ĐUỐC THIỀN

Thích Nhật Quang

HẠNH PHÚC CỦA NGƯỜI CƯ SĨ TRONG ĐẠO PHẬT

Đề tài chúng tôi nói chuyện hôm nay là Hạnh phúc trong đạo Phật. Bởi vì tất cả Phật tử từ khi bắt đầu đi chùa, học hỏi đạo lý với ý hướng tu hành đều muốn được thực sự an ổn hạnh phúc. Do đó chúng ta hãy cùng nhau tìm hiểu xem hạnh phúc trong đạo Phật như thế nào, có thể nắm bắt được hay không và làm sao để có nguồn hạnh phúc ấy.

Ở đây, đức Phật nêu lên mười điều kiện để chúng ta thực hiện hạnh phúc ấy:

Điều thứ nhất, Phật dạy “Muốn có hạnh phúc thì tất cả các con hãy tránh xa những người không tốt và gần những người tốt, đồng thời phải biết tôn trọng nhau”. Bởi mình còn yếu, nếu gần gũi những người không tốt, chắc chắn ta sẽ bị ảnh hưởng không tốt. Vì vậy Phật dạy phải nương bạn lành, những thiện hữu tri thức cùng chung một con đường đạo đức, cùng chung một lý tưởng với chúng ta. Đối với người không đồng quan điểm, chưa thể thông cảm, chưa thể nương tựa, chúng ta không nên gần gũi.

Với những đối tượng có quan điểm cực đoan ta lại càng phải dè dặt tránh xa. Bởi vì chính những quan điểm cực đoan này sẽ đẩy ta đi vào tội lỗi lúc nào không hay. Trong một gia đình mà có người quan điểm độc đoán thì gia đình đó dễ sanh sóng gió, mất hạnh phúc dài dài. Thành thử trong cuộc sống bình thường ta chỉ nên giao hảo những bạn hữu sáng suốt, biết lắng nghe, biết học hỏi những kinh nghiệm quý của người khác, đồng thời họ sẵn sàng cải thiện lỗi mình và sửa lỗi cho bạn, người như vậy chúng ta có thể gần gũi tương giao được.

Chuyện kể ngày xưa có một tên cướp độc đoán, hắn dùng một cái giường để quyết định vận mệnh của đối phương. Người nào bị hắn bắt đều được căng trên cái giường ấy, nếu thước tấc đương sự bằng cái giường thì hắn bắt giữ lại làm thổ phỉ trên núi với bọn hắn, ai dài thì bị chặt bớt, ai ngắn thì bị kéo ra cho vừa với cái giường kia thì thôi.

Ta nghe câu chuyện trên và cảm thấy ghê sợ vì sự tàn nhẫn của tên cướp, nhưng không ngờ đôi khi mình lại là hắn. Bởi nghiệm kỹ lại chúng ta cũng thế, ai vừa ý thì mình muốn thuộc về mình theo phe mình, ai không vừa ý, xấu cũng bị ta chê mà tốt cũng bị ta kẻ vạch lỗi lầm. Hóa ra mình cũng nhẫn tâm đâu thua gì tên cướp độc đoán kia. Trong cuộc sống tương đối này, ta hãy bớt đi những gì quá thừa, cố gắng học hỏi thêm những gì còn thiếu, đừng cố chấp vào quan niệm, sự hiểu biết của mình mà phải dung hòa, tạo một thế ổn định cho chính mình. Một khi ta đã an ổn rồi, trong các mối tương giao mình sẽ dễ dung hòa, dễ tạo điều kiện an ổn cho người khác.

Chúng ta chưa đủ lực mà gần gũi bạn xấu, nhất định ta sẽ xấu theo. Từ đó cuộc sống chúng ta sẽ đổi sang một bước ngoặt khác, khó lường được điều gì sẽ xảy ra về sau. Vì vậy Phật dạy phải tránh xa bạn xấu. Trừ các vị Bồ-tát, những bậc đạo lực vững mạnh mới gần gũi kẻ xấu để giáo hóa họ, vì các Ngài đủ sức tự chủ, có thể chuyển hóa người khác mà không bị bất cứ thế lực nào lay chuyển nổi, mới dám làm việc này.

Điều đầu tiên Phật hướng dẫn gầy dựng hạnh phúc, xem ra chúng ta có thể thực hiện được vì nó không quá khó. Chỉ cần sáng suốt tỉnh táo chọn lựa một chút, ta có thể thực hiện được. Tại sao Phật dạy như vậy? Vì chính ảnh hưởng của bạn bè đóng một vai trò quan trọng trong cuộc sống chúng ta. Muốn tạo cho mình niềm an vui, cuộc sống yên ổn hạnh phúc, chúng ta phải lựa chọn con đường tốt để đi, đồng thời những người bạn đồng hành cũng phải là người tốt, đồng chí hướng với mình mới có thể hỗ trợ nhau trên con đường tu đạo.

Điều thứ hai, Phật dạy phải giữ tâm chân thật, ngay thẳng đồng thời biết lựa nơi trú xứ thích hợp để tu hành. Đạo Phật là đạo chân thật, người chân thật mới đạt được đạo lý, mất đi chân thật là đi ngược lại với đạo lý. Về phần nơi ăn chốn ở, người tu chúng ta cũng cần chọn lựa những nơi tốt, lánh xa chỗ tạo nghiệp ác. Vì   gần những nơi ấy sẽ ảnh hưởng xấu đến việc tu hành của mình. Như quí Phật tử muốn chọn chỗ tốt cần lưu ý đến mặt thuận lợi cho con cái trong việc học hành, vui chơi. Cẩn thận những tác động gây tai hại cho trẻ, lưu tâm giáo dục về mặt đạo đức cho chúng.

Ngày xưa Phật dạy các thầy Tỳ-kheo: “Này các Tỳ-kheo! Các ông chớ ở nơi gần gũi thành thị, cũng đừng ở những nơi quá xa xôi, hẻo lánh hoặc nơi có ách nạn, cướp bóc, nước lửa…” Tại sao Phật dạy như vậy? Vì nếu mình gần gũi những nơi như vậy, chư Tăng sẽ mất đi sự an ổn. Biết rằng hạnh phúc chủ yếu ở trong lòng mình, nhưng nếu ở nơi tâm dễ nhiễm ô hoặc nơi lúc nào cũng nơm nớp lo sợ nước lụt ngập, lửa đốt, giặc cướp quấy nhiễu thì làm sao yên ổn tu được.

Vì thế điều thứ hai Phật dạy chúng ta phải chân thật, biết sắp xếp chọn lựa cho mình điều kiện ăn ở đảm bảo an ổn cho sự tu hành thì ta sẽ được hạnh phúc. Qua điều này, chúng ta thấy đạo Phật không chủ trương người Phật tử chối bỏ trách nhiệm với gia đình, xã hội, đất nước. Người con Phật vừa tu vừa thực hiện tốt đẹp nghĩa vụ của mình đối với xã hội, Tổ quốc, cụ thể qua đường hướng giáo dục người Phật tử tại gia giữ năm giới, đem lại cho bản thân mình và mọi người chung quanh nguồn an lạc, hạnh phúc. 

Vì vậy có thể kết luận đạo Phật là đạo từ bi một cách bình đẳng tuyệt đối, không riêng ai mà đối với tất cả mọi loài, đức Phật đều muốn chúng sanh thật sự được an ổn, giải thoát. Đó là từ tâm vô điều kiện của đức Phật.

Điều thứ ba Phật dạy người con Phật phải có sự hiểu, khéo léo áp dụng những hiểu biết đó vào đời sống, nói lời hòa ái thương kính nhau. Trong lời dạy này, thứ nhất Phật bảo ta phải có sự hiểâu biết, khéo léo áp dụng sự hiểu biết đó trong cuộc sống. Nếu có hiểu biết mà không khéo áp dụng để tạo sự yên ổn cho mình và giúp bạn hữu được lợi lạc thì sự hiểu biết đó không có giá trị.

Phật còn nhắc nhở chúng ta giữ lời nói hòa ái, kính trên nhường dưới. Ta nói những gì tạo được niềm vui cho mình cho người, đừng nói lời làm cho người ta bực tức, mất tình đoàn kết. Chỉ một lời nói thôi nếu ta dùng không đúng chỗ, sẽ gây tai hại không ngờ, làm mất hết hạnh phúc gia đình. Muốn giữ ngôn ngữ tốt đẹp chúng ta phải bình tĩnh, sáng suốt.

Người xưa dạy khi muốn nói một điều gì phải uốn lưỡi bảy lần, nghĩa là muốn bảo chúng ta phải cân nhắc kỹ trước khi nói. Khi nói điều gì mình còn mập mờ, chưa rõ thì khoan nói. Trong kinh Phật dạy các đệ tử của Ngài nên giữ im lặng như sấm sét. Tôi  thấy ít nói khỏe hơn nói nhiều, không hiểu tại sao ta không chọn cái vừa khỏe vừa tốt, lại chọn cái vừa mệt vừa xấu. Nói ra để rồi có sự tranh chấp, kiện tụng thì nói làm gì. Vì vậy Phật dạy nên sống vui vẻ hòa ái, ngôn ngữ chân thật, hài hòa để tạo sự an vui hạnh phúc cho mình cho người.

Điều thứ tư, Phật dạy người Phật tử phải giữ gìn giới cấm. Như Phật tử tại gia đã quy y Tam bảo, thọ ngũ giới rồi phải giữ năm giới. Có giữ giới, ba nghiệp thân khẩu ý mới thanh tịnh, có thanh tịnh mới an vui hạnh phúc. Cho nên giới là nền tảng của muôn pháp lành.

Chúng ta thử nghiệm lại xem hạnh phúc là gì, trong cuộc đời này có ai nắm được hạnh phúc một cách trọn vẹn không? Thật ra nghiệm kỹ ta thấy chưa ai hoàn toàn hạnh phúc. Con người luôn luôn bị tư tưởng, ngôn ngữ, hành động của mình quấy rầy, xâu xé làm cho bất ổn. Rồi bệnh hoạn, hoàn cảnh bên ngoài, bao nhiêu thứ dồn dập tới tấp. Quả thực nếu không có giới luật làm rào giậu ngăn chận bớt những hành vi sai trái, con người còn làm khổ cho nhau đến bao nhiêu nữa. Vì vậy Phật dạy đạo lý để chúng ta gầy dựng một cuộc sống yên ổn, không còn phải trôi giạt bấp bênh trong nỗi lo sợ bất an nữa.

Đức Phật thấy rõ vấn đề này qua kinh nghiệm sống trải nhiều đời kiếp. Ngài từng làm chúng sanh có địa vị có khổ đau, nên kinh nghiệm sâu dày lắm. Ngài thấy rõ với cuộc sống không tự chủ ngôn ngữ, hành động, ý nghĩ sẽ đưa đến một nỗi bất an lớn, làm mất hết hạnh phúc của con người. Vì vậy ở đây Ngài đinh ninh nhắc nhở chúng ta phải tự gầy dựng cuộc sống trong giới luật thì mới có hạnh phúc chân chánh.

Điều thứ năm, Phật dạy phải hiếu đễ với cha mẹ, phải thương yêu chân thật người trong gia đình. Là con người, dù tu theo đạo nào nhưng gốc luôn luôn là hiếu đạo. Bởi vì những ân nghĩa cao cả này không thể thiếu trong suốt quá trình ta được sinh ra và nuôi lớn lên. Vì vậy Phật dạy người muốn tạo được hạnh phúc phải hiếu đạo, trước nhất là giữ trọn đạo hiếu với cha mẹ. Vì cha mẹ là bậc sanh thành, nuôi dưỡng biết bao khó nhọc mới có ta ngày hôm nay. Ân cha nghĩa mẹ cao như núi, sâu như biển, dù cả đời ta dốc lòng đền trả cũng chưa xong, nói gì là bất hiếu nghịch tử, tội ấy nhất định sẽ không tránh khỏi quả báo khổ đau.

Ngoài cha mẹ, còn có anh em, vợ chồng, những thân nhân hoặc trực tiếp hoặc gián tiếp gầy dựng nên cuộc đời mình; tất cả, ta đều phải ghi ân và đền ân. Muốn thế, Phật tử phải hết lòng hết dạ lo lắng thương yêu, chia bùi sẻ ngọt với người thân của mình. Luôn tìm cách hỗ trợ cho nhau trên con đường đạo đức tốt đẹp, dẹp bỏ những cố chấp riêng tư, sẵn sàng tha thứ mọi lỗi lầm của nhau, cùng hướng trên đường Phật pháp. Như vậy chắc chắc quí vị sẽ giữ được hạnh phúc.

Đến khi vào đạo, ân Thầy Tổ, thiện hữu tri thức đã chỉ dạy giúp đỡ cho mình tu tập thoát khỏi tử sanh, công ơn ấy thật không có gì sánh bằng. Cho nên Phật dạy người Phật tử phải can đảm nhận trách nhiệm trước cuộc sống gia đình, gầy dựng một đơn vị tốt cho xã hội. Nhìn vào đạo Phật, nếu chỉ nhìn vào hàng ngũ xuất gia tu hành trong chốn chùa chiền thôi thì chưa đủ, mà phải nhìn đa diện. Chúng ta xét xem với nền giáo lý của mình, đạo Phật có đóng góp gì cho xã hội không, có chân thật tích cực xây dựng đất nước phồn thịnh yên vui không? Muốn nhìn tổng quát mọi khía cạnh như thế, ta nên tìm hiểu từng đơn vị cá nhân, cụ thể là từng Phật tử một sẽ thấy rõ điều này.

Chúng tôi nói thế cũng có nghĩa là nhắc nhở quí Phật tử phải ý thức được trách nhiệm của người con Phật đối với gia đình, xã hội, Tổ quốc và cả đạo giáo của mình nữa. Quí vị tốt thì tất cả đều tốt, quí vị xấu sẽ gây ảnh hưởng xấu đến đại thể. Vì vậy những người biết tu tập, biết học hỏi đạo lý, biết qui y Tam bảo mà trong gia đình cứ hục hặc hoài, người ta sẽ đánh giá đạo lý Phật Đà không thực tiễn, không có giá trị. Vì vậy mỗi Phật tử là một thành viên giữ vững Phật pháp, tất cả chúng ta cần phải ý thức rõ điều này để tự có cuộc sống tu đạo cho đúng đắn.

Điều thứ sáu, Phật dạy người Phật tử phải sống an nhiên, mở rộng tình thương với tất cả mọi người. Khi ta đã có đời sống bình thường an ổn vui vẻ, có thì giờ tu tập rồi thì nên lưu tâm nhắc nhở những người thân của mình. Đó là tinh thần tích cực rất cần thiết để xây dựng mối tương giao tương quan giữa con người với nhau. Đó cũng chính là thể hiện tinh thần từ bi trong đạo Phật. Khi hạnh phúc của mình đã tạm ổn, ta không chỉ vui với chừng ấy mà phải nghĩ tới bao nhiêu người còn khổ quanh mình. Vì thế Phật dạy Phật tử phải giúp đỡ mọi người chung quanh có đời sống hạnh phúc như mình.

Ví dụ hôm qua ta thấy một gia đình gặp khó khăn, mình liền giúp ít tiền cho họ xoay xở cuộc sống. Hôm sau ta gặp bạn bè liền khuyến khích anh emï cùng nhau giúp đỡ gia đình hoạn nạn kia. Như vậy là vừa giúp kẻ khốn khó vừa gieo duyên lành cho bạn mình, cả hai bên đều được lợi lạc. Hoặc thấy bạn bê tha rượu chè, ta luôn ở bên cạnh nhắc nhở động viên, bằng tình thương chân thật giúp bạn cải thiện lỗi lầm. Nghĩ đến người, thương người, mở rộng lòng ra giúp đỡ tất cả, không phân biệt thân sơ, đó chính là tình thương bắt nguồn từ tinh thần từ bi của đạo Phật.

Điều thứ bảy, Phật dạy người Phật tử phải khiêm tốn nhường nhịn, đồng thời cố gắng học hỏi đạo lý. Đạo lý gì? Đạo lý làm người tốt, tiến thêm nữa là tu các nghiệp lành để đời sau thăng hoa vào các cõi cao hơn và mục đích tối hậu là học hiểu đạo lý giác ngộ giải thoát. Chúng ta đã là Phật tử rồi, sau khi quy y cố gắng tìm hiểu giáo lý Phật dạy, gần gũi thầy bạn lành để tăng trưởng thiện căn và kinh nghiệm tu tập.

Hiện nay kinh sách băng giảng rất nhiều, tùy quí vị thích hợp với pháp môn nào cũng có đủ điều kiện để học hỏi tu tập. Phật tử nên lưu tâm điểm này, cố gắng làm thế nào dành thì giờ nghe giảng dạy, nghiên cứu những tinh ba trong giáo lý, ứng dụng vào cuộc sống, gầy dựng cho mình và mọi người nguồn an vui hạnh phúc trong hiện đời cũng như mai sau. Muốn có hạnh phúc chân chánh, chúng ta phải tự sắp đặt cho mình, không thể chờ người khác đem tới. Bởi vì họ đem tới được thì cũng lấy đi được, ta hoàn toàn bị động, như vậy đâu thể gọi là hạnh phúc nữa.

Sống khiêm tốn luôn là bước đầu của sự thành công trong mọi lãnh vực. Người khiêm tốn dễ chiếm được cảm tình mọi người, do đó ai cũng thương mến, thích gần gũi giúp đỡ và nếu ta có khiếm khuyết gì, người khác cũng sẵn sàng tha thứ. Thành ra Phật dạy muốn có hạnh phúc chúng ta phải sống khiêm tốn, kính trên nhường dưới, thương yêu đùm bọc nhau và nhất là phải hiểu đạo lý. Như vậy mới gầy dựng được nếp sống gia đình tương đối hạnh phúc.

Điều thứ tám, Phật dạy phải nhẫn nhịn. Ở trên là khiêm nhường, đến đây là nhẫn nhịn. Nhẫn nhịn rất cần thiết trong gia đình. Ví dụ trong nhà, ông hơi nóng mà bà không biết nhịn thì lửa giận sẽ phừng phực thiêu đốt cả nhà cháy rụi. Sự đổ vỡ nào trong gia đình cũng đều do sân hận gây ra. Vì vậy Phật dạy người Phật tử phải giữ đức nhẫn, nhịn chịu, mới giữ được hạnh phúc tương đối lâu bền. Trong kinh thường nói Nhẫn là mẹ của tất cả công đức. Chuyện thương, chuyện ghét, chuyện khổ, chuyện vui, chuyện học hành, chuyện đời sống, bất cứ chuyện gì trên cuộc đời con cái cũng thường với mẹ hơn cha. Cho nên có thể nói người mẹ là linh hồn trong gia đình. Cũng thế, nếu chúng ta đầy đủ nhẫn lực, chịu đựng mọi thuận cảnh cũng như nghịch cảnh, không thối chí nản lòng, không than van sầu khổ, ấy là ta đã có người mẹ sanh ra mọi công đức lành. Bởi đức nhẫn có thể dung chứa được tất cả mọi thứ nên nó to lớn không gì sánh bằng. Thế nên Phật dạy chúng ta phải nuôi dưỡng đức nhẫn.

Điều thứ chín, Phật dạy thường phải siêng năng tinh tấn. Siêng năng thế nào? Siêng năng học đạo lý và siêng năng tu tập. Đến điều này chắc rằng Phật tử chúng ta ai cũng phải áp dụng thôi. Bởi vì đạo lý chúng ta học hiểu đó, không thể nói suông mà có lợi ích thiết thực được. Chúng ta phải chịu khó hành trì, áp dụng vào sự sống, trong sinh hoạt, trong tư tưởng của mình thì mới có nguồn an ổn thực sự. Một gia đình muốn có hạnh phúc, gia đình đó phải có nếp sống đạo lý. Muốn đem được đạo lý vào đời sống, chúng ta phải siêng năng học hiểu tìm tòi tới nơi tới chốn đạo lý ấy.

Ví dụ Phật dạy người Phật tử phải nhẫn nhịn, khiêm nhường. Điều ấy nói ra bằng lời không có tác dụng gì hết, bây giờ trong sự sống ta thật sự nhẫn nhịn, tương trợ nhau được mới thấy nguồn an vui hiện thực, rõ ràng trước mắt. Từ đó mình mới tin vào những điều Phật dạy là thiết thực, đem lại nguồn vui cụ thể, chớ không chỉ là lý thuyết suông. Vì vậy đến đây Phật dạy người Phật tử phải siêng năng tinh tấn thường xuyên.

Ví dụ Phật tử có bàn thờ Phật, bây giờ muốn thấy sự hữu ích qua việc thờ Phật tụng kinh thì mỗi đêm quí vị phải siêng năng giữ đúng thời khóa tụng kinh lạy Phật của mình. “Hữu cảm tất ứng”, ta có tụng kinh lạy Phật mới thấy niềm vui từ tâm phát sinh. Chớ lập bàn thờ rồi bỏ đó cho nhện phủ bụi giăng thì Phật nào chứng cho, chi bằng đừng lập. Niệm Phật thì phải nhất tâm, rõ ràng, đừng bị lay chuyển bởi bất cứ việc gì khác, dứt khoát như vậy mới thấy giá trị của sự tu tập.

Sống được trong nề nếp của đạo lý rồi chúng ta mới dám thanh thản hưởng nhàn. Chớ còn một ngày tu mười ngày hóng mát thì thôi, ma vương tới rủ rê là ta chạy theo liền. Đôi khi không cần chúng rủ nữa, tự động ta tình nguyện theo trước. Như chai rượu để trong tủ, nó đâu có ý rủ rê gì mình, tự động ta mở khóa, tìm kiếm lôi ra nhâm nhi thôi. Các thứ tham dục khác cũng thế, do ta không siêng năng tinh tấn, để tâm buông lung nên chạy theo nó, chớ nó không kéo lôi mình hồi nào cả.

Đạo Nho thường dạy “Với người thì khoan đại, với mình thì nghiêm nhặt”. Như vậy mới khắc phục được những điên loạn, khuyết tạp của mình. Vì vậy khi đã đặt định một chương nào rồi, ta đừng bao giờ để chương trình ấy bị lay chuyển, phải cố gắng thực hiện cho bằng được. Có thế mới tạo được niềm tin cho mình và mọi người. Ví dụ ta sắp xếp mỗi đêm mình phải ngồi thiền nửa tiếng đồng hồ, thì bận việc gì cũng gác qua để ngồi thiền đúng nửa tiếng. Đều đặn lâu ngày như vậy, ta sẽ có một thói quen. Chính thói quen này tạo thành sức mạnh, nhà Phật gọi là đạo lực, giúp ta đủ sức vượt qua mọi chướng ngại trên bước đường tu tập của mình. Cho nên yếu tố tinh tấn có tính quyết định cho sự thành tựu tất cả công phu của chúng ta.

Điều thứ mười, Phật dạy người Phật tử phải có đời sống cao khiết, đừng bị sa ngã, nhiễm ô bởi những gì xấu dở trong cuộc đời. Đến giai đoạn này người Phật tử tương đối đã có chút đạo hạnh rồi. Phật dạy làm sao mình đừng bị nhiễm ô, đừng bị sa ngã chạy theo những gì không tốt bên ngoài, tức đừng bị sa hầm sụp hố. Chúng ta phải là người sáng suốt sống đúng với đạo lý Phật dạy trong từng giây phút. Tâm niệm lúc nào cũng hướng theo đường lành, hướng theo sự tu tập. Được vậy, quí vị tương đối xứng đáng là người Phật tử chân chánh, sống đúng với tinh thần của đạo Phật.

Như tôi đã nói, khi nhìn vào tôn giáo nào, người ta đánh giá giá trị của tôn giáo ấy qua những lợi ích thiết thực của nó trong cuộc đời. Cụ thể như đạo Phật, người ta sẽ nhìn vào các đối tượng Phật tử tại gia, kế nữa là chư Tăng Ni. Vì vậy chúng ta càng đi chùa lâu chừng nào, càng học hỏi đạo lý nhiều chừng nào, càng tu tập bao nhiêu thì càng phải giữ mình chừng ấy. Cho nên điều thứ mười, Phật dạy chúng ta đừng để bị nhiễm ô, đừng bị sa ngã.

Sở dĩ Phật dạy như vậy là vì trong hàng ngũ Tăng Ni, Phật tử chúng ta đã bị nhiễm ô, đã bị sa ngã nên đức Phật mới ân cần nhắc nhở điều này. Nếu chúng ta không bình tĩnh, không sáng suốt, không lập chí vững vàng, chỉ một gợn sóng nhỏ cũng đủ cuốn mình đi mất rồi. Thật ra đây là những vấn đề không phải trong một sớm một chiều chúng ta có thể thực hành được hoàn bị. Bởi tập nghiệp mình đã huân từ nhiều đời, bây giờ muốn chuyển hóa sửa đổi nó cũng phải có thời gian lâu dài. Quan trọng là ở tâm nguyện thiết tha và ý chí vững vàng của mỗi người.

Chúng ta nói được chưa chắc đã làm được. Có những điều tôi trình bày cho quí vị nghe nhưng bản thân chúng tôi cũng đang nỗ lực thực hành vì biết mình chưa xong, chưa hoàn bị. Ở đây trong tình đạo chúng ta nhắc nhở với nhau để tu hành, chớ thật ra lộ trình đi đến giác ngộ giải thoát phải trải qua nhiều quá trình lắm. Muốn có đời sống cao khiết, không ô nhiễm phải là người ly dục, hoàn toàn làm chủ được mình, việc này không phải hạng tầm thường có thể lạm bàn được.

Tôi nhớ câu chuyện thế này. Có đạo hữu nọ dẫn đứa con của mình đến một vị thầy nhờ thầy sửa dạy cái tật mê cây cảnh của nó. Vì bao nhiêu tiền bạc thì giờ nó đều đổ vào chuyện đó, không học hành hay làm ăn gì cả. Ông thầy nghe trình bày xong tự sự liền nói: “Tạm thời đạo hữu hãy dẫn thằng nhỏ về nhà, đợi nửa tháng sau đem đến đây tôi sẽ dạy cho”. Vị kia ngạc nhiên không hiểu sao ông thầy không chịu dạy liền mà phải đợi nửa tháng sau. Tuy nhiên, thầy nói sao nghe vậy, không dám hỏi gì thêm nên vị ấy liền dắt con ra về.

Đúng nửa tháng sau, họ lại đến. Bấy giờ ông thầy vui vẻ nói chỉ một câu thế này: “Đó là thú chơi tốn tiền mất thì giờ, con có chơi cũng vừa phải thôi, bỏ bớt những gì không đáng để thì giờ lo cho gia đình”. Vị kia nghe xong liền nói: “Tưởng gì, có một câu thế này, sao hôm trước thầy không nói quách đi, đợi nửa tháng sau. Bắt chúng tôi đi tới đi lui thế này, rốt cuộc chỉ một câu nói không có gì đặc biệt”. Ông thầy vui vẻ trả lời: “Ậy! Chỉ có một câu nói nhưng hai thời điểm với hai con người khác nhau. Lúc quí vị đến đây nhờ tôi giúp thằng nhỏ sửa cái tật đam mê cây cảnh của nó, thì chính tôi cũng mắc kẹt chứng bệnh ấy, làm sao tôi dám nhận lời chữa trị cho nó. Do đó tôi phải hẹn nửa tháng sau để tự mình sửa đổi cái tật ấy trước, nếu được tôi mới dám dạy nó chứ. Bây giờ thì tôi đã chữa được căn bệnh ấy rồi, nên tôi mới đủ niềm tin giúp cho nó tự sửa lấy những sai lầm bằng chính sự nỗ lực của bản thân”.

Nghe đến đây, thằng nhỏ tự động quỳ xuống trước ông thầy nguyện làm đệ tử và xin vâng theo lời chỉ dạy của thầy. Tôi thích câu chuyện này vì nó mang tính giáo dục rất cao, rất cụ thể. Chúng ta thấy giá trị lời nói của một người có thể nghiệm thực, có sống thực lớn như vậy. Ngược lại những lời nói suông nghe hay, nhưng hoàn toàn không có tác dụng nếu bản thân người nói chưa từng thể nghiệm, chưa từng sống thực.

Với tinh thần cầu đạo của người Phật tử, nhất là muốn gầy dựng cho mình một đời sống an ổn, hạnh phúc thì đối với những điều Phật dạy, chúng ta cố gắng ghi nhớ, thực hành thường xuyên mới có kết quả được. Hãy bớt đi những gì làm cho tâm trí ta dao động bất ổn. Những sự tương giao không thích hợp, không thuận lợi cho việc tu tập thì cắt đứt. Phật tử luôn sáng suốt tích cực, gầy dựng thế an vui trong lòng, hòa hợp đoàn kết với xóm làng, phát triển việc phúc thiện. Tự thân nỗ lực làm, đồng thời khuyến khích mọi người cùng làm để gây dựng một đời sống cộng đồng an lạc. Có thế, chúng ta mới phát huy được giá trị của đạo Phật, ngược lại không khéo ta sẽ trở thành người đếm tiền cho ngân hàng mà trên thực tế không được hưởng gì cả.

Đó là mười điều kiện Phật dạy để gầy dựng một đời sống hạnh phúc cho người Phật tử cư sĩ tại gia. Chúng tôi cố gắng trình bày trong một phạm vi giới hạn, mong tất cả Phật tử dựa vào những điều căn bản này, gầy dựng được sự an ổn cho chính mình và hạnh phúc cho gia đình. Đó chính là những bước thành tựu ban đầu của người Phật tử biết hướng về giáo pháp của đức Thế Tôn.

]

THIỀN TÔNG VIỆT NAM