Kinh sach

PHAÀN II: TOÅNG LUAÄN VEÀ TÖÔÙNG VIEÂN GIAÙC TÒCH QUANG

VAØ THEÅ CHAÂN KHOÂNG DIEÄU HÖÕU

Laø baäc moät nhaûy thaúng vaøo thì khoâng phaûi nhoïc roi voït, loâi keùo veà, maø traâu traéng vaãn sôø sôø saün vaäy, chaúng rôi vaøo giai caáp, trong saùt-na döùt baët caû naêng vaø sôû. Vaäy thì tranh veõ trôû thaønh moùn haøng eá, baøi tuïng thaønh laø lôøi thöøa, huoáng chi noùi thaúng, baøn thaúng ñaáy ö! Neáu khieán nhoùm ngöôøi naøy xem qua, aét phaûi moät phen töùc cöôøi.

Treân leõ thaät maø luaän thì, noùi cuõng chaúng ñöôïc, nín cuõng chaúng ñöôïc, duø noùi nín caû hai ñeàu queân cuõng khoâng dính daùng gì. Taïi sao? Vì quang minh cuûa coå Phaät, phong thaùi cuûa Tieân ñöùc, moãi moãi ñeàu töø trong khoâng ham muoán khoâng nöông töïa maø phaùt hieän ra. Hoaëc voøi voïi cao voùt troïn khoâng theå baùm víu. Hoaëc bao truøm laãn hôïp troïn khoâng theå nhìn thaáy. Cuoái cuøng chaúng ñoùng cöùng moät choã, chaúng raøng buoäc ôû hai ñaàu, khoâng phaûi maø khoâng gì chaúng phaûi, khoâng quaáy maø khoâng gì chaúng quaáy. Ñöôïc cuõng khoâng choã ñöôïc, maát cuõng khoâng choã maát. Chaúng töøng caùch ra moät maûy loâng, chaúng töøng dôøi ñoåi moät sôïi toùc. Saùng ngôøi loái xöa chaúng thuoäc nôi saâu maàu. Ngay maët ñem laïi, nhöng thoaùng ñoù lieàn qua maát. ÔÛ vò chaúng chaùnh, ñaâu rôi vaøo ñöôøng taø. Chaúng ñi giöõa trôøi theânh thang, naøo rôi vaøo loái nhoû. Xoay ñaàu maø chaúng gaëp, chaïm maét maø khoâng ñoái dieän, moät nieäm xem khaép, theânh thang roãng laëng. Toâng yeáu naøy ngaøn Thaùnh chaúng truyeàn, chính ngay ñoù roõ bieát, ngay ñaây vöôït leân. Caàn bieát Phaùp thaân khoâng coù hình töôùng, chaúng theå ñem aâm thanh caàu. Dieäu ñaïo khoâng lôøi noùi, chaúng theå ñem danh töï hoäi. Daãu cho vöôït leân treân Phaät Toå, vaãn coøn rôi theàm böïc, duø laø noùi dieäu baøn huyeàn, troïn dính treân moâi löôõi vaäy thoâi.

Töôùng troøn naøy, chính laø dieäu ñaïo nhaát thöøa toái thöôïng, baäc trí coù theå ñem thöïc haønh, khi coâng ñöùc ñaày ñuû lieàn vöôït leân vieân ñoán, aùnh saùng thanh tònh soi khaép, cuøng Phaät khoâng khaùc. Song töï taùnh thanh tònh lieàn laø Phaät Voâ Caáu, töï taùnh nhö nhö lieàn laø Phaät Töï Taïi, töï taùnh chaúng meâ môø lieàn laø Phaät Quang Minh, töï taùnh kieân coá lieàn laø Phaät Baát Hoaïi, taát caû Phaùp thaân chö Phaät ñeàu chaúng theå noùi naêng toät ñeán ñöôïc, chæ moät Chaân taùnh thoâi. Taùnh töùc laø Taâm, Taâm töùc laø Phaät, nhö Phaät xöa khi môùi thaønh cuõng khoâng coù hai theå. Chö Phaät nhö töôïng Phaät ñuùc baèng vaøng ñaõ thaønh, chuùng sanh nhö quaëng vaøng chöa thaønh töôïng. Nhö ñaõ thaønh vaø chöa thaønh ñeàu chia ra coù tröôùc sau, nhöng theå vaøng thì thuûy chung troïn khoâng coù sai khaùc. Neân kinh Vieân Giaùc noùi: “Ñaõ thaønh vaøng roøng roài thì khoâng trôû laïi laøm quaëng. Duø traûi qua thôøi gian khoâng cuøng taän, taùnh vaøng vaãn chaúng hoaïi.” Nguyeân taùnh vaøng naøy ngöôøi ngöôøi cuõng coù, ai ai cuõng ñuû, cho ñeán chuùng sanh trong caû möôøi phöông ñeàu coù Phaät taùnh kim cang, trôøi ñaát vaïn vaät thì ñeàu goàm ñuû Phaùp thaân Nhö Lai cuûa chuùng ta vaäy. Neáu nhö ngöôøi hoïc tu haønh thaønh töïu, ñeán ñòa vò naøy, môùi roõ bieát trôøi ñaát cuøng ta ñoàng coäi nguoàn, muoân vaät cuøng ta ñoàng moät theå, khaép phaùp giôùi laø Nhö Lai taïng, toät quaû ñaát laø thaân Phaùp vöông. Nôi meù chaân thaät voán khoâng sai khaùc, thaønh ñaïo cuøng moät luùc vôùi chö Phaät trong ba ñôøi. Chaân khoâng voán bình ñaúng, möôøi saùu loaøi sanh ñoàng moät ngaøy vaøo Nieát-baøn. Phaûi bieát Phaùp thaân raát to lôùn, hö khoâng duø roäng cuõng khoù bao heát theå cuûa noù. Neân Chaân taâm thaät laø vi dieäu vaäy. Quæ thaàn cuõng khoâng ai löôøng ñöôïc cô cuûa noù. Cuøng toät meù vò lai laø moät ngaøy ñeâm, taän bieån vi traàn laø moät saùt-na. Töø tröôùc ñeán giôø khoâng caùi gì maø noù chaúng gom giöõ heát. Neân Nhò Toå noùi: "Nguyeân veïn laønh laën thaønh caùi aáy, ñôøi ñôøi kieáp kieáp chaúng ñoåi dôøi. Trôøi ñaát coù hoaïi maø caùi aáy chaúng hoaïi. Caùi aáy vöøa laø Chaân ngaõ, vöøa laø Chaân nhö, vöøa laø Chaân theå, vöøa laø Chaân khoâng, vöøa laø Thaät töôùng, vöøa laø ñaïo traøng Boà-ñeà, vöøa laø chaân tònh Nieát-baøn, vöøa laø chaúng nhô chaúng saïch, vöøa laø chaúng phaûi saéc chaúng phaûi khoâng, vöøa laø töï giaùc Thaùnh trí, vöøa laø phaùp luaân voâ thöôïng, vöøa laø dieäu duïng cuûa Phaät, vui thích voâ löôïng. Caùi aáy cuõng vöøa laø nghieäp phieàn naõo thanh tònh, xöa nay roãng laëng, vöøa laø taát caû nhaân quaû ñeàu nhö moäng huyeãn, vöøa laø sanh dieät ñaõ dieät tòch dieät laø vui, vöøa laø Chaân theå kim cang chaúng bieán ñoåi chaúng hö hoaïi, vöøa laø Nguyeân thaàn töø voâ thuûy chaúng sanh chaúng dieät, vöøa laø chaúng theå ño löôøng, chaúng theå ca ngôïi, chaúng theå nghó baøn, coâng ñöùc khoâng ngaèn meù, vöøa laø Phaùp thaân thanh tònh, Baùo thaân vieân maõn, Hoùa thaân thieân baù öùc, Phaät Tyø-loâ-giaù-na."

Nhöõng ngöôøi hoïc ñaïo, neáu nhö hieän haønh chöa ñoaïn, taäp khí phieàn naõo laïi saâu ñaäm, gheù maét sanh tình, chaïm traàn thaønh treä, duø roõ xong yù nghóa sanh töû, maø söùc kia chöa ñuû, chaúng theå chaáp raèng: “Ta ñaõ ngoä xong, phieàn naõo taùnh laø khoâng, neáu khôûi taâm tu laïi laø ñieân ñaûo.” Theá nhöng, taùnh phieàn naõo duø khoâng, maø hay khieán thoï nghieäp. Nghieäp quaû khoâng taùnh, maø cuõng taïo nhaân khoå. Khoå ñau tuy hö doái, vaäy maø khoù nhaãn laø sao? Neáu nhö bò chöùng beänh khoâng thì theå beänh toaøn laø khoâng, ñaâu caàn tôùi thaày thuoác vaø uoáng caùc thöù thuoác men? Neân bieát laø noùi vaø laøm traùi nhau, hö thaät coù theå nghieäm thaáy roõ. Chæ löôïng caên cô, löïc duïng, chaúng theå töï doái gaït mình. Xeùt nieäm ngöøa loãi quaáy, caàn phaûi chín chaén. Neân noùi: Muoân phaùp do nôi taâm, taát caû ôû taïi ta. Trong roãng, ngoaøi troïn chaúng thaät. Trong tinh teá, ngoaøi troïn chaúng thoâ suaát. Taâm phaøm thì ba ñoäc quaán chaët. Taâm Thaùnh thì saùu thoâng töï taïi. Taâm khoâng thì moät ñaïo thanh tònh. Taâm coù thì muoân caûnh doïc ngang. Nhö hang troáng ñaùp tieáng vang, noùi to thì vang lôùn. Tôï göông soi hình töôïng, hình cong thì boùng nghieâng. Neân noùi: Muoán ngoaøi ñöôïc an hoøa, chæ beân trong caàn yeân tónh. Taâm roãng rang thì caûnh vaéng laëng, nieäm daáy leân thì phaùp sanh khôûi. Nöôùc ñuïc thì soùng môø, ñaàm trong thì traêng hieän. Yeáu chæ tu haønh chaúng ra ngoaøi ñieåm naøy. Coù theå noùi: Chæ naém ñöôïc taâm, lo gì chaúng xong vaäy!

GIAÛNG

Sau khi giaûi thích veà möôøi böùc Tranh chaên traâu, Thieàn sö Quaûng Trí laøm baøi Toång luaän naøy.

Ngaøi noùi möôøi böùc Tranh chaên traâu laø phöông tieän ñeå höôùng daãn ngöôøi tu töø thaáp ñeán cao. Neáu laø baäc moät nhaûy thaúng vaøo töùc laø nhaûy thaúng vaøo voâ sanh thì khoâng phaûi roi voït, nghóa laø khoâng phaûi chaên giöõ, raày ñaùnh hay loâi keùo maø con traâu traéng sôø sôø saün vaäy. Nhö Luïc toå Hueä Naêng moät phen nghe lieàn ngoä, ngoä thì lieàn ñöôïc. Cho neân vôùi haøng moät phen nhaûy voït leân thì traâu traéng sôø sôø. Khoâng nhö chuùng ta coù luùc môû maét thaáy maø ñi vaãn vaáp nhö thöôøng. Taïi sao? Ngöôøi muø vaáp laø phaûi, coøn ngöôøi coù maét saùng cuõng vaãn vaáp, laø vì chuùng ta chöa phaûi laø baäc moät phen nhaûy voït lieàn tôùi choã voâ sanh. Theá neân chuùng ta phaûi ñi töø töø, töøng böôùc töøng böôùc, goïi ñoù laø tieäm tu.

Möôøi böùc Tranh chaên traâu laø hình aûnh tieäm tu töùc laø tu töø thaáp ñeán cao, chôù khoâng coù nhaûy voït. Chæ coù haøng nhuïc thaân Boà-taùt thì moät phen nghe lieàn ngoä, ngoä lieàn saïch taäp khí. Coøn phaøm phu nhö chuùng ta nghe thì coù theå ngoä, nhöng taäp khí chöa saïch phaûi deïp töø töø.

"Chaúng rôi vaøo giai caáp, trong saùt-na döùt baët naêng vaø sôû." Nghóa laø trong choác laùt naêng sôû ñeàu döùt saïch. Naêng laø chuû hay laø ngöôøi, sôû laø khaùch hay laø caûnh. Moät phen ngoä roài ngöôøi caûnh khoâng hai, cho neân khoâng coøn coù naêng sôû ñoái ñaõi. Ñaõ ngöôøi caûnh khoâng hai thì laøm gì caàn tôùi nhöõng baøi tuïng, nhöõng böùc tranh veõ naøy. Theá neân nhöõng ngöôøi aáy thaáy tu chaàm chaäm thì lieàn töùc cöôøi, coøn chuùng ta thaáy chaên giöõ con traâu cuûa mình laø cöïc khoù. Ñoái vôùi nhöõng baäc thieän tri thöùc thì chuùng ta tu nhö theá naøy laø coøn thöù lôùp, chöa phaûi laø ñoán ngoä trieät ñeå.

Treân leõ thaät maø luaän thì, noùi cuõng chaúng ñöôïc, nín cuõng chaúng ñöôïc, duø noùi nín caû hai ñeàu queân cuõng khoâng dính daùng gì.

“Noùi cuõng khoâng ñöôïc, nín cuõng khoâng ñöôïc.” Taïi sao? Noùi cuõng khoâng ñöôïc vì choã chaân thaät maø duøng ngoân ngöõ giaû doái noùi khoâng theå ñeán. Noùi cuõng khoâng ñöôïc, nín cuõng khoâng ñöôïc vì coøn noùi coøn nín laø coøn hai beân chöa phaûi choã cöùu kính.

“Duø noùi nín caû hai ñeàu queân cuõng khoâng dính daùng gì.” Duø cho mình queân caû noùi nín, thì caùi chaân thaät cuõng laø chaân thaät, chôù khoâng phaûi queân noùi nín lieàn cöùu kính chaân thaät. Cho neân ôû ñaây noùi:

Taïi sao? Vì quang minh cuûa coå Phaät, phong thaùi cuûa Tieân ñöùc, moãi moãi ñeàu töø trong khoâng ham muoán, khoâng nöông töïa maø phaùt hieän ra.

Choã quang minh cuûa coå Phaät töùc laø choã saùng suoát cuûa Phaät xöa vaø phong thaùi cuûa Tieân ñöùc töùc laø phong thaùi ñeïp ñeõ cuûa caùc baäc ñaïo ñöùc cao sieâu tröôùc kia ñeàu töø trong khoâng ham muoán, khoâng nöông töïa maø phaùt hieän ra. Coøn chuùng ta hieän nay tu thì ham mau thaønh Phaät, muoán ñöôïc thaàn thoâng, muoán ñöôïc thaønh coâng v.v..., roài nöông töïa vaøo moät hình aûnh, moät caâu noùi hay moät yù nieäm. Coøn caùi quang minh saùng suoát cuûa Phaät xöa cuûa Thaùnh tröôùc phaùt hieän ñöôïc do khoâng coù loøng ham muoán, khoâng coù taâm nöông töïa.

Hoaëc voøi voïi cao voùt troïn khoâng theå baùm víu. Hoaëc bao truøm laãn hôïp troïn khoâng theå nhìn thaáy.

Vì choã ñoù voøi voïi, cao voùt neân khoâng naém baét ñöôïc, khoâng baùm víu ñöôïc. “Hoaëc bao truøm laãn hôïp troïn khoâng theå nhìn thaáy”, nghóa laø caùi chaân thaät bao truøm laãn hôïp ôû trong cho neân khoâng bao giôø chuùng ta nhìn thaáy.

Cuoái cuøng chaúng ñoùng cöùng moät choã, chaúng raøng buoäc ôû hai ñaàu, khoâng phaûi maø khoâng gì chaúng phaûi, khoâng quaáy maø khoâng gì chaúng quaáy.

Choã naøy nghe thaät khoù hieåu. Toâi cho ví duï, nhö hö khoâng vaø caùc saéc töôïng nhö nuùi soâng, nhaø cöûa, caây coái, nhöõng gì chuùng ta nhìn thaáy thì noùi ñoù laø saéc, coøn caùi roãng khoâng thì noùi laø khoâng. Nhö vaäy coù chí lyù chöa? Nhö thaân naøy chuùng ta noùi laø saéc, nhöng trong thaân coù caùi khoâng. Neáu bít heát khoâng coù caùi troáng khoâng thì loã muõi laøm sao thôû? Loã tai khoâng troáng laøm sao nghe? Nhö vaäy trong thaân taát caû caùi coù laãn vôùi caùi khoâng. Vì theá chuùng ta khoâng theå xaùc ñònh ngoaøi söï vaät coù hö khoâng, maø ngay trong söï vaät ñaõ coù hö khoâng, hö khoâng laãn trong söï vaät. Nhö vaäy neáu noùi ngoaøi vaät coù khoâng, ngoaøi khoâng coù vaät thì cuõng khoâng ñuùng, cuõng chöa chí lyù. Chính trong hö khoâng ñaõ coù vaät. Thí duï chuùng ta nhìn trong hö khoâng choã aùnh naéng xuyeân qua keõ hôû thì thaáy buïi laêng xaêng. Buïi laø vaät ñaõ laãn ôû trong khoâng. Roài caùi khoâng cuõng laãn trong thaân con ngöôøi laø vaät. Theá neân khoâng theå taùch rôøi vaät vaø khoâng ra ñöôïc, ñoù goïi laø haøm dung hay bao truøm. Trong vaät coù hö khoâng, trong hö khoâng coù vaät, khoâng vaø vaät laãn nhau neân goïi laø laãn hôïp.

Taâm theå cuûa chuùng ta cuõng vaäy, noù laãn vôùi thaân naøy, gioáng nhö hö khoâng laãn trong hình saéc, khoâng taùch rôøi, khoâng chia hai ra ñöôïc. Nhö vaäy duøng töø naøo noùi cho chính xaùc? Noùi noù coù, noùi noù khoâng, noùi noù phaûi, noùi noù quaáy, coù ñöôïc khoâng? Noù khoâng taùch rôøi maø laãn loän chung hôïp, cho neân noùi moät khoâng ñöôïc, noùi hai khoâng ñöôïc, noùi theá naøo cuõng sai, vì vaäy maø noùi khoâng phaûi khoâng quaáy.

Ñöôïc cuõng khoâng choã ñöôïc, maát cuõng khoâng choã maát. Taïi sao? Nhö hieän giôø, khi chuùng ta chaïy theo taâm nghó tính laêng xaêng thì chuùng ta queân maát Taâm theå thanh tònh. Noùi queân maát maø coù thaät maát khoâng? Chæ laø chuùng ta khoâng chòu nhìn noù neân goïi laø queân, chôù noù khoâng coù maát. Neáu chuùng ta döøng taâm nghó tính laêng xaêng, khoâng chaïy theo noù nöõa, thì nhaän ra ñöôïc Taâm theå thanh tònh. Coù phaûi laø ñöôïc khoâng? Noù coù saün, chæ queân khoâng chòu nhìn noù thì goïi laø maát, nhìn laïi thaáy noù thì goïi laø ñöôïc. Maát ñöôïc laø moät loái noùi göôïng gaïo, khoâng coù leõ thaät. Cho neân noùi: Ñöôïc cuõng khoâng choã ñöôïc, maát cuõng khoâng choã maát.

Chaúng töøng caùch ra moät maûy loâng, chaúng töøng dôøi ñoåi moät sôïi toùc. Saùng ngôøi loái xöa chaúng thuoäc nôi saâu maàu. Ngay maët ñem laïi, nhöng thoaùng ñoù lieàn qua maát.

Khi chuùng ta queân noù thì noù coù chaïy ñi ñaâu, coù vaéng luùc naøo khoâng? Ñeán khi nhaän ra noù, noù coù ôû ñaâu tuï laïi khoâng? Khoâng coù di chuyeån, khoâng coù taùch rôøi moät li moät tí naøo heát.

“Saùng ngôøi loái xöa chaúng thuoäc nôi saâu maàu.” Caùi ñoù saün coù, luùc naøo cuõng saùng ngôøi, chaúng thuoäc nôi saâu maàu, nghóa laø noù khoâng phaûi laø caùi saâu xa maàu nhieäm, noù saün coù vaäy thoâi. Thí duï nhö chuùng ta coù vaán ñeà phaûi suy nghó, suy nghó vieäc naøy vieäc kia, goïi ñoù laø taâm loaïn töôûng. Ñang khi suy nghó, caùi hay thaáy hay nghe cuûa mình coù taùch rôøi, coù aån naùu ôû ñaâu khoâng? Noù cuõng hieän tieàn, khoâng taùch rôøi, khoâng aån naùu ôû ñaâu heát, noù khoâng thieáu vaéng moät phuùt naøo, maø saün saøng ôû ñoù, saùng ngôøi loái xöa, khoâng phaûi laø chuyeän saâu xa maàu nhieäm gì caû.

“Ngay maët ñem laïi, nhöng thoaùng ñoù lieàn qua maát.” Ngay maët töùc laø ngay tröôùc maét thì lieàn thaáy, maø sô xuaát moät chuùt laø noù aån maát. Nhö vaäy, noù raát laø gaàn, maø cuõng raát laø xa. Thí duï nhö caùi hoa hoàng tröôùc maét, coù ngöôøi naøo khoâng thaáy chaêng? Nhìn laø thaáy hoa hoàng lieàn. Nhöng coù ngöôøi thaáy, coù ngöôøi khoâng thaáy. Nhìn hoa hoàng lieàn thaáy hoa hoàng, nhöng neáu nhìn hoa hoàng ñeå phaân bieät ñeïp xaáu laø khoâng thaáy hoa hoàng, thaáy ñeïp xaáu chôù khoâng thaáy hoa hoàng. Theá thì nhìn hoa hoàng chæ laø hoa hoàng ñoù laø thaáy, laø tröôùc maét. Ñoù laø moät leõ raát ñôn giaûn. Chuùng ta phaûi nhôù nhö vaäy thì môùi thaáy söï tu cuûa mình. Tu thì noùi phaûi duïng coâng cöïc khoå, chôù thaät ra khoâng coù gì cöïc khoå, chæ vì chuùng ta ñieân ñaûo maø thaønh cöïc khoå. Ngoài laïi ñöøng nghó caùi gì khaùc thì noù hieän tieàn chôù gì. Vì nghó nhôù chuyeän khaùc neân noù khoâng hieän tieàn, roài ñeø, keàm, giöõ thaønh ra nhoïc söùc. Neáu ngoài laïi maø khoâng nghó caùi gì heát, thaûn nhieân töï taïi thì noù hieän tieàn, thaät laø ñôn giaûn.

ÔÛ vò chaúng chaùnh, ñaâu rôi vaøo ñöôøng taø. Chaúng ñi giöõa trôøi theânh thang, naøo rôi vaøo loái nhoû.

ÔÛ vò chaúng chaùnh töùc laø khoâng phaûi ôû ñöôøng ngay, thì noù ñaâu coù ôû loái cong, nghóa laø ngay ñeå ñoái vôùi cong, maø noù khoâng ôû ngay thì noù khoâng ôû cong. Noù khoâng phaûi laø theânh thang thì ñaâu coù traùi vôùi nhoû. Ñaây laø ñeå noùi noù khoâng phaûi laø caùi ñoái ñaõi, caùi so saùnh, cho neân noù khoâng phaûi laø ngay thì chaúng phaûi cong, khoâng phaûi roäng lôùn thì ñaâu phaûi nhoû.

Xoay ñaàu maø chaúng gaëp, chaïm maét maø khoâng ñoái dieän, moät nieäm xem khaép, theânh thang roãng laëng.

“Xoay ñaàu maø chaúng gaëp”, bôûi vì noù ôû ngay ñoù, cho neân quay ñaàu kieám thì khoâng gaëp.

“Chaïm maét maø khoâng ñoái dieän”, vì noù hieän tieàn cho neân goïi laø chaïm maét, maø khoâng phaûi laø caùi beân ngoaøi cho neân khoâng phaûi ñoái dieän.

“Moät nieäm xem khaép, theânh thang roãng laëng.” Chæ moät nieäm thì khaép, moät nieäm khoâng coù sanh, khoâng coù nghó thì noù hieän tieàn.

Toâng yeáu naøy ngaøn Thaùnh chaúng truyeàn, chính ngay ñoù roõ bieát, ngay ñaây vöôït leân. Caàn bieát Phaùp thaân khoâng coù hình töôùng, chaúng theå ñem aâm thanh caàu. Dieäu ñaïo khoâng lôøi noùi, chaúng theå ñem danh töï hoäi. Daãu cho vöôït leân treân Phaät Toå, vaãn coøn rôi theàm böïc, duø laø noùi dieäu baøn huyeàn, troïn dính treân moâi löôõi vaäy thoâi.

Choã chaân thaät naøy töùc laø chæ cho Theå phaùp thaân, noù khoâng coù hình töôùng. Vì khoâng hình töôùng neân khoâng theå ñem aâm thanh maø caàu. Coøn dieäu ñaïo thì khoâng lôøi noùi, neân khoâng theå ñem danh töø maø hieåu. Duø noùi loái tu ñoù sieâu thoaùt vöôït treân Phaät Toå, vaãn coøn thöù baäc. Duø noùi hay baøn kheùo cuõng laø ôû treân moâi löôõi. Caùi thaät cuûa noù laø noù hieän tieàn. Ñaây laø Thieàn sö Quaûng Trí muoán chæ thaúng cho chuùng ta bieát nôi chuùng ta ai ai cuõng coù caùi chaân thaät maø chuùng ta khoâng kheùo nhaän, laïi duøng caùch naøy, caùch khaùc ñeå phaêng tìm cho ra. Nhöng caøng phaêng tìm noù caøng maát. Chæ coù ai kheùo döøng yeân laïi thì thaáy ngay ñoù chôù khoâng ñaâu xa.

Ñeán ñaây Ngaøi môùi giaûi thích veà töôùng thöù möôøi.

Töôùng troøn naøy, chính laø dieäu ñaïo Nhaát thöøa toái thöôïng, baäc trí coù theå ñem thöïc haønh, khi coâng ñöùc ñaày ñuû lieàn vöôït leân vieân ñoán, aùnh saùng thanh tònh soi khaép, cuøng Phaät khoâng khaùc.

Theo caùi nhìn cuûa ngaøi Quaûng Trí, töôùng troøn naøy goïi laø Vieân giaùc, troøn laø vieân, saùng trong laø giaùc. Ai thöïc hieän ñöôïc töôùng troøn naøy thì goïi laø vieân ñoán, vieân laø troøn, ñoán laø choùng, choùng ñöôïc troøn ñaày, thì aùnh saùng thanh tònh soi khaép cuøng Phaät khoâng khaùc.

Song töï taùnh thanh tònh lieàn laø Phaät Voâ Caáu, töï taùnh nhö nhö lieàn laø Phaät Töï Taïi, töï taùnh chaúng meâ môø lieàn laø Phaät Quang Minh, töï taùnh kieân coá lieàn laø Phaät Baát Hoaïi, taát caû Phaùp thaân chö Phaät ñeàu chaúng theå noùi naêng toät ñeán ñöôïc, chæ moät Chaân taùnh thoâi.

Chuùng ta tu laø ñeå nhaän ra Chaân taùnh töùc laø taùnh thaät saün coù nôi moãi ngöôøi chuùng ta. Chöõ taùnh laø chæ caùi khoâng sanh dieät, coøn thaân naøy laø töôùng sanh dieät. Nôi taâm mình coù hai phaàn: taâm sanh dieät vaø taâm khoâng sanh dieät. Taâm khoâng sanh dieät goïi laø Taùnh, coøn taâm sanh dieät goïi laø Taâm hay Thöùc. Vì vaäy ôû ñaây noùi Taùnh töùc laø Taâm, laø chæ caùi taâm khoâng sanh dieät.

Chuùng ta thöôøng nghe noùi Phaät Voâ Caáu, Phaät Töï Taïi, Phaät Quang Minh, Phaät Baát Hoaïi v.v... Nhöõng vò Phaät naøy ôû ñaâu, töø ñaâu ra? Theo caùi nhìn cuûa Thieàn sö Quaûng Trí, Ngaøi noùi:

“Töï taùnh thanh tònh lieàn laø Phaät Voâ Caáu.” Neáu chuùng ta kheùo tu, nhaän ra taùnh thanh tònh saün coù cuûa mình, goïi laø Phaät Voâ Caáu.

“Töï taùnh nhö nhö lieàn laø Phaät Töï Taïi.” Neáu chuùng ta ñi ñöùng ngoài naèm maø taâm thanh tònh nhö nhö, goïi laø Phaät Töï Taïi.

“Töï taùnh chaúng meâ môø lieàn laø Phaät Quang Minh”, nghóa laø taùnh cuûa mình haèng giaùc haèng saùng, goïi laø Phaät Quang Minh.

“Töï taùnh kieân coá lieàn laø Phaät Baát Hoaïi.” Taùnh cuûa mình khoâng bò ñoåi dôøi sanh dieät nghóa laø kieân coá, goïi laø Phaät Baát Hoaïi.

Nhö vaäy nhöõng vò Phaät naøy ñeàu coù saün nôi taùnh cuûa mình. Nhö muoán thaønh Phaät Voâ Caáu, chuùng ta phaûi soáng vôùi taùnh thanh tònh; muoán thaønh Phaät Töï Taïi, chuùng ta phaûi soáng vôùi taâm thanh tònh nhö nhö; muoán thaønh Phaät Quang Minh, chuùng ta phaûi soáng vôùi taùnh haèng giaùc khoâng meâ; muoán thaønh Phaät Baát Hoaïi, chuùng ta phaûi nhaän ra taùnh kieân coá cuûa chính mình. Toùm laïi taát caû chö Phaät mang nhieàu teân khaùc nhau, nhöng nhöõng teân ñoù coù saün trong taùnh thanh tònh saùng suoát cuûa chính mình chôù khoâng ñaâu xa.

Theá neân tu Thieàn laø laéng heát moïi yù nieäm laêng xaêng. YÙ nieäm laêng xaêng laø duï cho caáu bôïn. Caáu bôïn nhô laëng heát, luùc ñoù seõ thaønh Phaät Voâ Caáu. Thí duï nhö caùi khaïp ñöïng nöôùc ñuïc laáy töø döôùi soâng. Muoán nöôùc trong thì phaûi loùng pheøn, caën nhô töø töø laéng xuoáng thì coøn laïi nöôùc trong. Taâm chuùng ta cuõng vaäy, noù cöù laêng xaêng daáy ñoäng hoaøi, goïi ñoù laø phieàn naõo. Muoán taâm trôû thaønh thanh tònh trong saùng thì phaûi theá naøo? Nhö nöôùc ñuïc muoán trong thì phaûi theá naøo? Phaûi loùng pheøn. Muoán taâm thanh tònh thì phaûi ngoài yeân laëng, tay chaân khoâng cöû ñoäng ñeå cho noù laëng, roài chuù yù nhìn noù, laàn laàn noù laéng, laéng xuoáng heát nghóa laø moïi voïng töôûng ñieân ñaûo ñeàu laëng heát thì taâm mình thanh tònh, cuõng nhö caáu bôïn trong khaïp nöôùc laéng xuoáng heát thì nöôùc trôû thaønh trong saïch. Khi taâm thanh tònh thì ngay ñoù thaønh Phaät Voâ Caáu.

Nhö vaäy chuùng ta tìm Phaät ôû ñaâu? ÔÛ chính ngay nôi mình chôù khoâng ôû ñaâu xa. Ñoù laø ñieàu quan troïng cuûa söï tu. Chuùng ta tu maø cöù mô öôùc thaáy Phaät, khoâng ngôø kheùo tu thì Phaät hieän tieàn.

Ñaây môùi keát thuùc laïi:

Taùnh töùc laø Taâm, Taâm töùc laø Phaät. Taïi sao? Taùnh töùc laø theå taùnh khoâng sanh khoâng dieät, ñoù laø caùi bieát, cho neân goïi laø taâm, taâm ñoù khoâng coøn voïng töôûng maø haèng tri haèng giaùc, thì taâm ñoù laø Phaät, vì Phaät laø giaùc.

Nhö Phaät xöa khi môùi thaønh cuõng khoâng coù hai theå. Nhö khi xöa ñöùc Phaät Thích-ca tu môùi thaønh Phaät, thì Phaät môùi thaønh ñoái vôùi Taùnh giaùc saün coù cuõng khoâng phaûi laø hai. Ñaây cho thí duï:

Chö Phaät nhö töôïng Phaät ñuùc baèng vaøng ñaõ thaønh, chuùng sanh nhö quaëng vaøng chöa thaønh töôïng.

Nhö vaäy töôïng Phaät ñuùc baèng vaøng ñaõ thaønh, chuùng ta thôø treân baøn, vaø vaøng coøn naèm trong quaëng, thì hai caùi vaøng coù khaùc nhau khoâng? Neáu coù khaùc laø caùi ñaõ luyeän loïc vaø caùi chöa luyeän loïc. Vaøng ñuùc thaønh töôïng laø ñaõ luyeän loïc, boû heát caën nhô, goïi laø vaøng roøng. Coøn vaøng trong moû trong quaëng thì chöa luyeän loïc coøn laãn caùt, neân chöa tinh thuaàn. Vaøng tröôùc khi loïc vaø vaøng sau khi loïc, caû hai cuõng ñeàu laø vaøng cho neân ôû ñaây noùi:

Nhö ñaõ thaønh vaø chöa thaønh ñeàu chia ra coù tröôùc sau, nhöng theå vaøng thì thuûy chung troïn khoâng coù sai khaùc.

Nhö vaäy chö Phaät nhö vaøng ñaõ loïc ñuùc thaønh töôïng, chuùng sanh nhö vaøng coøn ôû trong quaëng trong khoaùng, tuy laø vaøng nhöng chöa loïc chöa thuaàn. Theå cuûa hai caùi khoâng coù khaùc, chæ khaùc laø coù loïc vaø chöa loïc, coù luyeän vaø chöa luyeän thoâi. Loïc luyeän laø chæ söï tu. Coøn Phaät tröôùc Phaät sau cuõng laø Phaät, vaøng tröôùc vaøng sau cuõng laø vaøng. Bieát nhö vaäy, chuùng ta töï thaáy sung söôùng, vì caùch Phaät khoâng xa. Coù nhieàu ngöôøi tu noùi raùng laïy Phaät, caàu nguyeän ñeå ñöôïc sanh veà ñaát Phaät, laøm toâi tôù Phaät cuõng vui roài. Nhöng ôû ñaây khoâng cho chuùng ta laøm toâi tôù maø baét phaûi tu, phaûi thaønh Phaät. Vì Phaät laø giaùc, Phaät coù saün Taùnh giaùc, Ngaøi loïc luyeän heát phieàn naõo, neân giaùc hoaøn toaøn. Chuùng ta cuõng coù saün Taùnh giaùc nhöng bò phieàn naõo chen laãn, neân Taùnh giaùc khoâng hieän roõ, vì theá maø laøm chuùng sanh. Nay chuùng ta tu laø loïc luyeän cho phieàn naõo laéng saïch ñeå Taùnh giaùc thuaàn trong saùng thì thaønh Phaät. Ñaây laø chuyeän raát gaàn khoâng phaûi xa vôøi, laø chuyeän thaät khoâng phaûi töôûng töôïng. Nhö vaäy chö Phaät nhö töôïng Phaät ñuùc baèng vaøng ñaõ loïc, ñaõ thaønh töôïng, chuùng sanh nhö vaøng chöa loïc coøn trong quaëng, chöa thaønh töôïng. Nhö theá chuùng ta khoâng thua Phaät ôû taùnh vaøng maø thua Phaät ôû choã chöa loïc. Ñoù laø leõ thaät.

Neân kinh Vieân Giaùc noùi: “Ñaõ thaønh vaøng roøng roài thì khoâng trôû laïi laøm quaëng. Duø traûi qua thôøi gian khoâng cuøng taän, taùnh vaøng vaãn chaúng hoaïi.”

Trong kinh Vieân Giaùc, Phaät noùi: Vaøng khi ñaõ loïc thuaàn roài thì sau khoâng thaønh quaëng trôû laïi. Cuõng vaäy ngöôøi tu maø giaùc ngoä thaønh Phaät roài thì khoâng sanh laïi caùc phieàn naõo. Coøn chuùng ta tu nay tænh mai meâ, nay khaù toát ñaùng khen, mai laïi xaáu dôû ñaùng traùch, ñoù laø moät ngaøy tænh maø naêm möôøi ngaøy meâ. Coù tu thì coù tænh, nhöng tænh ít meâ nhieàu, cho neân coøn phieàn naõo.

Nguyeân taùnh vaøng naøy ngöôøi ngöôøi cuõng coù, ai ai cuõng ñuû, cho ñeán chuùng sanh trong caû möôøi phöông ñeàu coù Phaät taùnh kim cang, trôøi ñaát vaïn vaät thì ñeàu goàm ñuû Phaùp thaân Nhö Lai cuûa chuùng ta vaäy.

Nguyeân Phaùp thaân coù saün trong moïi loaøi, khoâng rieâng gì ngöôøi naøy coù, ngöôøi kia khoâng.

Neáu nhö ngöôøi hoïc tu haønh thaønh töïu, ñeán ñòa vò naøy, môùi roõ bieát trôøi ñaát cuøng ta ñoàng coäi nguoàn, muoân vaät cuøng ta ñoàng moät theå, khaép phaùp giôùi laø Nhö Lai taïng, toät quaû ñaát laø thaân Phaùp vöông. Nôi meù chaân thaät voán khoâng sai khaùc, thaønh ñaïo cuøng moät luùc vôùi chö Phaät trong ba ñôøi. Chaân khoâng voán bình ñaúng, möôøi saùu loaøi sanh ñoàng moät ngaøy vaøo Nieát-baøn.

Choã naøy raát khoù, hoïc Phaät maø khoâng giaûn traïch choã naøy thì deã laàm laãn. Noùi raèng: Chö Phaät cuøng ta ñoàng nguoàn, muoân vaät cuøng ta ñoàng theå, taát caû ñoàng laø Nhö Lai taïng, ñoàng laø thaân Phaùp vöông v.v... Nhö vaäy chuùng ta tu ñeán cuoái cuõng laø nhaäp vaøo choã ñoù chung thaønh moät khoái phaûi khoâng? Ñoàng moät theå thì taát caû chö Phaät taát caû chuùng sanh ai tu roài cuõng thaønh moät. Nhö theá coù khaùc gì vôùi ngöôøi Coâng giaùo tu roài seõ trôû veà vôùi Chuùa, coù khaùc gì vôùi ngöôøi Baø-la-moân giaùo tu roài nhaäp vaøo Phaïm Thieân hay Brahma. Nhö vaäy Phaät giaùo cuõng khoâng khaùc sao? Nhöng beân Coâng giaùo chæ coù Chuùa laø moät, beân Baø-la-moân giaùo chæ coù Brahma laø moät, coøn beân Phaät giaùo thì Phaät coù voâ soá. Neáu noùi taát caû trôû veà moät thì laøm ngöôøi deã hieåu laàm, cho neân trong kinh Vieân Giaùc coù daãn moät thí duï coù theå laø roõ raøng nhaát. Nhö trong caùi nhaø lôùn coù moät traêm ngoïn ñeøn ñoát leân, thì aùnh saùng cuûa traêm ngoïn ñeøn ñoàng moät theå saùng, nghóa laø duø coù moät traêm ngoïn ñeøn khaùc nhau nhöng aùnh saùng trong nhaø chæ laø moät theå. Theå aùnh saùng laø moät, nhöng töôùng cuûa ñeøn thì tôùi traêm. Vì theá khi moät ngoïn ñeøn dôøi ra khoûi nhaø thì aùnh saùng ñi moät phaàn. Ngoïn ñeøn ñeå nôi naøo thì saùng nôi ñoù. Moãi ngoïn ñeøn ñeàu mang aùnh saùng cuûa noù ñi, neáu trong nhaø chæ coøn moät ngoïn ñeøn thì vaãn saùng nhöng aùnh saùng yeáu ñi. Theá neân noùi aùnh saùng chæ laø moät, maø ngoïn ñeøn thì tôùi traêm. Cuõng vaäy Taùnh giaùc cuûa chuùng ta vôùi chö Phaät laø moät, nhöng Taùnh giaùc Phaät laø cuûa Phaät, Taùnh giaùc mình laø cuûa mình, Phaät Thích-ca laø cuûa Phaät Thích-ca, Phaät Di-ñaø laø cuûa Phaät Di-ñaø, Phaät Di-laëc laø cuûa Phaät Di-laëc, moãi vò laø khaùc nhöng Taùnh giaùc khoâng coù khaùc. Neáu noùi Taùnh giaùc ñoàng töùc laø ñoàng moät khoái thì coù moät oâng Phaät thoâi, taïi sao laïi coù voâ soá chö Phaät? Nhö vaäy chuùng ta tu Phaät khoâng coù nghóa laø tôùi choã cuoái cuøng trôû veà moät. Nhöng ai cuõng coù Taùnh giaùc nhö nhau, Taùnh giaùc thì khoâng hai, neáu hai thì khoâng laø Phaät, noù ñoàng nhau. Cuõng nhö ñeøn saùng thì caùi saùng laø ñoàng, maø ngoïn ñeøn laø khaùc, cuõng theá theå giaùc laø ñoàng maø con ngöôøi laø khaùc. Theá neân trong nhaø Phaät noùi coù voâ soá chö Phaät, chôù khoâng noùi coù moät vò Phaät. Hieåu nhö vaäy thì khoâng coù laàm laãn, neáu khoâng thì chuùng ta raát deã sai laàm.

Phaûi bieát Phaùp thaân raát to lôùn, hö khoâng duø roäng cuõng khoù bao heát theå cuûa noù. Neân Chaân taâm thaät laø vi dieäu vaäy. Quæ thaàn cuõng khoâng ai löôøng ñöôïc cô cuûa noù. Cuøng toät meù vò lai laø moät ngaøy ñeâm, taän bieån vi traàn laø moät saùt-na.

Chaân taâm thaät laø vi dieäu, noù truøm khaép taát caû, nhöõng gì thuoäc veà thôøi gian, khoâng gian, lôùn nhoû, daøi ngaén ñeàu khoâng ngoaøi Chaân taâm.

Töø tröôùc ñeán giôø khoâng caùi gì maø noù chaúng gom giöõ heát. Neân Nhò Toå noùi: “Nguyeân veïn laønh laën thaønh caùi aáy, ñôøi ñôøi kieáp kieáp chaúng ñoåi dôøi. Trôøi ñaát coù hoaïi maø caùi aáy chaúng hoaïi. Caùi aáy vöøa laø Chaân ngaõ, vöøa laø Chaân nhö, vöøa laø Chaân theå, vöøa laø Chaân khoâng, vöøa laø Thaät töôùng, vöøa laø ñaïo traøng Boà ñeà, vöøa laø chaân tònh Nieát-baøn, vöøa laø chaúng nhô chaúng saïch, vöøa laø chaúng phaûi saéc chaúng phaûi khoâng, vöøa laø töï giaùc Thaùnh trí, vöøa laø phaùp luaân voâ thöôïng, vöøa laø dieäu duïng cuûa Phaät, vui thích voâ löôïng.”

Nhö vaäy ñöùng veà maët thanh tònh thì goïi noù ñuû teân, caùi gì noù cuõng truøm heát. Caùi aáy laø chæ cho Chaân taâm.

“Caùi aáy cuõng vöøa laø nghieäp phieàn naõo thanh tònh, xöa nay roãng laëng, vöøa laø taát caû nhaân quaû ñeàu nhö moäng huyeãn, vöøa laø sanh dieät ñaõ dieät tòch dieät laø vui, vöøa laø Chaân theå kim cang chaúng bieán ñoåi chaúng hö hoaïi, vöøa laø Nguyeân thaàn töø voâ thuûy chaúng sanh chaúng dieät, vöøa laø chaúng theå ño löôøng, chaúng theå ca ngôïi, chaúng theå nghó baøn, coâng ñöùc khoâng ngaèn meù, vöøa laø Phaùp thaân thanh tònh, Baùo thaân vieân maõn, Hoùa thaân thieân baù öùc, Phaät Tyø-loâ-giaù-na.”

Caùi aáy khoâng coù teân cho neân coù ñuû thöù teân, teân gì noùi cuõng ñöôïc, ñeàu dieãn taû noù ñöôïc. Nhö vaäy ñoaïn naøy laø chæ thaät theå cuûa Taùnh giaùc. Noù truøm khaép maø khoâng thuoäc veà caùi gì caû.

Ñeán ñaây Ngaøi raên nhaéc chuùng ta: Nhöõng ngöôøi hoïc ñaïo, neáu nhö hieän haønh chöa ñoaïn töùc laø tham, saân, si coøn ñuû goïi laø nghieäp hieän haønh chöa ñoaïn, taäp khí phieàn naõo laïi saâu ñaäm, gheù maét sanh tình, chaïm traàn thaønh meâ nghóa laø vöøa thaáy caùi gì lieàn daáy khôûi phaân bieät noùi ñeïp xaáu. Nhö vaäy, duø hoï roõ xong yù nghóa sanh töû, töùc thaáy ñöôïc mình coù caùi thoaùt ngoaøi sanh töû, nhöng söùc chöa ñuû ñeå thaéng taäp khí. Nhö coù ngöôøi loeù thaáy caùi chaân thaät, nhöng ai choïc töùc thì noåi saân leân, maø laïi baûo: Saân taùnh noù laø khoâng, chaáp laøm gì, phieàn naõo taùnh noù laø khoâng, caàn deïp phieàn naõo laøm gì, ñaõ thaáy taùnh laø khoâng neáu coøn tu laø theâm ñieân ñaûo. Hieåu theá aáy laø beänh.

Theá nhöng, taùnh phieàn naõo duø khoâng, maø hay khieán thoï nghieäp. Nghieäp quaû khoâng taùnh, maø cuõng taïo nhaân khoå. Khoå ñau tuy hö doái, vaäy maø khoù nhaãn laø sao?

Baây giôø noùi phieàn naõo taùnh khoâng, nghieäp taùnh khoâng, noùi caùi gì cuõng khoâng. Theá nhöng phieàn naõo tuy khoâng maø noù coù coâng duïng taïo nghieäp, ñeå phaûi chòu khoå. Neáu noùi khoå cuõng hö doái, vaäy taïi sao nhaãn khoâng ñöôïc? Ñau moät chuùt thì reân, ñoùi moät chuùt thì than, ai noùi traùi yù thì giaän. Ñoù laø chæ noùi, chôù chöa thoâng, ñaây cuõng laø beänh. Cho neân Ngaøi noùi theâm:

Neáu nhö bò chöùng beänh khoâng, thì theå beänh toaøn laø khoâng, ñaâu caàn tôùi thaày thuoác vaø uoáng caùc thöù thuoác men?

Neáu chaáp raèng nghieäp laø khoâng, phieàn naõo laø khoâng v.v... thì beänh cuõng laø khoâng. Vaäy khi beänh taïi sao tìm thaày xin thuoác uoáng? Ñoù laø caùi sai laàm cuûa mình.

Neân bieát noùi vaø laøm traùi nhau, hö thaät coù theå nghieäm thaáy roõ.

Nhö vaäy, noùi caùi gì cuõng khoâng maø ñau chòu khoâng noåi, thì ñoù laø lôøi noùi vaø vieäc laøm traùi nhau. Ñaây cuõng laø sai laàm.

Ñaây toâi nhaéc laïi moät laàn nöõa taùnh nghieäp laø khoâng. Taïi sao? Bôûi vì nghieäp laø töø thaân khaåu yù, töùc laø thaân mieäng yù taïo nghieäp nhöng yù laø chuû. Vaäy yù ôû ñaâu maø laø chuû taïo nghieäp? Neáu mình quay laïi soi thì noù laø khoâng. Nhöng tham saân si daáy leân thì coù, maø coù thì thaønh nghieäp. Theá neân noùi nghieäp taùnh khoâng maø thaønh söï, nghóa laø taùnh noù laø khoâng, nhöng theo noù thì thaønh söï, töùc thaønh quaû. Vì vaäy chuùng ta quaùn nghieäp laø khoâng thì ñöôïc maø noùi noù laø khoâng thì chöa ñöôïc. Nhö chuùng ta hieän coøn phieàn naõo thì khoâng theå noùi noù laø khoâng. Ñoù laø ñeå thaáy roõ caùi khoâng thaät aáy.

Chæ löôïng caên cô, löïc duïng, chaúng theå töï doái gaït mình. Ngöôøi tu chuùng ta phaûi xeùt löôøng kyõ caên cô, löïc duïng cuûa mình tôùi ñaâu ñeå lôøi mình noùi cho hôïp, cho ñuùng, chôù khoâng neân töï doái gaït mình. Giaû duï nhö coù ngöôøi tu chôït saùng ra, bieát mình coù saün Taùnh giaùc baát sanh baát dieät, bieát roõ khoâng nghi, nhöng phieàn naõo, saân si coøn thì neân noùi sao? Phaûi noùi toâi laø ngöôøi coù con maét saùng nhöng vì chaân toâi yeáu, toâi ñi bò vaáp teù hoaøi. Chaân coøn yeáu laø ñeå chæ cho ñaïo löïc cuûa mình, tuy coù thaáy maø thöïc hieän chöa troøn, chöa ñuû. Neáu mình coøn yeáu thì caàn phaûi choáng gaäy, hay caàn ngöôøi dìu daét cho khoûi teù. Thaáy ñöôøng maø ñi khoâng ñöôïc, ñoù laø beänh cuûa chuùng ta. Thí duï nhö ngoài moät mình maø quaùn thì thaáy ta khoâng thaät, ngöôøi cuõng khoâng thaät. Theá nhöng khi ñoái dieän vôùi ngöôøi, noùi chuyeän moät luùc thì thaáy laø thaät. Ñoù laø tuy coù maét saùng maø chaân ñi chöa vöõng. Cho neân cuõng coøn phaûi coi kinh, phaûi hoïc ñaïo, nhaéc tôùi nhaéc lui ñeå cho caøng ngaøy caøng vöõng theâm. Ñöøng nghó raèng mình thaáy roài, caùi gì mình cuõng coù theå thöïc hieän ñöôïc, thì khoâng phaûi.

Xeùt nieäm ngöøa loãi quaáy, caàn phaûi chín chaén. Chuùng ta phaûi xem xeùt töøng nieäm khôûi, ngöøa töøng haønh ñoäng sai laàm, nhö theá môùi goïi laø ngöôøi tu chín chaén.

Coù nhieàu ngöôøi khi noùi ñaïo lyù thì raát hay, töôûng ñaâu hoï laø Thaùnh roài. Nhöng laâu laâu gaëp chuyeän thì taâm phaøm noåi daäy. Taïi sao? Taïi vì Thaùnh môùi ñöôïc moät chôùp saùng thoâi roài ngöng neân phaøm trôû laïi, vì phaøm coøn laãn loän nhieàu quaù. Nhö vaäy, ngöôøi tu chuùng ta phaûi xeùt bieát mình thaät roõ, caån thaän xeùt töøng yù nieäm, chín chaén nhìn töøng haønh ñoäng loãi laàm cuûa mình.

Neân noùi: Muoân phaùp do nôi taâm, taát caû ôû taïi ta. Muoân phaùp ñeàu do taâm mình. Taát caû caùi hay dôû, toäi phöôùc cuõng goác ôû chuùng ta. Chính chuùng ta laø chuû ñeå taïo neân Thaùnh, laø chuû ñeå taïo neân phaøm, chôù khoâng coù ôû ñaâu khaùc.

Trong roãng, ngoaøi troïn chaúng thaät. ÔÛ trong troáng roãng, ôû ngoaøi cuõng khoâng thaät.

Trong tinh teá, ngoaøi troïn chaúng thoâ suaát. ÔÛ trong ñöôïc tinh teá, ôû ngoaøi cuõng khoâng thoâ suaát töùc laø cuõng nghieâm trang.

Taâm phaøm thì ba ñoäc quaán chaët. Taâm Thaùnh thì saùu thoâng töï taïi. Ba ñoäc tham saân si ñeo chaët mình, ñoù laø taâm phaøm. Coøn saùu caên cuûa mình roãng rang töï taïi, khoâng dính maéc, ñoù laø taâm Thaùnh. Vaäy coù caàn hoûi thaày xem taâm toâi laø phaøm hay Thaùnh? Khoâng caàn, chæ nhôù ai bò tham, saân, si khaén chaët thì ngöôøi ñoù laø taâm phaøm. Coøn ngöôøi naøo saùu caên ñoái vôùi saùu traàn khoâng dính maéc, ñoù laø taâm Thaùnh. Thaáy, nghe, bieát taát caû maø khoâng dính maéc caùi gì, thì khoâng noùi Thaùnh töï noù cuõng laø Thaùnh. Duø cho khoe tôùi baäc naøo ñi nöõa maø tham saân si coøn tieàm aån ôû trong, ñoù laø phaøm. Phaøm Thaùnh roõ raøng khoâng coù ôû ñaâu xa.

Taâm khoâng thì moät ñaïo thanh tònh. Taâm coù thì muoân caûnh doïc ngang. Taâm khoâng laø taâm roãng, khoâng coù nhöõng yù nieäm laêng xaêng, ñoù laø ñaïo thanh tònh. Coøn taâm coù töùc laø coù caùi naøy sanh, caùi kia sanh, coù caùi naøy thaät, caùi kia thaät thì muoân caûnh doïc ngang, ñi ñaâu cuõng gaëp chöôùng.

Nhö hang troáng ñaùp tieáng vang, noùi to thì vang lôùn. Tôï göông soi hình töôïng, hình cong thì boùng nghieâng. Neân noùi: Muoán ngoaøi ñöôïc an hoøa, chæ beân trong caàn yeân tónh.

Nhöõng ví duï naøy raát cuï theå. Nhö caùi hang troáng, ôû ngoaøi la moät tieáng thì noù doäi laïi moät tieáng, tieáng vang khoâng coù khaùc. Hoaëc caùi göông soi hình, ngöôøi ñöùng nghieâng thì thaáy boùng trong göông nghieâng, ñöùng thaúng thì thaáy boùng thaúng.

“Neân noùi: Muoán ngoaøi ñöôïc an hoøa, chæ beân trong caàn yeân tónh.” Nghóa laø muoán ôû ngoaøi ñöôïc bình an thì beân trong caàn yeân tónh. Phaûi laøm sao cho ôû trong yeân tónh? Nghóa laø nghe ai noùi gì thì ñöøng noåi saân, khen cuõng khoâng quaù möøng, cheâ cuõng khoâng töùc giaän thì ngöôøi ñoù ñöôïc bình an. Coøn neáu khi ñöôïc khen thì thích, bò cheâ thì noåi giaän, thì khoâng bình an. Theá neân, ôû trong maø khoâng an thì ôû ngoaøi khoâng an ñöôïc. Ngöôøi tu cuõng vaäy, muoán cho caû ngaøy ñi ñöùng qua laïi ñeàu bình an thì nghe ai noùi caùi gì hay cuõng toát, caùi gì dôû cuõng boû qua, luoân giöõ taâm khoâng ñoäng tröôùc caùi ñeïp xaáu, hay dôû... thì trong ngoaøi bình an.

Taâm roãng rang thì caûnh vaéng laëng, nieäm daáy leân thì phaùp sanh khôûi. Khi taâm roãng rang, khoâng daáy nieäm thì thaáy caûnh naøo cuõng vaéng laëng, caûnh naøo cuõng deã thöông. Coøn nieäm daáy leân thì phaùp sanh khôûi, töùc laø thaáy ngöôøi, thaáy vaät roài daáy nieäm khen cheâ, ñoù laø phaùp sanh khôûi, ñuû thöù beänh seõ hieän ra.

Nöôùc ñuïc thì soùng môø, ñaàm trong thì traêng hieän. Nöôùc ñuïc thì khi löôïn soùng nhoài leân cuõng ñuïc. Ñaàm nöôùc trong thì traêng treân baàu trôøi hieän boùng roõ raøng. Cuõng vaäy, chuùng ta muoán thaáy boùng traêng, tröôùc phaûi giöõ cho ñaàm taâm cuûa mình trong. Boùng traêng hieän laø chæ cho taâm mình khi trong saùng thì moïi hieän töôïng ñeàu hieän hình roõ raøng, khoâng caàn kieám tìm ôû ñaâu nöõa.

Yeáu chæ tu haønh chaúng ra ngoaøi ñieåm naøy. Coù theå noùi: Chæ naém ñöôïc taâm, lo gì chaúng xong vaäy!

“Naém ñöôïc taâm lo gì chaúng xong.” Ñaây laø taâm naøo? Naém ñöôïc taâm töùc laø laøm chuû ñöôïc taâm laêng xaêng cuûa mình, baét noù ngöøng laëng thì noù phaûi ngöøng laëng, ñöôïc nhö theá thì vieäc gì cuõng xong. Neáu ñeå taâm laêng xaêng laøm chuû mình, thì vieäc gì cuõng roái loaïn. Coøn neáu laøm chuû ñöôïc taâm laêng xaêng thì caû ngaøy mình ñöôïc thanh tònh, ñi ñöùng naèm ngoài ñeàu thanh tònh. Ñoù laø goác cuûa söï tu, coát laøm chuû ñöôïc taâm ñeå taâm chuùng ta luùc naøo cuõng ñöôïc thanh tònh.

	]

	THIỀN TÔNG VIỆT NAM