COÄI THIEÀN

H.T THÍCH NHAÄT QUANG

NHÖÕNG TAI HAÏI CUÛA NGUÕ TRAÀN

Hoâm nay toâi seõ noùi veà nhöõng tai haïi cuûa nguõ traàn. Trong kinh Phaät daïy, nhöõng ai ñaõ phaùt taâm höôùng veà Phaät ñaïo, phaán ñaáu tröø boû nhöõng voïng taäp cuûa mình ñeå trôû thaønh ngöôøi toát, soáng theo tinh thaàn thanh tònh giaûi thoaùt cuûa Phaät, ñeàu phaûi töï giöõ gìn, khoâng ñeå caùc ñoái töôïng beân ngoaøi laøm trôû ngaïi vieäc tu haønh cuûa mình. Moät trong nhöõng ñoái töôïng aáy chính laø nguõ traàn.

Laø nhöõng ngöôøi ñaõ coù ít nhieàu kinh nghieäm trong vieäc tu hoïc, chuùng ta thaáy chæ coù giôùi luaät môùi raøo caûn ñöôïc söï xaâm phaïm beân ngoaøi. Tuy nhieân baáy nhieâu ñoù cuõng chöa ñuû ñeå ñöa chuùng ta ñeán söï giaùc ngoä giaûi thoaùt, maø coøn phaûi coù loøng thaønh, taâm nieäm quyeát töû thì ta môùi ñuû söùc ñöông ñaàu vaø chuyeån hoùa nhöõng nghieäp taäp cuûa mình töø nhieàu ñôøi.

Trong kinh coù nhöõng ñoaïn nhö sau noùi veà phöông phaùp dieät tröø tai haïi cuûa nguõ traàn. Phaät möôïn hình aûnh: Treân daõy nuùi Hy Maõ Laïp Sôn, coù nhöõng vuøng ñi laïi raát cam go vaø baát tieän. Vuøng naøy chaúng daønh rieâng cho loaøi khæ maø cuõng chaúng thuoäc quyeàn sôû höõu cuûa loaøi ngöôøi. Ñaây laø vuøng nguy hieåm, khoâng thuaän lôïi cho vieäc ñi laïi ñoái vôùi loaøi ngöôøi maø ngay caû loaøi khæ vöôïn cuõng theá. Phaät noùi nhö vaäy ñeå laøm gì? Ñeå thaáy, nhöõng ñoaïn ñöôøng khoù khaên khoâng ñi ñöôïc, maø chuùng ta cöù ñi thì seõ gaëp gian nan nguy hieåm.

Laïi coù moät vuøng khaùc, ñöôøng ñi cuõng gaäp gheành khoù khaên nhöng ñoù laø choã an truù cuûa loaøi khæ vöôïn. Loaøi ngöôøi khoâng theå xaâm phaïm. Vuøng naøy hieåm trôû nhöng laø vuøng khæ vöôïn tôùi ñöôïc. Ñaây laø choã chuùng taäp trung sinh soáng. Nghóa laø neáu ngöôøi saùng suoát thì phaûi bieát lo lieäu haäu quaû cuûa vieäc mình laøm. Cuõng nhö ngöôøi xöa thöôøng noùi: Tröôùc khi noùi phaûi uoán löôõi baûy laàn. Ñeå laøm gì? Ñeå noùi maø khoâng coù loãi. Ñoù laø nhöõng kinh nghieäm saâu daøy cuûa coå nhaân.

Chuyeän tu haønh maø haáp taáp khoâng tröôùc khoâng sau, thì thôøi gian ñaâu ñeå mình tôùi moät böôùc, luøi ba böôùc. Tu nhö vaäy caû ñôøi chaúng ñi ñeán ñaâu. Uoång laém! Ngöôøi naøy seõ bò caùc baäc thöùc giaû cheâ cöôøi, xem thöôøng. Bôûi vì laøm moät vieäc maø khoâng tieân lieäu tröôùc, ñöôøng loái chuû tröông khoâng naém vöõng, thì nhaát ñònh vieäc laøm seõ khoâng tôùi ñaâu. Thaønh ra ngöôøi tu phaûi quyeát taâm quyeát töû ñoái vôùi vieäc tu haønh.

Sang moät ñoaïn kinh khaùc, ñaây laø vuøng ñoàng baèng phì nhieâu roäng raõi. ÔÛ ñaây loaøi khæ vöôïn vaø caû loaøi ngöôøi cuøng sinh hoaït chung vui. Vuøng phì nhieâu naøy ai cuõng coù theå soáng ñöôïc, thì chuùng ta coù theå gaày döïng cuoäc soáng ôû ñaây. Nghóa laø ñoái vôùi ngöôøi tu, moät khi chuùng ta muoán ñi heát ñoaïn ñöôøng mình ñaõ choïn thì phaûi coù thaày, baïn toát… Laø ngöôøi tu chuùng ta phaûi tænh taùo saùng suoát choïn höôùng ñi vaø quyeát ñònh höôùng ñi cuûa mình.

Trong kinh Phaät noùi coù voâ löôïng phaùp moân, nhöng chuùng ta phaûi bieát choïn phaùp moân thích hôïp vôùi mình. Roài theo ñoù maø thöïc haønh coâng phu cho ñeán cheát cuõng khoâng lui suït. Ngöôøi xöa noùi “Nhaát ngheä tinh nhaát thaân vinh”. Vieäc gì chuyeân nhaát thì seõ thaønh coâng toát ñeïp. Vôùi phaùp moân thích hôïp, moãi ngaøy tu laø moãi ngaøy ta goït duûa nhöõng si meâ ñieân ñaûo cuûa mình, ñeå laøm chuû vaø chieán thaéng nhöõng thoùi hö taät xaáu cuûa mình. Choïn ñuùng phaùp roài thì duø cho gaëp khoù khaên gì ta cuõng cöù an nhieân töï taïi maø tieán böôùc. Cöù laãm lieät nhö theá maø ñi thì chaéc chaén thaønh coâng.

Trong kinh Phaät ñaõ noùi veà caâu chuyeän cuûa moät con khæ nhö theá naøy. Coù ngöôøi thôï saên noï ñaët chieác baãy vôùi nhieàu chaát keo nhöïa. Chuù khæ tham aên nhaát trong ñaøn ñaõ tìm toøi ñeán caùi baãy ñoù. Noù chuïp tay thöù nhaát lieàn dính, roài ñeán tay thöù hai, tieáp theo laø chaân thöù nhaát, chaân thöù hai vaø cuoái cuøng laø caùi mieäng. Taát caû ñeàu dính vaøo chaát nhöïa trong chieác baãy. Baáy giôø gaõ thôï saên chæ coù vieäc khieâng veà, loät da xeù thaây tuøy yù, con khæ khoâng coøn nhuùc nhích gì ñöôïc nöõa.

Phaät baûo tai haïi cuûa nguõ traàn ñoái vôùi chuùng ta cuõng theá. Naêm traàn laø saéc, thanh, höông, vò, xuùc. Quyû voâ thöôøng laø gaõ thôï saên, con khæ laø chuùng ta. Naêm giaùc quan cuûa chuùng ta luoân luoân bò troùi buoäc bôûi saéc duïc, muøi thôm, vò ngoït vaø nhöõng xuùc chaïm. Cöù nghieäm thì thaáy, nhieàu khi mình coøn teä hôn caû khæ, Vì baát cöù luùc naøo chuùng ta cuõng dính chaët vôùi nguõ traàn. Cuoái cuøng quyû döõ voâ thöôøng ñeán naém coå loâi ñi, ta ñaønh phaûi boù tay chaúng laøm sao choáng cheá laïi noåi. Cho neân neáu khoâng töï giaûi töï cöùu mình khoûi nhöõng thöù naøy, thì ai giaûi cöùu cho ta?

Vì vaäy ngöôøi tu phaûi gan daï ñöøng ñeå nguõ traàn laøm haïi, ñöøng ñeå con quæ voâ thöôøng cuoán troâi trong doøng thaùc luaân hoài. Nhöng gan daï theá naøo? Gan daï döøng taâm phoùng ra, quay laïi yeân oån vôùi chính mình. Nhö chuùng ta ñang ngoài yeân taïi Thieàn vieän, chôït nghó ñeán vieäc nhaø, ta lieàn nhaän ra mình daáy nieäm roài ñaây, töùc thì maïnh daïn caét ñöùt doøng suy nghó aáy ngay, ñoù laø gan daï. Neáu khoâng döøng ñöôïc thì bò phaân taâm. Bò phaân taâm thì khoâng coù thieàn ñònh. Trong khi ngöôøi tu thieàn phaûi coù thieàn ñònh, môùi mong phaùt huy ñöôïc trí tueä.

Trí tueä ôû ñaây khoâng phaûi laø trí tueä do hoïc hieåu beân ngoaøi, hoaëc ghi nhôù töø trong cuoäc soáng. Vì trí tueä aáy chæ laø nhöõng hieåu bieát taïm thôøi, khoâng coù giaù trò thaät, luoân thay ñoåi theo thôøi ñaïi vaø neàn vaên minh cuûa con ngöôøi. Coøn trí tueä trong nhaø thieàn laø trí tueä chaân thaät, khoâng gì thay theá ñöôïc, noù coù coâng naêng phaù tan voïng töôûng phieàn naõo, trò ñöôïc nhöõng taät beänh thaâm caên coá ñeá cuûa con ngöôøi. Trí tueä naøy coù saün nôi moãi chuùng ta, nhöng neáu khoâng tu cöù vöôùng maéc beân ngoaøi, thì khoâng bao giôø coù theå söû duïng ñöôïc trí tueä naøy.

Tu khoâng phaûi laø vieäc gì naëng nhoïc khoå cöïc laøm maát nhieàu thì giôø cuûa chuùng ta, maø chæ ñoøi hoûi söï phaán ñaáu töø noäi taâm cuûa mình. Ta vaãn soáng, vaãn ñi, vaãn ngoài, vaãn sinh hoaït nhö bao ngöôøi khaùc, nhöng luùc naøo cuõng tænh taùo saùng suoát, boû ñöôïc nhöõng gì caàn boû, laøm chuû ñöôïc mình. Caàn yeáu laø ñöøng ñem taâm tìm caàu, duø phaùp cuûa Phaät cuõng laø phöông tieän thoâi. Taâm töùc laø Phaät, maø taâm aáy coù trong taát caû thôøi taát caû nôi, taát caû moïi hoaït ñoäng thi vi cuûa chuùng ta.

Trong phaïm vi thieàn chuùng ta phaûi tu nhö vaäy. Neáu khoâng coù ñònh thì trí tueä khoâng vieân maõn. Trí tueä khoâng vieân maõn, laøm sao ta soáng ñöôïc bình an tröôùc quæ döõ voâ thöôøng, tröôùc nhöõng phong ba baûo taùp maø mình phaûi luoân luoân ñoái ñaàu. Neáu khoâng tænh, khoâng saùng mình seõ bò ñoäng, seõ bò quaáy raày roài ñieâu ñöùng, böùc xuùc, maát aên, maát nguû vaø ñau khoå.

Keû naøo böôùc chaân vaøo caùnh ñoàng coû bò ngaên caám, vaøo nhöõng vuøng thuoäc sôû höõu cuûa keû khaùc thì phaûi bò khoå naõo. Ñaây nhö trong nhaø thieàn noùi, con traâu mình chaên maø cöù ñeå noù daãm vaøo luùa maï ngöôøi, thì seõ coù chuyeän phieàn phöùc khoå naõo. Ngöôøi chaên traâu luùc naøo cuõng naém chaët daây thöøng, coù vaøm, coù roi môùi trò ñöôïc con traâu hoang. Noù khoâng chòu ñi con ñöôøng ngay thaúng, thì muïc ñoàng phaûi giöït daây keùo vaøm vaø neáu noù chöùng nöõa thì quaát cho maáy roi. Chaúng nhö theá, noù cöù töï do chaïy nhaûy laøm hö luùa maï cuûa ngöôøi thì ta phaûi gaùnh tai vaï thoâi.

Ngöôøi ñôøi vöôùng vaøo traàn caûnh cuõng nhö con traâu hoang chaïy loaïn vaøo ruoäng luùa nhaø ngöôøi. Thaáy caûnh thích thì vui, thaáy caûnh nghòch thì buoàn. Ñoù laø daãm vaøo luùa maï cuûa ngöôøi. Ñaõ theá laøm sao traùnh khoûi khoå ñau. Chuùng ta nhôù laïi ngaøy xöa meï aúm mình treân tay, coù bao giôø ta thaáy caùi naøy toát, caùi kia xaáu ñaâu. Hoaëc theá naøy laø thöông, theá kia laø gheùt. Ñöùa beù naøo cuõng nhìn söï vaät vôùi moät aùnh maét ngaây thô khoâng phaân tích. Nhöng roài lôùn leân moïi thöù ñeàu ñoåi khaùc. Ñoù laø vì taâm ñaõ nhieãm oâ vôùi naêm traàn.

Muoán caùi thaáy caùi nghe cuûa mình ñöôïc hoàn nhieân nhö xöa thì ta phaûi thaùo gôõ lôùp buïi traàn dính treân da thòt cuûa mình ñi. Nghóa laø, toát thaáy cuõng vaäy, xaáu thaáy cuõng vaäy. Bôûi chuùng chæ laø duyeân hôïp, huyeãn hoùa, khoâng thaät, taïm coù maët trong moät thôøi gian naøo thoâi. Neáu taâm taâm nieäm nieäm luoân thaáy caùc phaùp nhö vaäy, chuùng ta seõ khoâng vöôùng maéc, khoâng khoå ñau vì chuùng. Thaáy chæ thaáy, khoâng thöông khoâng gheùt thì ñöôïc töï do töï taïi hoaøn toaøn roài. Tu laø theá.

Tuïng kinh, nieäm Phaät, ngoài thieàn cho nhieàu, chöa haún laø tu. Ñaáy chæ laø nhöõng phöông tieän, nhöõng nghi thöùc coát giuùp cho vieäc tu haønh ñöôïc toát hôn. Chuû yeáu laø ñoái vôùi nguõ traàn thaáy, nghe… ñaày ñuû maø ñöøng daáy nieäm phaân bieät. Khoâng daáy nieäm phaân bieät thì khoâng khoå. Chuùng ta khoå chính laø töø nhöõng voïng töôûng cuûa mình. Voïng töôûng khoâng thaät nhöng vì ta oâm aáp chaáp giöõ neân noù thaønh thaät. Bôûi thaät neân roài taïo nghieäp, luaân hoài vaø ñau khoå.

Vaäy thì noãi khoå naøy ai gôõ ñöôïc cho mình, neáu khoâng phaûi töï mình gôõ töï mình cöùu. Gôõ baèng caùch naøo ? Hoaùn chuyeån ngay nhöõng phieàn naõo trong taâm, thì taát caû caûnh giôùi beân ngoaøi seõ ñöôïc thaùo tung. Nhö ngaøy xöa, ta chöa ñi chuøa chöa bieát tu thì con chaùu khoâng nghe lôøi khuyeân raên, mình böïc boäi nhieàu. Giôø ñi chuøa, bieát tu roài, ta côûi môû daàn, ít böïc boäi hôn. Ngaøy xöa nghe con chaùu noùi moät caâu phaïm thöôïng laø giaän laém, ñöùa naøo thöông nhieàu caøng giaän nhieàu, coù khi noù xin loãi cuõng khoâng chòu. Baây giôø tu roài bieát thoâng caûm, löùa tuoåi noù laø vaäy, neân ta töø töø uoán naén khuyeân raên, taïo duyeân cho noù söûa ñoåi maø khoâng khôûi nieäm böïc boäi hay töùc giaän. Ñöôïc vaäy laø ta ñaõ tieán moät böôùc quan troïng trong vieäc tu haønh.

Tu khoâng phaûi laø töï taïi hay thaønh Phaät lieàn. Vieäc gì cuõng töø töø, moät khi ta chòu tu thì seõ coù tieán. Ñoù laø caøng ngaøy mình thaáy loøng caøng côûi môû, bao dung vaø moïi thöù trong cuoäc soáng khoâng coøn quan troïng nöõa.

Ñeán moät ñoaïn keá, Khoâng neân haønh trì sai laïc, laâm vaøo choã khoâng phuø hôïp seõ bò khoå, seõ bò haõm haïi vaøo caûnh khoå. Ñoù laø ñieàu caàn neân hoïc, neân nhôù vaø neân haønh trì. Khoâng neân boû qua, khoâng neân xem thöôøng vaø ñöøng bao giôø haønh trì maø khoâng thaáu ñaùo. Ñaây laø lôøi nhaéc nhôû cuûa nhöõng vò ñi tröôùc chuùng ta. Ñöøng laøm moät vieäc gì ñeå bò rôi vaøo söï sai laïc. Phaûi nhaän ñònh roõ raøng nhöõng phöông tieän tu haønh maø ngöôøi tröôùc ñaõ chæ daïy.

Coù vò noùi vôùi toâi, thöa thaày con coù giaùc quan ñaëc bieät, heã laøm ñieàu gì maø con thaáy hôi do döï thì y nhö laø coù chuyeän. Nghóa laø ngoaøi naêm giaùc quan bình thöôøng, ta coøn coù loaïi giaùc quan naøy. Neáu tieáp xuùc vôùi ngöôøi naøo maø vöøa chaïm maët, mình ñaõ thaáy trong khoâng yeân thì phaûi deø daët coi chöøng vaø töï chænh ñoán. Nhö böôùc vaøo chaùnh ñieän, thì töï nhieân ta phaûi boû deùp, nheï nhaøng, trang nghieâm. Ñi ngang töôïng Phaät ta phaûi cuùi ñaàu kính leã.

Cuõng vaäy, laøm vieäc gì maø thaáy trong loøng khoâng an thì phaûi thaän troïng. Ñoù laø vì vieäc laøm aáy khoâng phuø hôïp. Nhö ngöôøi xuaát gia thì phaûi ôû chuøa. Nhöng hoâm naøo quyù vò thaáy coù moät oâng taêng ngaát nga ngaát ngöôõng trong tieäm caø pheâ, mieäng phì pheøo thuoác laù, laø bieát oâng ta coù vaán ñeà roài ñoù. Baûn thaân chuùng toâi, moät khi laøm nhö vaäy thì trong loøng khoâng yeân, vì ñieàu ñoù traùi vôùi phong caùch cuûa moät ngöôøi tu. Khi trong loøng coù söï baùo ñoäng thì chuùng ta phaûi bieát, vieäc laøm cuûa mình khoâng thích hôïp vôùi con ngöôøi, vôùi tö caùch cuûa mình.        

Neân caàn phaûi löu yù choã naøo khoâng phuø hôïp vôùi ngöôøi tu, vôùi Phaät töû ñang trong giai ñoaïn tu haønh thì chuùng ta ñöøng ñeán. Coøn ñoái vôùi naêm caên, maét thaáy saéc, tai nghe tieáng, muõi ngöûi muøi, löôõi neám vò, thaân xuùc chaïm, maø chuùng ta thaáy trong ñoù coù xen laãn buoàn, thöông, giaän, gheùt v.v… thì xin döøng cho. Döøng ñöôïc laø khoâng phaïm vaøo choã khoâng thích hôïp. Ñoù laø tu. Vöøa ñôn giaûn, vöøa deã hieåu deã haønh.

Nghieäp taäp cuûa moãi chuùng ta, khoâng ai gioáng ai. Moãi ngöôøi ñeàu coù suy nghó, kieán giaûi, quan nieäm soáng rieâng. Vì choã laäp cöôùc khaùc nhau neân roài söï öu tö vaø öa thích cuõng khaùc nhau. Quan troïng laø chuùng ta phaûi nhaän cho roõ baùo nghieäp, taäp nghieäp cuûa mình ñeå söûa ñoåi vaø ñöøng vi phaïm hay laøm moät vieäc gì khoâng thích hôïp. Nhö ngoài noùi chuyeän thieân haï laâu, thaáy ñau löng vaø voâ ích, thì ñöøng ngoài nöõa. Vaäy thì an oån, aên ñöôïc, nguû ñöôïc. Cuõng nhö bieát uoáng caø pheâ laø ñau ñaàu maát nguû thì ñöøng uoáng. Giaûn dò vaäy thoâi.

Nhöng coù khi vieäc giaûn dò nhö vaäy chuùng ta khoâng laøm ñöôïc. Mình cöù nghó phaûi laøm moät caùi gì ñoù thaùnh thieän cao sieâu hôn kìa. Khoâng phaûi ñaâu. Chæ caàn nhöõng vieäc thoâng thöôøng trong sinh hoaït soáng haèng ngaøy, ta laøm chuû ñöôïc, döøng ñöôïc laø toát roài. Laøm sao khi caùc giaùc quan tieáp xuùc vôùi nguõ traàn, mình döøng ñöôïc ñöøng lao theo, töùc laø khoâng daãm vaøo ñoàng coû cuûa keû khaùc, khoâng ñi vaøo nhöõng choã bò ngaên caám. Ñoù laø tu tröïc chæ, laø tu thieàn.

Phaät noùi tieáp Neân ñi choã naøo, vuøng naøo khoâng bò ngaên caám, thuoäc quyeàn sôû höõu cuûa mình, phuø hôïp vôùi ñòa vò cuûa mình, haønh trì chaân  chaùnh. Nhö vaäy nhöõng tai haïi vaø khoå ñau khoâng laøm sao loaïn ñoäng mình ñöôïc. Ñaây laø nhöõng loái ñi cuûa ngöôøi tu. Trong nhaø Phaät thöôøng goïi laø töù nieäm xöù hay töù nieäm töôûng. Ñoù laø boán ñieàu Phaät daïy cho chö taêng cuõng nhö caùc Phaät töû maø haàu heát nhöõng baøi kinh trong taïng Nikaya ñeàu nhaéc ñeán.

Thöù nhaát laø nieäm thaân baát tònh. Nieäm thaân baát tònh laø bieát thaân theå voán khoâng trong saïch. Phaùp naøy chöa baét ngöôøi tu phaûi boû taát caû nhöõng daáy nieäm cuûa mình, vaãn cho daáy khôûi caùc nieäm töôûng. Nhöng nieäm töôûng ôû ñaây laø thaáy roõ thaân naøy baát tònh, nhö caùi boâ chöùa ñoà oâ ueá. Töôûng nhö vaäy ñeå ñöøng ñaém tröôùc, ñöøng tham luyeán thaân naøy, khoâng vì thaân naøy maø taïo nghieäp. Roõ raøng vì thaân maø nhieàu khi chuùng ta khoå ñieâu ñöùng. Thaønh ra nieäm töôûng thaân baát tònh laø ñieàu caàn thieát ñoái vôùi ngöôøi tu. Ñaây laø con ñöôøng, laø ñoàng coû phuø hôïp vôùi mình. Chuùng ta coù theå ñi ñöôïc treân con ñöôøng naøy.

Thöù hai laø nieäm töôûng caûm thoï laø khoå. Khi bieát tu roài, thì caûm thoï vui hay buoàn cuõng laøm ta maát thì giôø khoâng yeân. Nhö xem phim, coù nhöõng ñoaïn quyù vò cöôøi, nhöng cuõng coù nhöõng ñoaïn quyù vò khoùc. Neân bieát duø vui chaêng nöõa, noù cuõng seõ qua maát. Roõ raøng noù laøm mình maát thôøi giôø, meät moûi, khoâng yeân. Coù khi meät moûi quaù, ta noùi laàn sau nhaát ñònh khoâng xem nöõa. Nhöng ñeán laàn sau laïi duøi ñaàu vaøo, roài cuõng khoùc cuõng cöôøi. Ñoù laø caùi dôõ khoâng laøm chuû ñöôïc cuûa mình.

Neân laøm sao döøng ñöôïc. Moät khi bieát noù laøm mình meät, thì duø coù ai ñem caùi gì hay ñeán taän maây xanh, ta cuõng nhaát quyeát khoâng ñuïng ñeán. Bôûi noù cuõng chæ laø traàn caûnh beân ngoaøi, khoâng phaûi cuûa mình. Cho neân Phaät daïy thoï laø khoå; duø thoï vui, thoï khoå, hay thoï khoâng khoå khoâng vui cuõng ñeàu nhö theá caû.

Chuû yeáu laø môû mang vaø söû duïng ñöôïc taâm thaät cuûa mình. Ñoù môùi thöïc söï laø nguoàn an vui cuûa mình. Nhöõng ñieàu naøy thoâng thöôøng trong cuoäc soáng thoâi, nhöng tu ñöôïc thì ñoù laø tröïc chæ. Goïi laø tröïc chæ vì ta seõ ñaït ñöôïc Nieát-baøn ngay khi mình laøm chuû ñöôïc trong hieän ñôøi. Nieát-baøn aáy laø Nieát-baøn voâ ñònh xöù, voâ truï xöù. ÔÛ ñaâu, bao giôø mình cuõng coù theå coù ñöôïc Nieát-baøn naøy.

Ñöøng nghó raèng Nieát-baøn laø moät coõi naøo ñoù khaùc thöôøng. Khoâng ! Nieát-baøn laø môû maét thaáy bình thöôøng, moïi ngöôøi chung quanh noùi qua noùi laïi, ta vaãn nghe bình thöôøng nhöng taâm an oån khoâng vöôùng maéc gì. Muoán theå nhaäp Nieát-baøn naøy, caùc giaùc quan chuùng ta phaûi tænh taùo, saùng suoát, môùi tieáp thu ñöôïc ñaïo lyù sieâu vieät. Do trí tueä saùng suoát, phaù tan ñöôïc phaàn voâ minh naøo thì ñöôïc Nieát-baøn phaàn aáy.

Thöù ba laø nieäm taâm voâ thöôøng. Ñaây laø taâm suy tö nghó töôûng. Noù laø moät doøng chuyeån bieán thay ñoåi lieân tuïc, laêng xaêng ngöôïc xuoâi daáy khôûi lieân mieân, khoâng phaûi laø taâm thaät cuûa mình. Nhöng chuùng ta cöù cho raèng suy nghó naøo cuõng laø mình laø toâi: Taâm toâi nghó nhö theá, toâi noùi baèng taám loøng thaønh cuûa toâi v.v… Neân roài, nhöõng gì xaûy ra ngöôïc laïi vôùi taâm thaønh, vôùi toâi thì sinh böïc. Böïc thì khoâng phaûi laø taâm thaät roài. Vì taâm thaät laø theå truøm khaép saùng suoát, khoâng moät ñoái töôïng, khoâng moät chuùt bôïn nhô.

Chuùng ta muoán soáng ñöôïc vôùi taâm thaät naøy thì phaûi ngöôøi tænh taùo, laøm chuû ñöôïc nhöõng daáy nieäm, nhöõng suy nghó cuûa mình. Ñöøng bao giôø ñeå moät ñoái töôïng naøo hieän hình trong taâm. Vaäy chuùng ta môùi thöïc söï yeân, thöïc söï an laïc. Ñaây laø choã heát söùc khoù khaên, raát khoù naém baét. Neáu coøn moät thöù gì, moät ngoân töø naøo ñeå dieãn baøy, chaúng qua chæ laø voïng kieán, nhö Luïc Toå thöôøng noùi “Laáy coû tranh che ñaàu”.

Bôûi ngoân ngöõ gioáng nhö ngoùn tay chæ maët traêng. Kinh ñieån vaên töï chæ laø phöông tieän giuùp chuùng ta nhaän ra caùi chaân thaät cuûa mình. Ñöøng laàm ngoùn tay laø maët traêng. Neáu nhaän laàm ngoùn tay laø maët traêng thì vöøa khoâng nhaän ñöôïc maët traêng maø coøn laøm hoûng caû ngoùn tay. Maët traêng duï cho taâm chaân thaät, taâm naøy khoâng theå dieãn taû baèng ngoân ngöõ, cho neân caùc Thieàn sö taïm duøng ñaùnh, heùt ñeå chæ caùi ñoù. Ngöôøi kheùo bieát nhaân ñoù maø nhaän.

Nhö vaäy nhöõng gì thuoäc veà thaân thì baát tònh, khoå. Nhöõng gì thuoäc veà taâm thì voâ thöôøng neân cuõng khoå. Ñaây laø choã ngöôøi tu caàn phaûi thaáu ñaùo ñeå öùng duïng coâng phu tu haønh.

Thöù tö laø nieäm caùc phaùp laø voâ ngaõ, khoâng coù thaät theå, khoâng coá ñònh. Caùc phaùp do nhaân duyeân sinh neân khoâng thöïc theå, luoân bieán chuyeån theo duyeân neân khoâng coá ñònh. Nieäm nhö vaäy ñeå laøm gì ? Ñeå ñöøng tham ñaém, khoâng tham ñaém thì khoâng taïo nghieäp, khoâng taïo nghieäp thì khoâng luaân hoài sanh töû khoå ñau.

Keát luaän, töù nieäm xöù laø con ñöôøng, laø caùnh ñoàng phuø hôïp vôùi ngöôøi tu. Vì vaäy, chuùng ta coù theå an truù trong ñoù ñeå tieán tu vaø nhaäp Nieát-baøn voâ truï xöù.

Nhaân noùi ñeán nieäm töôûng, toâi coù maáy ñieàu xin ñöôïc neâu ra ñaây ñeå quí Phaät töû nhaän hieåu vaø aùp duïng trong ñôøi soáng cuûa mình.

Thöù nhaát laø “töôûng ñeán caùi cheát”. Noùi vaäy khoâng phaûi ñeå chuùng ta bi quan, maø ñeå gaéng tieán tu. Caùi hay cuûa ñaïo Phaät laø chæ roõ caùi giaû ñeå nhaän ra caùi thaät. Chöù khoâng phaûi thaáy caùc phaùp khoâng thaät roài boû taát caû. Thaáy söï nguy hieåm cheát choùc voâ thöôøng, chuùng ta gaéng goã tu haønh.

Nhö thaáy thaân naøy voâ thöôøng, coù theå hoaïi baát cöù luùc naøo neân khoâng leä thuoäc vaøo thaân maø phaán ñaáu coâng phu, phaán ñaáu taäp trung nieäm töôûng, gaày döïng laïi theá laøm chuû cho mình. Nghóa laø, laøm chuû ñöôïc beänh taät, laøm chuû ñöôïc nghieäp taäp, laøm chuû ñöôïc caûnh duyeân. Ñöôïc theá ñôøi soáng chuùng ta seõ thanh tònh, vì mình soáng ñuùng nhö chaùnh phaùp.

Thöù hai laø “nieäm töôûng gheâ tôûm caùc moùn aên”. Töôûng nhö vaäy ñeå ñoái trò taät tham aên, ñaém vò cuûa mình. Neáu chuùng ta khoâng caån thaän vôùi vaán ñeà naøy thì coù khi chính muøi vò laøm mình khoå thaân meät oùc. Ñieàu naøy seõ aûnh höôûng ñeán coâng phu tu haønh raát nhieàu. Ngaøy xöa toâi coù maáy oâng baïn vong nieân. Ñang ñeâm, caùc vò coù theå xaùch xe xuoáng taän nhaø haøng noåi ôû Myõ Tho, aên uoáng nhaäu nheït ñeán khi ñi heát noåi môùi veà.

Khi tænh laïi thì quaù meät moûi ueå oaûi, toán hao tieàn baïc coøn mang theâm beänh taät. Nhöng tænh ñöôïc vaøi ba böõa thì ñaâu cuõng vaøo ñoù, vì ñaém vò chöa queân. Chöøng baùc só baùo ñoäng neáu khoâng ngöng röôïu thì cheát, môùi bieát sôï. Hoï xuùm nhau aên gaïo löùc muoái meø vaø tìm ñeán caàu cöùu toâi. Toâi noùi “Maáy anh cöù nghieäm laïi sau nhöõng laàn thuï höôûng ñoù, thaáy thaân theå theá naøo thì ñuû hieåu, ñuû coù caùch cöùu mình roài, caàn gì phaûi nhôø ñeán toâi. Toâi ñaâu coù kinh nghieäm ñoù.”

Cuoái cuøng caùc oâng baïn toâi cuõng tìm ra ñöôïc moät phöông phaùp: Treân ñöôøng ñôøi, neáu ai chòu tu thì chæ caàn nhìn laïi mình, nghieäm laïi nhöõng loãi laàm hö hoång cuûa mình ñaõ qua roài boû, ñöøng gaây taïo theâm nöõa. Quaû thaät laø vaäy. Bieát dôõ lieàn boû, laø saùm hoái, laø tu.

Thöù töù laø “nieäm töôûng khoâng haân hoan ñoái vôùi taát caû theá giôùi”. Trong kinh Phaùp Hoa, Phaät daïy “Tam giôùi voâ an du nhö hoûa traïch”. Nghóa laø, ba coõi khoâng yeân nhö trong nhaø löûa. Ñaây laø loaïi nieäm töôûng giuùp chuùng ta nhaän ra ñôøi laø khoå, thaân laø voâ thöôøng, caùc phaùp khoâng thaät. Neáu khoâng nieäm töôûng naøy thì khoâng bao giôø chuùng ta chòu buoâng nhöõng thöù mình ñaõ gaày döïng. Vì vaäy nieäm töôûng “theá giôùi khoâng an” laø nieäm töôûng khoâng theå thieáu ñoái vôùi ngöôøi tu. Noù laø neàn taûng giuùp chuùng ta soáng daàn trôû veà vôùi taâm thaät cuûa chính mình.

Taâm thaät naøy coøn goïi laø taùnh giaùc. Kinh noùi giaùc taùnh hieän tieàn, ñôn giaûn, saùng suoát vì noù luoân luoân nhaän bieát. Khoâng lôøi naøo coù theå moâ taû ñöôïc noù. Noù chöa töøng sanh cuõng chöa töøng dieät, chöa töøng coù cuõng chöa töøng khoâng. Sanh töû khoâng laøm noù xaáu hôn, Nieát-baøn khoâng laøm noù toát hôn. Noù laø caùi saün coù trong moãi chuùng ta. Chæ caàn mình quay veà nhaän laïi vaø soáng ñöôïc vôùi taùnh giaùc naøy thì moïi meâ laàm ñau khoå seõ tieân tan, nhö chaøng cuøng töû trong kinh Phaùp Hoa nhaän laïi haït chaâu trong cheùo aùo cuûa mình vaø trôû neân giaøu coù.

Vaäy ñeå keát thuùc baøi giaûng hoâm nay, moät laàn nöõa toâi xin nhaéc laïi, taát caû chuùng ta ñöøng ñeå naêm caên chaïy theo naêm traàn thì ngay ñaây cuoäc soáng naøy laø an vui giaûi thoaùt. Baèng ngöôïc laïi, neáu cöù ñeå naêm caên rong ruoåi vöôùng maéc vôùi naêm traàn thì muoân kieáp ta phaûi chòu noù keùo loâi ñi trong luaân hoài sanh töû, khoå sôû khoâng bieát ñeán bao giôø.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM