THAM ÑOÀ HIEÅN QUYEÁT VAØ THI TUÏNG

CAÙC THIEÀN SÖ ÑÔØI LYÙ GIAÛNG GIAÛI

H.T THÍCH THANH TÖØ

PHAÀN II: THI TUÏNG CAÙC THIEÀN SÖ ÑÔØI LYÙ (tt)

THIEÀN SÖ TRÌ BAÙT

Thieàn sö Trì Baùt sinh naêm 1049 tòch naêm 1117, thuoäc doøng Tyø Ni Ña Löu Chi ñôøi thöù 12. Tieåu söû cuûa Ngaøi ñöôïc in trong Thieàn Sö Vieät Nam trang 114 cuøng taùc giaû. Sau ñaây laø baøi keä thò tòch cuûa Ngaøi :

AÂm :

            Höõu töû taát höõu sanh,

            Höõu sanh taát höõu töû.

            Töû vi theá sôû bi,

            Sanh vi theá sôû hyû.

            Bi hyû löôõng voâ cuøng,

            Hoát nhieân thaønh bæ thöû.

            Ö chö sanh töû baát quan hoaøi,

            AÙn toá roâ toá roâ taát rò.

Dòch :

            Coù töû aét coù sanh,

            Coù sanh aét coù töû.

            Cheát laø ngöôøi ñôøi buoàn,

            Sanh laø ngöôøi ñôøi vui.

            Buoàn vui hai khoâng cuøng,

            Chôït vaäy thaønh kia ñaây.

            Ñoái sanh töû chaúng ñeå loøng,

            AÙn toá roâ toá roâ taát rò.

Giaûng :

“Höõu töû taát höõu sanh, höõu sanh taát höõu töû”. Coù töû aét coù sanh, coù sanh aét coù töû . Ngöôøi ñôøi thaáy kieáp ngöôøi qua nhöõng giai ñoaïn : sanh ra, lôùn leân, giaø, cheát chôù khoâng thaáy coù cheát roài coù môùi sanh, theá neân nghe qua hai caâu keä naøy thaáy hôi laï. Trong voøng luaân hoài khoâng phaûi chuùng ta chæ coù maët trong moät ñôøi naøy, maø ñaõ coù voâ soá kieáp veà tröôùc, söï hieän höõu cuûa chuùng ta trong ñôøi naøy laø do maát thaân ôû ñôøi tröôùc, neân môùi coù thaân ñôøi naøy. Vì chuùng ta khoâng thaáu suoát, chæ bieát ngan ñôøi naøy thoâi, neân Ngaøi môùi noùi cho chuùng ta bieát “Coù töû aét coù sanh, coù sanh aét coù töû”. Töùc laø do thaân ñôøi tröôùc cheát, sau môùi sanh thaân ñôøi naøy vaø seõ coù töû khi heát ñôøi naøy. Nhö vaäy töû laø quaû cuûa sanh, ngöôïc laïi sanh cuõng laø quaû cuûa töû, sanh vöøa laø nhaân vöøa laø quaû, töû cuõng vöøa laø nhaân vöøa laø quaû. Neáu chuùng ta chöa thoaùt khoûi sanh töû thì sanh töû laø moät voøng lieân tuïc khoâng döøng, khoâng phaûi chæ khi chuùng ta coù maët treân ñôøi naøy môùi coù sanh töû.

“Töû vi theá sôû bi, sanh vi theá sôû hyû”. Cheát laø ngöôøi buoàn, sanh laø ngöôøi ñôøi vui. Taát caû chuùng ta töø taêng ni cho ñeán phaät töû, khoâng ai nghó tôùi caùi cheát maø vui. Keû thì loøng nao nao, ngöôøi thì man maùc buoàn, khoâng bieátmai kia roài seõ ra sao ? Theá neân nghó tôùi caùi cheát laø nghó tôùi caùi buoàn. Thaäm chí khoâng daùm noùi tôùi chöõ cheát, ngaøy gioå oâng baø cha meï noùi laø ngaøy kî côm hay ngaøy huùy kî. Huùy laø kieân sôï, kî laø traùnh neù khoâng daùm noùi tôùi. Ngaøy cheát cuûa oâng baø cha meï sôï laém, traùnh neù khoâng daùm noùi. Coøn sanh thì vui, neân moãi naêm ñeán ngaøy sanh thì môû tieät aên möøng, taëng quøa chuùc laønh cho nhau goïi laø möøng sinh nhaät. Nhö vaäy ngaøy sanh thì vui, ngaøy töû thì buoàn khoâng daùm nhaéc tôùi. Ñoù laø taâm traïng dung thöôøng cuûa phaøm phu tham soáng sôï cheát.

“bi hyû löôõng voâ cuøng, hoát nhieân thaønh bæ thöû”. Buoàn vui caû hai ñeàu khoâng cuøng , boång döng thaønh ñaây laø sanh kia laø töû. Buoàn khi töû, vui khi sanh, heát sanh roài töû, töû xong roài laïi sanh. Töû sanh, sanh töû maõi, neân buoàn vui vui buoàn maõi khoâng cuøng taän. Cöù vaäy maø ñoái ñaõi maõi khoâng bieát tôùi ñaâu laø cuøng. Chæ coù :

“Ö chö sanh töû baát quan hoaøi, aùn toá roâ toá roâ taát rò”. Ñoái vôùi sanh töû khoâng baän loøng thì aùn toá roâ toá roâ taát rò. Ngöôøi maø sanh khoâng thaáy vui, töø khoâng thaáy buoàn, loøng khoâng chuùt vöôùng baän tôùi vieäc töû sanh thì nguôøi aáy thaûnh thôi töï taïi. Vieäc sanh töû laø vieäc lôùn maø khoâng baän loøng thì nhöõng vieäc khaùc laø nhöõng vieäc nhoû ñaâu coù ñeå yù, khoâng ñeå yù thì taâm khoâng coøn nghó ngôïi lo sôï. Theá neân Ngaøi duøng caâu thaàn chuù “aùn toá roâ toá roâ taát rò” ñeå noùi leân taâm thaùi thaûnh thôi töï taïi baët heát nghó suy.

Hoïc tôùi ñaây, quùi vò coù thaáy thaéc maéc khoâng ? Luùc môùi tu chö Toå daïy phaûi khaéc chöõ töû leân traùn baèng caâu “Sanh töû laø vieäc lôùn, voâ thöôøng ñang ñuoåi gaáp”. ÔÛ ñaây sao baûo “Sanh töû ñöøng baän loøng”, nhö vaäy coù maâu thuaãn khoâng ? _ khi môùi xuaát gia, Phaät daïy chuùng ta tu phaûi luoân luoân nhôù maïn soáng cuûa mình raát moûng manh, nay coøn mai maát khoâng löôøng ñöôïc ngaøy cheát, phaûi lo tu gaáp chôù laàn löïa qua ngaøy, cheát ñeán tu khoâng kòp, neân phaûi thaáy sanh töû laø vieäc lôùn. Ñoù laø giai ñoaïn ñaàu Phaät saùch taán tu. ÔÛ ñaây qua thôøi gian tu haønh, thaùy roõ lyù sanh töû laø töôùng ñoái ñaõi khoâng thaät. Thaáy roõ sanh töû khoâng thaät thì coù gì phaûi lo sôï ? Neáu coøn lo sôï laø thaáy sanh töû thaät thì traùi ñaïo roài. Do ñoù neân ngöôøi vöôït treân ñoái ñaõi khoâng keït hai beân, khoâng baän loøng vôùi sanh töû, luùc chöa boû baùo thaân naøy soáng an nhaøn töï do, luùc nhaém maét boû baùo thaân naøy cuõng bình an töï taïi. Nhö vaäy,  chuùng ta tu ñeå khi nhaém maét xaû boû baùo thaân naøy ñöôïc an nhieân vui cöôøi, hay sôï maát thaân naøy chuïp thaân khaùc, tieáp noái voøng luaân hoài voâ taän ? Neáu thaân naøy saép hoaïi, chuùng ta thaáy coù cuõng ñöôïc khoâng coù cuõng ñöôïc, khoâng baän taâm, cöôøi ra ñi thì ñöôïc an oån töï taïi. Vaäy thì khi gaàn cheát neân buoàn hay neân vui ? Ngöôøi tu luùc saép cheát maø buoàn thì theá tuïc quaù, maø vui thì coù vui ñöôïc khoâng ? Luùc cheát maø cöôøi tuy chöa phaûi thaùnh ít ra cuõng laø aù thaùnh. Nhö vaäy luùc saép cheát khoâng lo sôï maø cöôøi cuõng laø thaùnh nhoû roài. Sôû dó luùc saép cheát maø buoàn sôï laø vì chuùng ta quaù aùi ngaõ. Thaân naøy duø coù xaáu xí beänh hoaïn... cuõng thöông theá neân Phaät daïy phaûi döùt aùi. Quùi vò ñöøng nghó döùt aùi laø ñöøng thöông ngöôøi khaùc, maø döùt aùi laø ñöøng aùi nga, khoâng thöông thaân naøy nöõa. Coù nhieàu ngöôøi thaân bò beänh raát khoå, Nhö cuøi, ung thö... theá maø luùc saép cheát hoï sôï maát thaân. Thaät ñaùng thöông! Cuõng coù vaøitröôøng hôïp ngöôøi ta lieàu cheát töï huûy hoaïi thaân, ñoù laø tröôøng hôïp noãi saân khôûi töôûng ñieân ñaûo roài queân thaân, môùi daùm huûy hoaïi thaân, neáu khoâng noãi saân thì thöông thaân laém ñaâu dam laøm baäy!

Tôùi ñaây toâi noùi veà giaù trò caâu thaàn chuù cho quùi vò roõ. Coù nhieàu ngöôøi ñoïc baøi keä coù caâu thaàn chuù ôû sau choùt, cho raèng caùc thieàn sö ñôøi Lyù, nhaát laø doøng Tyø Ni Ña Löu Chi vöøa tu thieàn vöøa tu maät, neân baøi kleä naøy caâu choùt laø caâu “AÙn toá roâ toá roâ taát rò”. Neáu khoâng tu maät sao ñoïc thaàn chuù ? - Ñoù laø moät loái hieåu treân hình thöùc. Troïng taâm cuûa baøi keä naøy daïy sanh töû neáu khoâng baän loøng thì taâm an nhaøn töï taïi, khoâng coøn chuùt gì phaûi suy nghó. Khi ñoïc caâu thaàn chuù, luùc ñoù khoâng coù suy nghó. Ngaøi duøng caâu thaàn chuù ñeå noùi leân taâm traïng cuûa Ngaøi, luùc saép tòch khoâng bò sanh töû laøm vöôùng baän chi phoái, taâm Ngaøi vaãn an nhieân töï taïi.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM