LUAÄN GIAÛI THI TUÏNG

MÖÔØI BÖÙC TRANH CHAÊN TRAÂU

H.T THÍCH THANH TÖØ

BAØI TUÏNG IX: SOI MOÄT MÌNH

Giaùc thieân hoaûng loä – RIEÂNG CHIEÁU (ÑOÄC CHIEÁU)

AÂm:

            Ngöu nhi voâ xöù muïc ñoàng nhaøn,

            Nhaát phieán coâ vaân bích chöôùng gian.

            Phaùch thuû cao ca minh nguyeät haï,

            Qui lai du höõu nhaát truøng quan.

Taïm dòch:

            Con traâu vaéng boùng muïc ñoàng nhaøn,

            Moät maûnh maây ñôn nuùi chaén ngang.

            Voã nhòp döôùi traêng cao tieáng haùt,

            Trôû veà coøn coù moät lôùp ngaên.

Giaûi thích:

- Lìa chaáp y tha, chöùng trí phaùp khoâng.

- Hoaëc vi teá ñaõ heát, lyù tinh dieäu chöa troøn.

- Môùi ñöôïc queâ nhaø thaät tin chaéc, trôû laïi nôi ñaàu bôø sanh töû.

- Vieäc vöôït leân treân sanh töû caàn bieát roõ, troïn ôû ngoaøi nuùi xanh.

Luaän raèng:

Ñaây chính laø taâm roãng rang chieáu soi moät mình, chaúng ngaên ngaïi nôi ñaïo. Cuõng nhö ngöôøi huyeãn, ngöïa goã, tình thöùc ñeàu khoâng, môùi hay thoõng tay vaøo chôï, chuyeån thaân vaøo trong dò loaïi. Phaûi bieát nieàm vui naøy khoâng phaûi laø nieàm vui cuûa tình thöùc queân nieäm khoâng coøn bieát gì, maø chính laø nieàm vui cuûa chaân thaät thanh tònh voâ vi. Cuõng nhö trong cöûa Khoång, oâng Nhan Hoài vui nôi ngoõ heïp maø chaúng thay ñoåi, oâng Taêng Saâm ôû ñaøn Vuõ Vu ngaâm vònh maø trôû veà, ñeàu mang ñöôïc nieàm vui chaân khoâng voâ sanh naøy. Ngöôøi xöa noùi: Laø nam laø nöõ thaûy tu ñöôïc, hoaëc trí hoaëc ngu ñeàu coù phaàn. Chæ hay hoài quang phaûn chieáu, môùi bieát baûn theå nguyeân khoâng. Neân noùi: Moät hoøn ngoïc saùng suûa saïch buïi thì linh ñaøi choùi röïc tôï göông soi. Ñoàng töû saùng toû heát maøng che, thì xem laïi trôøi trong khoâng coù hoa. Boán caâu tuïng “Soi moät mình” naøy, yù ñaïi khaùi nhö treân.

GIAÛNG

Muïc thöù chín laø “Soi moät mình”. Trong böùc tranh döôùi, chuù muïc ñoàng ñöùng chôi, giô tay nhìn traêng nhìn maây. Coøn hình treân laø moät vò Taêng ñeán ñaây roài thích quaù voã tay cöôøi. Hình aûnh vò Taêng noùi: Nay môùi giaùc ngoä traàn lao laø giaác moäng maø mình nhaän ñöôïc haït chaâu. Trong aùo nhô nhaän ñöôïc haït chaâu, toâi thöôøng duï laø trong ñoáng raùc löôïm ñöôïc haït chaâu neân raát vui thích.

Ñeán ñaây döôùi boùng traêng thaûnh thôi voã tay haùt chôi. Taïi sao ñöôïc thaûnh thôi? Vì ñaõ laøm muïc ñoàng chaên giöõ traâu maø ñeán ñaây traâu maát tieâu roài, khoâng coøn traâu ñeå chaên neân thaûnh thôi ngoù trôøi maây haùt chôi. Ñoù laø hieän töôïng khoâng coøn baän taâm ñoái vôùi caûnh, chæ coøn moät trí ñoäc laäp khoâng coù gì ngaên trôû loâi keùo neân noùi laø nhaøn, goïi laø ñoäc chieáu töùc rieâng moät mình soi.

Giaûi thích:

Con traâu vaéng boùng muïc ñoàng nhaøn laø “lìa chaáp y tha, chöùng trí phaùp khoâng”. Trong Duy thöùc cuõng nhö trong kinh Laêng-giaø noùi ba taùnh (tam taùnh), taùnh thöù nhaát laø Bieán keá sôû chaáp, taùnh thöù hai laø Y tha khôûi, taùnh thöù ba laø Vieân thaønh thaät. Ngöôøi chaên traâu tôùi choã traâu maát coøn chaên thì lìa caùi chaáp y tha töùc laø lìa caùi chaáp Y tha khôûi, chöùng ñöôïc trí Phaùp khoâng. Tu thì phaûi ñaït hai trí Nhaân khoâng vaø Phaùp khoâng. Nhöõng ngöôøi tu theo Thanh vaên phaù ñöôïc ngaõ chaáp töùc laø Nhaân khoâng maø chöa phaù ñöôïc phaùp chaáp. Ñeán khi lìa ñöôïc chaáp y tha laø phaù ñöôïc phaùp chaáp neân goïi laø Phaùp khoâng. Nhö vaäy baäc tu haønh ñeán ñaây ñaõ lìa ñöôïc chaáp y tha, chöùng ñöôïc trí Phaùp khoâng.

Bieán keá sôû chaáp taùnh laø chæ keû phaøm phu meâ muoäi khoâng thaáy ñöôïc leõ thaät. Trong Duy thöùc hoïc thöôøng ví duï nhö ban ñeâm chuùng ta ñi thaáy sôïi daây luoät boû ngang ñöôøng, chuùng ta töôûng laø con raén, ñoù laø Bieán keá sôû chaáp töùc caùi chaáp khoâng coù leõ thaät, chaáp moät caùch sai laàm. Hoaëc laø thaáy moät goác caây ñen beân veä ñöôøng, chuùng ta noùi laø ma hoaëc coù ngöôøi nuùp. Vì meâ muoäi thaáy khoâng ñuùng leõ thaät, chuùng ta chaáp vaøo ñoù roài sanh ra yù nieäm sai laàm neân goïi laø Bieán keá sôû chaáp taùnh, ñoù laø caùi meâ muoäi cuûa phaøm phu.

Ñeán baäc tu haønh Boà-taùt ñaïo thì thaáy taát caû phaùp do nhaân duyeân tuï hoäi thaønh, khoâng coù moät phaùp thaät, nhö kinh Kim Cang noùi “taát caû phaùp töùc chaúng phaûi taát caû phaùp”. Taát caû phaùp do nhaân duyeân hoïp laø y tha, y laø nöông, tha laø caùi khaùc, vaät khaùc. Moãi söï vaät thaønh töïu laø töø caùc nhaân khaùc hoïp laïi thaønh chôù khoâng phaûi moät neân goïi laø Y tha khôûi. Thaáu ñaït ñöôïc lyù nhaân duyeân, bieát roõ caùc phaùp khoâng thaät goïi laø chöùng trí Phaùp khoâng, chöùng ñöôïc trí thaáy caùc phaùp laø khoâng. Ñoù laø ñaõ vöôït böïc, khoâng chæ phaù ngaõ chaáp maø ñi tôùi phaù luoân caû phaùp chaáp. Ñoù laø Boà-taùt haïnh, tieán khaù cao roài. Khi naøo ñeán Vieân thaønh thaät taùnh thì môùi hoaøn toaøn. Vieân laø troøn, töùc laø hoaøn toaøn thaáy ñöôïc söï thaät cuûa caùc phaùp, khoâng coøn sai soùt, khoâng coøn phaân bieät quaùn chieáu gì nöõa goïi laø Vieân thaønh thaät töùc laø ñeán choã troøn ñaày ñuùng nhö thaät. Nhö vaäy muïc thöù chín naøy laø töông ñöông vôùi baäc phaù ñöôïc chaáp ngaõ chaáp phaùp, nhöng ñaây nghieâng veà phaùp chaáp hôn.

Moät maûnh maây ñôn nuùi chaén ngang. Tuy vaäy maø ñeán ñaây cuõng coøn coù moät maûnh maây chaén ngang nuùi, tìm ñöôøng veà cuõng coøn chuùt trôû ngaïi, neân giaûi thích “Hoaëc vi teá ñaõ heát, lyù tinh dieäu chöa troøn”. Hoaëc vi teá laø meâ laàm vi teá ñaõ saïch nhöng choã tinh dieäu chaân thaät chöa troøn ñuû neân noùi coøn moät chuùt maây chaén ngang chöa thaáy ñöôïc suoát ngoïn nuùi.

Voã nhòp döôùi traêng cao tieáng haùt laø “môùi ñöôïc queâ nhaø thaät tin chaéc, trôû laïi nôi ñaàu bôø sanh töû”. Ñeán ñaây laø trôû veà tôùi queâ nhaø neân vui thích ca haùt chôi. Nhöng choã naøy môùi ñöôïc thaät tin chaéc ñaây laø queâ nhaø mình, maø “trôû laïi nôi ñaàu bôø sanh töû” laø ñeán ñaàu cuûa bôø sanh töû chôù chöa nhaûy qua khoûi.

Trôû veà coøn coù moät lôùp ngaên laø “vieäc vöôït leân treân sanh töû caàn bieát roõ, troïn ôû ngoaøi nuùi xanh”. Coøn moät lôùp ngaên töùc laø phaûi nhaûy vöôït qua khoûi lôùp ngaên môùi ra khoûi sanh töû. Nhö vaäy quí vò thaáy ñöôøng tu daøi thaêm thaúm. Ví duï nhö con ñöôøng naøy daøi khoaûng möôøi ngaøn caây soá, thì chuùng ta ñi ñöôïc bao nhieâu caây roài? ÔÛ ñaây coù ngöôøi gioûi chaân, coù ngöôøi yeáu chaân, ngöôøi naøo ñi ñöôïc moät ngaøn caây chöa hay laø môùi ñöôïc naêm, möôøi caây?

Luaän raèng:

Ñaây chính laø taâm roãng rang chieáu soi moät mình, chaúng ngaên ngaïi nôi ñaïo. Cuõng nhö ngöôøi huyeãn, ngöïa goã, tình thöùc ñeàu khoâng, môùi hay thoõng tay vaøo chôï, chuyeån thaân vaøo trong dò loaïi.

Tu ñeán choã naøy khoâng coøn caûnh ñeå chaên giöõ nöõa, chæ coøn moät mình töùc laø chæ coøn moät trí soi saùng khoâng ngaên ngaïi.

“Cuõng nhö ngöôøi huyeãn, ngöïa goã, tình thöùc ñeàu khoâng, môùi hay thoõng tay vaøo chôï, chuyeån thaân vaøo trong dò loaïi.” Tu ñeán ñaây laø taâm nhö nhö neân gioáng nhö ngöôøi huyeãn, ngöïa goã, nhö hieän nay chuùng ta noùi gioáng nhö ngöôøi maùy. Tình thöùc ñeàu khoâng laø khoâng coøn tình thöùc phaân bieät nöõa. Khi khoâng coøn tình thöùc phaân bieät môùi thoõng tay vaøo chôï. ÔÛ ñaây ai coù khaû naêng buoâng thoõng tay vaøo chôï? Theá maø thænh thoaûng thaáy coù moät hai thaày ngoài quaùn röôïu, neáu hoûi sao thaày tu maø coøn ngoài quaùn röôïu, thì thaày ñaùp toâi thoõng tay vaøo chôï maø! Thoõng tay vaøo chôï maø tình thöùc chöa queân neân bò ngöôøi coät tay! Ñoù laø choã chöa bieát söùc cuûa mình. Phaûi bieát roõ tình thöùc ñeàu khoâng thì môùi thoõng tay vaøo chôï. “Chuyeån thaân trong dò loaïi” töùc laø ñi trong caùc loaøi khaùc, nhöng noùi gaàn laø coù theå ñoàng söï trong taát caû ngaønh ngheà (moät trong Töù nhieáp phaùp cuûa Boà-taùt haïnh) nhö coù theå laøm thôï moäc, thôï hoà v.v... maø khoâng coù gì chöôùng ngaïi.

Phaûi bieát nieàm vui naøy khoâng phaûi laø nieàm vui cuûa tình thöùc queân nieäm khoâng coøn bieát gì, maø chính laø nieàm vui cuûa chaân thaät thanh tònh voâ vi.

Nay giaûi thích hai nieàm vui. Nieàm vui cuûa chuùng ta ngaøy nay laø nieàm vui cuûa tình thöùc, töùc laø nieàm vui cuûa phaân bieät. Vöøa qua coù quí vò beân Coâng giaùo ñeán noùi chuyeän, khi saép veà quí vò hoûi toâi moät caâu: Thöa Thaày chö Taêng ôû ñaây coù xem ñaù banh khoâng? Toâi cöôøi noùi: Thích xem ñaù banh laø thích söï hôn thua. Neáu beân ta thaéng thì voã tay, beân ta thua thì buoàn. Nhö vaäy laø chuùng ta ham vui nôi söï ñöôïc maát, söï thaéng baïi. Ngöôøi ñöôïc thì vui, ngöôøi maát thì buoàn, ngöôøi thaéng thì möøng, ngöôøi baïi thì khoå, ñoù laø vui trong söï buoàn khoå cuûa ngöôøi, ngöôøi tu khoâng thích ñieàu ñoù. Toâi noùi ñoái vôùi chuùng toâi thì chuyeän vui ñoù “taøo lao” laém, chuùng toâi khoâng thích. Quí vò aáy ñeàu cöôøi. Nhö vaäy nieàm vui trong tình thöùc laø vui cuûa ñöôïc maát hôn thua. Ñoù laø nieàm vui taïm bôï, vui cöôøi ñoù roài buoàn ñoù, khoâng phaûi vui chaân thaät. Coøn nieàm vui cuûa ngöôøi tu laø nieàm vui cuûa Taâm chaân thaät thanh tònh. Soáng vôùi Taâm thanh tònh chaân thaät roài, göông maët töôi nhö mæm cöôøi maø khoâng cöôøi. Quí vò thaáy töôïng Phaät coù luùc naøo buoàn khoâng? Nieàm vui cuûa ngöôøi tu laø nhö vaäy. Coøn vui cöôøi ha haû thì moät laùt seõ khoùc. Ñoù laø hai nieàm vui khaùc nhau cuûa ñaïo vaø cuûa traàn tuïc.

Cuõng nhö trong cöûa Khoång, oâng Nhan Hoài vui nôi ngoõ heïp maø chaúng thay ñoåi, oâng Taêng Saâm ôû ñaøn Vuõ Vu ngaâm vònh maø trôû veà, ñeàu mang ñöôïc nieàm vui chaân khoâng voâ sanh naøy. Ngöôøi xöa noùi: Laø nam laø nöõ thaûy tu ñöôïc, hoaëc trí hoaëc ngu ñeàu coù phaàn. Chæ hay hoài quang phaûn chieáu, môùi bieát baûn theå nguyeân khoâng.

Ngöôøi nam ngöôøi nöõ, keû trí ngöôøi ngu ñeàu tu ñöôïc, khoâng phaân bieät ai, chæ coát laø phaûi bieát xoay laïi chieáu soi chính mình. Do chieáu soi laïi chính mình môùi bieát baûn theå voán khoâng coù taát caû tình nieäm, yù nieäm maø chæ laø moät baûn theå nguyeân khoâng.

Neân noùi: Moät hoøn ngoïc saùng suûa saïch buïi thì linh ñaøi choùi röïc tôï göông soi. Moät hoøn ngoïc saùng suûa khoâng dính buïi ñeå treân ñaøi linh thì noù saùng soi khaép caû boán phöông.

Ñoàng töû saùng toû heát maøng che. Ñoàng töû laø con ngöôi, con ngöôi cuûa mình saùng toû khoâng coù maøng che. Neáu coù maøng che thì khoâng saùng.

Thì xem laïi trôøi trong khoâng coù hoa. Khoâng coù hoa laø khoâng coù hoa ñoám. Khi maét saùng khoâng coù maøng che môùi thaáy trôøi trong khoâng coøn hoa ñoám nöõa. Neáu maét beänh thì nhìn ra ngoaøi trôøi naéng thaáy hoa ñoám laêng xaêng. Ngöôøi tu khi taâm saïch taát caû tình chaáp ñieân ñaûo môùi thaáy ñöôïc caùi chaân thaät, maø thaáy ñöôïc caùi chaân thaät laø ñeán choã hoaøn toaøn trong saùng.

Boán caâu tuïng “Soi moät mình” naøy, yù ñaïi khaùi nhö treân. Nhö vaäy boán caâu tuïng noùi roõ raèng taát caû chuùng ta tu ñeán ñaây thì moïi vieäc ñeàu ñöôïc trong saùng, nhöng coøn moät choã caùch, töùc laø môùi tôùi ñaàu ñöôøng sanh töû chôù chöa nhaûy khoûi möùc sanh töû.

]

THIỀN TÔNG VIỆT NAM