THAM ÑOÀ HIEÅN QUYEÁT VAØ THI TUÏNG

CAÙC THIEÀN SÖ ÑÔØI LYÙ GIAÛNG GIAÛI

H.T THÍCH THANH TÖØ

PHAÀN II: THI TUÏNG CAÙC THIEÀN SÖ ÑÔØI LYÙ (tt)

THIEÀN SÖ QUAÛNG NGHIEÂM

Thieàn sö Quaûng Nghieâm hoï Nguyeãn queâ ôû laøng Ñan Phöôïng, sinh naêm 1121, tòch naêm 1190. Ñôøi thöù11 doøng Voâ Ngoân Thoâng. Tieåu söû cuûa Ngaøi ñöôïc in trong quyeån Thieàn Sö Vieät Nam, trang 196 cuøng taùc giaû. Sau ñaây laø baøi keä thò tòch cuûa Ngaøi :

AÂm :

            Ly tòch phöông ngoân tòch dieät khöù,

            Sanh voâ sanh haäu thuyeát voâ sanh.

            Nam nhi töï höõu xung thieân chí,

            Höu höôùng Nhö Lai haønh xö haønh.

Dòch :

            Lìa töôùng môùi baøn caâu tòch dieät,

            Ñöôïc voâ sanh sau noùi voâ sanh.

            Laøm trai coù chí xoâng trôøi thaúm,

            Chôù daãm Nhö Lai veát ñaõ qua.

Giaûng:

Baøi keä naøy tuy coù boán caâu, nhöng yù nghóa thaät laø tuyeät dieäu. “Ly tòch phöông ngoân tòch dieäc khöù, sanh voâ sanh haäu thuyeát voâ sanh”. Lìa tòch môùi baøn caâu tòch dieät, ñöôïc voâ sanh sau môùi noùi voâ sanh. Hai caâu naøy noùi leân caùi thaät thaø cuûa ngöôøi chaân tu, ñieàu mình ñaõ soáng ñöôïc môùi noùi leân ñeå saùch taán cho ngöôøi tieán, caùi mình chöa ñöôïc thì khoâng noùi, vì lôøi noùi ñoù laø lôøi noùi roãng khoâng lôïi ích. Ngaøi daïy phaûi lìa töôùng tòch dieät môùi baøn caâu tòch dieät, nhaän ñöôïc lyù voâ sanh môùi noùi veà lyù voâ sanh. YÙ naøy ngöôøi ñôøi thöôøng duøng ví duï ñeå noùi : ra khoûi caùi lu môùi dieãn taû ñöôïc caùi lu, coøn ngoài trong caùi lu chæ taû ñöôïc phaàn beân trong cuûa caùi lu, chôù khoâng dieãn taû ñöôïc toaøn theå caùi lu. Cuõng vaäy, chuùng ta khi tu taâm yeân laëng, mình coøn ôû trong traïng thaùi yeân laëng thì khoâng dieãn taû ñöôïc caùi yeân laëng. Chöøng naøo chuùng ta thaät söï yeân laëng vaø thaät söï töï taïi, khoâng kieàm giöõ maø taâm vaãn yeân laëng, chöøng ñoù dieãn taû môùi ñuùng. Môùi vöøa yeân lieàn noùi toâi yeân laëng roài, nhöng ra gaëp caûnh bò chao ñaûo thì caùi yeân laëng ñoù chöa phaûi yeân laëng thaät. Chöøng naøo chuùng ta nhaän ra theå thanh tònh, haèng soáng vôùi noù trong tònh cuõng nhö trong ñoäng khoâng chao ñaûo môùi thaät laø yeân. Quí vò nhôù kyõ choã naøy. Ñöøng töôûng laàm ngoài yeân chöøng naêm möôøi phuùt laø ñaõ yeân, lieàn khoe taâm con thanh tònh laém, nhöng khi ra ngoaøi chaïm caûnh thì cuõng saân si nhö ai, ñoù laø töï laøm maát uy tín mình. Vaø, neáu chuùng ta soáng ñöôïc vôùi theå voâ sanh roài thì môùi noùi ñeán lyù voâ sanh. Neáu chöa ñöôïc maø noùi thì e khoâng ñuùng. Hai caâu naøy Ngaøi daïy ngöôøi tu phaûi coù thöïc chöùng roài haõy noùi, chöa chöùng maø noùi laø noùi roãng ñeå khoe khoang thì xa rôøi thöïc teá, haïnh giaûi chaúng töông öng khoâng lôïi ích.

“Nam nhi töï höõu xung thieân chí,höu höôùng Nhö Lai haønh xöù haønh”. Laøm trai coù chí xoâng trôøi thaúm, chôù daãm Nhö Lai veát ñaõ qua. Nam nhi laø chæ cho ngöôøi coù yù chí maïnh meõ, quyeát taâm ñi treân ñöôøng ñaïo cho ñeán cuøng, duø laø nam hay nöõ cuõng goïi laø nam nhi tröôïng phu. Coøn ngöôøi coù töôùng nam maø yù chí nhu nhöôïc löôøi bieán thì khoâng xöùng ñaùng goïi laø nam nhi theo nghóa naøy. Nam nhi töï coù chí xung thieân theo ngoân ngöõ Vieät Nam goïi laø yù chí ngaát trôøi, yù chí ngaát trôøi laø sao ? ÔÛ theá gian ngöôøi ñi hoïc thì quyeát hoïc cho tôùi nôi tôùi choán, gaëp khoù khaên khoâng boû dôû, ñoù laø ngöôøi coù yù chí, nhöng coøn giôùi haïn. Hoaëc ngöôøi laøm vieäc lôïi ích cho nhieàu ngöôøi  duø gaëp khoù khaêng chöôùng ngaïi cuõng vöôït qua, quyeát taâm laøm cho ñeán nôi ñeán choán, ñoù cuõng laø ngöôøi coù yù chí, nhöng chöa ngaát trôøi. YÙ chí ngaát trôøi laø yù chí cuûa ngöôøi vöôït ra khoûi tam giôùi khoâng coøn haïn cuoäc ôû phaïm vi naøo heát. Song ngöôøi coù yù chí ñoù “Chôù daãm Nhö Lai veát ñaõ qua”. Nghóa laø chôù nhaém loái ñi cuûa Nhö Lai ñeå ñi. Caâu naøy ít ai daùm dòch. Vì chuùng ta tu ai cuõng noi theo göông cuûa Phaät maø thöïc haønh, ñi theo non ñöôøng cuûa Phaät ñaõ ñi. Nhöng ôû ñaây noùi khoâng ñi theo loái ñi cuûa ñöùc Phaät, vaäy ñi ñöôøng naøo ? Ñi theo ai ? Coù nhieàu ngöôøi ñoïc caâu naøy hoï raát e ngaïi, neáu ñi khaùc ñöôøng cuûa Phaät ñaõ ñi thì ñi ñöôøng taø sao ? Chuùng ta phaûi hieåu cho töôøng taän yù caâu naøy. Ñaây laø moät caâu noùi coù yù nghóa giaùo ngoaïi bieät truyeàn. Taïi sao ? Vì neáu coøn nöông theo giaùo lyù cuûa ñöùc Phaät daïy trong kinh ñeå tu thì coøn coù choã nöông töïa, chöa thoaùt khoûi töôùng vaên töï. Theo Ngaøi, tu laø phaûi vöôït ngoaøi vaên töï, goïi laø khoâng theo loái Phaät ñaõ ñi.

Ngaøi Vaân Moân moät hoâm ôû trong chuùng ñöa caây gaäy leân noùi :

“Phaøm phu goïi noù laø thaät, Nhò thöøa phaân tích noù laø khoâng, Duyeân Giaùc goïi noù laø huyeãn coù, Boà taùt noùi ñöông theå töùc khoâng, Thieàn gia thaáy caây gaäy goïi laø caây gaäy, ñi chæ ñi, ngoài chæ ngoài, khoâng ñöôïc ñoäng ñeán”. Phaøm phu meâ laàm, thaáy caây gaäy coù hình töôùng sôø moù ñöôïc cho caây gaäy laø thaät coù. Haøng Nhò thöøa thaáy caây gaäy lieàn phaân tích : Caây gaäy hieän coù ñaây mai kia seõ cuõ, roài hö muïc, hoaïi maát thaønh khoâng. Duyeân Giaùc quaùn saùt caây gaäy do nhaân duyeân sanh. Do töù ñaïi chung hôïp môùi coù caây gaäy, caây gaäy do duyeân hôïp môùi coù, neân khoâng thaät, nhö huyeãn nhö hoùa. Boà taùt thaáy caây gaäy ñöông theå töùc khoâng, nghóa laø thaáy caây gaäy do duyeân hôïp maø coù nhöng khoâng coù töï taùnh coá ñònh neân noùi ñöông theå töùc khoâng. Ñöông theå töùc khoâng nghóa laø hieän töôùng cuûa noù thì taïm coù nhöng theå noù laø khoâng. Ñoù laø caùi nhìn thaáu ñaùo baèng trí tueä cuûa Boà taùt. Nhö vaäy caùi nhìn caây gaäy cuûa Thanh vaên, Duyeân giaùc, Boà taùt ñeàu caên cöù vaøo giaùo lyù Phaät daïy. Coøn thieàn sö thì thaáy caây gaäy laø caây gaäy, khoâng theâm moät mieäm naøo. Ñoù laø caùi ñaaêc bieät cuûa Thieàn toâng. Nhö tröôùc ñaõ noùi haøng Thanh vaên nhìn caây gaäy duøng trí tueä quaùn saùt theo giaùo lyù voâ thöôøng cuûa Phaät daïy, thaáy ngaøy nay coù mai kia bò cuõ muïc hoaïi ñi vaø trôû thaønh khoâng. Quaùn nhö vaäy laø ngöôøi trí laø ngöôøi thöùc tænh. Coøn Duyeân giaùc nhìn caây gaäy thaáy noù hö huyeãn laø y theo giaùo lyù quaùn caùc phaùp nhö huyeãn cuûa Phaät daïy. Quaùn caùc phaùp nhö huyeãn cuõng duøng trí tueä ñeå quaùn, quaùn thaáy duyeân hôïp coù roài tan cho neâ noùi laø huyeãn hoùa. Boà taùt nhìn caây gaäy bieát ñöông theå töùc khoâng, vì caây gaäy coù giaû töôùng do duyeân hôïp töï noù khoâng coù thaät theå. Thaáy nhö vaäy laø duøng trí tueä quaùn saùt. Do duøng trí tueä quaùn saùt thaáy roõ baûn chaát cuûa caây gaäy neân taâm khoâng dính maéc.

Thieàn sö thaáy caây gaäy laø caây gaäy khoâng nöông vaøo giaùo lyù cuûa Phaät ñeå quaùn, nhö vaäy laøm sao tu ? Duøng trí tueä quaùn saùt thaáy caây gaäy laø khoâng, laø huyeãn, laø ñöông theå töùc khoâng, khieán haønh giaû khoâng coøn thaáy caây gaäy laø thaät ñeå taâm khoâng dính maéc. Ñoù laø tu. Coøn thieà sö thaáy caây gaäy laø caây gaäy taâm khoâng daáy nieäm phaân bieät ñeïp xaáu, thì taâm khoâng thuû xaû, cuõng khoâng duøng trí quaùn laø khoâng, laø huyeån, laø ñöông theå töùc khoâng...  Thieàn sö nhìn caây gaäy vôùi taâm voâ phaân bieät, thaáy nhö vaäy, taâm nhö nhö laëng leõ ñaõ laø tu roài. Vì nhìn thaáy caây gaäy khôûi nieäm dính maéc, neân phaûi duøng phaùp quaùn ñeå ñoái trò. Thieàn sö nhìn caây gaäy bieát noù laø caây gaäy khoâng khôûi nieäm dính maéc caàu\n gì phaûi quaùn. Neáu nhìn söï vaät maø coøn duøng trí quaùc saùt laø ñaõ boùp meùo söï thaät roài. Thieàn gia nhìn söï vaät khoâng qua moät laêng kính naøo, nhìn söï vaät laø söï vaät. Nhö thaáy hoa sen laø hoa sen, neáu thaáy hoa sen khôûi trí quaùn saùt mai kia hoa sen khoâ heùo thaønh khoâng, hay hoa sen nhö huyeãn nhö hoùa... laø ñaõ queân caùi hoa sen trong hieän taïi roài. Theo tinh thaàn Thieàn toâng thì khoâng ñaùnh maát hieän taïi neân noùi Nhö Thò, söï vaät theá naøo thaáy nhö theá aáy khoâng theâm bôùt gì caû. Ñoù laø caùi ñaëc bieät cuûa thieàn sö.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM