ÑUOÁC THIEÀN

THÍCH NHAÄT QUANG

ÑÒNH TÆNH CUÛA NGÖÔØI TU

Laø ngöôøi tu Phaät, chuùng ta phaûi bieát caùi quan troïng caàn phaûi coù laø trí tueä chaân thaät. Phaàn naøy chuùng toâi ñaõ trình baøy nhieàu laàn. Thöù hai, ngöôøi hoïc Phaät quyù ôû choã thöïc haønh, laøm sao coâng phu cuûa chuùng ta taêng tieán trong töøng ngaøy töøng giôø, môùi thaáy ñöôïc ích lôïi thieát thöïc. Muoán theá ngöôøi tu phaûi coù söï ñònh tænh.

Coù ñònh tænh thì khoâng tranh caõi, khoâng tham ñaém, khoâng mong caàu, khoâng ích kyû, khoâng voïng ñoäng. Noùi toùm laïi, coù ñònh tænh trong coâng phu tu haønh ta môùi laøm chuû ñöôïc mình. Chöõ “Khoâng” ôû ñaây phaûi ñöôïc thöïc hieän töø töø, chöù khoâng theå noùi “khoâng” laø laøm ñöôïc heát. Laøm sao ñeå khoâng hoaøn toaøn tham ñaém, khoâng hoaøn toaøn tranh caõi… Ñoù laø nhöõng vaán ñeà thoâng thöôøng nhöng quaû thöïc khoù, chöù khoâng phaûi deã. Vì vaäy caàn phaûi tu söûa laâu daøi.

Trong nhaø thieàn thöôøng noùi ñoán ngoä tieäm tu, nghóa laø ngoä thì mau choùng nhöng tu phaûi daàn daàn. Neáu ngöôøi quan nieäm ñoán ngoä laø xong, khoûi phaûi tu thì e raèng coù loãi laàm. Bôûi vì töø nhieàu ñôøi kieáp, chuùng ta ñaõ meâ laàm troâi giaït, taïo khoâng bieát bao nhieâu nghieäp nhaân baát haûo. Baây giôø tænh giaùc muoán loaïi noù ra, ñöøng sai phaïm nöõa, chuyeän ñoù khoâng theå ñôn giaûn. Gioáng nhö chieác aùo ñaõ nhuoäm möïc quaù ñaäm, baây giôø muoán giaët cho traéng saïch thì khoâng theå naøo giaët moät hai laàn maø traéng ñöôïc. Phaûi coù coâng phu lieân tuïc, thöôøng xuyeân noã löïc phaán ñaáu trong tinh thaàn tænh giaùc, hy voïng môùi taêng tieán ñöôïc.

Ngöôøi tu khoâng tranh, khoâng tham, khoâng ích kyû… ñieàu naøy chuùng ta ñaõ bieát roài, nhöng laøm sao ñeå ñöôïc nhö vaäy môùi laø vaán ñeà ñaùng noùi. Cho neân khaéc phuïc nhöõng thoùi hö taät xaáu cuûa mình phaûi laø moät quyeát taâm haøng ñaàu, laäp chí coâng phu vöõng chaéc. Laøm sao cho nhöõng thöù ñoù khoâng coù cô hoäi soáng daäy trong sinh hoaït cuûa chuùng ta. Vì theá ngöôøi tu phaûi coù söï ñònh tænh, coù yù chí vaø laäp tröôøng vöõng chaéc.

Xöa toå Hoaøng Baù daïy muoán vöôït khoûi traàn lao ñoù laø vieäc phi thöôøng, phaûi naém ñöôïc ñaàu daây töùc giöõ vöõng laäp tröôøng môùi thöïc hieän ñöôïc yù nguyeän tu haønh tôùi nôi tôùi choán. Neáu khoâng coù ñöôïc coâng phu “Thieân ma baùch chieát”, töùc laø traêm cheû ngaøn maøi cöïc kyø gian khoå, khoâng nhaãn chòu ñöôïc moïi khoù khaên thì khoâng coù ñöôïc ngaøy thaønh töïu, ngaøy an laïc. Qua nhöõng lôøi raên nhaéc naøy, chuùng ta bieát chaéc raèng ngöôøi tu seõ gaëp raát nhieàu khoù khoå, caàn söùc phaán ñaáu duõng maõnh môùi vöôït qua ñöôïc moïi trôû ngaïi, thöû thaùch.

Chuùng ta tu neáu khoâng chòu söûa ñoåi loãi laàm thì nhöõng nghieäp taäp cuûa mình laøm sao heát ñöôïc. Thaønh ra ngöôøi tu naøo cuõng phaûi chòu söûa ñoåi sai laàm. Ngöôøi cöù khö khö khoâng chòu nghe, khoâng chaáp nhaän lôøi chæ daïy cuûa nhöõng baäc ñi tröôùc, che giaáu loãi laàm baèng söï lanh lôïi, khoân kheùo cuûa mình laø ngöôøi aáy khoâng sao tu ñöôïc. Vì vaäy ngöôøi tu phaûi bieát laéng nghe, chòu ñöïng vaø söûa ñoåi. Nhö vaäy coâng phu môùi taêng tieán. Treân ñôøi naøy khoâng coù ai hoaøn toaøn xaáu, cuõng khoâng ai hoaøn toaøn toát, bôûi con ngöôøi chöa phaûi laø thaùnh hieàn. Ai cuõng coù loãi laàm, sô suaát nhöng quan troïng laø bieát söûa ñoåi hay khoâng? Ta cöù che giaàu loãi mình thì chaúng nhöõng ta tu haønh khoâng ñöôïc maø coøn gaây trôû ngaïi, baát oån cho taäp theå, cho coäng ñoàng tu taäp. Vì vaäy ngöôøi bieát tu laø ngöôøi mau tænh giaùc, bieát loãi vaø söûa loãi.

Luïc Toå daïy thöôøng töï xeùt neùt loãi mình, chôù doøm ngoù loãi ngöôøi. Nhöõng caùi khuyeát cuûa ngöôøi ta ñöøng giaãm leân, ñöøng ñeå yù tôùi, ñöøng moi moùc ra, coøn nhöõng caùi hay cuûa ngöôøi thì ta neân hoïc. Nhö vaäy môùi laø ngöôøi khoân ngoan, bieát lo cho coâng phu tu haønh. Ngöôøi nhö vaäy seõ coù moät neáp soáng nheï nhaøng thoaûi maùi, an vui vaø luoân ñöôïc baïn höõu kính troïng thaân caän.

Nhö toâi ñaõ noùi, coâng phu dieät tröø nhöõng tham saân taät ñoá, phieàn naõo xaáu xa trong loøng chuùng ta daøi laâu laém, khoâng theå mau choùng ñöôïc. Gioáng nhö ngöôøi xa queâ, ñi laïc ñöôøng baây giôø muoán veà phaûi vaát vaû moät thôøi gian, chöù khoâng theå noùi laø ñeán ñöôïc lieàn. Trong ñôøi soáng haèng ngaøy, neáu bieát tu bieát loaïi boû nhöõng taäp khí xaáu, chuùng ta seõ deã coù ñöôïc söï caûm thoâng vôùi moïi ngöôøi chung quanh. Ví duï ta coù moät gay caán gì ñoù vôùi ngöôøi gaàn beân, ta tænh taùo xeùt neùt thaät kyõ, thaáy mình khoâng coù loãi thì hoan hyû noùi: “AØ! Thì ra ngöôøi kia treân ñöôøng veà queâ coøn phaûi traûi qua moät quaõng ñöôøng daøi laém”. Bieát nhö vaäy ñeå laøm gì? Bieát nhö vaäy ñeå caûm thoâng. Bôûi vì treân quaõng ñöôøng daøi, ngöôøi kia cuõng phaûi traûi qua nhieàu khoù khaên môùi vöôït leân nhöõng khuyeát ñieåm cuûa hoï. Ta coù theå giuùp hoï baèng chính söï caûm thoâng cuûa mình, ñoù laø taïo duyeân thaân caän ñuøm boïc nhau treân böôùc ñöôøng trôû veà queâ. Ñöôïc vaäy ñôøi soáng cuûa mình vaø huynh ñeä seõ vui töôi, seõ khoâng coù goùc caïnh gì caû.

Ta thöôøng nghe noùi: “Ngöôøi coù loãi, bieát söûa thì seõ heát loãi”. Hay “Ngöôøi bieát chöøa boû loãi laàm, ñoù laø ngöôøi ñaùng quyù”. Trong cuoäc ñôøi naøy nhaân voâ thaäp toaøn, tìm moät ngöôøi toát hoaøn toaøn, khoâng coù. Keû ñöôïc caùi naøy, ngöôøi gioûi caùi kia, chuùng ta ñeàu toân troïng nhö nhau. Rieâng baûn thaân mình, ta phaûi bieát loaïi nhöõng khuyeát ñieåm, phaùt trieån öu ñieåm. Ñöôïc vaäy nhaát ñònh ta seõ trôû thaønh ngöôøi toát ñeïp, khoâng sôï khoù khaên trong ñôøi soáng, trong söï tu taäp haèng ngaøy vaø trong quan heä vôùi moïi ngöôøi chung quanh.

Moãi khi mình phaùt trieån ñöôïc moät taâm nieäm toát, laøm chuû ñöôïc nhöõng yù nieäm khoâng hay, xem ñoù nhö moät khích leä trong coâng phu tu haønh. Vaø söï khích leä aáy caøng nhieàu chöøng naøo thì ta caøng phaán chaán chöøng aáy. Coù theá, mình môùi phaùt nguyeän duõng maõnh, taêng tieán daøi laâu, khoâng chaùn naûn, ñeán chöøng naøo baèng Phaät môùi thoâi. Chuùng ta coù duyeân tin hieåu Phaät phaùp, soáng trong Phaät phaùp, tuøy phaàn aùp duïng Phaät phaùp ñeå ñöôïc lôïi ích cho mình cho ngöôøi. Khi ñaõ tænh taùo saùng suoát thì khoâng coøn dính daáp maéc möùu bôûi nhöõng caùi tham ñaém, tranh chaáp hay loøng vò kyû, coâng phu haøng ngaøy daàn daàn thaâm dieäu hôn.

Ngöôøi naøo laøm chuû ñöôïc nhöõng tham saân taät ñoá, hyû noä aùi oá… noùi chung laø caùc phieàn naõo, thì ngöôøi ñoù coù taùnh ñònh. Ngöôøi xöa noùi ngöôøi ñöôïc taùnh ñònh thì:

Ma phuïc, ngaøy ngaøy vui,

Khoâng sanh voïng töôûng, choán choán yeân,

Taâm döøng, nieäm döùt, giaøu sang thaät,

Duïc voïng tröø saïch thaät phöôùc ñieàn.

“Ma phuïc” nghóa laø haøng phuïc ñöôïc quaân ma. Chuùng ta nhôù ñöùc Phaät khi saép thaønh töïu ñaïo quaû Voâ thöôïng Boà-ñeà, ma quaân keùo ñeán hieän hình ñaàu traâu maët ngöïa, ñuû loaïi raát gheâ sôï. Chuùng giöông nanh vuoát, göôm ñao taán coâng Phaät, roài hoûi: “Sa-moân coù sôï boïn ta khoâng?”. Phaät traû lôøi: “Khoâng sôï”. Chuùng baûo: “Boïn ta ñoâng ñaûo theá naøy, vuõ khí gheâ gôùm theá naøy, oâng chæ moät mình, khoâng coù taác saét trong tay maø daùm noùi khoâng sôï. Sa-moân noùi doái”. Baáy giôø Phaät traû lôøi: “Caùc ngöôi ñoâng ñaûo, laïi coù ñuû thöù khí giôùi gheâ sôï nhöng taát caû ñeàu hö giaû, khoâng thaät. Coøn ta coù cung thieàn ñònh, kieám trí tueä, bieát boïn baây laø giaû neân ta khoâng sôï”. Do ñoù ñöùc Phaät chieát phuïc ñöôïc ma quaân. Vì theá noùi “Phuïc ma, ngaøy ngaøy vui”, chieát phuïc ñöôïc chuùng ma roài thì luùc naøo cuõng ñöôïc an vui.

Moät khi coù taùnh ñònh hay cung thieàn ñònh roài thì ñöông nhieân trí tueä baûn höõu cuûa chuùng ta seõ ñöôïc phaùt trieån. Cho neân quan troïng laø laøm sao ñöôïc taùnh ñònh. Nhö trong baøi keä daïy “Khoâng sanh voïng töôûng, choán choán yeân. Taâm döøng,  nieäm döùt, giaøu sang thaät”. Chuùng ta chæ coù theå hoaøn toaøn an oån khi naøo döùt heát voïng töôûng. Taâm döøng, nieäm döùt thì thaät söï ñöùng vöõng nôi kho baùu nhaø mình, neân noùi “giaøu sang thaät”. Nhö vaäy ñoái vôùi taát caû caùc phaùp ta seõ coù moät theá bình oån, khoâng gì lay chuyeån ñöôïc.

Trong khi toïa thieàn thaáy nhöõng caûnh giôùi gheâ sôï, ta hoát hoaûng la keâu caàu cöùu, ñoù laø do khoâng coù taùnh ñònh. Hoaëc coâng phu taêng tieán coù nhöõng caûnh giôùi vui töôi hieän ra, khieán chuùng ta khoâng töï chuû ñöôïc, heùt leân hoaëc cöôøi vang. Nhö vaäy cuõng khoâng ñöôïc, vì bò ma hoan hyû daãn ñi. Neáu khoâng tænh giaùc, töø ñoù veà sau gaëp caùi gì cuõng hoan hyû, cuõng cöôøi ha haû caû ngaøy. Cho neân duïng coâng tu neáu khoâng ñònh tænh, chuùng ta deã bò ñieân khuøng bôûi nhöõng hình aûnh hay caûnh duyeân xaûy ra trong luùc tu. Thaønh ra ngöôøi tu thieàn, phaûi gan daï, ñònh tænh môùi trò ñöôïc caùc loaïi ma chöôùng. Neáu chuùng ta nhaùt nhuùa, yeáu ñuoái, deã vui, deã giaän, deã cöôøi, deã khoùc thì seõ deã bò lay chuyeån bôûi nhöõng hieän töôïng chung quanh. Tình traïng aáy seõ daãn tôùi ñieân khuøng, caàn phaûi bieát vaø traùnh xa.

Ngöôøi ta thöôøng noùi tu thieàn deã ñieân, deã laïc. Taïi sao? Vì ta khoâng coù yù chí, khoâng naém vöõng phaùp tu, khoâng coù söï hoã trôï, daãn daét cuûa caùc baäc thieän höõu tri thöùc. Noùi roõ hôn, muoán tu khoâng bò sai laïc, khoâng ñieân khuøng, tröôùc nhaát chuùng ta phaûi naém vöõng phaùp tu. Trong coâng phu phaûi coù quyeát taâm. Ngöôøi tu thieàn phaûi coù yù chí maõnh lieät. Hoøa thöôïng Vieän tröôûng daïy phaûi coù taâm tröôøng vieãn kieân coá. Neáu chuùng ta quaù quyù troïng thaân naøy, coøn bò ngöôïc xuoâi bôûi nhöõng caûnh duyeân chung quanh, thì khoâng laøm sao traùnh khoûi ma söï. Vì vaäy muoán naém ñöôïc phaùp thieàn, aùp duïng moät caùch saâu saéc, chuùng ta phaûi coù söï theå nghieäm thöïc. Luoân luoân laéng nghe töï baûn thaân ñeå theå nghieäm nhöõng kinh nghieäm rieâng, ñoàng thôøi hoïc hoûi nôi kinh nghieäm cuûa nhöõng baäc tu haønh tröôùc chuùng ta. Ñöøng bao giôø khôûi nieäm töï maõn, cho ta theá laø ñuû roài.

Trong töù hoaèng theä nguyeän cuûa caùc baäc Boà-taùt, coù theä nguyeän naøy: “Phaùp moân voâ löôïng theä nguyeän hoïc”. Nghóa laø nhöõng phöông phaùp, nhöõng kinh nghieäm, nhöõng caùch thöùc ñeå chuùng ta hoïc vaø tu nhieàu voâ löôïng voâ bieân. Chuùng ta phaùt taâm hoïc vaø thöïc haønh taát caû nhöõng phaùp moân ñoù. Neáu chuùng ta hoïc vaø tu Phaät phaùp moät caùch saâu saéc thì baûn ngaõ, loøng vò kyû seõ khoâng coù cô hoäi phaùt trieån. Ví duï chuùng ta ngoài thieàn, theo lôøi Hoøa thöôïng daïy bieát voïng töôûng khoâng thaät, boû ñi. Nhöng chuùng ta coù ñuû naêng löïc, ñuû söï tænh taùo ñeå kieåm soaùt taát caû daáy nieäm cuûa mình khoâng? Bieát ñöôïc ñoâi ba voïng töôûng nhöng laïi bò voâ vaøn voïng töôûng khaùc keùo ñi. Vaø khi ñaõ bò noù keùo ñi thì thôøi gian voâ cuøng voâ taän. Nhöng neáu ta quaùn saùt moät caùch saâu saéc, mieân maät thì seõ thaáy voïng töôûng khoâng phaûi laø mình, chuùng chæ laø maây khoùi, toäi gì ta phaûi theo chuùng cho heä luïy. Thaáy roõ nhö vaäy thì baûn ngaõ ñaõ ñöôïc thaùo tung, loøng vò kyû cuõng khoâng coøn. Cho neân noùi “Duïc voïng tröø saïch thaät phöôùc ñieàn”.

Thieáu ñònh tænh chuùng ta seõ khoâng laøm chuû ñöôïc caùc daáy nieäm. Coù ñònh tænh, ta môùi laøm chuû ñöôïc caùc daáy nieäm. Vaø khi ñaõ laøm chuû ñöôïc nhöõng daáy nieäm thì ta thaáy mình khoûe voâ cuøng. Moät daáy nieäm naøo ñoù keùo loâi laøm ta phaûi theo ñuoåi, nhöng khi chôït nhaän ra quay veà thì thaáy roõ raøng noù chaû laø gì, mình ñang bò voïng töôûng daãn. Buoâng ñi ta seõ caûm nhaän khoûe ngay. Bôûi vì daáy nieäm thì thuoäc veà ñoái ñaõi hôn thua, ñöôïc maát, chuùng seõ taïo ra moät tröôøng ñaáu tranh, choïn löïa neân deã taïo cho ta caûm giaùc meät moûi. Coù khi chuyeän xaûy ra ñoâi ba naêm tröôùc, nhöng baây giôø noù hieän ra, mình lao theo roài buoàn khoå, töùc giaän, thaät voâ lyù quaù chöøng. Vaäy maø ngöôøi ta vaãn lao theo, khoâng nhaän ra ñöôïc. Nhaø Phaät goïi ñoù laø nhöõng caûnh giôùi ma mò, hoaëc vui hoaëc buoàn khoå, töùc toái. Neáu ta cöù theo daáy nieäm, noù seõ khoáng cheá vaø keùo mình ñi. Coøn döøng laïi, laøm chuû ñöôïc nhöõng daáy nieäm thì noù tan bieán ngay, an laïc töùc thì.

Ñoái tröôùc caûnh tham maø mình khoâng tham thì an laïc. Lôøi naøy nheï nhöng thích thuù voâ cuøng. Ñoái tröôùc caûnh saân mình khoâng saân thì an laïc v.v... Taát caû caûnh duyeân ta ñeàu laøm chuû ñöôïc thì hoaøn toaøn an laïc. Chuùng ta ai cuõng coù taùnh ñònh, nhöng neáu chaïy ra ngoaøi thì queân, lao theo caûnh thì maát, dính maéc thì khoâng laøm chuû ñöôïc. Laøm sao mình ñöøng queân, ñöøng lao theo, ñöøng dính maéc thì seõ ñöôïc an laïc. Cho neân dung nhan cuûa caùc vò Boà-taùt, cuûa ñöùc Phaät luùc naøo cuõng vui töôi, hoàn nhieân, bình an, thanh thoaùt. Bôûi vì caùc Ngaøi khoâng dính maéc chi heát. An laïc nhö theá môùi thaät söï laø an laïc trong loøng chuùng ta. Choã naøy chæ ñeán môùi bieát, chôù khoâng theå noùi heát ñöôïc. Nhaø thieàn goïi laø “Nhö ngöôøi uoáng nöôùc, laïnh noùng töï bieát”.

Ñeå ñoái trò voïng töôûng, tröôùc tieân chuùng ta phaûi nhaän dieän ñöôïc noù. Voïng töôûng thì nhieàu laém. Coù voïng töôûng laøm cho ta ñaém meâ, coù voïng töôûng laøm cho ta sôï haõi, coù voïng töôûng laøm cho ta thöông tieác, coù voïng töôûng laøm cho ta ñieân ñaûo, khoå sôû ñuû thöù. Ta vöôùng vaøo thöù naøo thì noù keùo mình ñi. Neáu ta khoâng gaät ñaàu, khoâng chaáp nhaän thì thoâi, noù khoâng laøm gì ñöôïc mình. Cho neân voïng töôûng tuy nhieàu, nhöng ta khoâng sôï, vì chuû yeáu laø do nôi mình. Ngöôøi khoâng sanh voïng töôûng, khoâng bò voïng töôûng chi phoái, ngöôøi ñoù ôû ñaâu cuõng yeân heát. Traùi laïi ngöôøi chöa heát voïng töôûng duø leân thieân ñöôøng cuõng khoâng coù haïnh phuùc.

Theá neân caùc vò thieàn sö, laøm gì cuõng thaáy an vui, giaûi thoaùt, töï taïi. Ñaâu phaûi vò naøo cuõng thaêng toøa thuyeát phaùp, coù vò ñi caøy ruoäng, coù vò cheøo thuyeàn, laøm cuûi, naáu côm. Trong moãi moãi vieäc, caùc Ngaøi ñeàu theå hieän ñöôïc söï töï do thoáng khoaùi cuûa moät baûn taâm voâ nhieãm. Ñoâi khi vì ñoä ngöôøi caùc Ngaøi cuõng aên thòt uoáng ruôïu, nhöng hoaøn toaøn khaùc vôùi ngöôøi ñôøi. Ñöôïc khen hay bò cheâ, Thieàn sö vaãn bình thöôøng, khoâng heà nao nuùng gì caû. Soáng nhö vaäy thì coøn gì thích thuù baèng!

ÔÛ ñaây Hoøa thöôïng thöôøng daïy chuùng ta soáng vôùi taùnh giaùc. Ngöôøi khoâng bò caùc phaùp keùo loâi môùi nhaän vaø soáng ñöôïc vôùi taùnh giaùc, ngöôøi naøy ñöôïc goïi laø giaøu coù muoân hoä. Taïi sao giaøu? Taïi vì saïch heát voïng töôûng, ñaày ñuû phöôùc ñieàn neân giaøu. Phöôùc ñieàn ôû ñaây coù hai maët, baûn thaân cuûa ngöôøi ñoù coù phöôùc vaø hoï coøn laø ruoäng phöôùc cho taát caû moïi ngöôøi chung quanh nöông töïa tu haønh. Nhö trong huynh ñeä chuùng ta, neáu coù ngöôøi naøo thaät söï ñöôïc phuùc ñieàn nhö vaäy, vò aáy laøm chuû moät caùch hoaøn toaøn roài thì seõ trôû thaønh baïn höõu raát caàn thieát cho taát caû chuùng ta. Vì theá coù theå goïi hoï laø phuùc ñieàn, töùc ruoäng phöôùc cho moïi ngöôøi gieo chuûng töû laønh.

ÔÛ treân toâi coù noùi ñeán hyû, noä, aùi, oá, ai, laïc, duïc v.v… ñaây goïi laø thaát tình, töùc baûy thöù laøm cho con ngöôøi ñieân ñaûo. Noù laø ma söï, chuùng ta tu phaûi loaïi tröø chuùng. Hyû laø vui möøng, noä laø böïc töùc, aùi laø yeâu thöông, oá laø caêm gheùt, ai laø saàu bi, laïc laø vui thích, duïc laø tham muoán. Ñaây laø baûy ñieàu nguû ngaàm trong chuùng ta, heã coù cô hoäi noù seõ troåi daäy ngay. Neáu mình ñöôïc taùnh ñònh roài, thì nhö toâi ñaõ noùi, ñoái tröôùc caûnh saân mình khoâng saân, ñoù laø toáng coå ma saân ñi. Töông töï cho caùc thöù kia, noù ñeán ta khoâng nhaän, nghóa laø taát caû ma söï ñeàu bò ñaåy lui.

Trong kinh Laêng Nghieâm Phaät daïy, neáu ngöôøi boäi giaùc hôïp traàn laø ngöôøi meâ, ngöôïc laïi boäi traàn hieäp giaùc laø ngöôøi tænh. Ngöôøi ñònh tænh thì seõ trò ñöôïc nhöõng thoùi quen taät xaáu nhö hyû noä aùi oá v.v… Tuy nhieân, khoâng phaûi moät luùc ta coù theå thöïc hieän hoaøn toaøn nhöõng ñieàu ñoù. Laøm chuû ñöôïc phaàn naøo toát phaàn ñoù, nhö vaäy cuõng coù nieàm vui khích leä cho ñôøi tu cuûa mình laém roài. Ví duï nhö ta laøm chuû ñöôïc “oá” töùc laø gheùt, bao nhieâu ganh gheùt ngöôøi naøy ngöôøi kia, mình boû heát, khaéc phuïc heát laø nghe nheï ñöôïc moät phaàn trong taâm. Boû ñöôïc oá thì phaùt trieån ñöôïc taâm töø, taâm bi. Ñoù laø moät khích leä ñeå coâng phu taêng tieán. Ngöôøi saùng suoát bieát lo, bieát thöông mình laø phaán chaán tu töøng chuùt nhö vaäy.

Gioáng nhö ngöôøi môùi taäp ngoài thieàn, ban ñaàu chæ ngoài ñöôïc nöûa tieáng, nhöng do loøng phaán chaán neân moãi ngaøy ngoài taêng leân moät hai phuùt hoaëc naêm möôøi phuùt… Ñoù laø moät khích leä. Khích leä naøy chính laø ñieåm töïa vöõng chaéc cho coâng phu cuûa chuùng ta taêng tieán. Böõa nay ta ngoài 45 phuùt, ngaøy mai ngoài 46 phuùt vaø ngaøy kia ngoài ñöôïc 60 phuùt, cöù taêng tieán nhö theá. Ngöôøi tu ñuùng chaùnh phaùp, coù lôïi laïc, taêng tieán thì coù nieàm vui vaø söï phaán chaán thaáy roõ. Ngöôïc laïi ngöôøi tu khoâng ñuùng phaùp, vieäc tu deã lui suït, deã chaùn naûn ñoâi khi thoaùi Boà-ñeà taâm, khoâng muoán tu nöõa. Chæ caàn nhìn saéc dieän vaø cuoäc soáng cuûa moãi ngöôøi laø ta coù theå bieát hoï tu nhö theá naøo.

Hoài tröôùc ai noùi gì khoâng vöøa yù ta giaän döõ laém, coù khi la heùt, trôïn maét, giaäm chaân, ñaäp baøn ñaäp gheá, baây giôø cuõng nghe nhöõng lôøi aáy nhöng ta vaãn bình thöôøng, thì bieát coâng phu tu khaù roài ñoù. Quí vò cöù nghó theá naøy, ngöôøi ta noùi mình con traâu, ta coù thaønh con traâu ñaâu maø giaän. Nhöng neáu ngöôøi ta noùi mình con traâu maø mình töùc leân, roáng leân thì thaønh con traâu lieàn. Göông maët döõ daèn söøng soä coù khaùc chi caëp söøng moïc leân, ñoù laø hieän töôùng khoâng toát. Cho neân tu haønh coù coâng huaân chuyeån ñöôïc taäp nghieäp raát nhieàu. Ñaây goïi laø naêng löïc cuûa söï tu haønh.

Ngöôøi xöa daïy “Nieäm ñoäng baùch söï höõu, nieäm chæ vaïn söï voâ”. Nghóa laø khôûi nieäm thì traêm söï ñeàu coù, döùt nieäm thì muoân söï ñeàu khoâng. Khoâng phaûi ôû choã ñoâng ñaûo nhieàu ngöôøi ta môùi ña söï, ñoâi khi soáng moät mình trong thaát, nhìn tôùi nhìn lui nhìn ba caùi voïng töôûng cuûa mình, ta cuõng phieàn naõo daäy trôøi. Ñieàu naøy khoù laém, chöù khoâng phaûi deã. Bôûi theá chuùng ta chæ phaùt nguyeän nhaäp thaát trong moät thôøi haïn naøo thoâi, chöù chöa thieàn sinh naøo phaùt nguyeän nhaäp thaát troïn ñôøi. Nhöng nghó cho cuøng thaät söï chuùng ta phaûi nhaäp thaát troïn ñôøi thoâi. Nhaäp thaát ñaây khoâng coù nghóa laø ta ôû trong moät caên nhaø moät mình, maø laø nhaäp vaøo ngoâi nhaø chaân thaät cuûa chính mình. Nôi ñoù khoâng coøn moät chuùt laêng xaêng lao löï cuûa traàn caûnh beân ngoaøi. Ñöôïc nhö vaäy chuùng ta môùi thöïc söï an oån. Neáu chuùng ta coøn traùnh neù, coøn chaïy quanh vì sôï voïng töôûng, khoâng daùm ñöông ñaàu vôùi noù thì ta seõ khoâng bao giôø laøm chuû ñöôïc ñaâu. Phaûi phaán ñaáu, phaûi ñöông ñaàu vôùi noù môùi trò ñöôïc noù.

Laïi yù nghóa nhaäp thaát troïn ñôøi coøn coù theå ñöôïc hieåu nhö vaày. Ví duï toâi ñau raêng, baây giôø toâi coù noùi cho meï toâi nghe, cho ngöôøi thöông toâi nghe, thì toâi cuõng chæ dieãn taû baèng ngoân töø ñeán moät möùc ñoä naøo ñoù, chöù toâi khoâng theå dieãn taû ñöôïc heát caùi ñau trong tuûy, trong raêng, ñau phöøng phöøng leân maët… Toâi phaûi töï gaùnh chòu moät mình thoâi, khoâng ai coù theå thay theá ñöôïc, duø ngöôøi ñoù coù thöông toâi ñeán ñaâu chaêng nöõa. Cho neân ta phaûi töï ôû yeân trong ngoâi nhaø cuûa mình, töï lo cho mình, khoâng theå troâng chôø vaøo ai caû. Ñeán caùi cheát cuõng khoâng ai theá cho mình ñöôïc, vaäy taïi sao baây giôø ta khoâng daùm chaáp nhaän, khoâng daùm ñöông ñaàu ñeå chuaån bò cho mình? Khoâng daùm phaùt nguyeän nhaäp thaát laø khoâng ñoái dieän vôùi chính mình. Thieàn sö noùi cheát nhö côûi chieác aùo muøa haï noùng böùc, coù gì ñeå sôï! Bôûi chöa ñöôïc nhö vaäy cho neân ta khoå.

Phaät noùi thaân khoâng thaät, taát caû caùc phaùp khoâng thaät thì sanh giaø beänh cheát laøm sao thaät ñöôïc? Cheát khoâng thaät, soáng khoâng thaät, yeâu thöông khoâng thaät, thuø haän khoâng thaät, nhaø cöûa taøi saûn, ñòa vò danh voïng… caùi gì cuõng khoâng thaät heát. Maø chuùng ta laïi khoå bôûi nhöõng thöù ñoù. Nghó cho cuøng con ngöôøi cöù loay hoay laån quaån trong bao nhieâu ñoù thoâi. Ñaõ bieát noù khoâng thaät, taïi sao ta cöù oâm giöõ roài bò raøng buoäc ôû trong ñoù. Trong khi vieäc chính cuûa mình laø ôû yeân trong thaát, trong ngoâi nhaø chaân thaät nhìn xem voïng töôûng ñi tôùi ñi lui maø chôi, chöù chaïy theo noù laøm gì. Ta laø chuû kia maø.

Thôøi gian tu haønh cuûa chuùng ta raát quí giaù, ta phaûi thaät söï tænh taùo saùng suoát nhìn xem nhöõng gì khoâng caàn thieát thì ñeå noù qua moät beân, ñöøng quan taâm tôùi, phaûi bieát ñoái dieän vôùi chính mình. Coâ ñôn, sôï haõi, thöông nhôù, buoàn tuûi, töùc giaän ñeàu phaûi nhìn thaúng ñeå ñoái trò. Ñoù laø coâng phu cuûa chuùng ta. Trò ñöôïc caùi naøo laø khích leä phaán ñaáu phaàn ñoù. Vieäc ñoù mình phaûi laøm, con ñöôøng ñoù mình phaûi ñi, nhaát ñònh laø nhö vaäy. Chuùng ta tu nhö theá thì vui, tieán ñöôïc, chaéc chaén seõ thaønh coâng.

Nhieàu vò than vôùi toâi “Tu sao khoâng tieán?” Toâi hoûi taïi sao khoâng tieán? Hoï baûo cöù bò caùi naøy caùi kia caûn trôû hoaøi. Toâi hoûi: “Baây giôø anh muoán bay leân trôøi hay muoán bieát quaù khöù, vò lai? Anh muoán caû thieân haï ñeàu phaûi laïy anh heát sao? Taát caû nhöõng thöù ñoù laø ma, haõy loaïi noù ra ñi. Tu nghóa laø gaëp taát caû khoù khaên ta vaãn bình thaûn vöôït qua, chöù khoâng phaûi tu ñeå ñöøng coù khoù khaên naøo ñeán ngaên trôû mình”. Hieåu nhö vaäy môùi thaáy ngöôøi tu coù söùc maïnh, coù can ñaûm vaø coù nhaãn löïc phi thöôøng. Ñaâu phaûi tu ñeå ñöøng ai ñuïng tôùi mình, tu ñeå yeáu ñuoái khieáp nhöôïc tröôùc moïi thöû thaùch gian nan. Chuùng ta tu phaûi coù coâng phu, coù ñònh tænh, coù ñaïo haïnh trong ñôøi soáng thöïc, chöù khoâng phaûi chaïy troán nghòch caûnh hay öa thích thuaän caûnh.

Tu haønh coù ñaïo löïc môùi trò ñöôïc nhöõng beänh tham saân taät ñoá, phieàn naõo ñieân ñaûo, chaáp nhaän traû nghieäp cuõ ñaõ taïo töø quaù khöù. Töø coâng ñöùc tu haønh ta hoaùn chuyeån nghieäp cuûa mình, chöù khoâng coù ñaáng naøo thöôûng phaït caû. Vieäc tu phaûi ñöôïc thöïc hieän trong thôøi gian ta coøn khoûe, ñaàu oùc tænh taùo ñaây. Ñuøng ñeå treã, ñuøng moät caùi voâ thöôøng ñeán khoâng xoay trôû kòp, luùc ñoù ñaønh phaûi theo nghieäp maø ñi. Laøm sao nhö caùc thieàn sö xem caùi cheát nhö côûi aùo haï noùng nöïc thì khoûe. Ñoù khoâng chæ laø mong moûi suoâng cuûa mình maø phaûi laø keát quaû cuï theå cuûa vieäc tu haønh.

Naêng löïc cuûa nghieäp laø gì? Laø naêng löïc cuûa thaân, cuûa mieäng, cuûa yù. Haèng ngaøy ta taäp trung nhieàu veà caùi naøo ñoù thì khi saép laâm chung naêng löïc ñoù keùo mình ñi. Bình nhaät naêng löïc saân si taät ñoá nhieàu thì noù keùo mình ñi vaøo ñòa nguïc, tham lam keo seûn nhieàu thì noù keùo mình ñi vaøo ngaï quyû, si meâ toái taêm nhieàu thì noù keùo mình ñi vaøo suùc sanh. Phaät ñaõ noùi roõ raøng nhö theá. Cho neân tham saân si laø thöôùc ño coâng phu cuûa chuùng ta. Nhö vaäy chuùng ta coù sôï tham saân si khoâng? Noùi sôï cuõng voâ lyù, noù coù nanh vuoát döõ doäi gì ñaâu maø sôï. Noù naèm im thin thít thaáy nhö hieàn khoâ, nhöng mình muoán hieän kieåu naøo noù hieän kieåu naáy. Ñang töôi taén maùt röôïi maø ai noùi xoùc moät hoài gaân coå noåi leân, tay chaân muùa may, mieäng haù hoác roài maét ñoû, noùi khoâng ra lôøi nöõa. Noù hieän ra ñaáy.

Thaønh thöû ñoái vôùi tham saân si chuùng ta phaûi laøm chuû. Bieát noù khoâng thaät haõy hoùa giaûi, hoaùn chuyeån ñeå tieâu dung. Muoán laøm chuû ñöôïc phaûi coù ñònh, coù tueä töùc laø phaûi coù thieàn. Noùi tu thieàn chuùng ta ñöøng nghó chæ coù ngoài thieàn môùi goïi laø tu thieàn. Trong ñi ñöùng ñeàu thieàn, moïi sinh hoaït ñeàu thieàn, nghóa laø haèng xoay laïi mình, nhaän ra caùi thaät, ñöøng chaïy theo caùc caûnh duyeân beân ngoaøi. Neáu ta cöù ñaém ñuoái chaïy theo, maéc möùu caûnh duyeân beân ngoaøi thì cuoái cuøng maát mình thoâi.

Chuùng ta thaáy thaân naøy vôùi bao nhieâu nghieäp taäp, coá chaáp ñònh kieán, tham saân phieàn naõo. Neáu khoâng tranh thuû tu taäp thì seõ khoâng coøn thôøi gian nöõa. Töø saùng tôùi chieàu, möôøi hai tieáng ñoàng hoà nhìn laïi nhöõng laêng xaêng cuûa mình, chuùng ta thaáy cuõng khoâng ñuû thì giôø deïp tan noù. Heát ñieân ñaûo naøy ñeán ñieân ñaûo khaùc, noái tieáp nhau khoâng döøng. Ngöôøi yeáu ñuoái khoâng deã gì chieán thaéng nghieäp taäp phieàn naõo ñaâu. Nhö chuùng ta vöøa coù moät caùi töùc giaän trong loøng, lieàn nhôù lôøi Phaät daïy “Taêng haän baát caùch tuùc”, nghóa laø Taêng giaän khoâng quaù moät ñeâm. ÖÙng duïng ñöôïc nhö theá seõ thaáy thoaûi maùi voâ cuøng.

Toùm laïi, hoâm nay toâi nhaéc nhöõng ñieàu caàn thieát cho ngöôøi tu chuùng ta. Thöù nhaát chuù troïng ôû coâng phu, khaéc trò bôùt tham saân phieàn naõo, ñöøng mong caàu, ñöøng voïng töôûng. Thöù hai ngöôøi tu phaûi coù taùnh ñònh. Ngöôøi tu coù taùnh ñònh thì seõ trò ñöôïc taát caû ma mò, laøm chuû ñöôïc mình seõ ñaày ñuû coâng ñöùc, laøm vieäc gì cuõng deã thaønh töïu. Theá neân vò naøo tu chöa ñöôïc ñònh tueä thì phaûi lo, phaûi taäp trung coâng phu cho ñöôïc ñònh tueä. Thieáu ñònh tueä, thieáu coâng phu tu haønh, ñoù môùi laø ñieàu ñaùng lo.

Mong taát caû ghi nhôù vaø thöïc haønh ñöôïc keát quaû nhö sôû nguyeän.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM