THAM ÑOÀ HIEÅN QUYEÁT VAØ THI TUÏNG

CAÙC THIEÀN SÖ ÑÔØI LYÙ GIAÛNG GIAÛI

H.T THÍCH THANH TÖØ

PHAÀN II: THI TUÏNG CAÙC THIEÀN SÖ ÑÔØI LYÙ (tt)

NI SÖ DIEÄU NHAÂN

Ni Sö Dieäu Nhaân teân Ngoïc Kieàu sinh naêm 1041 tòch naêm 1113. Ñôøi thöù 17 doøng Tyø-ni-ña-löu-chi. Tieåu söû cuûa Ni sö ñöôïc in trong quyeån Thieàn sö Vieät Nam trang 162 cuøng taùc giaû.

Sau ñaây laø baøi keä daïy chuùng cuûa Ni sö tröôùc khi thò tòch :

AÂm :

            Sanh laõo beänh töû,

            Töï coå thöôøng nhieân.

            Duïc caàu xuaát ly,

            Giaûi phöôïc thieâm trieàn.

            Meâ chi caàu Phaät,

            Hoaëc chi caàu thieàn.

            Thieàn, Phaät baát caàu,

            Uoång khaåu voâ ngoân.

Dòch :

            Sanh giaø beänh cheát,

            Xöa nay leõ thöôøng.

            Muoán caàu thoaùt ra,

            Môû troùi theâm raøng.

            Meâ ñoù tìm Phaät,

            Laàm ñoù caàu thieàn.

            Phaät, thieàn chaúng caàu,

            Uoång mieäng khoâng lôøi.

Giaûng :

“Sanh laõo beänh töû, töï coå thöôøng nhieân”. Sanh giaø beänh cheát töø xöa tôùi nay laø leõ thöôøng, coù ai sanh ra ôû ñôøi naøy maø khoâng giaø, khoâng beänh, khoâng cheát ? Nhö vaäy sanh giaø beänh cheát laø leõ thöôøng, ñaõ laø leõ thöôøng thì coù quan troïng khoâng ? Khoâng quan troïng nhöng sao sôï cheát ? Sanh giaø beänh cheát ai cuõng phaûi traûi qua, khoâng ai traùnh khoûi, vaäy maø lo sôï thì voâ lyù laøm sao ! Coù ngöôøi baøo chöõa toâi khoâng sôï giaø khoâng sôï beänh maø chæ sôï cheát, cheát cuõng laø leõ thöôøng sao laïi sôï ? Ví duï ôû Ñaø Laït naêm naøo tôùi muøa ñoâng cuõng laïnh. Bieát vaäy roài muøa ñoâng ñeán chuùng ta coù sôï khoâng ? Noù ñeán thì noù ñeán, chæ coù ñieàu chuùng ta phaûi khoân ngoan laø saém chaên aùo aám cho ñaày ñuû, ñeå muøa ñoâng maëc cho aám thì ñaâu coù sôï ! Vì chuùng ta khoâng chòu saém chaên aùo aám cho ñaày ñuû, ñeå muøa ñoâng maëc cho aám thì ñaâu coù sôï ! Vì chuùng ta khoâng chòu saém aùo aám, neân muøa ñoâng ñeán chuùng ta sôï laïnh. Cuõng vaäy, vì chuùng ta khoâng chòu tu haønh neân môùi sôï cheát. Vaäy sôï coù khoûi khoâng ? Bieát chaéc ai sanh ra cuõng phaûi giaø beänh cheát, coù sôï cuõng khoâng khoûi neân khoâng sôï, maø chuaån bò thì khi saép cheát chuùng ta an nhieân vui cöôøi. Neáu khoâng chòu tu khi cheát ñeán, duø coù caàu Phaät trôøi cöùu ñoä cuõng khoâng ñöôïc cöùu ñoä. Ñoù laø moät leõ thaät maø ai ai cuõng phaûi chieâm nghieäm.

“Duïc caàu xuaát ly, giaûi phöôïc thieâm trieàn”. Muoán caàu thoaùt ra, môû troùi theâm buoäc. Coù moät soá ngöôøi hieåu laàm cho raèng tu theo ñaïo Phaät ñeå giaûi thoaùt sanh töû, töùc laø tu tôùi giaø khoûi cheát. Hoï cho raèng giaûi thoaùt sanh töû laø khoûi cheát. Nhö vaäy thì gioáng nhö maáy vò tu tieân luyeän thuoác tröôøng sanh baát töû sao ? YÙ Ni sö noùi, ngöôøi muoán thoaùt ra caùi sanh giaø beänh cheát gioáng nhö ngöôøi muoán môû troùi maø laïi coät theâm. Taïi sao vaäy ? Vì theo luaät voâ thöôøng thì con ngöôøi sanh ra ai cuõng giaø beänh cheát, khoâng ai traùnh khoûi. Nhöng nôi thaân sanh giaø beänh cheát naøy, neáu chuùng ta nhaän ra theå chaân thaät thì chuùng ta khoâng bò sanh giaø beänh cheát chi phoái laøm cho khoå ñau. Tu maø mong soáng hoaøi khoâng cheát laø quan nieäm sai laàm. Quan nieäm sai laàm aáy laøm cho chuùng ta theâm troùi buoäc, chôù khoâng giaûi thoaùt ñöôïc. Sau ñaây laø caâu chuyeän caàu giaûi thoaùt cuûa sai di Ñaïo Tín. Moät hoâm sa di Ñaïo Tín ñeán leã Tam Toå, thöa:

- Xin Hoaø thöôïng töø bi ban cho con phaùp moân giaûi thoaùt.

Toå hoûi:

- Ai troùi buoäc ngöôi ?

Ngaøi nhìn laïi moät hoài roài thöa:

- Baïch Hoøa thöôïng khoâng ai troùi buoäc.

Toå baûo:

- Khoâng ai troùi buoäc, caàu giaûi thoaùt laøm gì ?

Ngang ñaây Ñaïo Tín böøng ngoä. Ngaøi ngoä caùi gì ? - Ngaøi Ngoä caùi lyù giaûi thoaùt maø khoâng mong caàu giaûi thoaùt. Chuùng ta ngaøy nay caàu giaûi thoaùt maø nghó raèng coù phaùp tu naøo ñoù ñeå cho mình soáng hoaøi khoâng cheát ñoù laø ñieàu laàm laãn raát lôùn.

Boán caâu keä naøy Ni sö daïy ngöôøi hoïc ñaïo phaûi duøng trí tueä thaáy ñuùng leõ thaät cuûa cuoäc ñôøi, thaáy boán töôùng sanh giaø beänh cheát laø leõ thöôøng. Nhaän chaân ñöôïc ñieàu ñoù roài chuùng ta khoâng coøn lo sôï nöõa, ngay trong caùi voâ thöôøng cuûa sanh giaø beänh cheát, chuùng ta nhaän ra caùi chaân thöôøng baát töû, ñoù laø giaùc ngoä giaûi thoaùt.

“Meâ chi caàu Phaät, hoaëc chi caàu thieàn”. Meâ ñoù caàu Phaät, laàm ñoù caàu thieàn. Ni sö noùi ngöôøi meâ môùi caàu Phaät, ngöôøi laàm môùi caàu thieàn. Ni sö noùi nhö vaäy chuùng ta tu thieàn laø meâ laàm phaûi khoâng ? Chuùng ta ñi chuøa laïy Phaät laø meâ phaûi khoâng ? Choã naøy raát nhieàu ngöôøi hieåu laàm. ÔÛ ñaây noùi “meâ ñoù caàu Phaät” laø caàu Phaät ngoaøi mình. Bôûi vì ngay nôi mình coù saün taùnh giaùc maø boû queân, chaïy tìm ôû non naøy nuùi noï neân noùi meâ. Taïi sao caàu thieàn laø laàm ? Vì thieàn laø moät phöông tieän soáng ñeå Phaät taùnh hieån loä, chôù khoâng phaûi laø moät pheùp laï maàu nhieäm ôû beân ngoaøi. Neáu caàu xin ngöôøi naøy ngöôøi kia cho mình ñöôïc thieàn laø laàm. Thieàn laø ñònh taâm ñeå taùnh giaùc hieån loä. Caàu vaø tìm ôû ñaây ngaàm chæ cho beänh yû laïi troâng caäy beân ngoaøi. Höôùng ra ngoaøi caàu laø queân mình roài vaäy.

“Thieàn Phaät baát caàu, uoång khaåu voâ ngoân”. Thieàn Phaät chaúng caàu, nhoïc mieäng khoâng lôøi. Neáu khoâng coù nieäm caàu Phaät caàu thieàn thì taâm yeân khoâng ñoäng, töùc laø khoâng coøn höôùng ngoaïi thì döùt saïch voïng töôûng ñaûo ñieân, taâm an ñònh thì mieäng khoâng noùi, do ñoù maø noùi nhoïc mieäng khoâng lôøi. Sôû dó chuùng ta noùi lieân mieân laø vì taâm chuùng ta luùc naøo cuõng ñoäng nieäm. Taâm khoâng khôûi nieäm thì coù gì ñeå noùi ? Haèng ngaøy chuùng ta toïa thieàn tuy ngoaøi mieäng khoâng noùi maø trong taâm thì noùi lieân mieân. Noùi chuyeän mình noùi chuyeän ngöôøi ñuû thöù. Khôûi nghó laø ñaõ noùi roài, vì khôûi nghó laø coù ngoân ngöõ, khoâng phaûi ñôïi môû mieäng môùi coù ngoân ngöõ. Khi xöa coù ngöôøi hoûi: “Theá naøo laø Phaät?”. Coù thieàn sö traû lôøi baèng caùch im laëng. Cuõng coù thieàn sö traû lôøi baèng caùch noùi ñoâng noùi taây. Nhö coù moät vò taêng hoûi ngaøi Ñoäng Sôn: “Theá naøo laø Phaät ?”. Ngaøi ñaùp: “Ba caân gai”. Ñaùp nhö vaäy khieán cho ngöôøi hoûi khoâng vin vaøo ñaâu ñeå suy nghó. Ngöôøi xöa quaù chaân thaønh, muoán chæ leõ thaät cho chuùng ta maø chuùng ta thì quen chaïy theo taâm vöôïn khæ khoâng chòu nhaän. Theá neân khi hoûi, caùc Ngaøi chæ cho chuùng ta leõ thaät khoâng cho chuùng ta keït trong ngoân ngöõ. Hoûi “Theá naøo laø Phaät?”. Ñaùp: “Ba caân gai”. Ngaøi ñaùp khoâng cho suy nghó, khoâng suy nghó thì nhaän ra oâng Phaät cuûa mình lieàn. Coøn neáu giaûi nghóa Phaät laø giaùc, goàm coù töï giaùc, giaùc tha, giaùc haïnh vieân maõn... Giaûi nghóa moät hoài taâm vöôïn nhaûy lung tung thì oâng Phaät ñaâu coøn hieän tieàn. Giaûi nghóa Phaät maø Phaät maát tieâu ! Thieàn sö khoâng giaûi nghóa Phaät laø gì, maø ngöôøi nghe kheùo nhaän thì Phaät hieän. Ñoù laø moät leõ thaät.

Xöa ngaøi Laâm Teá hoûi Toå Hoaøng Baù: “Theá naøo laø ñaïi yù Phaät phaùp ?”. Toå khoâng traû lôøi maø laïi ñaùnh. Ba laàn hoûi ba laàn bò ñaùnh. Khi ngaøi Laâm Teá ñeán thieàn sö Ñaïi Ngu, thieàn sö Ñaïi Ngu noùi: “Baø giaø Hoaøng Baù ñaõ vì ngöôi chæ choã toät khoå, laïi ñeán trong aáy hoûi coù loãi khoâng loãi”. Ngay caâu noùi aáy ngaøi Laâm Teá ñaïi ngoä. Ñoù laø nhöõng giai thoaïi thieàn cho chuùng ta thaáy taâm laõo baø tha thieát cuûa caùc baäc Thaày. Ngaøy xöa khi khai ngoä nhö theá thì ñöôïc, ngaøy nay thì khoâng ñöôïc buoäc loøng toâi phaûi noùi, phaûi giaûng cho nghe. Song noùi roài phaûi khoûa laáp nhöõng daáu veát cuûa vieäc giaûi thích baèng caùch daïy cho toïa thieàn. Neáu ngöôøi nghe khoâng chiuï öùng duïng lôøi daïy baèng caùch toïa thieàn, maø cöù maõi meâ suy nghó luaän ñaøm suoâng nhöõng kieán giaûi veà thieàn, veà chaân taâm... thì laâu ngaøy sanh beänh ña ngoân ña löï, noùi nhieàu laø do nghó nhieàu.

Toùm laïi hai caâu keát Ni sö daïy chuùng ta, neáu khoâng huôùng ra ngoaøi ñeå caàu Phaät caàu thieàn thì taâm an nhieân laëng leõ. Taâm an nhieân laëng leõ thì khoâng coøn gì ñeå trình thöa, khoâng coøn gì  ñeå ñaøm luaän neân noùi nhoïc mieäng khoâng lôøi, noùi ra laø moûi mieäng. Ña soá chuùng ta thì khoâng sôï caùi mieäng nhoïc maø thích noùi ñuû thöù, neân khoâng coù giaây phuùt naøo yeân laëng vaø thaân taâm luoân luoân traïo cöû roän raøng. Ñaây laø baøi keä yù nghóa thaâm traàm cuûa moät thieàn sö ni Vieät Nam ñaõ thaáy ñaïo ñeán choã roát raùo.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM