COÄI THIEÀN

H.T THÍCH NHAÄT QUANG

CAÙI BIEÁT THAÁU SUOÁT

Ñeà taøi chuùng toâi noùi chuyeän hoâm nay coù tính caùch chuyeân saâu trong nhaø thieàn, ñoù laø Caùi bieát thaáu suoát. Caùc Thieàn sö thöôøng noùi: “Gaëp tay kieám khaùch neân trình kieám, chaúng phaûi nhaø thô chôù hieán thô”. Nghóa laø ngöôøi tu haønh gaëp ñöôïc thieän höõu tri thöùc ñoàng tu ñoàng haïnh vôùi mình môùi neân trao ñoåi baøn luaän. Gioáng nhö kieám khaùch gaëp kieám khaùch thì trình kieám thuaät, thi só gaëp thi só môùi noùi thô. Ngoaøi ra khoâng phaûi ñoàng chí ñoàng höôùng chôù neân luaän baøn vôùi nhau.

Ngöôøi tu phaûi coù maét saùng, khoâng theå laãn loän ñöôïc. Neáu laãn loän ngöôøi kia khoâng theå ñem nhöõng sôû tröôøng chuyeân moân cuûa hoï trao ñoåi vôùi mình, vaø baûn thaân chuùng ta cuõng khoâng theå tieáp thu ñöôïc nhöõng gì hay quyù cuûa ngöôøi. Chuùng ta tu taäp caàn phaûi coù caùi bieát chính chaén, thaáu suoát. Coù theá ñöôøng tu môùi khoâng thoaùi chuyeån, coâng phu khoâng sai laïc, khoâng bò lay chuyeån bôûi caùc taùc ñoäng chung quanh.

Tröôùc tieân, chuùng toâi muoán neâu leân “caùi bieát” thoâng thöôøng trong ñaïo Phaät laø bieát thaân naøy huyeãn moäng khoâng thaät. Neáu chia cheû thaân töù ñaïi giaû hôïp naøy ra, chuùng ta thaáy töøng teá baøo,  maùu muû, da thòt, gaân xöông… khoâng coù thöù naøo töï noù coù theå toàn taïi ñöôïc. Theá maø chuùng ta cho noù laø thaät, laø ñeïp roài sanh ñaém meán yeâu thích. Cho neân chuû ñích Phaät daïy chuùng ta nhaän ra ñöôïc leõ thaät nôi thaân taâm hö voïng naøy. Thaáy roõ baûn chaát khoâng thaät cuûa noù coâng phu môùi taêng tieán, neáu khoâng chuùng ta cöù khö khö oâm giöõ baûo veä noù thì laøm sao nhaän ra ñöôïc caùi chaân thaät cuûa chính mình.

Phaät daïy thaân naøy khoâng thaät, nhöng neáu chuùng ta khoâng môû maét tueä ra nhìn thì noù thaät ñaáy. Mieäng noùi khoâng thaät nhöng ñuïng chuyeän thì thaät heát, neân phaùt sinh vaán ñeà. Vì vaäy neáu coâng phu khoâng kheùo, chuùng ta seõ khoù buoâng boû, khoù khaéc phuïc ñöôïc nhöõng nghieäp taäp laâu ñôøi cuûa mình. Neáu khoâng coù taàm nhìn xa, thaáy roõ con ñöôøng luaân hoài sanh töû khoù döøng döùt, thì chuùng ta seõ bò noù xoay chuyeån maõi khoâng coù ngaøy cuøng. Ngöôøi thaät taâm tu haønh phaûi khaúng ñònh khoâng chaïy theo nhöõng thöù hö giaû ñoù, chæ moät beà chuyeân nhaát vaøo thieàn ñònh ñeå phaùt sinh trí tueä.

Trong ñôøi soáng chuùng ta, bao nhieâu vieäc chi phoái khieán cho taâm phaûi taùn loaïn, dong ruoåi theo ngoaïi caûnh. Nhö saùng ra söûa soaïn aên uoáng, ñi chôï, laøm vieäc… loay hoay tôùi tröa chieàu toái, theá laø qua moät ngaøy. Naêm thaùng choàng chaát, giaø cheát ñeán nôi vaãn chöa tu taäp ñöôïc gì. Söï vieäc cöù xoay vaàn nhö vaäy khaùc naøo baùnh xe laên tôùi laên tôùi vôùi vaän toác khoâng coù löïc gì caûn ñöôïc. Nhaø Phaät goïi ñoù laø baùnh xe luaân hoài. Theá maø ta vaãn chöa lo ñöôïc vieäc cuûa chính mình, quaû thöïc laø ñaùng thöông!

Baøi phaùp ñaàu tieân Phaät giaûng cho naêm anh em ngaøi Kieàu Traàn Nhö ôû vöôøn Loäc Uyeån laø baøi phaùp Töù Ñeá. Ñaây laø Khoå, ñaây laø Taäp nhaân cuûa khoå, ñaây laø Dieät, ñaây laø Ñaïo dieät khoå. Nhöõng vò ñeä töû ñöôïc nghe baøi phaùp ñaàu tieân naøy, chaúng bao laâu ñeàu chöùng ñaïo. Phaät noùi khoâng nhieàu, nhöng chö ñaïi ñeä töû laïi mau chöùng quaû, laø vì caùc Ngaøi nhaän ra ñöôïc leõ thöïc roõ raøng nhö vaäy, do nieàm tin chaéc thöïc vaø trí tueä phaùt sinh neân vieäc thaønh töïu ñaïo quaû khoâng khoù. Ñeán phuùt laâm chung, Phaät nhaéc laïi: “Caùc Tyø-Kheo, caùc oâng coù vaán ñeà gì ñoái vôùi phaùp chöa thoâng, haõy ñem ra thöa hoûi, ta seõ chæ cho. Mai kia khoâng coøn ta nöõa, chaúng coù ai chæ cho caùc oâng”. Phaät hoûi ñoâi ba laàn nhö vaäy, nhöng caùc thaày traû lôøi raèng: “Giaû nhö maët traêng coù theå noùng, maët trôøi coù laïnh, nhöng phaùp cuûa Phaät daïy, chuùng con ñaõ thaáu suoát, khoâng coù söï thay ñoåi”. Neáu chuùng ta coù ñöôïc söï nhaän bieát saâu chaéc nhö vaäy thì coâng phu nhaát ñònh seõ thaønh töïu, khoâng nghi. Giaûn dò theá thoâi.

Ñieàu thöù hai, toâi muoán noùi “caùi bieát” ñoái vôùi caùc traàn caûnh töùc laø saéc, thanh, höông, vò, xuùc, phaùp. Nhöõng traàn caûnh naøy khoâng laø gì heát nhöng noù quaáy raày chuùng ta chaúng thua gì thaân töù ñaïi ñaõ noùi ôû treân. Höông vò, aâm thanh, maøu saéc… ta bieát noù laø giaû ñoù, nhöng buoâng thì buoâng khoâng ñöôïc, quí vò coù thaáy ñieåm naøy khoâng? Cho neân ñoái vôùi ngöôøi hoïc Phaät, chuû yeáu phaûi laøm sao theå nghieäm, neám traûi chöù khoâng theå noùi suoâng. Gioáng nhö ngöôøi ñoùi buïng noùi aên maø khoâng chòu aên thì khoâng bao giôø no ñöôïc. Lôøi Phaät nhö vaäy, caùc baäc thieän höõu tri thöùc ñaõ höôùng daãn, phaàn chuùng ta laø thöïc taäp, theå nghieäm, thöïc chöùng, thöïc thaáy ñuùng nhö vaäy, nieàm tin môùi khoâng lay chuyeån. Ñöôïc theá, nguyeân uûy cuûa moïi vaán ñeà seõ baät tung, töùc khaéc ta bình yeân thoâi.

Ví nhö nhaø mình bò aên troäm, nhöng ta bieát roõ nhöõng keû aên troäm naøy laø ai, voâ nhaø luùc naøo, ñöôøng ñi nöôùc böôùc ra sao thì ñaâu coøn sôï nöõa. Chæ caàn baøy moät caùi baãy laø toùm ñöôïc caû boïn. Neáu aên troäm vaøo nhaø mình khoâng bieát môùi ñaùng sôï. Ñaõ khoâng bieát thì duø trong nhaø coù moät chuïc ngöôøi, cuõng lo ngaïi teân aên troäm möôøi hai, möôøi ba tuoåi nhö thöôøng. Cho neân bieát ñöôïc aên troäm laø ai, noù voâ baèng caùch naøo, ñöôøng ñi nöôùc böôùc ra sao, ta naém heát thì khoâng sôï. Vieäc tu cuõng vaäy, ta bieát roõ maët muõi thaät cuûa luïc traàn laø hö giaû thì chuùng khoâng laøm gì ñöôïc ta. Chæ sôï noù giaû maø ta vaãn cho laø thaät thì bò noù naém muõi loâi ñi thoâi. Chuùng ta tu laø phaûi chuû ñoäng ñoái vôùi caùc phaùp. Chuû ñoäng nhö theá naøo?

Phaät toå ñaõ daïy ta duøng trí tueä quaùn chieáu thaáy roõ caùc phaùp khoâng thaät, khoâng beàn chaéc, voâ thöôøng sanh dieät khoâng ngöøng. Nhö vaäy coù gì phaûi buoàn khoå tröôùc söï ñöôïc maát cuûa noù. Coâng phu laâu ngaøy nhö theá, mình theå nhaän baûn taùnh cuûa caùc phaùp roài goïi laø chöùng ñaït, maø thaät ra khoâng coù chöùng ñaït gì heát. Do ñoù ta khoâng bò chi phoái bôûi ñöôïc maát, hôn thua, phaûi quaáy… khoâng phaûi giaûi thoaùt laø gì? Buoåi saùng naøo baát thaàn noåi saân leân ta lieàn ngoài laïi xem söï kieän naøo khieán cho mình nhö theá? Trôøi, maây, caây, gioù, chim, ngöôøi, xe, aâm thanh nhöõng thöù naøy coù tay coù chaân keùo loâi choïc gheïo cho mình saân khoâng? Xeùt maët naøy maët noï cuoái cuøng teù ra saân goác töø mình. Caùi u nhoït naèm saün ñoù, ta khoâng trò noù neân gaëp duyeân beân ngoaøi taùc ñoäng noù lieàn vôõ ra. Khi töï thaáy mình voâ lyù noåi saân thì töï nhieân saân ñaõ giaûm ñi, daàn daàn noù laëng heát. Vì vaäy nuoâi döôõng nhöõng u nhoït beân trong laø laøm hoûng ñi taâm theå roãng rang saùng suoát cuûa mình. Bieát roõ nhö vaäy ta seõ coù phöông thöùc hoùa giaûi caùc thöù phieàn naõo vaø ñöôïc an laïc ngay trong hieän taïi.

Taát caû nhöõng vöôùng maéc trôû ngaïi treân ñöôøng tu haønh cuûa chuùng ta ñeàu do söï tænh giaùc khoâng lieân tuïc, coâng phu bò giaùn ñoaïn neân ta khoâng ñuû ñaïo löïc vöôït qua phieàn naõo nghieäp taäp,  coù khi daãn ñeán thoaùi taâm Boà-ñeà. Cho neân ñoái vôùi traàn caûnh, caùc duyeân beân ngoaøi, nhöõng nieäm laêng xaêng trong taâm, chuùng ta phaûi luoân nhôù tænh taùo, nghieâm khaéc vôùi chính mình môùi khoâng bò lung lay. Chuùng ta hoïc lôøi cuûa Phaät, aùp duïng vaøo ñôøi soáng tu taäp cuûa mình thì söï hieåu bieát ñoù môùi thaáu ñaùo. Coøn ba hoa beân ngoaøi thì ñuïng vieäc laø teù quî ngay. Ñoù laø “caùi bieát” thöù hai.

Ñieàu thöù ba laø nhaän ra mình coù “caùi bieát” chaân thaät hieän höõu khoâng bao giôø vaéng thieáu, ñoù laø taâm Phaät cuûa chính mình vaäy. Hoøa thöôïng thöôøng daïy chuùng ta phaûi nhaän, phaûi bieát, phaûi soáng ñöôïc vôùi taùnh giaùc cuûa mình. Chuùng ta tuïng kinh nieäm Phaät hay toïa thieànv.v… töïu trung ñeå nhaän laïi khaû naêng thaønh Phaät cuûa chính mình maø thoâi, chöù ñaâu phaûi tuïng ñoïc cho Phaät nghe. Thaønh ra “caùi bieát” naøy laø bieát mình coù taâm Phaät, coù taùnh giaùc. Laøm sao trong moïi coâng phu, moïi sinh hoaït aên nghæ, tieáp xuùc, laøm vieäc, tuïng kinh, ngoài thieàn, tieáp khaùch, taát caû moïi thi vi ñoäng taùc cuûa mình, ta ñeàu taäp trung phaùt huy “caùi bieát” ñoù, duy nhaát moät vieäc naøy thoâi, khoâng coù vieäc khaùc.

Tu taäp neáu khoâng coù yù chí phaán phaùt thì khoù phaùt huy ñöôïc taùnh Phaät nôi mình. Cho neân chuùng ta phaûi phaán chaán trong töøng coâng phu, töøng phuùt giaây. Moãi ngaøy moät chuùt, lieân tuïc nhö vaäy, laâu daàn coâng phu tích luõy chuùng ta coù ñaày ñuû ñaïo löïc phaùt huy ñöôïc Phaät taùnh cuûa mình. Noùi ñeán ñaây toâi nhôù Phaät daïy veà giôùi hoïc. Giôùi laø bieät giaûi thoaùt, töùc ta giöõ giôùi naøo thì ñöôïc moät phaàn giaûi thoaùt, moät coâng ñöùc cuûa giôùi ñoù. Moãi moät giôùi, moãi moät phuùt giaây mình giöõ ñöôïc, laøm chuû ñöôïc laø coù moät phaàn naêng löïc. Naêng löïc ñoù ñieàu ñoäng ñöôïc toaøn boä thaân taâm cuûa chuùng ta trong moïi vaän ñoäng thi vi, noù theå hieän thaønh dieäu duïng cuûa taâm nhöng vaãn baát ñoäng treân theå taùnh. Ñaây laø keát quaû töø coâng phu tu taäp ba moân hoïc giaûi thoaùt giôùi ñònh hueä maø ra. Ngöôøi theá gian khoâng tu theo phöông phaùp Phaät daïy thì khoâng laøm sao coù naêng löïc ñoù.

Nhö caâu chuyeän tieàn thaân cuûa Phaät, Ngaøi tu haïnh nhaãn nhuïc trong röøng giaø. Hoâm aáy, nhaø vua cuøng moät ñoaøn theå nöõ vaøo röøng daïo chôi. Khi thaáy vò tieân tu khoå haïnh dieän maïo phi thöôøng, caùc coâ cuøng nhau cuùng döôøng. Vua raát böïc boäi, sau khi ñoaøn theå nöõ ñaõ veà cung, nhaø vua xaùch göôm tôùi hoûi tieân nhaân: “Nhaø ngöôi laøm gì ôû ñaây?” Vò tieân ñaùp: “Toâi tu haïnh nhaãn nhuïc”. Vua lieàn cheùm vaøo moät caùnh tay cuûa tieân nhaân roài hoûi: “OÂng laøm gì ôû ñaây?” - “Toâi tu haïnh nhaãn nhuïc”. Vua cheùm tieáp caùnh tay coøn laïi roài cuõng hoûi nhö theá. Tieân nhaân vaãn bình thaûn ñaùp: “Toâi tu haïnh nhaãn nhuïc”. Vua laïi cheùm tôùi chaân, tôùi thaân, heát thaân phaàn naøy ñeán thaân phaàn khaùc, nhöng tieân nhaân vaãn khoâng heà thay ñoåi saéc dieän, bình thaûn vaø nhu hoøa. Cuoái cuøng nhaø vua saûng soát, hoûi: “OÂng coù giaän toâi khoâng?” Tieân nhaân ñaùp: “Toâi tu haïnh nhaãn nhuïc, laøm gì coù chuyeän giaän”. Nhaø vua khoâng tin, hoûi: “Laáy gì laøm baèng chöùng laø oâng khoâng giaän?” Tieân nhaân lieàn noùi “Neáu lôøi cuûa toâi hoâm nay laø thaät thì cho taát caû nhöõng thaân phaàn bò cheùm cuûa toâi hoaøn laïi nhö cuõ”. Tieân nhaân vöøa döùt lôøi, töùc thì nhöõng thaân phaàn bò chaët hoaøn laïi nguyeân hình. Nhaø vua saûng soát quyø laïy saùm hoái khoâng thoâi.

Ñöùc Phaät nhôø tu haïnh nhaãn nhuïc ba la maät vieân maõn maø ñoä ñöôïc ngöôøi ñaàu tieân chính laø ngöôøi haïi Ngaøi. Naêng löïc cuûa caùc Ngaøi to lôùn döôøng aáy laø nhôø an truï trong taùnh giaùc môùi coù theå haønh nhaãn löïc moät caùch roát raùo nhö vaäy. Nhôø ôû trong theå baát ñoäng, vò tieân tu haïnh nhaãn nhuïc khoâng bieát sôï seät. Ngaøi thaáy roõ thaân naøy khoâng thaät, neân tay khoâng thaät, chaân khoâng thaät, ñaàu mình cho ñeán tuûy naõo gaân xöông… taát caû ñeàu khoâng thaät heát neân bò cheùm bò chaët maø Ngaøi vaãn bình thaûn an nhieân. Vieäc naøy quaû laø khoù chöù khoâng phaûi deã, nhöng vôùi ngöôøi quyeát taâm tu haønh, khoâng sôùm thì muoän chaéc chaén seõ thöïc hieän ñöôïc. Muoán thaønh Phaät thì phaûi traûi qua nhöõng khoù khaên thöû thaùch nhö vaäy, chöù chæ ñi chuøa thöôøng thöôøng moãi thaùng, nghe kinh roài veà nhaø ñeå ñoù, laøm ñöôïc bao nhieâu hay baáy nhieâu, thì moäng thaáy Phaät coøn chöa ñöôïc, noùi gì ñeán thaønh Phaät.

Khi chuùng ta ñaõ tin taâm mình roài, baét ñaàu coâng phu töøng giai ñoaïn, daàn daàn seõ nhaän ñöôïc nhöõng dieäu duïng phi thöôøng cuûa taâm. Chöøng ñoù ta thaáy taát caû caùc vieäc beân ngoaøi khoâng laø gì. Nhö ngöôøi trong nhaø coù baïc muoân baïc trieäu thì vieäc xuaát ra naêm ba traêm ngaøn khoâng thaønh vaán ñeà. Traùi laïi ngöôøi xin naêm ñoàng maø ta chæ coù hai ñoàng hoaëc khoâng coù ñoàng naøo heát thì thaät laø khoù. ÔÛ ñaây ngöôøi con Phaät neáu vöõng nieàm tin vaøo taùnh giaùc cuûa mình truøm khaép, saùng suoát, dieäu duïng phi thöôøng thì laäp töùc ta trôû thaønh tröôûng giaû giaøu coù voâ löôïng. Duø hieän taïi chuùng ta khoâng coù ñòa vò, khoâng coù tieàn cuûa gì heát, nhöng haïnh phuùc vaãn traøn ñaày vì kho baùu mình coù khoâng phaûi ñöôïc tính baèng cuûa caûi vaät chaát theá gian. Giaû duï chieàu nay thieáu côm, mình hôi ñoùi buïng moät chuùt nhöng cuõng ñaâu coù cheát. Vaø neáu nhö coù cheát, chæ laø thaân giaû naøy cheát thoâi, chöù taâm baát sanh baát dieät aáy ñaâu coù cheát. Coâng phu tu haønh ñeán ñöôïc nhö vaäy thì seõ thoáng khoaùi, bình an, töï taïi bieát maáy!

Vì vaäy ngöôøi quyeát taâm tu thì phaûi ñaày ñuû nieàm tin vaøo coâng phu môùi coù theå nhaän ra taâm thaät cuûa mình, chöù khoâng theå caàu nguyeän hay yû laïi vaøo söï trôï giuùp cuûa Phaät, Boà-taùt. Neáu tu haønh maø khoâng nhaän vaø soáng ñöôïc vôùi taùnh giaùc thì coøn ñau khoå laém. Ai noùi gì mình cuõng bò ñoäng, thaáy maát maùt, böùc xuùc, giaän hôøn, khoå sôû… Trong Duy Thöùc Hoïc dieãn taû hai möôi maáy thöù: phaãn, haän, phuù, naõo, taät, xan, cuoáng, sieãm, haïi, kieâu… ñuû thöù chuyeän. Tu haønh theá naøo ñeå hoùa giaûi taát caû nhöõng thöù phieàn naõo aáy, khieán cho noù laëng xuoáng heát thì chuùng ta môùi ñöôïc yeân.

Trong nhaø Phaät, trí tueä laø ñieàu kieän tieân quyeát nhaát ñeå ñoät phaù moïi voâ minh taêm toái, caûn trôû böôùc tieán ñaïo cuûa haønh giaû. Cho neân ngöôøi tu khoâng theå thieáu trí tueä. Môû cöûa trí tueä môùi coù theå tieán vaøo ngoâi nhaø thaät cuûa chính mình. Nhôø coù trí tueä chuùng ta môùi nhaän ra vaø soáng ñöôïc vôùi oâng chuû. Laâu nay chuùng ta ôû ngoaøi caên nhaø, töø cöûa naøy nhìn vaøo, töø cöûa kia nhìn vaøo… nhöng chöa voâ nhaø. Chæ khi naøo vaøo beân trong, boû taát caû buïi baëm beân ngoaøi, nhaän laïi ngoâi vò chuû nhaân roài, ta môùi thaät söï aám no haïnh phuùc, chaám döùt kieáp cuøng töû lang thang ñoùi raùch. Tuy nhieân, vieäc noã löïc tu taäp cuûa chuùng ta coøn tuøy thuoäc vaøo nhieàu nhaân duyeân, tuøy theo nghieäp taäp, tuøy thuoäc thieän höõu tri thöùc, tuøy tuùc duyeân cuûa moãi ngöôøi vaø nhaát laø tuøy thuoäc vaøo söï quyeát taâm cuûa mình maø chuùng ta coù nhöõng böôùc daøi ngaén khaùc nhau. Song neáu ñaõ leân ñöôøng thì chaéc chaén seõ veà ñeán nhaø khoâng sôùm thì muoän vaäy thoâi.

Phaät keå caâu chuyeän moät con choàn hoang theá naøy. Noù ôû giöõa röøng, nöông theo caùc loaøi hoå baùo ñeå aên thöùc aên thöøa, vì khoâng töï kieám moài ñöôïc. Con choàn hoang naøy ham nguû, hoâm ñoù noù nguû queân trong goùc nhaø noù chui vaøo ñeå kieám aên. Saùng ra chuû nhaø phaùt hieän ñöôïc, noù thaáy caùi cheát naém chaéc trong tay, khoâng bieát tính sao,  beøn giaû cheát. Moïi ngöôøi trong nhaø ñoå tôùi xem, trong ñoù coù ngöôøi noùi caàn loã tai cuûa con choàn, lieàn laáy dao caét loã tai. Choàn ta ñau quaù nhöng lôõ cheát neân khoâng daùm nhuùc nhích. Cöù theá coù ngöôøi caàn caùi ñuoâi, caùi raêng… con choàn bò maát daàn maát daàn nhöõng boä phaän trong thaân theå cuûa mình. Noù töï nghó neáu theá naøy lieäu mình coù chòu noåi khoâng, cuoái cuøng noù quyeát ñònh khoâng theå naèm ñaây giaû cheát nöõa. Noù gom heát naêng löïc coøn laïi, nhaûy moät phaùt voït ra cöûa chaïy tuoát. Nhôø theá noù thoaùt cheát.

Chuùng ta caàu thoaùt khoå cuõng laïi nhö theá, giaø ñeán vaãn cho laø thong thaû, khoâng chòu quyeát ñoaùn tinh taán. Khoâng kheùo chuùng ta cuõng gioáng tình huoáng cuûa con choàn kia. Giaø, beänh roài cheát seõ khoâng tha cho ai heát, ñöøng noùi ngöôøi lôùn tuoåi, ngay ngöôøi nhoû tuoåi bò beänh ngaët cuõng qua ñôøi ngay baây giôø nhö thöôøng. Nhöng chuùng ta thöôøng queân ñieàu ñoù, hoài ñau thì tænh nhôù phaàn naøo maïng soáng mong manh, nhöng khi heát ñau ta laïi bình thöôøng, khoâng coøn nhôù ñeán töû thaàn nöõa.

Ngaøy xöa toâi coù moät ngöôøi huynh ñeä vui tính. Anh raát yeâu ñôøi, khoâng choïc giaän ai nhöng ít chòu tuïng kinh, töï cho soáng nhö vaäy laø ñöôïc roài. Sau khi thi tuù taøi xong, anh bò beänh naëng phaûi ñöa vaøo beänh vieän Chôï Raãy. Vì môùi tu neân khoâng coù boån ñaïo, gia ñình cuõng chaúng thaáy ai ñeán thaêm, haåm hiu laém. Nhìn caûnh ngöôøi beänh ñau ñôùn khoå sôû, anh ngaùn quaù neân ñeán giôø moïi ngöôøi nguû, anh raùn daäy ngoài thieàn. Hoâm chuùng toâi voâ thaêm, anh vui veû noùi nhôø beänh phen naøy tu khaù laém. Caûnh beänh nhaân reân la ñau ñôùn quoaèn quaïi, caûnh ngöôøi cheát… dieãn ra haèng giôø haèng phuùt laøm anh chôït nhôù ñeán thaân phaän mình, neân lo tu döõ. Ñeán khi khoûe maïnh ñöôïc xuaát vieän, chuùng toâi hoûi: “Luùc naøy coøn ngoài thieàn khoâng?” Anh ñaùp tænh “maïnh roài thoâi”.

Toâi keå caâu chuyeän naøy ñeå thaáy khi ñoái dieän vôùi nhöõng hieåm nguy hay gaàn keà caùi cheát, con ngöôøi ta môùi raùn tu. Nhöng sau ñoù, trôû laïi ñôøi soáng bình thöôøng ngöôøi ta deã duoâi, thaû loûng maëc tình tôùi ñaâu hay tôùi ñoù. Thoùi quen cuûa con ngöôøi laø nhö vaäy. Cho neân Phaät caûnh tænh chuùng ta trong töøng phuùt giaây, chö Toå cuõng thöôøng daïy caàn tu nhö cöùu löûa chaùy ñaàu, khoâng neân xem thöôøng ñeå ngaøy thaùng troâi qua, quyû döõ voâ thöôøng ñeán thì khoâng xoay sôû kòp.

Gioáng nhö con choàn bò caét loã tai laø hieän töôïng giaø ñeán, ai cuõng traûi qua. Leõ ra thaáy vaäy ta lo tu, nhöng mình laïi nghó chöa sao, soáng theo thoùi quen phoùng tuùng. Ñeán luùc con choàn bò caét caùi ñuoâi laø nhö ta ñoái dieän vôùi beänh taät ñau ñôùn, cuõng chôït tænh nhöng sau ñoù bôùt beänh laïi nguoâi ngoai, khoâng chòu tu. Ñeán giai ñoaïn con choàn bò beû raêng laø giaø beänh cheát chaäp chôøn trong cuoäc soáng, ta hoaûng sôï môùi lo tu gaáp thì coù khi kòp nhöng laém luùc cuõng muoän maát roài. Neáu chuùng ta laø ngöôøi thöùc tænh thì chæ caàn moät söï ñoåi thay nhoû cuõng ñuû löïc cho mình phaán chaán, quyeát taâm thöïc hieän vieäc tu haønh tôùi nôi tôùi choán, ñôïi töû thaàn laûng vaûng tröôùc maët môùi chaïy thì ñaâu coøn kòp nöõa.

Noùi leân ñieàu naøy ñeå trôû laïi vaán ñeà laøm sao chuùng ta tin ñöôïc taâm mình. Chæ khi naøo thaáy taát caû moïi söï chung quanh laø khoâng thaät, buoâng ñöôïc voïng töôûng trong taâm thì môùi nhaän ta taùnh giaùc cuûa mình. Töø nhöõng söï kieän haèng ngaøy, nhöõng ñieàu baát an, nhöõng traéc trôû trong ñôøi soáng thöôøng nhaät, chuùng ta tu ñöôïc môùi theå hieän naêng löïc laøm chuû cuûa mình nhö theá naøo.

Trong kinh A-haøm keå laïi thôøi ñöùc Phaät coøn taïi theá. Coù moät phuï nöõ oâm xaùc ñöùa con trai duy nhaát cuûa baø vöøa môùi cheát ñeán caàu Phaät cöùu soáng. Nhìn thaáy baø ñau ñôùn quaù, Phaät khoâng nôõ töø choái neân baûo: “Neáu tìm ñöôïc moät chuùt tro cuûa nhaø naøo töø xöa ñeán nay chöa coù ngöôøi cheát ñem veà thì ta seõ cöùu ñöôïc con ngöôi”. Theá laø ngöôøi phuï nöõ aáy raûo chaïy cuøng khaép töø phoá thò tôùi thoân queâ, khi ñaõ kieät söùc baø quay trôû veà thöa vôùi ñöùc Theá Toân: “Con tìm khoâng ra chuùt tro cuûa nhaø töø xöa ñeán nay chöa coù ngöôøi cheát”. Baáy giôø ñöùc Phaät môùi noùi: “Nhö vaäy treân theá gian naøy ñaâu phaûi chæ moät mình con môùi coù ngöôøi thaân cheát. Ai cuõng phaûi theá, coù ai thoaùt ñöôïc luaät voâ thöôøng ñaâu, con khoâng neân ñau loøng ñeán theá”. Baø ta nghe ñeán ñaây chôït hieåu ñöôïc yù Phaät neân thöùc tænh ñem xaùc con trai choân caát töû teá roài quy y Phaät, phaùt taâm tu haønh.

Neáu chuùng ta khoâng nhaän ra ñieàu naøy thì vaãn cöù vui söôùng trong ngoïn löûa voâ thöôøng ñang töøng phuùt thieâu ñoát mình. Cöù maëc tình ngöôïc xuoâi chaïy ñuoåi theo nguõ duïc, chöa thaáy thaân naøy laø giaû, caûnh naøy khoâng thaät, taâm voâ thöôøng sanh dieät khoâng döøng, neân chöa nhaän ra ñöôïc oâng chuû cuûa mình. Baây giôø neáu chòu phaûn tænh döøng laïi, soi xeùt cho kyõ nhöõng söï kieän ñoù thì chuùng ta môùi coù theå töï cöùu laáy mình khi caùc khoå ñeán böùc baùch eùp ngaët.

Moät laø ta thöôøng quaùn nieäm taïi sao con ngöôøi khoâng traùnh khoûi söï giaø nua? Quaùn nieäm nhö theá, töï nhieân chuùng ta phaán phaùt trong vieäc tu haønh ñeå hoùa giaûi caùi khoå cuûa giaø. Thaân töù ñaïi naøy giaø nhöng taâm khoâng heà giaø, do ñoù ta khoâng bò khoå vì giaø. Cho neân ngöôøi tu Phaät laø ngöôøi raát tích cöïc, phaán ñaáu vöôn leân chöù khoâng phaûi baát ñaéc chí, ñaàu haøng. Neân bieát chæ coù trí tueä môùi vaøo ñöôïc cöûa naøy.

Hai laø thöôøng quaùn nieäm taïi sao con ngöôøi ai cuõng phaûi chòu taät beänh oám ñau? Chính nhöõng ñieåm naøy laø ñoäng löïc thuùc ñaåy maïnh Thaùi töû Só Ñaït Ña quyeát taâm xuaát gia tìm ñaïo. Ngaøi thaáy nhöõng söï kieän ñoù roài nghó ñeán thaân phaän mình cuõng seõ nhö vaäy neân mau choùng tìm loái thoaùt. Khi bieát roõ thaân naøy do boán chaát nghòch nhau hoøa hôïp maø thaønh thì goác cuûa noù laø maâu thuaãn, neân beänh taät phaùt sinh laø chuyeän bình thöôøng. Bieát roõ nhö vaäy ta khoâng coøn gì phaûi lo sôï nöõa. Beänh thì uoáng thuoác, coøn duyeân thì thaân maïnh khoûe, heát duyeân thì thaân tan hoaïi, vieäc aáy voán nhö vaäy töø xöa ñeán nay. Ñoù laø ta ñaõ ñöôïc töï taïi tröôùc caùi khoå cuûa beänh.

Ba laø thöôøng quaùn nieäm con ngöôøi khoâng ai khoâng traùnh khoûi caùi cheát. Bôûi nhöõng gì do duyeân hôïp cuõng phaûi ly taùn. Soáng cheát laø söï chuyeån ñoåi lieân tuïc trong voøng nhaân duyeân quaû baùo maø thoâi. Nhôø quaùn nhö theá ta khoâng sôï cheát, maø chæ sôï khoâng chuyeån ñöôïc caùc nghieäp xaáu, do ñoù noã löïc tu haønh ñeå chuaån bò cho chaëng keá tieáp toát hôn. Neáu ñöôïc toát hôn nöõa, chuùng ta noã löïc tu döùt nghieäp, nhaän ra ñöôïc taùnh giaùc cuûa mình, chaám döùt doøng sanh töû, vónh vieãn khoâng coøn bò caùc thöù khoå sanh giaø beänh cheát böùc baùch quaáy nhieãu nöõa. Ñoù laø chuùng ta thaønh töïu ñöôïc sôû nguyeän duy nhaát cuûa mình.

Ngoaøi ra chuùng ta coøn phaûi quaùn nieäm veà caùc noãi khoå nhö thöông meán maø bò söï chia lìa, thuø gheùt vaãn cöù gaëp gôõ, mong muoán nhöng khoâng ñöôïc toaïi nguyeän, thaân naêm uaån naøy luoân luoân thay ñoåi laán aùt nhau khoâng döøng. Nhôø nhöõng quaùn nieäm aáy chuùng ta khoâng coøn ñaém luyeán hay lo sôï veà thaân, veà caûnh vaø moïi söï thay ñoåi chung quanh ta. Phaät daïy chuùng sanh coù maët ôû ñaây laø do quaû baùo, nôï naàn töø nhieàu kieáp. Baây giôø ñeàn traû cho xong, roài moãi ngöôøi töï lo giaûi thoaùt cho mình. Ñöùc Phaät cuõng theá, Ngaøi soáng trong ñau khoå neân tìm ñöôøng thoaùt ra, cuoái cuøng ñöôïc töï taïi vaø chæ daãn laïi cho chuùng ta.

Bao giôø chuùng ta chòu tu, chòu soi xeùt quaùn chieáu nhö theá seõ thaáy dieäu duïng cuûa söï tu. Tuy ta chöa soáng ñöôïc hoaøn toaøn nhö lôøi Phaät daïy nhöng thaáy bieát ñöôïc phaàn naøo thì saùng ra phaàn ñoù. Coâng ñöùc saâu daøy laø ôû choã tu haønh, chöù khoâng phaûi naêm thaùng chuùng ta vaøo ñaïo laâu hay mau. Trong khi tu haønh, tuøy theo caên nghieäp cuûa moãi ngöôøi maø ta coù caùch aùp duïng phaùp Phaät vaøo ñôøi soáng tu taäp cuûa mình. Veà ñieåm naøy khoâng ai gioáng ai, nhöng trí tueä ñaït ñöôïc phaûi saùng suoát, ñuùng nhö phaùp thì coâng phu môùi khoâng bò sai laïc. Töø trí tueä maø nhìn, chuùng ta thaáy bieát thaáu suoát taùnh thaät cuûa muoân phaùp. Nhaän roõ thaân naøy khoâng thaät, taâm voïng töôûng khoâng thaät, ta deã daøng hoùa giaûi moïi nghieäp taäp trong hieän ñôøi cuõng nhö quaù khöù. Cho ñeán söï chi phoái cuûa voâ thöôøng cuõng khoâng laøm gì noåi chaân taùnh ta.

Hoâm nay toâi taïm neâu daãn veà “caùi bieát” thaáu suoát coù saün nôi moãi chuùng ta, nhaèm nhaéc nhôû huynh ñeä mình cuøng nhau saùch taán tieán tu. Haõy giöõ vöõng nieàm tin, yù chí vaø nghò löïc chaéc chaén chuùng ta seõ thaønh töïu ñöôïc sôû nguyeän khoâng khoù. Bôûi vì kho baùu nhaø mình naèm saün ñaây roài, chæ caàn chuùng ta kheùo nhaän ra thì heát kieáp ñoùi raùch lang thang.

Chuùc taát caû coù ñöôïc trí tueä saùng suoát khi duïng coâng tu haønh ñeå nhaän ra “caùi bieát” thaáu suoát saün coù nôi mình.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM