khoang laø anh huøng, baïo ngöôïc ngu si, neân noùi: “quaù hung haêng”. Ñaõ ngoâng cuoàng roài maø coøn xöng anh huøng nöõa neân goïi laø quaù hung haêng.

Laïi coøn keát beø laøm aùc, thaønh ñoäi thaønh luõ, rong ruoåi theo caûnh traàn, nghieäp thöùc meânh mang, neân noùi: “Vöôït suoái baêng röøng maõi xa daàn.” Laïi ruû nhau keát beø keát ñaûng laøm nhöõng chuyeän toäi loãi ñoù laø ví duï con traâu vöôït suoái baêng röøng.

Chæ bôûi voâ minh che laáp ruoäng taâm, neân noùi: “Moät maûnh maây ñen ngang cöûa ñoäng.” Moät maûnh maây ñen ngang cöûa ñoäng laø chæ cho voâ minh che laáp taâm mình.

Do tham maø khôûi saân, nhaân saân laïi khôûi si, taïo neân moïi thöù toäi loãi, chaúng ñoaùi nghó ñeán vieäc laøm thöông toån ngöôøi khaùc, neân noùi: “ai hay”. Nhöng laïi ñaém say nguõ duïc, neân noùi: “böôùc böôùc phaïm maï non”. Ñoái vôùi nguõ duïc con ngöôøi say meâ, khoâng chòu döøng cuõng gioáng nhö traâu chaïy trong ñaùm maï, ñaùm luùa cuûa ngöôøi, noù cöù böôùc tôùi aên maõi khoâng ngöøng.

Nhöõng lôøi giaûi thích treân ñaây, chính laø theá gian keát chaët haéc nghieäp, taïo taùc bao nhieâu toäi loãi saâu daøy. Taïo haéc nghieäp laø taïo nghieäp ñen toái toäi loãi neân duøng con traâu ñen töôïng tröng cho haéc nghieäp.

Neáu ngöôøi xuaát gia thì chaúng nhö vaäy. Neân trong thô Haøn Sôn noùi:

            “Thöôïng nhaân taâm beùn nhaïy,

            Moät nghe lieàn bieát dieäu.

            Trung löu taâm thanh tònh,

            Nghó xeùt cho quan troïng.

            Haï só chaäm ngu si,

            Cöùng daøy khoù xeù vôõ.

            Ñôïi ñeán maùu ñaày ñaàu,

            Môùi bieát töï tröø deïp.

            Xem keû cöôùp ban ngaøy,

            Chôï buùa ngöôøi hoïp gieát.

            Thaây cheát boû nhö buïi,

            Luùc naøy noùi vôùi ai?

            Nam nhi ñaïi tröôïng phu,

            Moät ñao ñöùt hai ñoaïn.

            Maët ngöôøi loøng daï thuù,

            Taïo taùc bao giôø döùt.”

                        (Thöôïng nhaân taâm maõnh lôïi,

                        Nhaát vaên tieän tri dieäu.

                        Trung löu taâm thanh tònh,

                        Thaåm tö vaân thaäm yeáu.

                        Haï só ñoän aùm si,

                        Ngoan bì toái nan lieät,

                        Tröïc ñaõi huyeát laâm ñaàu,

                        Thuûy tri töï toài dieät.

                        Khaùn thuû khai nhaõn taëc,

                        Naùo thò taäp nhaân quyeát.

                        Thi töû khí nhö traàn,

                        Thöû thôøi höôùng thuøy thuyeát.

                        Nam nhi ñaïi tröôïng phu,

                        Nhaát ñao löôõng ñoaïn tieät.

                        Nhaân dieän caàm thuù taâm,

                        Taïo taùc haø thôøi hieát.)

Ñaây laø baøi thô nguõ ngoân cuûa ngaøi Haøn Sôn. Ngaøi noùi: “Thöôïng nhaân taâm beùn nhaïy”, ngöôøi baäc thöôïng thì taâm nhaïy beùn, kheùo thaáy kheùo bieát. “Moät nghe lieàn bieát dieäu”, chæ caàn nghe moät caâu kinh, moät baøi keä, moät lôøi hay, moät leõ phaûi lieàn bieát ñieàu hay, ñieàu phaûi, söï maàu nhieäm cuûa noù.

“Trung löu taâm thanh tònh, nghó xeùt cho quan troïng.” Ngöôøi baäc trung, taâm cuõng coøn khaù, coøn trong saïch, muoán tu haønh cho toát laø nhôø quaùn chieáu xem xeùt, ñoù laø vieäc quan troïng. Ngöôøi baäc trung phaûi nhôø kheùo quaùn saùt. Thí duï thaáy moùn vaät quí, vöøa khôûi nieäm tham lieàn quaùn noù laø duyeân hôïp hö doái, khoâng coù gì thaät, hoaëc quaùn noù laø voâ thöôøng, nay noù ñeïp môùi, thôøi gian sau noù seõ cuõ, seõ hö xaáu, muïc naùt, khoâng coù gì ñaùng quí.

“Haï só chaäm ngu si, cöùng daøy khoù xeù vôõ.” Ngöôøi baäc haï chaäm luït ngu si, hoï chaáp cöùng, khoù ñaäp tan caùi coá chaáp cuûa hoï.

“Ñôïi ñeán maùu ñaày ñaàu, môùi bieát töï tröø deïp.” Ñeán khi tranh caõi vôùi ai, ngöôøi bieát ñieàu khuyeân can cuõng khoâng nghe, ñeå caõi moät luùc roài ñaùnh nhau ñoå maùu, khi aáy môùi bieát ñau, ñoù laø keû ngu.

Ngaøi ví duï: “Xem keû cöôùp ban ngaøy, chôï buùa ngöôøi hoïp gieát.” Nhö nhöõng keû ñi aên cöôùp ôû chôï luùc ban ngaøy, ngöôøi ñang ñoâng vaày maø vaøo aên cöôùp, gieát haïi sanh maïng ngöôøi.

“Thaây cheát boû nhö buïi, luùc naøy noùi vôùi ai?” Chuùng ta thöôøng noùi “boû nhö raï”. Khi aáy coøn than traùch gì nöõa, coøn gì maø khoe khoang. Ñoù laø chæ haïng ngu si.

“Nam nhi ñaïi tröôïng phu, moät ñao ñöùt hai ñoaïn.” Ñeán ñaây Ngaøi khuyeân: Chuùng ta laø nam nhi, laø baäc ñaïi tröôïng phu phaûi moät ñao caét ñöùt lieàn, ñöøng ñeå daây döa. Noùi nam nhi, taát caû ñeàu laø nam nhi, ñöøng maëc caûm nghó quí thaày môùi laø nam nhi, coøn toâi laø nöõ nhi. “Nam nhi ñaïi tröôïng phu” laø chæ ngöôøi coù yù chí maõnh lieät, ngöôøi coù khaû naêng maïnh meõ thì moät ñao caét ñöùt luoân. Toâi thöôøng noùi khi tu thì döùt khoaùt tu, khoâng loâi thoâi, ñoù laø caét ñöùt. Bieát chuyeän naøo laø dôû laø xaáu chuùng ta caét ñöùt luoân, ñöøng hoái tieác, nhö vaäy môùi laø keû nam nhi tröôïng phu.

“Maët ngöôøi loøng daï thuù, taïo taùc bao giôø döùt.” Ngöôøi naøo trong loøng cöù oâm aáp nhöõng ñieàu xaáu aùc, töùc laø loøng daï thuù, thì ngöôøi ñoù taïo nghieäp khoâng bieát khi naøo döøng, khi naøo heát.

Ñaây laø ñieàu baäc Tieân Thaùnh khích leä nhö theá. Tieân Thaùnh laø baäc Thaùnh tröôùc, töùc laø ngaøi Haøn Sôn, khích leä chuùng ta nhö vaäy.

Ngöôøi coù trí haõy ghi nhôù ñoù. Ngöôøi coù trí phaûi raùng nghe vaø nhôù.

Giaûi rieâng:

Boû maát giôùi luaät tình coøn thoâ thaùo, ñoù laø caâu thöù nhaát noùi veà “Ñaàu söøng döõ tôïn quaù hung haêng”.

Ñuoåi theo danh lôïi, chaúng hay tænh xeùt trôû laïi laø “Vöôït suoái baêng röøng maõi xa daàn”.

Voâ minh che phuû, queân maát chaân taâm laø “Moät maûnh maây ñen ngang cöûa ñoäng”.

Moáng taâm ñoäng nieäm lieàn traùi pheùp taéc laø “Ai hay böôùc böôùc phaïm maï non”.

Ñaây laø Ngaøi noùi rieâng giôùi xuaát gia. Ngöôøi xuaát gia maø boû maát giôùi luaät, tình coøn thoâ thaùo thì ngöôøi ñoù laø con traâu coøn ñang chaïy ngoâng, laø “Ñaàu söøng döõ tôïn quaù hung haêng”.

Ngöôøi tu coøn ñuoåi theo danh lôïi, khoâng bieát tænh xeùt trôû laïi, ñoù laø cöù töøng böôùc “Vöôït suoái baêng röøng maõi xa daàn”. Laïi ngöôøi tu maø cöù oâm aáp voâ minh, queân maát Chaân taâm cuõng nhö “Moät maûnh maây ñen che cöûa ñoäng”. Coøn ngöôøi tu maø cöù “moáng taâm ñoäng nieäm” khoâng döøng laø traùi vôùi pheùp taéc trong ñaïo, laø con traâu böôùc böôùc aên maï non luùa non cuûa ngöôøi.

Luaän raèng:

Cho neân duø coù tuoåi cao maø khoâng coù giôùi ñöùc, buïng troáng loøng cao, chaúng chòu gaàn guõi vôùi baïn toát. Chæ bieát coáng cao, moät mình ôû moät phöông, töï yû laïi nôi mình maø laán hieáp ngöôøi, neân noùi “ñaàu söøng döõ tôïn”, laïi hay aên to noùi lôùn, phaùt ngoân böøa baõi, neân noùi “quaù hung haêng”.

Ngaøi raên nhöõng ñieàu naøy raát laø toát.

Laïi coøn vin theo traàn caûnh, ñaïo hoïc sô saøi, chaúng hay chieáu soi trôû laïi, neân noùi “Vöôït suoái baêng röøng maõi xa daàn”.

Hoïc haønh thì sô saøi maø khoâng chòu quaùn chieáu.

Laïi khoâng coù trí tueä quaùn xeùt, khoâng coù hoå theïn, taø kieán thò phi, neân noùi “Moät maûnh maây ñen ngang cöûa ñoäng”, nghóa laø ngöôøi tu maø khoâng bieát duøng trí tueä quaùn chieáu roài laïi khoâng bieát hoå theïn, theâm chaáp taø kieán thò phi, ñoù laø maây ñen che cöûa ñoäng.

Traùi laïi, chaúng bieát lo tính, beân trong khoâng coù thaéng ñöôïc nieäm, mieäng thì noùi ra lôøi quaáy, chaúng dính daùng gì ñeán kinh luaät, ai ai cuõng theá, keû keû ñeàu nhö vaäy, neân noùi “ai hay”. Nhö theá cho laø phaûi, khoâng ích gì vôùi taâm ñaïo, ñoàng thôøi laøm thöông toån thaät ñöùc, khoâng trau söûa mình ñeå tu tieán, coát tam thöôøng ñaày ñuû, neân noùi “böôùc böôùc phaïm maï non”.

Ngöôøi tu thì tam thöôøng baát tuùc, nhöng ngöôøi tu ôû ñaây laïi tam thöôøng cuï tuùc. Tam thöôøng cuï tuùc laø aên maëc nguû ñaày ñuû: thích aên nhieàu, aên ngon, maëc ñeïp, nguû nhieàu, ñoù laø töøng böôùc phaïm maï non. Nhö vaäy Ngaøi raên raát thieát tha. Hoïc caùc muïc chaên traâu cuûa Thieàn sö Quaûng Trí, chuùng ta thaáy roõ vieäc tu haønh cuûa mình coøn yeáu ôû ñieåm naøo ñeå ngöøa ñoùn, hay ôû ñieåm naøo ñeå laøm taêng tröôûng theâm. Khoâng phaûi chuùng ta hoïc cho bieát nhieàu hieåu roäng ñeå khoe vôùi ngöôøi maø ñaây laø ñeå bieát roõ laïi mình, töøng phuùt töøng giaây nhìn xem chuùng ta ñang nhö theá naøo ñoái vôùi söï tu haønh, ñoù töùc laø chaên traâu. Vaäy taát caû Taêng Ni cuõng nhö Phaät töû hoïc ñeå tu, bieát roài thì tu môùi deã, khoâng bieát thì tu raát khoù. Nhö toâi ñaõ noùi con traâu nguyeân laø traéng nhöng vì ñuoåi theo nguõ duïc neân nhuoäm thaønh ñen. Nay chuùng ta taåy caùi ñen ñoù ñi. Nhöõng buoåi hoïc kinh, nghe phaùp, nhöõng buoåi tuïng giôùi, saùm hoái laø phöông phaùp taåy cho con traâu traéng daàn. Moãi ngaøy moãi thaùng chuùng ta ñeàu taåy thì laâu ngaøy con traâu nhaát ñònh traéng, saïch nhöõng nhô nhieãm thì töï noù traéng. Ñoù khoâng phaûi laø vieäc khoù maø laø vieäc deã, coá gaéng thì ñöôïc khoâng nghi ngôø. Ñaây laø leõ thaät toâi nhaéc cho taát caû coá gaéng.

]

THIỀN TÔNG VIỆT NAM