ÑUOÁC THIEÀN

THÍCH NHAÄT QUANG

CAÙCH TU CUÛA NGÖÔØI PHAÄT TÖÛ TAÏI GIA

Hoâm nay chuùng toâi noùi veà caùch soáng cuûa ngöôøi Phaät töû taïi gia. Quí Phaät töû phaûi soáng nhö theá naøo ñeå hoaøn thieän gia ñình mình, höôùng daãn, toå chöùc cuoäc soáng gia ñình ñuùng theo tinh thaàn Phaät daïy, môùi coù theå giöõ ñöôïc haïnh phuùc daøi laâu.

Theá thì Phaät töû phaûi soáng, phaûi sinh hoaït nhö theá naøo ñeå goïi laø moät gia ñình Phaät töû hoaøn thieän, ñuùng theo tieâu chuaån Phaät daïy? Nhö quí vò ñaõ bieát sinh hoaït cuûa ngöôøi Phaät töû, dó nhieân coù phaïm vi, coù giôùi haïn cuûa noù. Ngöôøi ngoaøi nhìn vaøo neáp soáng cuûa moãi gia ñình, hoï coù theå ñaùnh giaù ñöôïc ñaây laø gia ñình Phaät töû hay khoâng phaûi gia ñình Phaät töû. Ñaõ nhieàu laàn chuùng toâi noùi ñeán sinh hoaït töï thaân cuûa moãi Phaät töû, chuùng ta phaûi soáng tu, thöïc taäp theo lôøi Phaät daïy, ñeå chöùng minh cho moïi ngöôøi chung quanh thaáy ñöôïc giaù trò vaø lôïi ích thieát thöïc cuûa ñaïo Phaät, cuï theå qua cuoäc soáng cuûa mình. Cho neân moät gia ñình Phaät töû phaûi laø moät gia ñình göông maãu cho caùc gia ñình trong coäng ñoàng xaõ hoäi noi theo. Vì vaäy, baûn thaân moãi Phaät töû cuõng phaûi soáng göông maãu.

Tröôùc khi noùi ñeán phöông phaùp cuï theå  cho quí vò tu taäp, toâi xin keå laïi caâu chuyeän “Boán vieân ngoïc”.

Ngaøy xöa coù moät chaøng ngö phuû soáng raát hieàn laønh. Moät hoâm trong luùc ñang ñaùnh caù, vò nöõ thaàn hieän leân giöõa bieån, trao cho ngö phuû boán vieân ngoïc vôùi lôøi daën nhö theá naøy: “Ñaây laø boán vieân ngoïc öôùc. Haõy trao taän tay cho ñöùc vua anh minh”. Noùi xong nöõ thaàn laëng maát, chaøng ngö phuû baøng hoaøng vôùi boán vieân ngoïc saùng choùi trong tay. Tröôùc söï vieäc xaûy ra ñoät ngoät nhö theá, neáu laø ngöôøi tham lam thì coù leõ boán vieân ngoïc kia ñaõ trôû thaønh cuûa chaøng ngö phuû roài, khoâng theå ñeán tay nhaø vua ñöôïc ñaâu. Nhöng khoâng, vì nhö toâi ñaõ noùi ñaây laø moät chaøng ngö phuû hieàn laønh neân anh ta ñaõ laën loäi ñöôøng xa muoân daëm, ñem boán vieân ngoïc ñoù veà daâng cho nhaø vua, ñuùng nhö lôøi daën cuûa nöõ thaàn.

Nhaø vua thaáy ñaây laø moät chaøng ngö phuû moäc maïc, thaät thaø ñaùng khen. Caùi lôïi to lôùn trong tay nhö theá maø khoâng tham, töø xa vaát vaû ñem ñuû boán vieân ngoïc veà cho mình. Nghó theá vua lieàn noùi: “Baây giôø ta seõ ban thöôûng cho ngöôi moät vieân ngoïc trong boán vieân ngoïc naøy, tuøy ngöôi löïa choïn”.

Trong boán vieân ngoïc öôùc ñoù, vieân thöù nhaát coù thaàn duïng taïo ra nhöõng thöùc aên cao löông myõ vò. Khi caàm ngoïc trong tay chæ caàn töôûng ñeán moùn gì mình öa thích, töï nhieân noù hieän ra nhö yù. Vieân thöù hai coù thaàn duïng taïo ra luïa laø gaám voùc, y phuïc thöôïng haïng. Vieân thöù ba coù thaàn duïng taïo ra vuõ khí cöïc kyø toái taân. Vieân thöù tö coù thaàn duïng taïo ra cuûa caûi giaøu sang toät ñænh. Neáu anh chaøng ngö phuû naém ñöôïc vieân ngoïc thöù tö trong tay, thì töø ñaây veà sau khoûi phaûi ñi ñaùnh caù nöõa.

Hoaøng ñeá höùa ban thöôûng cho anh ngö phuû moät vieân baát kyø, tuøy anh löïa choïn, coøn laïi ba vieân vua cho vaøo quoác khoá ñeå lo cho daân cho nöôùc. Bôûi ñaây laø moät vò vua anh minh neân khoâng nghó gì ñeán rieâng mình. Anh chaøng ngö phuû suy nghó moät hoài roài thöa:

- Taâu Hoaøng thöôïng! Vieäc naøy troïng ñaïi quaù, keû ngu heøn naøy khoâng theå naøo töï quyeát ñònh ngay ñöôïc. Vaäy xin Hoaøng thöôïng cho thaàn heïn nöûa thaùng sau seõ trôû laïi traû lôøi.

Thaáy anh naøy thaät thaø neân nhaø vua chaáp thuaän. Theá laø anh ta veà nhaø hoïp vôï con laïi keå nhöõng söï vieäc treân. Nghe xong, baø vôï phaùt bieåu tröôùc tieân:

- Toâi moät ñôøi ñi chôï, laøm luïn  meät nhoïc, thoâi oâng haõy laáy vieân thöù nhaát cho toâi ñôõ cöïc tuoåi giaø, khi ñoù nhaø mình coù ñuû cao löông myõ vò, nhö vaäy laø söôùng nhaát ñôøi.

Baø vôï chöa döùt lôøi thì maáy ñöùa con gaùi oâng oáng leân:

- Meï sao queâ muøa quaù, aên uoáng cöïc khoå coù nhaèm gì, mieãn ñöøng oám yeáu thì thoâi. Luïa laø gaám voùc môùi caàn thieát cho tuïi con. Thoâi Ba haõy laáy vieân ngoïc thöù hai ñi.

Nghe tôùi ñoù, maáy ngöôøi con trai böïc boäi la leân:

-  Ñuùng laø ñaøn baø khoâng bieát gì heát ! chæ coù vieân ngoïc thöù ba môùi laøm cho ta trôû thaønh anh huøng, quyeàn uy cao toät, khoâng ai daùm ñuïng ñeán, Ba haõy choïn vieân ngoïc thöù ba ñi.

Theá laø moät cuoäc tranh chaáp, caõi vaõ döõ toäi dieãn ra trong gia ñình.

Baáy giôø anh chaøi thaáy meät quaù, ngoïc ngaø ôû ñaâu khoâng bieát, maø chæ thaáy gia ñình roái raém maát haïnh phuùc. Khoâng khí caøng tranh chaáp caøng ñi ñeán beá taéc. Cuoái cuøng anh ngö phuû trôû laïi gaëp Vua sôùm hôn ngaøy heïn vaø töø choái khoâng nhaän vieân ngoïc naøo heát. Vua thaéc maéc hoûi nguyeân do. Anh ta tình thaät keå laïi töï söï vaø keát luaän:

- Ñeå giöõ haïnh phuùc gia ñình ñöôïc eâm aám nhö xöa, thaàn cam soáng ñôøi ngö phuû, bình thöôøng giaûn dò maø khoâng coù söï tranh chaáp trong gia ñình, moïi ngöôøi ñeàu soáng ñuùng vôùi boån phaän, vôùi vieäc laøm cuûa mình, nhö vaäy laø toát nhaát, haïnh phuùc nhaát.

Nhaø vua nghe xong raát thaùn phuïc anh ngö phuû hieàn laønh vaø chuaån y lôøi taâu cuûa anh. Töø ñoù veà sau, ñôøi soáng gia ñình anh trôû laïi bình thöôøng nhö xöa.

Caâu chuyeän cho chuùng ta moät baøi hoïc thaät hay. Nhöõng lôïi loäc gì töø beân ngoaøi ñeán, khoâng do trí tueä, khaû naêng cuûa mình thì e noù seõ quaáy raày, laøm maát heát haïnh phuùc gia ñình. Bôûi vì ñoù laø nhöõng lôïi loäc ngoaøi taàm tay chuùng ta. Phaät töû phaûi bieát soáng baèng chính khoái oùc, baøn tay cuûa mình. Haïnh phuùc, lôïi loäc coù hay khoâng laø do phuùc baùo, naêng löïc cuûa mình gaày döïng neân. Ta gaày döïng ñöôïc thì môùi coù theå laøm chuû noù, duøng noù ñuùng choã, ñuùng vieäc, ñuùng theo yù mình muoán. Haïnh phuùc laø gì? Thöa, khoâng ai bieát, ngöôøi ta noùi haïnh phuùc chöù thaät ra coù ai naém ñöôïc haïnh phuùc ñaâu? Noù laø caùi baùnh veõ, laø caùi boùng khoâng thöïc. Theá maø con ngöôøi laïi moäng mô, töôûng töôïng noù theá naøy theá kia. Thaønh ra khoâng bao giôø bieát ñöôïc haïnh phuùc laø gì!

 Ngöôøi con Phaät chæ neám ñöôïc haïnh phuùc khi naøo bieát döøng laïi, bieát soáng baèng söï saùng suoát tænh thöùc. Soáng vöøa ñuû trong phaïm vi, khaû naêng gaày döïng cuûa mình, baûo quaûn vaø söû duïng ñöôïc nhöõng gì ta taïo ra thì may ra coù haïnh phuùc. Chuùng ta ñöøng öôùc mô, ñöøng chaïy theo, ñöøng yû laïi, ñöøng troâng chôø. Coù theå noùi tinh thaàn chaân thaät laø tinh thaàn chuû ñaïo cuûa ngöôøi Phaät töû bieát tu taäp. Töø ñoù ta gaày döïng thaêng hoa ñôøi soáng noäi taâm ngaøy caøng saâu saéc hôn, gaàn guõi vôùi ñaïo hôn.

Trong sinh hoaït bình thöôøng, tröôùc tieân quí Phaät töû phaûi yù thöùc ñöôïc söï khôûi ñoäng ba nghieäp cuûa mình. Duø chæ moät yù nghó, moät lôøi noùi, moät haønh ñoäng thoâi maø gia ñình khoâng coù söï thoáng nhaát, khoâng hoøa hôïp laø maát haïnh phuùc ngay. Quí vò löu yù, moät gia ñình duø chæ hai ngöôøi thoâi, cuõng coù theå phaùt sinh vaán ñeà, neáu chuùng ta khoâng kheùo. Ñoâi khi moät mình mình, ta cuõng böïc boäi ñaám baøn ñaám gheá, ñöøng noùi tôùi hai ngöôøi.

YÙ nghó tuy chöa thoát ra lôøi nhöng noù ñaõ hieän leân neùt maët, daùng veû, cöû chæ cuûa mình roài. Vì vaäy nhöõng yù nghó khoâng toát thöôøng hay ñöôïc bieåu hieän ra ngoaøi baèng söï boàn choàn, baát an cuûa ta. Neáu noù khoâng ñöôïc tieâu dung, hoùa giaûi maø cöù aâm æ beân trong thì nhaát ñònh ñeán moät luùc naøo ñoù noù seõ boäc phaùt. Baáy giôø noù seõ laø nhöõng côn loác, gaây tai haïi cho ngöôøi chung quanh, cho xaõ hoäi khoâng bieát bao nhieâu maø keå.

Vì vaäy trong moät gia ñình duø chæ hai ngöôøi thoâi, nhöng cuõng phaûi coù söï thoáng nhaát yù kieán. Laøm vieäc gì, noùi ñieàu gì phaûi coù söï thoáng nhaát. Ñöôïc vaäy hy voïng quí vò coù theå gaàn guõi vôùi haïnh phuùc. Coøn oâng muoán noùi cöù noùi, baø muoán heùt cöù heùt, maïnh ai naáy phaùt tieát yù nghó, lôøi noùi cuûa mình thì nhaát ñònh khoâng laâu seõ coù cuoäc tan raõ thoâi. Ñoù laø nhöõng tröôøng hôïp xaûy ra thöôøng xuyeân trong moãi gia ñình. Vì vaäy Phaät töû coù hoïc hieåu Phaät phaùp, phaûi kheùo saép ñaët nhö theá naøo ñeå coù söï thoáng nhaát, taïo ñöôïc hoøa hôïp trong gia ñình, töø ñoù môùi coù ñöôïc haïnh phuùc.

Phaät thöôøng duøng nhöõng phöông tieän beân ngoaøi ñeå khoáng cheá nhöõng yù nieäm, tö töôûng, ngoân ngöõ cuûa chuùng ta. Nhö Ngaøi baûo ban ngaøy noã löïc thöïc taäp thieän phaùp, töùc laø phaùp laønh. Thöïc taäp cho quen nhöõng phaùp laønh ñeå tieâu daàn phaùp aùc, coâng ñöùc theo ñoù taêng tröôûng, vieäc tu ngaøy caøng deã daøng hôn. Khoâng ñeå thì giôø qua suoâng, moãi giôø, moãi khaéc, moãi giaây, chuùng ta luoân luoân thöïc taäp. Chöõ “thöïc” laø thöïc haønh, chöõ “taäp” laø thaønh neáp, thoùi quen. Ta sieâng thöïc taäp phaùp laønh thì seõ coù thoùi quen toát. Töø ñaàu ñeâm ñeán cuoái ñeâm khoâng ñöôïc boû pheá. Ñaàu ñeâm töùc laø töø luùc maët trôøi ñaõ laëng. Cuoái ñeâm laø töø hai ba giôø khuya cho tôùi boán naêm giôø saùng. Ngöôøi con Phaät bieát caùch taïo haïnh phuùc cho mình, cho ñoaøn theå thì khoâng theå boû pheá thôøi gian, khoâng queân thöïc taäp thieän phaùp.

Theâm nöõa, Phaät daïy giöõa ñeâm cuõng phaûi aùp duïng coâng phu ñeå töï tieâu töùc nghieäp aùc, sinh tröôûng nghieäp thieän. Noùi toùm laïi, ñaàu ñeâm tu taäp thieän phaùp, cuoái ñeâm tu taäp thieän phaùp, giöõa ñeâm cuõng tu taäp thieän phaùp khoâng boû luùc naøo caû. Tu nhö vaäy thì ñaâu coøn thì giôø nöõa maø tô töôûng, tranh chaáp, ñaáu lyù vôùi nhau. Thì giôø naøo cuõng tu, cuõng soi laïi mình, cuõng thöïc taäp phaùp laønh. Ñoù laø neáp sinh hoaït Phaät daïy cho ngöôøi Phaät töû. Neáu chuùng ta coù thieän chí tu haønh seõ aùp duïng ñöôïc.

Taïi sao Phaät laïi ñöa ra caùch thöùc soáng nghieâm khaéc nhö vaäy? Ñeå ngaên ngöøa taät giaûi ñaõi cuûa chuùng sanh. Nhö coù ngöôøi saép ñaët buoåi toái tuïng kinh nieäm Phaät, nhöng ñeán giôø ñoù coù coâng vieäc khoâng tu ñöôïc. Neáu ta nhôù lôøi Phaät daïy phaûi thöïc taäp ñaày ñuû, ñeàu ñaën thì ta seõ coá gaéng tranh thuû saép xeáp sao cho coù giôø tu, keït laém cuõng phaûi ñoát höông cuùng Phaät, ñeå chöùng toû loøng thaønh cuûa mình. Ñaàu ñeâm do coù coâng phu neân khi nguû khoâng bò voïng ñoäng, ñöôïc yeân nghæ. Ñeán giöõa ñeâm, neáu giaät mình thöùc giaác cuõng nghó ñeán tu, ngoài daäy thaép höông, nieäm Phaät thì voïng ñoäng naøo daáy khôûi ñöôïc. Neáu khoâng nhôù nhö theá, thöùc giaác seõ tô töôûng ñuû chuyeän vaån vô. Roài cuoái ñeâm thöùc daäy, qua moät giaác nguû yeân laønh, khoûe khoaén, ta baét ñaàu coâng phu tinh taán hôn, tuïng kinh, nieäm Phaät hoaëc toïa thieàn. Sau ñoù nghó ñeán caùc phaùp laønh nhö boá thí, laøm phuùc cuùng döôøng, uûng hoä nhöõng nôi ñaùng uûng hoä. Ñoù laø caùch tu cuûa ngöôøi Phaät töû taïi gia.

Tuy nhieân, ban ñeâm muoán tu ñöôïc ñoøi hoûi ban ngaøy chuùng ta phaûi coù coâng phu. Neáu khoâng, khoù laém. Ví duï ban ngaøy nghe ngöôøi ta chöûi mình nhòn ñöôïc, thì veà ñeâm trong giaác nguû neáu coù côn moäng nghe chöûi mình môùi nhòn ñöôïc. Cho neân löïc tu ban ngaøy aûnh höôûng veà ñeâm raát nhieàu. Neáu ban ngaøy nghe ai noùi gì böïc mình, ta cöï nöï um suøm, tham saân ñaày daãy thì veà ñeâm muoán coù an laïc khoâng ñöôïc ñaâu. Ban ngaøy coù theå khaéc phuïc ñöôïc nhöõng xaáu dôû cuûa mình thì veà ñeâm môùi khaéc phuïc ñöôïc. Bôûi vì trong giaác nguû, yù thöùc chuùng ta raát yeáu, neân nhöõng tieàm thöùc troåi daäy, nhöõng caën baõ toàn ñoïng trong taâm hieän leân, noù quaäy mình, ta khoâng laøm chuû ñöôïc. Vì vaäy coâng phu tu taäp ban ngaøy raát caàn thieát, ñoøi hoûi chuùng ta phaûi quaùn chieáu lieân tuïc, xeùt neùt kyõ caøng, thì môùi coù theå laøm chuû ñöôïc luù veà ñeâm.

Nhö quí vò lôùn tuoåi sieâng naêng nieäm Phaät, khoâng nhôù chuyeän taøo lao. Khi nguû bò aùc moäng thì lieàn nhôù tôùi Phaät, keâu cöùu vôùi Phaät. Coøn ban ngaøy quí vò dong ruoåi ñoâng taây, khoâng nhôù nieäm Phaät, thì khi gaëp aùc moäng chæ bieát hoát hoaûng, sôï seät, ñuïng ñaâu vôù ñoù, chöù ñaâu coù nhôù Phaät. Soáng kieåu nhö vaäy seõ aûnh höôûng lôùn ñeán luùc haáp hoái, saép boû thaân naøy. Do ñoù Phaät Toå daïy ngay baây giôø mình phaûi tu, ñöøng ñôïi ñeán luùc haáp hoái, môû mieäng ra khoâng ñöôïc, tay chaân quôø quaïng, keâu Phaät coøn khoâng ñöôïc, noùi chi ñeán cöùu! Ngay baây giôø neáu quí vò luoân nhôù Phaät, nhôù phaùp thì ñaûm baûo khoâng ma quyû naøo ruø queán ñöôïc. Sôû dó bò ma quyû ruø queán laø vì tu haønh khoâng mieân maät, taâm dong ruoåi taùn loaïn neân chuùng môùi xaâm nhaäp ñöôïc.

Chöõ “mieân maät” töùc laø lieân tuïc, khoâng coøn bò xen caùch bôûi nguõ duïc, tham saân, bôûi moïi thöù beân ngoaøi. Traùi laïi bò caét xeùn töùc laø khoâng mieân maät. Ngöôøi khoâng mieân maät laø ngöôøi khoâng ñuû saùng suoát, khoâng coù söùc maïnh töï chuû neân khi boû thaân naøy chöa ñaûm baûo ñöôïc thaân sau. Laøm chuû ñöôïc mình laø moät vaán ñeà khoù khaên laém, cho neân ngay baây giôø chuùng ta phaûi chuaån bò tröôùc.

“Thöïc taäp thieän phaùp” laø töø noùi chung, taát caû nhöõng nieäm laønh, vieäc laøm laønh nhö tuïng kinh, nieäm Phaät, giöõ giôùi, khoâng chaïy theo tham saân si, ñieân ñaûo voïng töôûng… ñeàu goïi laø thöïc taäp thieän phaùp. Roäng hôn nöõa laø giuùp ngöôøi laøm nhöõng vieäc coâng ñöùc, taïo caùc phuùc ñieàn. Coøn theo tinh thaàn tu thieàn thì loøng roãng rang, khoâng vöôùng maéc, khoâng chaïy theo, khoâng laàm ngoaïi caûnh, khoâng ñeå ngoaïi caûnh keùo loâi, laøm chuû hoaøn toaøn… Ñoù laø thöïc taäp thieän phaùp. Thöïc taäp theá naøo laø tuøy theo quí vò, tuøy hoaøn caûnh, tuøy trình ñoä maø coù ñöôïc nhöõng keát quaû khaùc nhau.

Ñaëc bieät caùc vò hoïc thieàn, coá gaéng laøm theá naøo ñoái vôùi nhöõng daáy nieäm loaïn töôûng ñieân ñaûo cuûa mình, phaûi loaïi noù ra. Noùi “loaïi” laø moät caùch noùi, chöù thaät ra ta bieát noù laø hö giaû thì khoâng duøng noù nöõa. Quí vò cuõng thöøa hieåu, neáu theo noù, mình seõ taïo nghieäp troâi daït trong luaân hoài sanh töû nhieàu kieáp. Baây giôø khoâng chaáp nhaän, khoâng coøn laàm noù nöõa, ñaày ñuû saùng suoát, tænh taùo ñeå nhaän dieän noù. Ai ñöôïc nhö vaäy ngöôøi ñoù coù moät ñôøi soáng thieàn. Bôûi vì soáng thieàn laø soáng hoaøn toaøn vôùi nieàm an laïc noäi taïi, khoâng bò daãn daét bôûi nhöõng nghieäp taäp laêng xaêng ñieân ñaûo, soáng töï chuû.

Trong nhaø Phaät coù töø tieâu tröø, sinh tröôûng. Tieâu tröø töùc laø tieâu tröø nhöõng voïng taäp cuûa mình, sinh tröôûng laø phaùt sinh vaø taêng tröôûng nhöõng phaùp laønh. Chuùng ta ñöøng vì lyù do nguû nghæ maø ñeå ñôøi mình troâi qua moät caùch oan uoång, khoâng coù chuùt ích lôïi gì. Phaät daïy thaät chí thieát laøm sao! Ñöøng tham aên tham nguû nöõa laø chuùng ta khoâng chaáp nhaän voâ minh ñen toái, voïng töôûng ñieân ñaûo phuû che, soáng vôùi caùi saùng suoát, tænh taùo cuûa chính mình. Qua lôøi daïy naøy cuûa Phaät, chuùng ta laøm sao soáng laïi ñöôïc vôùi trí tueä cuûa mình, döøng taát caû nhöõng lao xao maéc möùu bôûi traàn caûnh beân ngoaøi.

Ñieàu naøy quí vò coù theå laøm ñöôïc khoâng? Ñöôïc chöù, vì noù khoâng toán hao taøi saûn gì caû. Chæ nieäm naøo daáy leân, ta bieát noù loaïn töôûng thì boû ñi. Tuy nhieân, muoán boû noù ta phaûi coù löïc, phaûi tænh. Coù tænh roài thì khoâng coøn laàm gì beân ngoaøi heát, coù trí tueä roài thì thaáy ñöôïc leõ thaät cuûa caùc phaùp. Thaáy ñöôïc leõ thaät cuûa caùc phaùp roài thì ai coù theå laøm gì mình ñöôïc nöõa? Chuùng ta do chöa thaáy ñöôïc leõ thaät cuûa caùc phaùp neân môùi meâ laàm, chôù coøn thaáy ñöôïc roài thì khoâng coøn gì meâ laàm. Cho neân yeâu caàu cuûa ngöôøi Phaät töû laø tu taäp sao cho coù trí tueä thaáy ñöôïc leõ thaät cuûa caùc phaùp.

Tuïng kinh, ngoài thieàn cuõng khoâng ngoaøi muïc ñích naøy. Tænh thì khoâng coøn meâ, khoâng bò maéc möùu caùc caûnh beân ngoaøi nöõa. Ngöôøi tænh laø ngöôøi coù löïc, coù thieàn ñònh vaø trí tueä. Phaät noùi caùi nhaø khoâng thaät, caùi quaït khoâng thaät, thaân naøy khoâng thaät, taâm caûnh khoâng thaät. Bao giôø chuùng ta coù ñaày ñuû söï saùng suoát thì chuùng ta thaáy thaáu ñöôïc lôøi daïy aáy cuûa Phaät. Coøn Phaät daïy khoâng thaät maø mình thaáy caùi gì cuõng thaät heát thì khoå thoâi. Khoå vì meâ laàm.

Taát caû caùc phaùp ñaõ khoâng thaät thì ta naém giöõ laøm gì, buoâng boû heát ñi. Cho neân thaáy phaùp khoâng thaät thì ta môùi coù theå buoâng boû noù ñöôïc. Giaän boû, thöông cuõng boû, quaáy boû, phaûi cuõng boû… caùi gì cuõng boû heát thì chuùng ta tænh saùng. Ñieàu naøy khoâng phaûi chuùng ta khoâng laøm ñöôïc maø chöa daùm laøm, chöa muoán laøm. Neáu nhöõng lôøi daïy ñoù cuûa Phaät chuùng ta chöa laøm ñöôïc, thì Ngaøi nhaéc theâm: “Haõy nhôù ngoïn löûa voâ thöôøng thieâu ñoát theá gian, sôùm caàu töï ñoä, ñöøng tham nguû nghæ”.

Baây giôø Phaät laáy lyù voâ thöôøng ñeå nhaéc chuùng ta. Voâ thöôøng laø söï ñoåi thay. Nhö vò naøo thöôøng ñeán chuøa ñaây seõ thaáy ñoåi thay hoaøi hoaøi. Roài nhìn ñeán con ngöôøi cuõng theá. Roõ raøng nhaát nhö cha meï chuùng ta, moãi ngaøy qua ta thaáy hieän roõ neùt giaø nua, da nhaên, toùc baïc, ñi luïm cuïm, saùng coøn maïnh, chieàu phaûi uoáng thuoác. Phaät noùi voâ thöôøng nhö löûa thieâu ñoát treân ñaàu, böùc thieát gaáp gaùp, khoâng coøn thì giôø cho mình dong ruoåi ngöôïc xuoâi, tham ñaém theo caùc vieäc aên nguû. Cho neân phaûi lo tu taäp thieän phaùp. Phaät daïy khi ta thaáy trong ñaàu coøn lô mô, vieäc tu haønh chöa quyeát ñöôïc thì phaûi nghó ñeán voâ thöôøng thieâu ñoát, gioáng nhö laø löûa chaùy treân ñaàu caàn phaûi cöùu gaáp.

Voâ thöôøng chi phoái trong taát caû söï vieäc, neáp soáng, sinh hoaït cuûa chuùng ta. Ñang maïnh khoûe nhö vaäy, boãng nhieân ñoät quî. Hoaëc coâng vieäc laøm aên ñang phaùt trieån toát ñeïp, boãng nhieân nhöõng ngöôøi coäng voán vôõ nôï phaù saûn, keùo theo söï suïp ñoå cho mình... Bao nhieâu thöù lo toan, saép ñaët, suy nghó, khoå sôû cuõng ñeàu töø voâ thöôøng maø ra. Phaät noùi voâ thöôøng luoân luoân rình raäp beân mình chöù khoâng heïn mai heïn moát gì caû. Nghó ñeán ñoù, khoâng cho pheùp chuùng ta heïn, troâng caäy hay yû laïi vaøo ai. Ñoù laø lôøi raên nhaéc cuûa Phaät khi Ngaøi bieát chuùng ta chöa ñuû tænh giaùc ñeå lo tu taäp.

Phaät daïy theâm nöõa, giaëc phieàn naõo thöôøng rình gieát ta döõ hôn keû thuø, laøm sao nguû yeân maø khoâng töï caûnh giaùc! Phieàn naõo, nhöõng böïc boäi trong loøng chính laø giaëc. Bôûi vì chính noù maø cuoäc soáng ñang suoân seû, vui töôi cuûa chuùng ta trôû thaønh khoå ñau phieàn muoän. Chöõ “Phieàn”, moät beân boä hoûa, moät beân boä hieät laø caùi ñaàu bò löûa ñoát. Chöõ “Naõo”, moät beân boä taâm, moät beân taâm chöõ naõo, töùc laø taâm khoâng yeân oån. Phieàn naõo gioáng nhö löûa ñoát treân ñaàu laøm cho taâm khoâng yeân oån.

Quí vò nghieäm laïi xem, chuùng ta deã phieàn naõo quaù phaûi khoâng? Caùi gì cuõng phieàn naõo ñöôïc heát. Ñang noùi cöôøi vui veû, nghe ai noùi caâu gì khoâng vöøa yù laø noåi töùc leân lieàn. Hoaëc ñang aên uoáng ngon laønh, nhai phaûi caùi gì hôi laï töï nhieân phieàn leân, töùc giaän la loái ngöôøi naøy ngöôøi kia. Roõ raøng Phaät noùi “Phieàn naõo laø giaëc nguû trong loøng cuûa caùc oâng. Chöa ñuoåi ñöôïc giaëc döõ ñoù ra maø caùc oâng yeân loøng naèm nguû laø hoïa lôùn”. Ngöôøi an taâm roài thì trôøi lay ñaát chuyeån cuõng khoâng aên thua chi, ngöôøi naøy môùi coù theå yeân loøng naèm nguû. Nhöng neáu ngöôøi coøn nhieàu phieàn muoän, trong taâm dao ñoäng baát an hoaøi thì phaûi gaéng noã löïc coâng phu, chôù ham meâ nguû nghæ maø chuoác hoïa khoâng theå löôøng. Thaät laø nhöõng lôøi nhaéc nhôû thoáng thieát, vaäy maø chuùng ta coøn chöa chòu tænh!

Trong kinh A Haøm keå laïi ngaøi Xaù Lôïi Phaát ngoài thieàn taâm yeân ñeán ñoä moät con quyû ñi ngang ñaäp leân ñaàu maø Ngaøi khoâng hay. Trong khi vôùi thaàn löïc cuûa noù, coù theå ñaäp vôõ nuùi Thò Vaûi naùt thaønh tro buïi nhö chôi. Vaäy maø Ngaøi vaãn ngoài thieàn bình thöôøng. Ñeán khi xaû thieàn, Toân giaû chæ nghe hôi eâ eâ treân ñaàu moät chuùt thoâi. Ñoù laø dieäu duïng, laø söùc maïnh cuûa moät taâm yeân ñònh khoâng gì coù theå lay chuyeån noåi. Neân bieát taâm thanh tònh khoâng coù phieàn naõo, khoâng coøn maùy ñoäng thì khoâng nhieân lieäu naøo coù theå ñoát noåi, taâm ñoù laø taâm Phaät. Taát caû chuùng ta ñeàu coù saün taâm ñoù, nhöng vì chöa phaùt huy neân khoâng söû duïng ñöôïc.

Phaät daïy chuùng ta soáng laïi, gaày döïng laïi caùi saün coù, chöù khoâng baûo mình mang caùi beân ngoaøi vaøo. Ta ñaõ coù ñuû heát, chæ daùm buoâng boû nhöõng laêng xaêng, thì caùi chaân thaät hieän tieàn. ÔÛ ñaây Phaät daïy phieàn naõo gioáng nhö nhöõng con raén ñoäc nguû ngaàm trong ngöôøi mình. Quí vò nhôù hoài möôøi ba möôøi boán tuoåi, mình phieàn naõo khaùc, voøi vónh tieàn baïc khoâng ñöôïc hay bò cha meï quôû raày thì phieàn naõo. Khi leân tuoåi möôøi taùm hai möôi, bieát yeâu thöông roài thì phieàn naõo khaùc, nhöõng thöù nhôù nhung, tô töôûng, chôø ñôïi ñaäp vaøo mình. Noù boàn choàn, böùt röùt, khoù chòu, xoân xao trong loøng gioáng nhö soùng daäy. Ñeán luùc veà giaø naêm möôi, saùu möôi tuoåi thì phieàn naõo khaùc. Caùc voïng töôûng quaù khöù troài daäy, roài nuoái tieác, ñau buoàn. Hoaëc thaân theå giaø yeáu ñi ñöùng luïm cuïm, aên uoáng khoâng ñöôïc, phaûi troâng caäy con chaùu ñôõ ñaàn phieàn phöùc. Baáy giôø hoài töôûng ngaøy xöa mình theá naøy theá noï caøng theâm phieàn naõo. Hoaëc thaáy con chaùu trong nhaø, hoài nhoû daïy noù nghe, baây giôø noù lôùn noùi khoâng nghe ñaâm ra phieàn naõo.

Neáu tænh thöùc, chuùng ta cöù hoan hyû nhìn cuoäc ñôøi nhö doøng nöôùc troâi thì ñaâu coù phieàn naõo. Maáy ñöùa nhoû lôùn leân, noù coù quyeàn öôùc mô, coù quyeàn yeâu thöông, coù quyeàn hieåu bieát theo hieän thôøi. Taïi sao ñem caùi kinh nghieäm baûy taùm möôi naêm cuûa mình chuïp leân ñaàu noù, baét noù phaûi theá noï theá kia. Mình chæ höôùng daãn noù, ñöøng cho noù laøm nhöõng ñieàu thöông luaân baïi lyù thoâi, chöù coøn söï soáng cuûa noù, quan nieäm cuûa noù, ta phaûi toân troïng chöù. Soáng ñöôïc nhö vaäy thì heát phieàn naõo.

Bao giôø chuùng ta daùm buoâng, duøng ñònh tænh nhö moùc saét moùc heát phieàn naõo thì taâm yeân. Neân nhôù nhöõng coá chaáp laø raén ñoäc, buoâng heát thì mình môùi an oån. Quí vò lôùn tuoåi, ngoài nieäm Phaät an oån, duø con chaùu laøm gì cuõng tha thöù, buoâng heát thì moïi vieäc eâm xuoâi. Chôù neáu quí vò ñaët vaán ñeà vôùi noù laø xem nhö töï chuoác theâm phieàn naõo, trong khi voâ thöôøng caáp baùch, söï cheát hieän hình moät beân, khoâng coøn thì giôø ñeå ta phaûi quaáy hôn thua vôùi ai nöõa heát. Chæ bieát mình ñang daâng loøng thaønh qua neùn höông cuùng ñöùc Phaät, roài ngoài yeân tónh trong phoøng rieâng , loøng khoâng coøn vöôùng maéc gì beân ngoaøi nöõa. Ñoù laø hình aûnh hay nhaát, ñeïp nhaát vaø trí tueä nhaát.

Chuùng ta ñoïc kinh Baùt-nhaõ haèng ñeâm, Phaät baûo xem thaân naêm uaån naøy khoâng thaät, hö giaû. Neáu chöa thaáy ñöôïc noù laø giaû thì ta phaûi coá quaùn chieáu, thöïc haønh tu taäp thöôøng xuyeân hôn. Chöù ta chæ lo lyù söï vieäc nhaân gian, vieäc gia ñình, vieäc xaõ hoäi thì vieäc cuûa mình ai giaûi quyeát cho? Ñeán luùc quyû voâ thöôøng ñeán keâu ñi, mình quyùnh leân goïi Phaät, Phaät cuõng khoâng cöùu ñöôïc noùi gì ñeán con chaùu. Cho neân Phaät daïy ñaàu ñeâm, giöõa ñeâm, cuoái ñeâm ñeàu thöïc taäp phaùp laønh laø vaäy.

Theâm moät ñieàu nöõa, Phaät daïy ngöôøi tu phaûi bieát hoå theïn. Phaät noùi ngöôøi xöa ñaõ laøm ñöôïc nhö vaäy, baây giôø khoâng lyù gì chuùng ta khoâng laøm ñöôïc. Ngaøy xöa caùc Ngaøi tu thaønh Phaät thaønh Toå, baây giôø taïi sao chuùng ta tu khoâng thaønh Phaät thaønh Toå? Kinh ñieån thì khoâng thieáu, baêng töø cuõng raát nhieàu, giaûng sö khaép nôi, nhöng vì chuùng ta khoâng coù nhieät taâm caàu ñaïo, laïi khoâng hoã theïn vôùi nhöõng taäp khí thoâ xaáu neân khoù chöøa boû, khoù tieán ñaïo.

Hoài xöa, ñöøng noùi xöa, nhö toâi luùc nhoû ôû chuøa, ñaâu coù kinh chöõ Vieät nhö baây giôø. Chæ coù moät baûn kinh duy nhaát, thaày caàm ñoïc vaø giaûng, mình ghi theo. Sau ñoù thaày cho möôïn bieân ra. Ngoaøi giôø hoïc coøn phaûi laøm ñuû thöù vieäc. Noùi theá ñeå thaáy raèng caùi hoïc hoài xöa khoâng ñöôïc nhö baây giôø, nhöng chö taêng cuõng vaãn tu ñöôïc, coù theå noùi laø tu toát nöõa. Baây giôø thì thoâi naøo laø Ñaïi hoïc Haùn Noâm, naøo laø khoa ngoân ngöõ naøy kia, caùc trung taâm ngoân ngöõ daïy Haùn, Anh, Phaùp, Nhaät ñuû caû. Ngöôøi ta taïo ñuû ñieàu kieän cho Taêng Ni, Phaät töû hoïc, theá thì khoâng lyù do gì chuùng ta khoâng tu ñöôïc. Vì theá trong kinh coù caâu “kia ñaõ tröôïng phu ta cuõng vaäy, khoâng neân töï khinh maø lui suït”.

ÔÛ ñaây Phaät daïy chuùng ta phaûi coù ñöùc hoå theïn, nghóa laø töï theïn vôùi mình vaø hoå vôùi ngöôøi. Ngöôøi ñaõ laøm ñöôïc maø mình khoâng laøm ñöôïc thì phaûi töï hoå ngöôi. Ñöùc Phaät Thích Ca tröôùc khi thaønh ñaïo cuõng coù gia ñình, luùc phaùt taâm tu haønh cuõng chòu bao nhieâu kham khoå môùi thaønh töïu quaû Phaät. Chuùng ta cuõng laø con ngöôøi, taïi sao mình tu khoâng ñöôïc. Thaønh ra ñoái vôùi ngöôøi xöa ta thaáy hoå ngöôi quaù, ñoù laø taïi vì ta  khoâng chuyeân, khoâng quyeát taâm. Giaëc phieàn naõo naèm ñaây, löûa phieàn naõo naèm ñaây, trong taâm ñaày daãy nhöõng beänh taät, mình chöa chòu keùo ra thì laøm sao nhö ngöôøi xöa ñöôïc.

Hoå theïn laø phuïc söùc ñeïp nhaát trong caùc thöù phuïc söùc, laïi cuõng nhö moùc saét coù theå chieát phuïc moïi thöù phi phaùp. Cho neân neáu chuùng ta khoâng trang bò ñöùc hoå theïn, thì ñôøi tu cuûa mình coù theå troâi suoâng. Nghóa laø so vôùi ngöôøi xöa ta khoâng töï hoå, töï theïn neân khoâng coá gaéng thöïc hieän cho ñöôïc nhö caùc Ngaøi, ñaønh chòu söï thaáp keùm cuûa mình. Cam chòu kieåu naøy laø yeáu ñuoái, khieáp nhöôïc, khoâng phaûi tinh thaàn cuûa baäc thöôïng só quyeát caàu ñaïo giaûi thoaùt.

Phaät laø baäc trí tueä vieân maõn, chuùng ta laø ñeä töû Ngaøi cuõng phaûi thöïc hieän trí tueä aáy, ñöøng ngu xuaån cuùi ñaàu chaáp nhaän nhöõng thöù voâ minh si aùm. Phaät ñaâu khoâng noùi taát caû chuùng sanh ñeàu coù khaû naêng thaønh Phaät, cho neân baèng moïi caùch chuùng ta phaûi thöïc hieän cho ñöôïc troïn veïn khaû naêng aáy cuûa mình. Khoâng lyù gì chuùng ta laïi cuùi ñaàu ñeå cho phieàn naõo, raén ñoäc si meâ ñeø beïp mình. Nhìn laïi ngöôøi xöa nhö vaäy, ta cuõng phaûi hoïc ñoøi vaø ñöôïc nhö vaäy. Vò giaùo chuû cuûa chuùng ta qua moät thôøi gian daøi khaéc phuïc taát caû nhöõng xaáu dôû, boû ñöôïc taát caû tham saân ñieân ñaûo, thaønh Phaät. Caùc vò thaùnh toå ñeàu nhö vaäy thì chuùng ta nhaát ñònh cuõng phaûi ñöôïc nhö vaäy. Phaûi coù nieàm töï haøo, coù ñöùc hoå theïn môùi tieán tu noåi. Trong kinh Di Giaùo, Phaät noùi “Soáng maø khoâng bieát hoå theïn chaúng khaùc gì loaøi caàm thuù”.

Cho neân ngay baây giôø quí vò phaûi ngaång ñaàu leân, töøng phuùt töøng giaây khaéc phuïc nhöõng taäp khí phieàn naõo, maïnh daïn loaïi boû tham saân si. Luoân soáng tænh taùo saùng suoát, moät chöõ “buoâng” laø an bình thöïc taïi. Chuùng ta nhôù mình ñang phaùt huy laïi trí tueä cuûa chính mình, nghóa laø noù saün coù roài, baây giôø chæ caàn ñöøng ñeå nhöõng thöù hö giaû bu baùm, laøm cho roái raém taêm toái thì seõ ñöôïc yeân oån thoâi. Phaät noùi moãi chuùng sanh ñeàu coù khaû naêng thaønh Phaät, ñeàu coù trí tueä saùng suoát. Nhöng vì töø laâu chuùng ta boû queân, ñeå cho caùc phaùp bu baùm, neân baây giôø phaûi loaïi boû chuùng, ñeå nhaän laïi soáng laïi vôùi ñöùc Phaät cuûa mình. Neân hoå theïn töùc laø cô hoäi ñeå phuïc höng  caùi cao quyù ñoù.

Noùi veà Phaät chaát chuùng ta khoâng thieáu thoán sao khoâng nhaän laáy ñoù maø soáng. Coøn vaät chaát theá gian, Phaät noùi laø nghieäp baùo, caøng taïo nhieàu caøng khoå. Ta cöù nghieäm seõ thaáy, nhöõng ngöôøi coù cuûa caûi nhieàu thì khoå nhieàu, danh voïng nhieàu suy nghó nhieàu, coù sung söôùng gì ñaâu. Theá thì ta chaïy theo chuùng laøm chi cho khoå, trong khi caùi chaân thaät ñem ñeán an vui haïnh phuùc thöïc söï cho mình laïi khoâng ñoaùi hoaøi tôùi. Vì theá Phaät noùi chuùng sanh ñieân ñaûo khoâng bieát ñaâu maø noùi. Ngaøy nay hieåu ñöôïc roài, ta phaûi coá gaéng phaùt huy trí tueä cuûa mình, ñeå vónh vieãn laø con oâng tröôûng giaû giaøu coù an vui.

Kinh Phaùp Hoa, phaåm Töïa, Phaät noùi chö Phaät ra ñôøi vì moät ñaïi söï nhaân duyeân laø chæ cho chuùng sinh Tri Kieán Phaät cuûa moãi ngöôøi. Nhaän ra vaø theå nhaäp, phaùt huy ñöôïc troïn veïn Tri Kieán Phaät ñoù laø coâng vieäc cuûa moãi ngöôøi. Nhö Lai chæ laø ngöôøi chæ ñöôøng thoâi. Roõ raøng ñöùc Phaät toân troïng chuùng ta heát möùc. Duø mình ñang traàm luaân sanh töû nhö vaày maø Phaät vaãn toân troïng, cuï theå qua phaåm Thöôøng Baát Khinh Boà-taùt noùi: “Toâi khoâng daùm khinh quí vò, vì quí vò ñeàu laø Phaät seõ thaønh”. Nhö vaäy chuùng ta coù thua suùt ai ñaâu?

Trong kinh A Haøm keå laïi. Moät hoâm, Phaät cuøng vôùi ngaøi A Nan ñi ngang qua choã buoân baùn caù toâm. Phaät baûo:

- A Nan! OÂng vaøo nhaø aáy xin moät nuoäc daây maø hoï ñaõ xaâu caù toâm ra ñaây cho ta.

A Nan vaøo nhaø aáy xin nuoäc daây ñem ra. Phaät hoûi:

- OÂng nghe muøi gì khoâng?

A Nan thöa:

- Baïch Theá Toân! Muøi tanh quaù.

Ñi moät ñoaïn ñöôøng nöõa, tôùi choã laøm nhang thôm. Phaät baûo:

- A Nan! OÂng vaøo nhaø aáy xin cho ta moät bao giaáy goùi nhang.

A Nan vaøo xin bao giaáy ñem ra cho Theá Toân. Ñöùc Phaät hoûi:

- A Nan! OÂng nghe muøi gì khoâng?

A Nan baïch Phaät:

- Muøi höông thôm.

Phaät noùi:

- A Nan! Cuõng theá, cuoäc soáng hieän taïi vôùi nhöõng sinh hoaït ñaây, neáu ta chaáp nhaän nhöõng thöù phieàn naõo caáu ueá thì taâm ta seõ bò nhieãm bôûi noù, seõ maát heát söï thôm tho, khoâng vöôn leân ñöôïc. Traùi laïi neáu trong cuoäc soáng, ta nhaän laïi caùi chaân thaät cuûa mình, soáng thanh tònh khoâng nhieãm oâ thì taâm ta cuõng ñöôïc xoâng öôùp bôûi caùc coâng ñöùc, seõ toûa höông thôm, laøm vui ñeïp mình vaø moïi ngöôøi.

Cuoái cuøng Phaät keát luaän:

- Ñeä töû cuûa ta phaûi coù cuoäc soáng thôm tho, ñöøng ñeå nhöõng taäp nhieãm hoâi thoái laøm nhieãm oâ, phaùt huy nhöõng gì toát ñeïp, loaïi boû nhöõng gì xaáu aùc.

Toùm laïi chuùng toâi muoán nhaéc nhôû quí Phaät töû tröôùc nhaát laø caùch thöùc tu haønh. Chuùng ta tu haønh caàn phaûi lieân tuïc nhö Phaät ñaõ daïy ñaàu ñeâm, giöõa ñeâm vaø cuoái ñeâm ñeàu phaûi thöïc taäp thieän phaùp. Keá nöõa phaûi coù yù chí, saùng suoát nhaän ra khaû naêng thaønh Phaät cuûa mình, khoâng cam nhaän cuoäc ñôøi troâi suoâng bôûi phieàn naõo, nghieäp taäp. Sau cuøng laø neâu cao ñöùc hoå theïn, nhôø ñöùc hoå theïn ta chöøa boû nhöõng taäp khí xaáu, thöïc haønh phaùp laønh. Gioáng nhö ngöôøi xoâng öôùp caùc loaïi höông thôm, ñoù laø höông giôùi, höông ñònh, höông tueä, höông giaûi thoaùt vaø höông giaûi thoaùt tri kieán.

Ñöôïc vaäy, hy voïng cuoäc ñôøi tu haønh cuûa quí vò seõ ñaït ñöôïc thaønh töïu vieân maõn.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM