THAM ÑOÀ HIEÅN QUYEÁT VAØ THI TUÏNG

CAÙC THIEÀN SÖ ÑÔØI LYÙ GIAÛNG GIAÛI

H.T THÍCH THANH TÖØ

TOÅNG KEÁT

Phaàn Keä tuïng cuûa caùc thieàn sö ñôøi Lyù ñeán ñaây taïm xong. Sau ñaây laø phaàn toång keát ñeå chuùng ta thaáu suoát ñöôïc nhöõng ñeàu cöông yeáu qua Keä tuïng cuûa caùc Ngaøi. Hoïc caùc thieàn sö ñôøi Lyù, sôû dó chuùng ta hoïc phaàn Keä tuïng, maø khoâng hoïc phaàn tieåu söû laø vì tieåu söû ñaõ ñöôïc in trong quyeån Thieàn Sö Vieät Nam vaø toâi ñaõ giaûng roài. Keä tuïng cuûa caùc Ngaøi haøm chöùa tinh hoa cuûa Thieàn, cho neân toâi ñem ra giaûng cho quí vò nghe ñeå thaáy choã nhaém cuûa caùc Ngaøi maø thöïc haønh theo. Sau ñaây toâi seõ neáu ra nhöõng ñieåm troïng yeáu cuûa Thieàn qua nhöõng baøi Keä tuïng cuûa caùc thieàn sö ñôøi Lyù.

Tröôùc heát caùc Ngaøi phaù boán kieán chaáp cuûa con ngöôøi. Phaù boán beänh chaáp roài caùc Ngaøi chæ thaúng theå chaân thaät cho chuùng ta nhaän. Ñoái vôùi ngöôøi tu Phaät, tröôùc heát phaûi coù nhaän ñònh chín chaén, caùi naøo giaû bieát giaû, caùi naøo thaät bieát thaät, muoán nhaän ra caùi thaät maø khoâng bieát roõ caùi giaû, thì khoâng laøm sao nhaän ñöôïc caùi thaät. Nhö chuùng ta vaøo tieäm vaøng ñeå mua, chuû tieäm ñöa vaøng giaû, neáu chuùng ta khoâng bieát vaøng giaû thì coù mua laàm khoâng ? Neáu khoâng bieát vaøng giaû thì thaáy vaøng thaät chuùng ta cuõng khoâng bieát luoân. Nhö vaäy muoán bieát vvaøng thaät thì tröôùc phaûi bieát vaøng giaû. Cuõng vaäy, ñaëc ñieåm Keä tuïng cuûa caùc thieàn sö ñôøi Lyù laø chæ cho chuùng ta bieát troïng taâm cuûa ngöôøi tu laø phaûi nhaän ñöôïc nôi mình caùi gì laø giaû, caùi gì laø thaät. Bieát ñöôïc caùi giaû ñeå chuùng ta khoâng coøn meâ laàm chaïy theo noù. Nhaän ra caùi thaät chuùng ta môùi an nhieân töï taïi. Neáu chuùng ta khoâng bieát caùi giaû chaáp caùi giaû cho laø thaät thì muoân ñôøi khoâng bao giôø nhaän ra caùi thaät. Vì vaäy neân caùc Ngaøi phaù beänh chaáp giaû cho laø thaät.

Tröôùc heát phaù beänh chaáp thaân. Treân lyù tuyeát chuùng ta taïm chaáp nhaän noù laø giaû nhöng thaät teá thì thaáy thaät. Do chuùng ta khoâng thaáy thaân naøy laø giaû, neân chaáp noù laø thaät. Thaân naøy khoâng phaûi thaät maø cho laø thaät laø meâ laàm. Töø caùi meâ laàm naøy sanh ra bao nhieâu thöù sai laàm khaùc. Nhö vaäy ngöôøi hoïc Phaät ñaàu tieân phaûi thaáy töôøng taän thaân naøy khoâng thaät. Trong kinh Kim Cang ñöùc Phaät daïy : “Phaøm sôû höõu töôùng giai thò hö voïng, nhöôïc kieán chö töôùng phi töôùng töùc kieán Nhö Lai”. Nghóa laø caùi gì coù hình töôùng ñeàu laø hö doái, neáu thaáy caùc töôùng khoâng phaûi töôùng laø thaáy Phaät. Nghe Phaät noùi nhö theá chuùng ta lieàn hieåu, nhöng khi thu85c haønh thì raát khoù, ñoøi hoûi chuùng ta phaûi duïng taâm tu mieân maät môùi thaáu trieät ñöôïc lyù naøy. Luùc ngoài tu toâi quaùn saùt thaáy roõ thaân naøy quaù taïm bôï mong manh, chæ coù hôi thôû ra hôi thôû vaøo goïi laø maïng soáng. Maïng soáng naøy do boán ñaïi hoùa hôïp môùi coù, neáu khoâng nhôø boán ñaïi beân ngoaøi boài boå vaøo ñeå duy trì maïng soáng thì noù khoâng theå naøo toàn taïi ñöôïc. Neáu luùc naøo ñoù thaân naøy khoâng coøn dung naïp ñöôïc boán ñaïi beân ngoaøi vaøo thì maïng soáng khoâng coøn. Nhö vaäy maïng soáng laø thaät hay khoâng thaät ? Neáu thaät thì töï noù toàn taïi khoâng caàn vay möôïn. Nhöng xeùt kyõ thì noù luoân luoân vay möôïn, caû ñôøi soáng chæ laøm moät vieäc laø möôïn traû, nhö chuùng ta ñang ngoài ñaây laøm gì ? Möôïn traû khoâng khí phaûi khoâng ? Khoâng khí ôû ngoaøi laø cuûa trôøi ñaát, vöøa hít voâ traû ra noùi laø hôi cuûa toâi, coù voâ lyù khoâng ? Möôïn ñaát, möôïn nöôùc cuõng vaäy. Neáu möôïn traû suoân seû thì chuùng ta cho laø haïnh phuùc an vui. Neáu möôïn traû truïc traëc thì nguy khoán khoå ñau, baáy giôø phaûi ñi beänh vieän, phaûi tìm thaày thuoác chöõa trò, phaûi toán tieàn ñuû thöù chuyeän loâi thoâi. Vaäy cuoäc soáng cuûa chuùng ta khoâng coù gì quan troïng, caû ngaøy chæ laøm caùi vieäc möôïn voâ traû ra maø thoâi, theá maø chuùng ta cho laø quan troïng laø thaät. Khi thaân naøy coøn möôïn traû ñeàu ñaën thì cho laø thaân mình thaät, nhöng khi ngöng möôïn traû, ñeå ba ngaøy chöa choân, thöû hoûi chuùng ta coù chaáp nhaän khoái thòt maùu sình thuùi laø thaân mình khoâng ? Chaúng leõ mình laø caùi thaây thuùi sao ? Khi soáng thì taïm bôï mong manh, luùc cheát laø ñoà boû chaúng ra gì. Theá maø traêm ngöôøi nhö moät cöù laàm chaáp cho laø thaân mình thaät, neân ñöùc Phaät noùi chuùng ta laø keû meâ muoäi ñaùng thöông.

Chính vì meâ muoäi chaáp thaân naøy laø thaät , neân chuùng ta thaáy nhöõng nhu caàu cho thaân cuõng thaät vaø quan troïng. Do ñoù maét thì theo saéc ñeïp, tai theo tieáng hay, muõi theo muøi thôm, löôõi theo vò ngon... Caû ngaøy ñuoåi theo nhöõng duïc laïc cuûa theá gian. Ai cuõng ñuoåi theo duïc laïc theá gian vaø ai cuõng muoán thu goùp nhöõng duïc laïc aáy veà cho mình. Neáu mình ñöôïc thì ngöôøi khaùc phaûi maát, do ñoù tranh daønh hôn thua bôûi nhöõng thöù vay möôïn, roài haïi nhau laøm khoå laãn nhau. Giaû söû nhö chuùng ta aên moät böõa tieät thaät linh ñình, sau maáy tieáng ñoàng hoà traû ra thì sao ? - Hoâi haùm dô baån khoâng coù giaù trò gì heát, coù khi nhaân böõa tieät ñoù, nhaäu say roài cheùm gieát laãn nhau. Nhaân loaïi ngaøy nay ñang khoå ñau vì nhöõng thöù vu vô voâ lyù ñoù. Ngöôøi tu sôû dó duøng chay laït chính vì thaáy söï vay möôïn naøy khoâng quan troïng neân khoâng tìm caàu ñeå höôûng thuï.

Vaäy, neáu thaáy thaân naøy khoâng thaät thì moïi coá chaáp giaûm ñi, moïi söï ñoøi hoûi cho thaân naøy giaûm bôùt thì trong cuoäc soáng haøi hoøa vui veû. Chuùng ta chia sôùt giuùp ñôû nhau moät caùch deã daøng, taïm soáng thì taïm giuùp nhau ñaâu coù gì quan troïng. Ñoù laø böôùc ñaàu maø caùc thieàn sö ñôøi Lyù ñaõ duøng Keä tuïng nhaéc nhôû chuùng ta. Caâu ñaàu baøi keä cuûa thieàn sö Vaïn Haïnh noùi : “Thaân nhö ñieän aûnh höõu toaøn voâ”. Thaân ngöôøi nhö caùi chôùp hay caùi boùng coù roài khoâng. Thieàn sö Vieân Chieáu thì noùi : “Thaân nhö töôøng bích dó ñoài thì”. Thaân naøy nhö taám vaùch ñaõ hö muïc. Thieàn sö Boån Tòch cuõng noùi : “Huyeãn thaân voán töï khoâng tòch sanh”. Thaân naøy töø choã roãng laëng maø sanh ra chôù khoâng thaät coù. Chuùng ta thaáy caùi nhìn veà thaân cuûa caùc thieàn sö thaät laø chính xaùc. Do ñoù neân caùc Ngaøi môùi ñaït ñöôïc traïng thaùi töï taïi thong dong khoâng coøn khoå ñau vì noù nöõa.

Thöù hai laø phaù beänh chaùp taâm. Phaøm ñieàu gì chuùng ta suy nghó ñeàu cho laø ñuùng caû. Ít khi nghe ai noùi raèng toâi suy nghó nhö theá naøy bieát coù ñuùng khoâng ? Maø chæ nghe noùi toâi suy nghó ñieàu naøy laø ñuùng. Theá neân soáng naêm ba chuïc ngöôøi maø ít thaân meán nhau thöïc söï laø do khoâng ñoàng yù kieán vôùi nhau. Khoâng ñoàng yù kieán nhau laø taïi ngöôøi naøy nghó theá naøy cho laø ñuùng, ngöôøi kia nghó theá kia cuõng cho laø ñuùng, ai cuõng baûo thuû caùi voïng töôûng hö doái cuûa mình, coá tình beânh vöïc noù neân ñuïng chaïm nhau hoaøi. Vì khoâng ñoàng yù nhau neân ôû theá gian vôï choàng phaûi ly dò, cha con coù khi phaûi töø nhau. Vì khoâng ñoàng yù nhau neân môùi coù söï tranh giaønh yù töôûng naøy yù töôûng noï, gaây khoå cho nhau. Nhoû thì ôû phaïm vi gia ñình, lôùn thì ra ngoaøi xaõ hoäi, lôùn hôn nöõa thì caû theá giôùi. Voïng töôûng hö doái taïm bôï maø con ngöôøi chaáp cho laø thaät. Chính vì noù maø ngöôøi theá gian tranh chaáp gaây khoå cho nhau, ngöôøi tu caøng theo voïng töôûng caøng xa ñaïo. Theá neân caùc thieàn sö ñôøi Lyù duøng Keä tuïng ñeå caûnh tænh chuùng ta. Thieàn sö Ngoä AÁn noùi : “Hö voâ taâm ngoä ñaéc haø nan”. Taâm roãng laëng thì ngoä ñaïo khoâng khoù, taâm roãng laëng töùc laø voïng töôûng hö doái laëng maát. Voïng töôûng hö doái laëng roài thì ñaâu coøn tranh chaáp hôn thua. Vaø, ngaøi Tònh Khoâng cuõng noùi : “Trí nhaâ voâ ngoä ñaïo, ngoä ñaïo töùc ngu nhaân”. Ngöôøi trí khoâng ngoä ñaïo, ngoä ñaïo laø ngöôøi ngu. Taïi sao vaäy ? Ngöôøi trí theo theá gian laø lanh lôïi khoân ngoan, maø lanh lôïi khoân ngoan laø chaïy theo voïng töôûng. Chaïy theo voïng töôûng neân khoâng ngoä ñaïo, vì chöa soáng ñöôïc vôùi theå haèng giaùc cuûa mình. Ngöôïc laïi ngöôøi ít voïng töôûng, khoâng lanh leï nhìn beà ngoaøi thaáy nhö ngu. Nhöng kyø thaät ngöôøi ít voïng töôûng taâm saùng raát gaàn vôùi ñaïo. ÔÛ phaùp hoäi cuûa Nguõ Toå Hoaèng Nhaãn coù hai vò “ Ngaøi Thaàn Tuù vaø Luïc Toå Hueä Naêng, Ngaøi Thaàn Tuù laø giaùo thoï cuûa naêm traêm chuùng, coøn Luïc Toå Hueä Naêng laø oâng tieàu phu doát hoïc, vaøo chuøa laøm coâng quaù giaû gaïo vaø phuïc dòch chuùng taêng, theá maø ñöôïc Nguõ Toå truyeàn yù baùt thöøa keá Toå vò. Giai thoaïi naøy cho chuùng ta thaáy raèng caùi khoân ngoan lanh lôïi ôû beân ngoaøi, khoâng phaûi laø ñieàu kieän taát yeáu ñeå ngoä ñaïo, maø ngöôøi beân ngoaøi traàm tónh, trong taâm an ñònh môùi khaû dó gaàn vôùi ñaïo. Theá neân thieàn sö Baûo Giaùm noùi : “Nhöôïc nhaân yeáu thöùc tu phaân bieät, laõnh thöôïng phuø sô toûa moä yeân”. Neáu ngöôøi muoán bieát caùi chaân thaät maø cöù phaân bieät, thì chaúng khaùc naøo maây maø phuû treân ngoïn nuùi, khoâng bao giôø thaáy ñöôïc leõ thaät. Thieàn sö Suøng Phaïm cuõng noùi “Taâm khoâng caäp ñeä qui”. Ngöôøi tu maø taâm roãng khoâng, voïng nieäm laêng xaêng ñaõ laëng heát thì ngöôøi ñoù thi daäu. Chuùng ta thaáy vaán ñeà thi cöû ôû tröôøng vaø ôû nhaø Thieàn traùi ngöôïc nhau. ÔÛ tröôøng thì phaûi hoïc gioûi nhôù nhieàu môùi thi ñaäu, coøn trong nhaø Thieàn thì voïng töôûng phaûi laëng heát, nhö ngu nhö ngaây môùi ñaäu. Töùc laø gaàn vôùi ñaïo hay ngoä ñaïo.

Thöù ba laø phaù beänh chaáp hai beân. Ngöôøi theá gian vì chaáp hai beân neân coù toát xaáu phaûi quaáy... do ñoù maø sanh ra tranh chaáp vôùi nhau. Tranh caõi nhau laø vì ngöôøi naøy thaáy mình phaûi cho ngöôøi kia quaáy, ngöôïc laïi cuõng vaäy. Neáu khoâng coøn thaáy phaûi quaáy toát xaáu thì ñaâu coù caõi nhau. Neáu khoâng thaáy hai beân thì quí vò coù ñi côø baïc khoâng ? Coù ñi coi boùng ñaù khoâng ? Taát caû nhöõng troø chôi giaûi trí naøy ñeàu keït hai beân hôn thua, theá maø noù haáp daãn vaø loâi cuoán raát nhieàu ngöôøi. Ngöôøi naøo neáu khoâng keït hai beân thì raát deã tu. Giaû söû nhö coù ai ñoù cheâ “thaày xaáu quaù !” Neáu chuùng ta khoâng keït hai beân toát xaáu thì khoâng coøn phieàn naõo, coøn keït hai beân thì seõ buoàng vì nghe ngöôøi ta cheâ mình xaáu. Nhö vaäy taát caû nhöõng phieàn naõo daáy khôûi ñeàu do thaáy hai beân. Do ñoù Thieàn sö Khaùnh Hyû noùi : “lao sanh höu vaán saéc kieâm khoâng”. Nghóa laø ôû ñôøi ñöøng coù nhoïc nhaèn thöa hoûi saéc cuøng khoâng. Vì saéc vaø khoâng ñoái ñaõi nhau khoâng thaät. Thieàn sö Thoâng Bieän cuõng noùi : “Saéc khoâng caâu baát quaûn, phöông ñaéc kheá chaân taâm”. Nghóa laø  saéc vaø khoâng laø hai beân, khoâng coá chaáp vaøo hai beân thì môùi hôïp vôùi chaân taâm töùc laø hôïp vôùi Thieàn. Vaø thieàn sö Khaùnh Hyû cuõng noùi : “Ñaïi duïng hieän tieàn quyeàn taïi thuû, thuøy tri phaøm thaùnh döõ Taây Ñoâng”. Ngöôøi ñöôïc ñaïi duïng tröôùc maét thì khoâng coøn keït hai beân phaøm vôùi thaùnh. Nhö vaäy Keä tuïng cuûa caùc thieàn sö daïy chuùng ta ñöøng keït hai beân coù khoâng, phaûi quaáy, hôn thua... Neáu khoâng keït hai beân thì seõ thaáy ñöôïc leõ thaät.

Cuoái cuøng caùc Ngaøi daïy ngöôøi hoïc ñaïo khoâng neân caàu ñaïo caàu Phaät ôû beân ngoaøi. Neáu höôùng ra ngoaøi maø tìm caàu laø sai laàm laø xa ñaïo. Choã naøy Ni Sö Dieäu Nhaân cuõng noùi : “Meâ chi caàu Phaät, hoaëc chi caàu thieàn”. Meâ ñoù caàu Phaät, laàm ñoù caàu thieàn. Taïi sao caàu Phaät laø meâ, caàu thieàn laø laàm ? Vì caùi gì ta mong muoán tìm caàu laø ôû beân ngoaøi khoâng phaûi saün coù nôi mình. Song, Phaät laø taùnh giaùc saün coù nôi mình, thieàn laø traïng thaùi yeân tónh cuûa taâm mình, neáu höôùng ra ngoaøi caàu laø meâ laàm. Theá neân tu maø coøn höôùng ra ngoaøi mong caàu ñuû thöù laø tu trong meâ laàm, chôù khoâng phaûi tu trong tænh giaùc. Thieàn sö Nguyeät Hoïc cuõng noùi “Ñaïo voâ aûnh töôïng, xuùc muïc phi dieâu, töï phaûn thoâi caàu, maïc caàu tha ñaéc”. Ñaïo khoâng coù hình töôùng, noù sôø moù tröôùc maét, phaûi xoay laïi maø tìm, chôù tìm nôi khaùc. Muoán tìm ñaïo chuùng ta phaûi xoay laïi nôi mình ñeå soâ`ng vôùi ñaïo taâm, chôù tìm caáu ôû ñau xa. Ngaøi Ngoä AÁn cuõng noùi “Ngoïc phaàn sôn thöôïng saéc thöôøng thuaän, lieân phaùt loâ trung thaáp vò caøn”. Trong nuùi coù hoøn ngoïc saéc thöôøng töôi toát, trong loø löûa coù hoa sen nôû thaät töôi. Ngaøi noùi ngay nôi thaân voâ thöôøng sinh dieät coù caùi chaân thöôøng khoâng sinh dieät. Thieàn sö Ñaïi Xaû cuõng noùi : “Chaân taùnh linh minh voâ quaùi ngaïi, Nieát baøn sinh töû nhaäm giaø lung”. Caùi chaân taùnh saùng suoát cuûa moãi ngöôøi khoâng coù gì ngaên ngaïi, neáu noùi sinh töû Nieát baøn thì chaân taùnh bò che ñaây roài. Vaø thieàn sö Thöôøng Chieáu cuõng noùi “Taïi theá vi nhaân thaân, taâm vi Nhö Lai taïng, chieáu dieäu thaû voâ phöông, taàm chi caùnh taøi khoaùng”. ÔÛ ñôøi laøm thaân ngöôøi, nôi taâm Nhö Lai taïng, chieáu soi cuøng khaép, tìm ñoù laïi caøng roãng. Thaân naøy ôû theá gian maø taâm laø Nhö Lai, taâm ñoù chieáu soi khaép caû möôøi phöông, neáu tìm kieám thì caøng khoâng thaáy.

Toùm laïi nhìn chung toaøn theå Keä tuïng cuûa caùc thieàn sö ñôøi Lyù, nhaèm phaù nhöõng beänh cuûa ngöôøi ñôøi cuõng nhö ngöôøi tu, ñoù laø beänh chaáp thaân thaät, chaáp taâm thaät, chaáp hai beân vaø tìm Phaät ôû beân ngoaøi. Sau ñoù chæ thaúng nôi moãi ngöôøi coù theå chaân thaät khoâng sinh khoâng dieät. Ñaáy laø nhöõng ñieåm ñaëc bieät cuûa caùc thieàn sö ñôøi Lyù maø cuõng laø ñieåm tinh yeáu cuûa Phaät Giaùo. Töùc laø ñöùc Phaät thaønh Phaät cuõng ñaït tôùi choã ñoù, chö Toå cuõng ñaït tôùi choã ñoù. Phaät Toå cuõng daïy cho moïi ngöôøi tu ñaït ñeán choã ñoù. Tu tôùi choã ñoù môùi ñöôïc töï do haïnh phuùc. Tôùi ñaây laø keát thuùc phaàn giaûng Keä tuïng cuûa caùc thieàn sö ñôøi Lyù.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM