LUAÄN GIAÛI THI TUÏNG

MÖÔØI BÖÙC TRANH CHAÊN TRAÂU

H.T THÍCH THANH TÖØ

BAØI TUÏNG III: CHÒU PHUÏC

Tónh löï - CHÒU PHEÙP (THOÏ CHEÁ)

AÂm:

            Tieäm ñieàu tieäm phuïc töùc boân trì,

            Ñoä thuûy xuyeân vaân boä boä tuøy.

            Thuû baû mang thaèng voâ thieåu hoaõn,

            Muïc ñoàng chung nhaät töï vong bì.

Taïm dòch:

            Daàn daø chòu phuïc heát chaïy rong,

            Loäi nöôùc xuyeân maây böôùc böôùc toøng.

            Tay naém daây thöøng khoâng nôùi loûng,

            Caû ngaøy queân nhoïc chuù muïc ñoàng.

Giaûi thích:

- Nhö ngu tôï ngoác, ñoäng hay tònh theå vaãn an nhieân.

- Duø voäi vaøng cuõng chaúng rôøi, taäp laâu môùi thaønh taùnh.

- Coù theå quyeát chí maø theâm moät böôùc tinh tieán nöõa.

- Saán tôùi chaúng ñoaùi ñeán thaân, chuyeân roøng nôi chí ñaïo.

Luaän raèng:

Nhö Hoøa thöôïng Duõng Tuyeàn baûo: “Ta boán möôi naêm ôû trong aáy, coøn coù luùc chaïy loït.” Hoøa thöôïng Ñaøm Hoái baûo: “Vieäc naøy raát chaúng deã daøng, phaûi sanh loøng hoå theïn môùi ñöôïc. Hoå theïn laø, hoå vôùi baïn toát, theïn vôùi baïn ñaïo. Noùi raèng hoï laø ngöôøi gì? Ta laø ngöôøi gì? Maø ta khoâng coù haït gioáng töø ñôøi tröôùc sao? Ñaïi khaùi ngöôøi tu haønh caàn coù chí cao thöôïng, coù taâm quyeát lieät, laáy xuaát theá laøm baûn hoaøi, laáy minh taâm laøm cöùu kính. Saùng thì nghieân cöùu, chieàu thì tö duy, khoâng coù luùc naøo nghæ ngôi. Sau ñoù chaúng hay chaúng bieát, baát chôït ngoä nhaäp.” Neân noùi: Ñaâu coù Di-laëc trôøi sanh, Thích-ca ôû döôùi ñaát voït leân, chaúng caàu maø töï ñeán, khoâng laøm maø töï thaønh. Boán caâu tuïng “Chòu phuïc” naøy, yù ñaïi khaùi nhö treân.

GIAÛNG

“Chòu phuïc” töùc laø con traâu ñaàu haøng mình. Neáu hoïc thì ba boán muïc cuøng moät luùc, nhöng tu thì khoâng bieát quí vò qua ñöôïc giai ñoaïn thöù nhaát chöa? Maáy möôi naêm, laâu roài maø chöa qua noåi giai ñoaïn thöù nhaát thì thaät laø toäi nghieäp! Ñeán baøi tuïng thöù ba quí vò thaáy nheï nhaøng thaûnh thôi ñöôïc moät chuùt roài.

Daàn daø chòu phuïc heát chaïy rong. Giöõ traâu maø traâu khoâng chaïy nöõa thì ngöôøi chaên ñöôïc thaûnh thôi, noù ñaõ:

Loäi nöôùc xuyeân maây böôùc böôùc toøng, töùc laø mình ñi ñaâu noù theo ñoù, mình loäi xuoáng nöôùc thì noù theo xuoáng nöôùc, mình ñi xuyeân qua maây thì noù cuõng theo xuyeân qua maây.

Tay naém daây thöøng khoâng nôùi loûng. Tuy noù chòu ñaàu phuïc nhöng sôïi daây muõi mình cuõng khoâng daùm buoâng.

Caû ngaøy queân nhoïc chuù muïc ñoàng. Tuy vaäy maø caû ngaøy tay roi, tay naém daây muõi daãn ñi hoaøi chôù khoâng daùm nghæ ngôi.

Giaûi thích:

Nhö ngu tôï ngoác, ñoäng hay tònh theå vaãn an nhieân. Ñeán ñaây vò Thieàn sö ngoài, maét hôi nhìn xuoáng, hai tay ñeå kín ôû trong, khoâng coøn keàm. Hình ngaøi Quaûng Trí veõ raát coù yù. Tranh tröôùc thì hai tay keàm cöùng, maét ngoù thaúng. Tranh naøy thì maét ngoù xuoáng, tay ñeå trong aùo, coù veû nheï nhaøng roài. Khi aáy “nhö ngu tôï ngoác, ñoäng hay tònh theå vaãn an nhieân”. Ai ñöôïc “nhö ngu tôï ngoác” chöa, hay tu maáy naêm roài maø vaãn coøn lanh lôïi? “Ñoäng hay tònh theå vaãn an nhieân” laø daàu choã ñoäng, daàu choã tònh theå cuõng vaãn an nhieân. Ñoù laø döùt chaïy rong.

Duø voäi vaøng cuõng chaúng rôøi, taäp laâu môùi thaønh taùnh. Daàu coù khi laêng xaêng nhöng traâu vaø mình cuõng khoâng rôøi nhau, phaûi taäp laâu nhö vaäy môùi thaønh thoùi quen, môùi thaønh taùnh. Ñoù laø “Loäi nöôùc xuyeân maây böôùc böôùc toøng”.

Coù theå quyeát chí maø theâm moät böôùc tinh tieán nöõa. Ñoù laø “Tay naém daây thöøng khoâng nôùi loûng”. Tuy nhieân coøn phaûi tieán leân neân phaûi quyeát chí naém chaët daây muõi. Chuù muïc ñoàng caàm roi nhöng khoâng ñöa cao, giô thaúng chöïc ñaùnh maø tay co laïi, ñeå roi thong thaû döïa treân vai, coøn tay kia thì vaãn naém chaët daây thöøng khoâng daùm lôi loûng. Ñoù laø ñeå noùi raèng tuy ñaõ ñieàu phuïc ñöôïc traâu nhöng vaãn coá gaéng, vaãn noã löïc tieán leân chôù khoâng phaûi thaûnh thôi döøng ngang ñoù.

Saán tôùi chaúng ñoaùi ñeán thaân, chuyeân roøng nôi chí ñaïo. Töùc laø “Caû ngaøy queân nhoïc chuù muïc ñoàng”. Ngöôøi tu ñeán ñaây coù veû ñöôïc an nhaøn, taát caû voïng töôûng ñeàu coù theå thaéng ñöôïc, nhöng ñöøng ngôõ tôùi ñoù laø xong, roài thaûnh thôi thong thaû döøng ngay nôi ñoù maø phaûi noã löïc, phaûi saán tôùi ñeå tieán ñeán choã chí ñaïo, töùc laø choã ñaïo toät cuøng. Ñoïc ñoaïn naøy quí vò kieåm laïi xem mình böôùc vaøo phaàn naøy chöa. Hình nhö ai cuõng caûm thaáy coøn hôi xa, giai ñoaïn thöù nhaát thì ñang, giai ñoaïn thöù hai thì coù veû hôi xa, muïc thöù ba chöa böôùc tôùi, coøn baûy muïc nöõa ñi khoaûng bao laâu? Vaäy nhöõng keû tu môùi ñöôïc chuùt ít maø töï haøo thì ñoù laø ngöôøi raát laàm laãn. Chuùng ta tu thaáy nhö coù tieán chuùt ít maø nhìn laïi muïc thöù ba döôøng nhö chöa coù phaàn, bôûi vì toâi thaáy ngöôøi naøo cuõng coøn lanh quaù, chöa nhö ngu nhö ngoác. Ñaõ ñöôïc nhö ngu nhö ngoác roài maø coøn quyeát chí, coøn saán tôùi khoâng döøng, huoáng laø coøn ñang giai ñoaïn môùi chaên maø döøng thì khoâng bieát noù loâi mình chaïy tôùi ñaâu.

Luaän raèng:

Nhö Hoøa thöôïng Duõng Tuyeàn baûo: “Ta boán möôi naêm ôû trong aáy, coøn coù luùc chaïy loït.” Chaïy loït laø tuoät tay, suùt daây thöøng, con traâu chaïy. Boán möôi naêm maø coøn chaïy loït thì naêm naêm, möôøi naêm noù chaïy loït hoaøi. Giöõ ñaàu naøy noù chaïy loït ñaàu kia, ñaâu coù yeân.

Hoøa thöôïng Ñaøm Hoái baûo: “Vieäc naøy raát chaúng deã daøng, phaûi sanh loøng hoå theïn môùi ñöôïc. Hoå theïn laø, hoå vôùi baïn toát, theïn vôùi baïn ñaïo. Noùi raèng hoï laø ngöôøi gì? Ta laø ngöôøi gì? Maø ta khoâng coù haït gioáng töø ñôøi tröôùc sao?” Neáu tu chöa ra gì thì phaûi khôûi taâm hoå theïn, töùc laø chuùng ta ñaët caâu hoûi: Nhöõng huynh ñeä cuûa mình hay nhöõng haøng tieàn boái laø ngöôøi gì? Ta laø ngöôøi gì? Caùc vò ñoù tu ñöôïc sao mình tu khoâng ñöôïc? Ñaët caâu hoûi ñeå so saùnh roài coá gaéng leân, neáu khoâng coù caùi nhìn ñoù töùc mình khoâng bieát hoå theïn, roài cöù töï maõn thì ñoù laø beänh.

“Ta khoâng coù haït gioáng töø ñôøi tröôùc sao” maø ta khoâng tieán?

“Ñaïi khaùi ngöôøi tu haønh caàn coù chí cao thöôïng, coù taâm quyeát lieät, laáy xuaát theá laøm baûn hoaøi, laáy minh taâm laøm cöùu kính. Saùng thì nghieân cöùu, chieàu thì tö duy, khoâng coù luùc naøo nghæ ngôi. Sau ñoù chaúng hay chaúng bieát, baát chôït ngoä nhaäp.”

Quí vò nghe nhöõng caâu naøy ñeå nuoâi döôõng yù chí cuûa mình. Ngaøi baûo: “Ngöôøi tu haønh caàn coù chí cao thöôïng”, nghóa laø chí vöôït leân treân nhöõng vieäc taàm thöôøng. Ngöôøi tu phaûi coù chí vì giaûi thoaùt sanh töû, vì ñoä thoaùt chuùng sanh, vì laøm môû saùng maét trí tueä, chôù khoâng phaûi chæ ñeå coù chuùt phöôùc roài ñôøi sau tu nöõa, maø phaûi coù moät caùi gì sieâu thoaùt cao caû hôn.

“Coù taâm quyeát lieät”, nghóa laø phaûi quyeát taâm chôù khoâng phaûi laøm chuyeän lô laø caàm chöøng, phaûi “laáy xuaát theá laøm baûn hoaøi”, trong loøng luoân thaáy caàn giaûi thoaùt ñöôïc sanh töû, chôù khoâng phaûi tu maø chæ laån quaån trong voøng luaân hoài. “Laáy minh taâm laøm cöùu kính” töùc laø phaûi laáy vieäc môû saùng maét trí tueä (minh taâm kieán taùnh) laøm cöùu kính. Muoán ñöôïc vaäy thì “saùng phaûi nghieân cöùu, chieàu phaûi tö duy, khoâng coù luùc naøo nghæ ngôi”, töùc laø khoâng khi naøo raûnh rang thong thaû chôi ñuøa. Nhöng hieän nay chuùng ta nhö theá naøo? Nhieàu khi tu thì tu nhöng ngoài moät mình caûm thaáy buoàn neân tìm ñoâi ba ngöôøi hoïp laïi noùi chuyeän cho ñôõ buoàn, theá thì khi aáy coù tu haønh caàn maãn khoâng? Hay laø ngoài goác caây ruû vaøi ñoàng nghieäp ñaùnh côø, ñeå maëc traâu ñi ñaâu thì ñi? Hieän töôïng naøy hieän nay deã thaáy laém, theá maø nhieàu ngöôøi laïi haøi loøng, thaät laø ñieàu ñaùng buoàn.

“Sau ñoù chaúng hay chaúng bieát, baát chôït ngoä nhaäp”, nghóa laø chuùng ta tu cho ñeán khi naøo taâm mình an nhieân töï taïi, khoâng nghó suy gì, baát chôït ñöôïc ngoä ñaïo hay laø boãng döng nhaäp ñöôïc Phaät taùnh cuûa mình.

Neân noùi: Ñaâu coù Di-laëc trôøi sanh, Thích-ca ôû döôùi ñaát voït leân. Caâu naøy trong kinh trong saùch thöôøng noùi. Ñöùc Thích-ca thaønh Phaät laø Ngaøi ñaõ tu nhieàu ñôøi nhieàu kieáp roài, ñoàng thôøi ngay ñôøi hieän taïi Ngaøi cuõng phaûi daøy coâng khoå nhoïc tu haønh môùi giaùc ngoä thaønh Phaät, ñaâu phaûi boãng döng sanh ra lieàn thaønh Phaät, nhö ôû döôùi ñaát voït leân xöng ta laø Phaät, ta laø Boà-taùt. Coøn ñöùc Phaät Di-laëc töông lai cuõng tu nhieàu ñôøi nhieàu kieáp roài môùi goïi laø Boà-taùt nhaát sanh boå xöù, sau naøy thaønh Phaät, ñaâu phaûi trôøi sanh ra thaønh ñöùc Di-laëc. Vò naøo cuõng phaûi daøy coâng tu taäp nhieàu ñôøi môùi ñöôïc keát quaû nhö vaäy. Theá thì muoán thaønh Phaät maø laïi thaûnh thôi chôi ñuøa thì thaønh Phaät ñöôïc khoâng? Neáu chuùng ta thaûnh thôi vui chôi hoaøi thì chaéc quaû Phaät ñeå daønh cho ngöôøi naøo chôù khoâng phaûi cho mình. Toùm laïi ngöôøi tu caàn phaûi coù yù chí maõnh lieät, phaûi hieåu roõ ñöùc Phaät Thích-ca do nhieàu kieáp tu haønh caàn maãn, quyeát taâm lieàu cheát môùi thaønh Phaät, ñöùc Di-laëc cuõng tu haønh nhieàu ñôøi môùi thaønh Phaät töông lai, khoâng coù vieäc boãng döng maø thaønh Phaät.

Chaúng caàu maø töï ñeán, khoâng laøm maø töï thaønh. Khoâng coù vieäc khoâng caàu maø ñeán, khoâng laøm maø thaønh, nghóa laø tu sô sô roài boãng döng thaønh Phaät, chuyeän ñoù haún khoâng coù. Noùi tu thì ai cuõng khaúng ñònh tu ñeå thaønh Phaät, nhöng vieäc thaønh Phaät laø vieäc phaûi caàn maãn sieâng naêng, phaûi quyeát taâm thì ña soá laïi thieáu nhöõng ñieàu naøy. Thieáu caàn maãn thieáu quyeát taâm maø noùi thaønh Phaät thì quaû ñoù khoâng phaûi quaû thaät. Vì vaäy taát caû chuùng ta phaûi raùng, noùi ñöôïc thì coá gaéng laøm cho ñöôïc môùi laø quí.

Keát luaän Boán caâu tuïng “Chòu phuïc” naøy, yù ñaïi khaùi nhö treân. YÙ ñaïi khaùi laø nhö vaäy, töùc laø qua phaàn naøy ñaõ nheï bôùt roài maø vaãn khoâng coù moät phuùt giaây lôi loûng môùi ñöôïc.

]

THIỀN TÔNG VIỆT NAM