Kinh sach

BAØI TUÏNG VI: KHOÂNG NGAÏI

Hoøa quang ñoàng traàn - VOÂ NGAÏI (VOÂ NGAÏI)

AÂm:

Loä ñòa an mieân yù töï nhö,

Baát lao tieân saùch vónh voâ caâu.

Sôn ñoàng oån toïa thanh tuøng haï,

Nhaát khuùc thaêng bình laïc höõu dö.

Taïm dòch:

Giöõa trôøi yeân nguû coù lo gì,

Roi voït thoâi duøng, chaúng neä chi.

Döôùi coäi tuøng xanh ngoài nheï nhoõm,

Thaêng bình moät khuùc quaù vui ñi!

Giaûi thích:

- Maëc yù chìm noåi, tuøy duyeân phoùng khoaùng.

- Khoâng ngoâng laùo xa hoa, khoâng caâu neä tieåu tieát.

- Loøng daï theânh thang, maëc nuùi röøng, maëc thaønh thò.

- Khoâng ngöôøi tri aâm, nhaøn nhaõ chæ töï bieát.

Luaän raèng:

Nhö Tam Toå baûo: “Chaúng theo duyeân coù. Chôù truï khoâng nhaãn. Moät loøng baèng phaúng. Laëng yeân töï heát.” Neân Trieäu Luaän noùi: “Do ñoù, Thaùnh nhaân nghó coù maø chaúng coù, ôû khoâng maø chaúng khoâng. Bôûi vaäy hoøa quang ñoàng traàn, khaép giaùp caû naêm thuù. Laëng leõ maø ñi qua, töï taïi maø ñi ñeán. Ñieàm ñaïm khoâng laøm maø khoâng gì chaúng laøm.” Ñaây laø baäc Thaùnh nhaân buoâng thoõng tay vì ngöôøi, quanh quaån trong naêm thuù ñeå tieáp hoùa chuùng sanh. Duø qua laïi maø khoâng coù töôùng qua laïi. Nhö ngaøi Phaät Quaû thì hoàn haäu maø ñoan trang. Ngaøi Dieäu Hæ thì raønh maïch maø bao la khoâng ngaèn meù. Ngaøi Cao Phong thì ñôn sô maø tinh nghieâm. Ngaøi Huyeãn Truï thì toû roõ maø saùng ngôøi. Neân noùi: Cöûa saâu kín tuy môû, maø söï öùng hieän cuûa baäc Thaùnh chaúng ñoàng (baûn), chaúng phaûi goác xöa thì khoâng do ñaâu hieän ra daáu nay (tích), chaúng phaûi daáu nay thì khoâng do ñaâu hieån baøy goác xöa. Goác xöa vaø daáu nay tuy khaùc, maø nghóa khoâng theå nghó baøn laø moät. Boán caâu tuïng “Khoâng ngaïi” naøy, yù ñaïi khaùi nhö treân.

GIAÛNG

Ñoïc baøi tuïng roài nhìn laïi böùc tranh quí vò thaáy con traâu ñaõ traéng, chæ coøn moät chuùt ñen ôû sau ñuoâi vaø luoân luoân ngoù trôû laïi ngöôøi muïc ñoàng, coøn chuù muïc ñoàng thì khoâng coøn baän taâm chaên traâu nöõa maø ngoài yeân treân taûng ñaù vui chôi thoåi saùo, ngaém hoa ngaém caûnh. Chaên traâu nhö theá naøy laø thaûnh thôi toät roài, thaûnh thôi nhö tieân khoâng coøn gì hôn nöõa. Chuùng ta tu ñeán ñöôïc choã naøy laø luùc raát thaûnh thôi khoâng coøn baän bòu gì caû.

Giaûi thích:

Giöõa trôøi yeân nguû coù lo gì laø ñeå noùi raèng ñeán choã naøy thì “maëc yù chìm noåi, tuøy duyeân phoùng khoaùng”, tuøy duyeân töï taïi khoâng coù gì keàm cheá, khoâng coù gì aâu lo.

Roi voït thoâi duøng chaúng neä chi. Ñeán ñaây “khoâng ngoâng laùo xa hoa, khoâng caâu neä tieåu tieát”. Ngoâng laø ngoâng cuoàng, laùo laø khoaùc laùc. Khoâng coøn ngoâng cuoàng khoaùc laùc xa hoa nöõa maø cuõng khoâng caâu neä tieåu tieát. Hai ñieåm naøy kieåm laïi thaät kyõ môùi thaáy yù nghóa raát hay, nghóa laø ngöôøi tu khi chöa ñeán nôi maø hoïc loùm ñöôïc ôû ñaâu ñoù roài ñem ra noùi om soøm, ñoù laø loái noùi ngoâng, noùi laùo chôù khoâng phaûi thaät cuûa mình. Chöõ xa hoa chæ cho khi naøo cuõng ñem vieäc beân ngoaøi ñeå khoe, cho raèng ta laø ñeïp laø hay... Nhö vaäy ngöôøi tu ñeán choã voâ ngaïi naøy khoâng coù tính caùch hoïc loùm ñeå khoe khoang noùi ngoâng cuoàng, cuõng khoâng coù laøm beà ngoaøi ñeå che maét thieân haï maø ñoù laø chính mình ñöôïc. Coøn söï vieäc ñeán thì khoâng caâu neä tieåu tieát, coù nhöõng chuyeän nhoû khoâng ñaùng, coù theå khoâng hôïp vôùi tö caùch ngöôøi tu nhöng caàn thì vaãn laøm chôù khoâng caâu neä. Nhö moät caâu chuyeän ôû Nhaät, coù hai vò Sö ñi ñeán bôø suoái, thaáy moät coâ gaùi maëc kimono muoán qua suoái nhöng khoâng loäi qua ñöôïc, coâ ñöùng boái roái khoâng bieát laøm sao. Vò Sö giöõ giôùi nghieâm ngaët thaáy nhöng boû ñi, coøn vò Sö khoâng caâu neä tieåu tieát thì naém coâ gaùi boû qua bôø suoái beân kia roài ñi. Neáu noùi theo trong ñaïo maø coá chaáp thì ñoù laø phaïm giôùi, vì Tyø-kheo khoâng ñöôïc naém ngöôøi nöõ boû qua suoái nhö vaäy. Theá neân vò Sö huynh khoâng baèng loøng, tuy hai ngöôøi tieáp tuïc ñi nhöng vò Sö huynh khoâng noùi tôùi ngöôøi Sö ñeä nöõa vì cho raèng Sö ñeä phaïm giôùi. Ñi moät ñoãi xa, ngöôøi Sö ñeä thaáy khoâng khí coù veû ngoät ngaït quaù môùi hoûi: Coù vieäc gì maø Sö huynh khoâng noùi chuyeän vôùi toâi? Ñaùp: Chuù phaïm giôùi maø noùi chuyeän gì! Sö ñeä ñaùp: Toâi boû coâ gaùi beân bôø suoái coøn Sö huynh mang coâ gaùi maõi tôùi ñaây! Vaäy trong hai ngöôøi ai laø ngöôøi thaûnh thôi? Ñoù laø ñeå chæ vì caâu neä tieåu tieát maø coù theå coù nhöõng chuyeän ñaùng laøm laïi khoâng laøm.

Laïi nhö trong tröôøng hôïp khaùc, khi ñi ñöôøng lôõ coù moät thieáu nöõ choùng maët ngaõ quò tröôùc mình maø khoâng coù ai ôû gaàn ñoù. Laø ngöôøi tu thaáy vaäy mình boû ñi hay laø theá naøo? Neáu boû ñi thì khoâng töø bi maø neáu ñôõ coâ daäy thì phaïm giôùi. Tröôøng hôïp ñoù raát khoù xöû. Neáu laø ngöôøi ñeán choã voâ ngaïi thì giaûi quyeát deã daøng. Coøn ñaén ño suy nghó, ñoù laø coøn coù ngaïi, maø coù ngaïi thì ñöøng laøm. Neáu khoâng coøn ñaén ño suy nghó, ñoù laø voâ ngaïi thì laøm khoâng coù sao. Nhôù nhö vaäy.

Döôùi coäi tuøng xanh ngoài nheï nhoõm. Nheï nhoõm laø göôïng dòch vì vaàn traéc. Nghóa laø döôùi coäi tuøng xanh ngoài raát thaûnh thôi. Ñaây ñeå noùi “Loøng daï theânh thang, maëc nuùi röøng, maëc thaønh thò”, duø nôi nuùi röøng, nôi thaønh thò, taâm vaãn thaûnh thôi töï taïi khoâng coù gì raøng buoäc, khoâng coù gì baän loøng.

Thaêng bình moät khuùc quaù vui ñi. Nghóa laø ngöôøi muïc ñoàng hay ngöôøi tu “khoâng ngöôøi tri aâm, nhaøn nhaõ chæ töï bieát”. Caâu naøy nghe hôi laï. Ngöôøi tu khoâng coù ngöôøi tri aâm roài nhaøn nhaõ chæ töï bieát laø theá naøo? Muïc ñoàng thoåi saùo cho ai nghe? Chæ coù con traâu vôùi chuù thoâi, nay khoâng baän taâm chaên traâu, thaûnh thôi thoåi saùo chôi, thoåi ñeå mình thöôûng thöùc chôù khoâng phaûi thoåi cho ngöôøi khaùc nghe, neân noùi khoâng ngöôøi tri aâm. Vì taâm thaûnh thôi töï taïi neân noùi “nhaøn nhaõ chæ töï bieát”. Ngöôøi tu ñeán ñaây thì coù nhöõng ñieåm ñaëc bieät. Thöôøng ñoái vôùi caûnh beân ngoaøi, thaáy caùi gì hay ñeïp chuùng ta thích hoaëc nghe tieáng gì laï, tieáng ñuøa côït chuùng ta cöôøi, söï vui cöôøi ñoù laø do duyeân vôùi ngoaïi caûnh. Coøn ngöôøi tu ñeán ñaây töï taâm thanh thaûn nheï nhaøng, luùc naøo cuõng thaûnh thôi töï taïi neân loøng vui, vì theá nhöõng ngöôøi tu coù khi ñi moät mình, cöôøi moät mình thaáy nhö khoâng bình thöôøng, nhöng thaät ra ñoù laø vui vôùi Töï taâm chôù khoâng phaûi do ngöôøi khaùc laøm mình vui. Nhö vaäy do taâm an nhieân töï taïi neân töï vui, ví nhö chuù muïc ñoàng caàm saùo thoåi moät mình vui chôi chôù khoâng coù tri aâm, khoâng ngöôøi beø baïn. Neáu ôû Thieàn vieän maø ngöôøi naøo cuõng vui ñöôïc nhö theá thì vui maø khoâng oàn. Coøn ñôïi ba boán ngöôøi duïm laïi noùi chuyeän roài cöôøi oàn leân môùi vui laø vui trong naùo ñoäng. Neáu taâm thanh thaûn an nhieân ñi ñaâu cuõng mæm cöôøi laø caùi vui töï taïi. Theá neân toâi thöôøng nhaéc Taêng Ni tu theá naøo maø ai nhìn maët mình thaáy luùc naøo cuõng vui. Trong loøng thaûnh thôi töï taïi thì göông maët nôû nuï cöôøi nheø nheï, luùc naøo cuõng cöôøi chôù khoâng böïc boäi, khoâng coù hai traïng thaùi: Moät traïng thaùi thì maët maøy aâu saàu, moät traïng thaùi thì ñi ñaâu cuõng nhìn xuoáng ñaêm ñaêm nhö tìm caây kim sôïi chæ rôùt döôùi ñaát. Traïng thaùi aâu saàu thì raát theá tuïc, traïng thaùi nhìn ñaêm ñaêm döôùi ñaát laø traïng thaùi cuûa ngöôøi tu luùc traâu ñang giöït daây muõi chaïy, neân phaûi chaêm chæ keàm giöõ ñeán queân nhöõng ngöôøi chung quanh. Coøn ñeán giai ñoaïn nhö treân laø khoâng coøn keàm giöõ, cuõng khoâng coù gì phaûi baän loøng, neân raát an nhieân töï taïi.

Luaän raèng:

Nhö Tam Toå baûo: “Chaúng theo duyeân coù. Chôù truï khoâng nhaãn. Moät loøng baèng phaúng. Laëng yeân töï heát.”

Nhöõng chöõ naøy raát laø khoù. “Chaúng theo duyeân coù, chôù truï khoâng nhaãn.” Nhaãn laø an truï. Noùi ñôn giaûn laø khoâng theo duyeân maø coù, cuõng chôù an truï choã khoâng, nghóa laø khoâng keït coù, khoâng maéc khoâng. Coù khoâng ñeàu khoâng dính keït laø choã naøy. Theá thöôøng ngöôøi ñôøi khi luaän baøn hoaëc noùi coù hoaëc noùi khoâng, noùi coù thì chaáp coù, noùi khoâng thì chaáp khoâng, thieân veà moät beân. Coøn ngöôøi tu ñeán choã naøy, taâm töï taïi roài thì hai beân coù khoâng ñeàu khoâng dính keït.

“Moät loøng baèng phaúng, laëng yeân töï heát.” Chæ coøn moät taâm thanh tònh an laønh töï heát, khoâng coù gì khaùc. Nhö vaäy neáu taâm khoâng coøn keït hai beân, coù khoâng hôn thua v.v... thì taâm an nhieân töï taïi, vui moät caùch hoàn nhieân khoâng caên cöù. Hieän giôø chuùng ta thaáy ôû theá gian neáu khoâng keït coù thì keït khoâng, khoâng keït hôn thì keït thua, cöù nhö vaäy maø taâm mình laêng xaêng loän xoän, khoâng an oån. Coøn ngöôøi tu ñeán choã naøy coù khoâng ñeàu khoâng dính maéc chæ laø moät taâm yeân tònh laëng leõ nhö nhö.

Neân Trieäu Luaän noùi: “Do ñoù, Thaùnh nhaân nghó coù maø chaúng coù, ôû khoâng maø chaúng khoâng. Bôûi vaäy hoøa quang ñoàng traàn, khaép giaùp caû naêm thuù. Laëng leõ maø ñi qua, töï taïi maø ñi ñeán. Ñieàm ñaïm khoâng laøm maø khoâng gì chaúng laøm.”

Ñaây daãn Trieäu Luaän noùi raèng: “Baäc Thaùnh nhaân nghó coù maø chaúng coù, ôû khoâng maø chaúng khoâng.” Taïi sao? Chuùng ta chæ caàn nhôù laïi caâu thô cuûa Thieàn sö Ñaïo Haïnh, Ngaøi noùi: “Coù khoâng nhö traêng ñaùy nöôùc.” Traêng in ñaùy nöôùc khoâng thaät coù hay thaät khoâng. Ñöùng beân bôø hoà thaáy hình aûnh maët traêng hieän döôùi ñaùy nöôùc, chuùng ta noùi coù hay noùi khoâng? Chæ boùng maët traêng döôùi ñaùy nöôùc cho ngöôøi khaùc thaáy laø noùi coù, nhöng khi chæ cho ngöôøi thaáy chuùng ta phaûi keát luaän ñaây laø boùng maët traêng, boùng thì khoâng phaûi khoâng, nhöng noùi coù maø khoâng coù. Maët traêng döôùi ñaùy nöôùc laø boùng chôù khoâng phaûi maët traêng thaät, nhö vaäy noùi laø khoâng, noùi khoâng maø chaúng phaûi thaät khoâng vì noù coù boùng. Thí duï boùng maët traêng cho taát caû chuùng ta hieåu raèng treân theá gian naøy vôùi con maét phaøm tuïc thì moãi vieäc moãi hình töôùng ñeàu laø thaät, nhöõng gì xaûy ra ñeàu thaät, coøn nhöõng gì khoâng xaûy ra ñeàu laø khoâng coù. Coù laø thaät coù, khoâng laø thaät khoâng theo quan nieäm cuûa hoï. Nhöng vôùi con maét Thaùnh nhaân thì caùi coù, caùi khoâng ôû theá gian ñeàu khoâng coù nghóa thaät. Taïi sao? Duyeân hôïp maø coù thì coù khoâng thaät coù, maø ñaõ laø duyeân hôïp thì coù hình coù töôùng, noùi khoâng cuõng khoâng ñöôïc. Cho neân coù hình coù töôùng thì vaãn laø coù maø coù trong theå khoâng, neân noùi coù maø cuõng laø khoâng. Baäc Thaùnh nhaân nhìn ñôøi thaáy caùc phaùp ñeàu do duyeân hôïp neân “nghó coù maø chaúng coù”, bieát duyeân hôïp taùnh khoâng, caùc söï vaät khoâng coù Theå taùnh nhöng duyeân hôïp thì coù, cho neân “ôû choã khoâng maø chaúng khoâng”. Do duyeân hôïp thì taïm coù, duyeân ly taùn thì taïm khoâng, hieåu ñöôïc leõ coù khoâng khoâng thaät nhö vaäy môùi hoøa quang ñoàng traàn.

“Hoøa quang ñoàng traàn”, quang laø aùnh saùng, traàn laø buïi. Nhö aùnh saùng maët trôøi roïi vaøo trong nhaø, chuùng ta thaáy trong aùnh saùng coù buïi laêng xaêng trong hö khoâng. Neáu choã naøo khoâng coù aùnh saùng laø khoâng thaáy buïi. AÙnh saùng laø ví duï cho trí tueä cuûa baäc Thaùnh, coøn buïi baëm laø ví duï cho haøng phaøm tuïc ôû theá gian, nhöng aùnh saùng laø aùnh saùng, buïi laø buïi. Buïi khoâng theå laøm cho aùnh saùng hoen oá, aùnh saùng cuõng khoâng laøm buïi tan naùt, hai caùi laãn nhau maø caùi naøo ôû phaïm vi caùi aáy. Thaùnh nhaân ôû trong traàn tuïc vôùi phaøm phu nhöng phaøm phu laø phaøm phu, Thaùnh nhaân laø Thaùnh nhaân, khoâng phaûi vì ôû chung vôùi phaøm phu roài Thaùnh nhaân bò nhieãm, bò dính. Ñoù laø ñeå noùi ngöôøi ñöôïc ñaïo ñeán choã töï taïi voâ ngaïi thì noùi xa laø ñi trong caùc coõi, noùi gaàn laø laãn loän trong phaøm tuïc, laøm taát caû Phaät söï maø khoâng dính, khoâng nhieãm, khoâng bò caùi phaøm tuïc laøm cho maát trí tueä. Theá neân “khaép giaùp caû naêm thuù”, töùc laø caùc vò naøy, noùi thaúng laø caùc vò Boà-taùt naøy, ñi trong naêm coõi ñeå giaùo hoùa chuùng sanh maø khoâng bò naêm coõi laøm khoå hay laøm cho nhô nhieãm, laên loän trong luaân hoài maø khoâng bò caûnh luaân hoài laøm phaûi mang theâm nghieäp ñen toái. “Laëng leõ maø ñi qua, töï taïi maø ñi ñeán”, qua moät caùch laëng leõ, ñeán moät caùch töï taïi. Laëng leõ ñi qua laø khi tòch, töï taïi maø ñeán laø khi sanh, töùc laø töû sanh moät caùch an laønh töï taïi khoâng phaûi bò nghieäp loâi, bò caûnh traàn keùo.

“Ñieàm ñaïm khoâng laøm maø khoâng gì chaúng laøm.” Ñieàm ñaïm laø an tònh, khoâng laøm maø caùi gì cuõng laøm. Khoâng laøm thì ñöôïc ngoài khoâng chôù ñaâu coù laøm gì, coøn neáu caùi gì cuõng laøm thì laêng xaêng maõi chôù ñaâu coù ngoài khoâng ñöôïc maø ñieàm ñaïm? Ñaây noùi roõ ngöôøi naøy, nhìn qua thaáy nhö hoï khoâng laøm gì nhöng thaät ra caùi gì hoï cuõng laøm. Taïi sao? Vì laøm maø khoâng bò caûnh chi phoái cho neân laøm maø khoâng böïc boäi lo laéng, khoâng sôï seät, thaáy hoï bình an töï taïi nhö khoâng laøm nhöng hoï laøm ñöôïc nhieàu vieäc. Hoï khoâng boàn choàn haáp taáp sôï seät cho neân khoâng laøm maø laøm ñöôïc taát caû. Coøn chuùng ta coù vieäc caàn laøm thì xoân xao, trong loøng lo laéng nghó tôùi ñöôïc maát hôn thua v.v... cho neân khoâng bao giôø ñöôïc ñieàm ñaïm, ñöôïc an nhieân vì vaäy thaáy nhö laøm thaät nhieàu. Coù nhieàu ngöôøi luùc naøo cuõng than coâng vieäc ña ñoan, maët maøy nhaên nhoù, thaáy nhö ngöôøi ñoù laøm nhieàu. Coù ngöôøi ñi ñaâu cuõng bình thaûn vui cöôøi thaáy nhö khoâng coù chuyeän gì. Chuùng ta phaûi xeùt laïi, ñöøng thaáy ngöôøi nhíu maøy nhaên maët than coâng vieäc ña ñoan thì noùi ngöôøi ñoù lo nhieàu laøm nhieàu, coøn ngöôøi thaûnh thôi töï taïi vui cöôøi thì noùi khoâng laøm gì caû, chöa haún nhö vaäy. Coù ngöôøi thaáy nhö lo laém, tính toaùn laém maø roát cuoäc khoâng laøm ñöôïc gì heát, coøn coù ngöôøi thaûnh thôi töï taïi maø vaãn laøm ñöôïc raát nhieàu. Theá neân ñoái vôùi ngöôøi phaøm tuïc, khi laøm vieäc gì hoï hieän töôùng laêng xaêng lo laéng nhö laøm nhieàu laém. Coøn ñoái vôùi baäc Thaùnh nhaân thì caùc ngaøi ung dung töï taïi thaáy nhö khoâng laøm gì nhöng thaät laø caùc ngaøi laøm cho taát caû chuùng sanh.

Ñaây laø baäc Thaùnh nhaân buoâng thoõng tay vì ngöôøi, quanh quaån trong naêm thuù ñeå tieáp hoùa chuùng sanh.

Buoâng thoõng tay nghóa laø thaû tay ñi thaûnh thôi. Laøm vieäc gì maø chuùng ta chaáp chaët ñoù laø naém, coøn laøm maø khoâng chaáp laø buoâng. Nhö vaäy laøm taát caû maø khoâng chaáp moät caùi gì ñoù laø buoâng thoõng tay, ñi ñaâu cuõng khoâng dính maéc. Coøn laøm maø baùm chaët thì caû ngaøy luoân dính maéc khoâng ñöôïc an oån. Caùc ngaøi buoâng thoõng tay töùc laø khoâng coá chaáp, do khoâng coá chaáp neân môùi ñi quanh quaån trong naêm thuù ñòa nguïc, ngaï quæ, suùc sanh, ngöôøi, trôøi ñeå tieáp hoùa chuùng sanh, qua laïi töï taïi khoâng dính maéc. Ñoái vôùi chuùng ta ñöøng noùi laø ñi trong nhöõng con ñöôøng khoù ñoù, giaû söû nhö moät ngöôøi tu coù chuøa chieàn, coù ñeä töû, coù löông thöïc no aám maø baûo vaøo trong xoùm ñoàng baøo thieåu soá caát moät am tranh ôû ñeå giaùo hoùa hoï thì coù ñi deã daøng khoâng? Vì mình ñang coù maø baûo boû caùi coù ñoù ñeå ñeán moät nôi khoâng coù gì heát thì khoâng phaûi laø vieäc deã, huoáng laø töø moät vò Thaùnh maø ñi vaøo trong ñòa nguïc, ngaï quæ thì ñoù laø vieäc quaù naëng neà, theá maø caùc ngaøi ñi qua laïi trong ñoù ñeå giaùo hoùa thì bieát caùc ngaøi khoâng chaáp baát cöù moät ñieàu gì neân môùi ñöôïc nhö vaäy.

Duø qua laïi maø khoâng coù töôùng qua laïi. Nhö ngaøi Phaät Quaû thì hoàn haäu maø ñoan trang. Ngaøi Dieäu Hæ thì raønh maïch maø bao la khoâng ngaèn meù. Ngaøi Cao Phong thì ñôn sô maø tinh nghieâm. Ngaøi Huyeãn Truï thì toû roõ maø saùng ngôøi.

Ñaây laø Thieàn sö Quaûng Trí daãn caùc vò Thieàn sö ôû Trung Hoa. Ngaøi Phaät Quaû töùc laø Thieàn sö Vieân Ngoä Phaät Quaû, Ngaøi hoàn haäu maø ñoan trang; Ngaøi Dieäu Hæ töùc laø ngaøi Ñaïi Hueä thì raønh maïch maø bao la khoâng ngaèn meù, töùc laø phaân tích roõ raøng maø luùc naøo cuõng coù caùi taâm bao la roäng lôùn; ngaøi Cao Phong thì ñôn sô maø tinh nghieâm, ngaøi Cao Phong raát laø ñôn giaûn maø tinh nghieâm; coøn ngaøi Huyeãn Truï thì toû roõ maø saùng ngôøi, luùc naøo cuõng raønh reõ saùng ngôøi.

Neân noùi: Cöûa saâu kín tuy môû, maø söï öùng hieän cuûa baäc Thaùnh chaúng ñoàng (baûn), chaúng phaûi goác xöa thì khoâng do ñaâu hieän ra daáu nay (tích), chaúng phaûi daáu nay thì khoâng do ñaâu hieån baøy goác xöa.

Ngaøi noùi theâm cho roõ raèng: Cöûa saâu kín tuy môû maø söï öùng hieän cuûa caùc baäc Thaùnh chaúng ñoàng, nghóa laø choã ñi trong hoaøn caûnh ñaëc bieät, hoaëc hieän thaân trong loaøi naøy hoaëc trong chuùng sanh kia, maø söï öùng hieän cuûa caùc ngaøi khoâng ñoàng. Chæ ngay trong theá giôùi chuùng ta hieän nay, nhö Luïc toå Hueä Naêng nghe moät caâu kinh lieàn ngoä ñaïo thì Ngaøi tu ñaõ bao nhieâu ñôøi roài? Ngöôøi ta goïi Ngaøi laø nhuïc thaân Boà-taùt, vaäy Ngaøi coù phöôùc nhieàu ít maø laïi sanh trong gia ñình ngheøo khoå phaûi laøm tieàu phu ñoán cuûi? Thöôøng ngöôøi sanh trong gia ñình ngheøo khoå laø ngöôøi ít phöôùc, nhö phaøm phu chuùng ta ít phöôùc, coøn Ngaøi laø Boà-taùt laøm sao ít phöôùc ñöôïc? Coøn nhöõng vò Vua thôøi ñoù, laøm Vua thì töï nhieân laø coù phöôùc roài, vaäy taïi sao nghe caâu kinh maø khoâng ngoä? Vaäy ai coù phöôùc hôn ai? Ñoù laø ñieåm maø chuùng ta phaûi löu taâm ñeå thaáy raèng caùc ngaøi khi ñeán choã töï taïi roài, luùc thì sanh laøm ngöôøi ngheøo cuøng khoán khoå phaùt taâm ñi tu, khi thì sanh trong ñòa vò quan chöùc phaùt taâm ñi tu, khi thì sanh ôû ñòa vò Vua roài phaùt taâm ñi tu, haïng ngöôøi naøo cuõng coù caùc ngaøi öùng hieän. Nhö vaäy trong cöûa saâu kín thì khoâng coù khaùc maø tuøy nguyeän caùc ngaøi hieän ra coù khaùc. Ñöøng nghó ngöôøi sanh trong hoaøn caûnh thieáu thoán ngheøo ñoùi roài ñi tu laø ít phöôùc, coù theå ñoù laø söï ra ñôøi ñeå laøm duyeân ñoä sanh, coù ngöôøi sanh trong caûnh giaøu sang roài ñi tu cuõng laø duyeân ñoä sanh. Quan nieäm cuûa Boà-taùt laø muoán cho ngöôøi theá gian khoâng coù maëc caûm laø chæ coù haïng ngöôøi naøo ñoù môùi tu ñöôïc, coøn haïng ngöôøi khaùc tu khoâng ñöôïc. Nhö vaäy töø vua quan trí thöùc ñeán bình daân haïng naøo tu cuõng ñöôïc, haïng naøo cuõng coù theå giaùc ngoä thaønh Phaät. Ñoù laø troïng taâm cuûa vieäc Boà-taùt giaùo hoùa. Theá neân ôû ñaây noùi roõ cho chuùng ta thaáy chuyeän ñeán cuûa caùc ngaøi coù sai bieät, ñöøng nghó moïi vieäc ñeàu nhö nhau. Do ñoù toâi coù ngaïc nhieân veà vieäc ôû Taây Taïng caùc vò Phaät soáng ra ñôøi roài tòch, caùc ñeä töû ñi tìm vò taùi sanh trôû laïi ñöa leân ñòa vò Phaät soáng nöõa, maø Phaät soáng ôû moät choã maõi, toâi ngaïc nhieân ôû ñieåm ñoù vì trong kinh Phaät khoâng cho pheùp chuùng ta thaáy nhö vaäy, chæ caùc Boà-taùt tuøy choã ra ñôøi ñeå caûnh tænh chuùng sanh ôû moät giai caáp naøo, duø cao duø thaáp, ñi tu cuõng ñeàu coù theå ngoä ñaïo thaønh Phaät. Ñoù laø tinh thaàn bình ñaúng cuûa Boà-taùt, neân ôû ñaây muoán noùi cho chuùng ta hieåu nhö vaäy.

“Chaúng phaûi goác xöa thì khoâng do ñaâu hieän ra daáu nay.” Khoâng phaûi goác xöa thì khoâng coù hieän hình thöùc ngaøy nay. Neáu ngaøy xöa Toå Hueä Naêng chöa töøng tu thì thôøi nay nghe moät caâu kinh coù ngoä ñöôïc khoâng? Dó nhieân laø ñaõ tu neân thôøi nay nghe moät caâu kinh môùi ngoä, ñoù laø goác xöa môùi hieän ra daáu nay, chôù khoâng phaûi boãng döng maø ñöôïc. Theá neân taát caû vieäc laøm cuûa chö Boà-taùt, cuûa caùc Thieàn sö ñeàu töø goác ban ñaàu tu haønh saün roài, neân sau tuøy duyeân sanh ra nôi naøo, haïng naøo cuõng ñeàu coù hieän töôïng sôùm thöùc tænh ñeå tu haønh giaùo hoùa chuùng sanh.

“Chaúng phaûi daáu nay thì khoâng do ñaâu hieån baøy goác xöa.” Neáu chuùng ta khoâng thaáy ñöôïc hieän töôïng Toå Hueä Naêng nghe moät caâu kinh maø ngoä thì chuùng ta laøm sao bieát ñöôïc Ngaøi ñaõ tu nhöõng ñôøi veà tröôùc, nhôø Ngaøi nghe moät caâu kinh maø ngoä, chuùng ta bieát Ngaøi ñaõ tu haønh nhieàu ñôøi. Nhö vaäy töø vieäc nay maø phaêng laïi goác xöa, roài töø goác xöa maø hieän ra vieäc nay.

Goác xöa vaø daáu nay tuy khaùc, maø nghóa khoâng theå nghó baøn laø moät. Trong cuoäc soáng naøy, hieän töôïng ra ñôøi cuûa caùc vò Boà-taùt thaät laø khoâng theå nghó baøn. Choã khoâng theå nghó baøn thì khoâng coù hai maø goác xöa daáu nay thaáy nhö coù hai.

Boán caâu tuïng “Khoâng ngaïi” naøy, yù ñaïi khaùi nhö treân. Boán caâu tuïng naøy yù noùi nhö vaäy, nghóa laø ngöôøi tu ñeán choã voâ ngaïi roài thì trong cuoäc ñôøi naøy vaø nhöõng ñôøi sau lieân tuïc giaùo hoùa chuùng sanh khoâng ngaên ngaïi, duø ôû hoaøn caûnh naøo hay nôi choán naøo cuõng ñeàu töï taïi.

	]

	THIỀN TÔNG VIỆT NAM