ÑUOÁC THIEÀN

THÍCH NHAÄT QUANG

CHOÏN BAÏN ÑEÅ TU

Toå Quy Sôn noùi: “Sinh ta laø cha meï, thaønh ta laø thaày baïn”. Töø caâu noùi naøy chuùng ta xeùt laïi cuoäc ñôøi cuûa mình thaáy raát ñuùng. Nhö lôøi Toå noùi, mình laøm ñöôïc vieäc gì, thaønh töïu taát caû caùc coâng ñöùc cuõng nhö taêng tieán trong vieäc tu taäp laø nhôø ôû thaày baïn laønh. Cho neân ñeà taøi chuùng toâi noùi hoâm nay, phaàn ñaàu laø “Choïn baïn ñeå tu”, phaàn thöù hai noùi veà coâng phu tu haønh.

Cha meï taïo taùc ra thaân naøy, nhöng nhö theá chöa phaûi laø ñuû. Muoán cuoäc ñôøi, con ngöôøi cuûa mình giaù trò, laøm nhöõng vieäc thöïc söï ích lôïi thì phaûi coù thaày baïn môùi thaønh töïu. Theá neân toå Quy Sôn daïy tieáp: “Gaàn guõi baïn laønh nhö ñi trong söông mai, tuy chaúng öôùt aùo nhöng daàn daàn coù thaám”. Nghóa laø chuùng ta gaàn guõi baïn toát nhö ñi trong söông mai, thoaùng qua thì khoâng thaáy öôùt aùo, nhöng laâu daàn daàn seõ thaám öôùt.

Kinh Hieàn Nhaân coù daïy: “Baïn coù boán baâïc. Thöù nhaát baïn nhö hoa, thöù hai baïn nhö caân, thöù ba baïn nhö nuùi, thöù tö baïn nhö ñaát”. Trong boán baäc naøy, chuùng ta neân choïn baäc naøo?

Thöù nhaát baïn nhö hoa. Hoa ñeïp, coù höông thôm ai cuõng thích, muoán haùi ñeå trang söùc thaân naøy hoaëc trang trí quanh nhaø. Tuy nhieân, khi hoa heùo taøn heát höông saéc thì bò quaêng vaøo soït raùc, hoaëc beân veä ñöôøng. Baïn nhö theá, chuùng ta khoâng choïn laøm chi.

Thöù hai baïn nhö caân. Chuùng ta thaáy caùi caân coù hai dóa baèng nhau treo ôû hai beân, chính giöõa laø caùn caân. Dóa naøy ñeå möôøi phaân thì dóa kia cuõng phaûi möôøi phaân môùi giöõ ñöôïc thaêng baèng. Ñaây ñuùng laø loaïi baïn trao ñoåi hai chieàu, hôïp ñoàng naøy phaûi chính xaùc môùi ñöôïc, neáu khoâng chính xaùc seõ ñoå nhö chôi. Loaïi baïn naøy deã gaây phieàn naõo laém, ta khoâng neân choïn.

Thöù ba baïn nhö nuùi. Töông truyeàn ôû AÁn Ñoä coù nuùi Kyø Xaø Quaät, ñöùc Phaät hay thuyeát phaùp taïi nuùi naøy. Trong nuùi thöôøng chieáu ra maøu saéc ñaëc bieät. Chim muoâng soáng ôû ñaây cuõng nhôø aùnh saùng aáy maø maøu loâng oùng aùnh raát ñeïp. Loaïi baïn thöù ba naøy coù theå nöông töïa. Vì töø baïn maø ta coù ñöôïc nhöõng tieáng thôm, thaønh töïu söï toát ñeïp cho mình. Ñaây laø baïn toát raát caàn thieát trong ñôøi soáng cuûa chuùng ta.

Thöù tö laø baäc sau cuøng, baïn nhö ñaát. Ñaát laø cô sôû chòu ñöïng, laø neàn taûng vöõng chaéc dung chöùa söï soáng cuûa vaïn vaät. Ta ñi deùp baèng nhung hay baèng goã, ñaát cuõng khoâng heà leân tieáng. Ta ñoå nöôùc hoa hay phaân hoâi, ñaát cuõng khoâng coù thaùi ñoä thích thuù hay phaûn ñoái. Moät beà chòu ñöïng chaáp nhaän naâng ñôõ, töông trôï cho muoân vaät sinh soâi naåy nôû töø ñaát. Loaïi baïn naøy hieám coù trong ñôøi, chæ moät beà chaêm soùc, lo laéng, giuùp ñôõ cho ngöôøi maø khoâng ñoøi hoûi cho mình baát cöù ñieàu gì. Trong boán baäc, ñaây laø loaïi baïn cao quí nhaát vaø cuõng khoù gaëp nhaát. Neáu ñaày ñuû thieän duyeân gaëp baïn laønh nhö theá, chuùng ta lo gì khoâng thaønh töïu ñöôïc ñaïo nghieäp. Cho neân gaëp ñöôïc baïn nhö ñaát, chuùng ta cuùi ñaàu ñaûnh leã nguyeän suoát ñôøi nöông töïa, tu taäp cho ñeán ngaøy vieân maõn.

Tuy hieám nhöng khoâng phaûi khoâng coù. Neáu chuùng ta soáng baèng taám loøng chaân thaät, soáng trong ñaïo tình thanh khieát, nhaát ñònh seõ gaëp ñöôïc haïng baïn naøy. Noùi tôùi ñaây toâi mong sao Phaät töû chuùng ta öùng xöû vôùi nhau nhö ñaát, vui veû chòu ñöïng chaáp nhaän vaø khoâng mong caàu gì caû. Ñöôïc theá lo gì giaëc phieàn naõo khoâng thoái lui. Choïn baïn cuõng laø choïn caùch tu, ta ñöøng bao giôø ñeå phieàn naõo caáu keát trong loøng vaø sai söû mình. Ñoàng thôøi baèng ñaïo tình chaân thaät, chuùng ta töông trôï giuùp nhau ñeå thaønh töïu ñaïo nghieäp. Ñoù laø vieäc chính.

Trong ñôøi soáng töông giao giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi, muoán xaây döïng moät xaõ hoäi toát ñeïp thì tình baïn naøy laø caàn thieát hôn bao giôø heát. Trong boán loaïi baïn, ñaây laø loaïi toái öu nhaát, keá ñoù laø baïn nhö nuùi. Coøn hai loaïi kia ta traùnh, khoâng neân thaân caän. Muoán choïn baïn nhö ñaát hoaëc nhö nuùi, ñieàu tröôùc nhaát chuùng ta phaûi soáng chaân tình, ñoái xöû toát vôùi ngöôøi, thaáy loãi lieàn can giaùn trong tình thöông yeâu ñuøm boïc. Nhö quí vò laø baïn ñaïo vôùi nhau, cuøng ñi chuøa cuøng hoïc ñaïo, khi thaáy baïn mình coù sô suaát ñieàu gì lieàn nhaéc nhôû baèng taám loøng chaân thaønh, khoâng coù chuùt tö yù gì khaùc. Ñoù laø ñieàu thöù nhaát.

Ñieàu thöù hai khi thaáy ngöôøi baïn laøm ñöôïc nhöõng vieäc toát, chuùng ta tuøy hyû. Kinh Phaùp Hoa, kinh Hoa Nghieâm hoaëc caùc kinh ñieån Ñaïi thöøa noùi veà coâng ñöùc tuøy hyû raát lôùn. Tuøy hyû laø vui möøng theo. Coâng ñöùc naøy coù ñöôïc nhôø taám loøng côûi môû, khoâng coá chaáp. Thoâng thöôøng ta thaáy ai laøm ñöôïc vieäc, mình ít tuøy hyû laém maø laïi treà nhuùng. Ñoù laø theå hieän taâm löôïng haïn heïp, nhoû nhen cuûa mình, noù môùi sai söû caùi moâi treà nhuùng, caëp maét lieác xieân lieác doïc raát xaáu. Coù khi phaùt ra aâm thanh chaùt chuùa, ñay nghieán nöõa. Neáu ñeå taâm ích kyû nhoû nhen aáy sai söû thì thaân, mieäng, yù cuûa chuùng ta maát heát coâng ñöùc tuøy hyû.

Trong kinh Phaùp Hoa, Phaät daïy khi thaáy ngöôøi trì tuïng kinh Phaùp Hoa hoaëc caùc kinh ñieån Ñaïi thöøa, mình tuøy hyû khuyeán khích, hoaëc giuùp ñôõ, nhö ñem nöôùc cho uoáng, ñem gheá cho ngoài, thaép höông traàm hoaëc ñoát nhang cuùng döôøng... khieán ngöôøi kia thaân taâm thanh tònh tuïng kinh, coâng ñöùc cuûa mình cuõng ngang baèng coâng ñöùc cuûa ngöôøi trì kinh. Hoaëc nghe ngöôøi laøm nhöõng vieäc toát, ta vui veû khuyeán khích, chöù ñöøng cheâ bai deø bóu thì duø ta chöa laøm ñöôïc nhö ngöôøi, nhöng coâng ñöùc tuøy hyû ngang baèng coâng ñöùc cuûa ngöôøi ñang laøm caùc vieäc thieän aáy. Phaät daïy phaùt taâm tuøy hyû laø ñeå trò beänh ích kyû taät ñoá cuûa con ngöôøi. Theá neân chuùng ta phaûi tu taäp. Ñoù laø ñieàu thöù hai.

Ñieàu thöù ba, khi gaëp naïn ñöøng bao giôø boû nhau. Ñaây laø moät baøi hoïc luaân lyù. Nhö khi baïn ñang trong ñaø tieán boãng gaëp truïc traëc, ta phaûi gaàn guõi thaêm hoûi, giuùp ñôõ hoaëc thaùo gôõ phuï nhöõng khoù khaên vôùi baïn. Vui cuøng höôûng buoàn cuøng chia, cuøng ñi cuøng tieán, ñöøng bao giôø boû nhau. Trong cuoäc soáng raát caàn nhöõng ngöôøi baïn nhö vaày.

Con ñöôøng töø ñaây cho ñeán ngaøy thaønh Phaät xa xoâi dieäu vôïi, khoâng phaûi deã daøng thöïc hieän. Neáu noùi deã laø ñeå khuyeán khích chuùng ta coù theå thöïc hieän ñöôïc khaû naêng thaønh Phaät cuûa mình. Nhöng laøm sao goät röûa, chaët ñöùt heát daây mô reã maù phieàn naõo thaät laø thieân nan, vaïn nan. Cho neân vieäc choïn baïn cuøng moät lyù töôûng höôùng thöôïng, luoân hoã trôï trong moïi hoaøn caûnh, moïi luùc laø ñieàu heát söùc caàn thieát. Vì vaäy hai maãu baïn thöù ba vaø thöù tö, töùc laø baïn nhö nuùi vaø nhö ñaát, chuùng ta luoân traân troïng, khuyeán khích phaùt trieån loaïi baïn aáy.

Phaät töû chuùng ta laøm sao trong sinh hoaït haèng ngaøy, töï mình thaéng vöôït ñöôïc taát caû phieàn naõo sai söû ñoàng thôøi tuøy hyû tha thöù giuùp ñôõ baïn höõu cuøng tieán tu, xaây döïng lyù töôûng giaùc ngoä giaûi thoaùt hoaøn bò. Ñieàu naøy khoâng phaûi deã cuõng khoâng phaûi quaù khoù, chuùng ta coù theå thöïc hieän ñöôïc, nhöng phaûi ñuùng phöông thöùc tuøy theo yù chí, khaû naêng vaø söï saép xeáp cuûa moãi ngöôøi. Ñoù laø chuùng toâi noùi löôïc qua phaàn thöù nhaát “Choïn baïn ñeå tu”.

Ñeán phaàn thöù hai, chuùng toâi noùi nhöõng ñieàu kieän khoâng theå thieáu cuûa ngöôøi tu. Nöông theo nhöõng ñieàu naøy chuùng ta thöïc haønh coâng phu seõ coù keát quaû toát ñeïp.

- Thöù nhaát laø phaûi coù taâm tha thieát.

- Thöù hai ñöøng bao giôø khôûi nhò taâm.

- Thöù ba laø tin quaû quyeát vaøo phaùp tu, vaøo vieäc laøm cuûa mình. Nieàm tin ñoù phaûi ñöôïc xaây döïng treân lyù nhaân quaû.

- Thöù tö laø bieát taän goác reã sanh töû.

Chuùng ta seõ ñi laàn löôït töøng yeáu toá treân.

1. Taâm tha thieát:

Ngöôøi tu phaûi coù taâm tha thieát caàu ñaïo. Do taâm tha thieát ngaøy ñeâm khoâng xao laõng, vieäc tu taäp môùi taäp trung daãn ñeán keát quaû vieân maõn. Neáu chuùng ta thöïc hieän ñöôïc taâm naøy, daàn daàn taâm trí tænh taùo, khoâng coù gì khuaáy ñoäng ñöôïc mình. Nhôø söï tænh taùo saùng suoát aáy ta yeân oån tu taäp. Ví duï ta muoán thöïc hieän moät giôø leã Phaät tuïng kinh, neáu khoâng coù taâm tha thieát, leã Phaät moät hoài moûi chaân moûi tay hoaëc ngoài tuïng kinh laâu bò muoãi caén, lieàn nghe böïc boäi, khoù chòu khoâng muoán leã Phaät tuïng kinh nöõa.

Ngöôøi tu khoâng coù taâm tha thieát thì khoâng theå thöïc hieän chí nguyeän, lyù töôûng cuûa mình. Vì thieáu taâm ñoù ta raát deã bò lay chuyeån roài, bò ñoäng thì laøm sao an oån tu ñöôïc. Nhö khi ngoài tuïng kinh hay toïa thieàn, mình phaûi taäp trung tö töôûng, neáu khoâng moïi thöù chung quanh oàn naùo seõ taùc ñoäng ñeán taâm, chuùng ta khoâng sao yeân tu ñöôïc. Chæ khi naøo tha thieát, quyeát töû vaøo moät vieäc, chuùng ta môùi gaùc qua moïi caûnh duyeân laêng xaêng beân ngoaøi, giöõ taâm yeân ñònh. Khi taâm coù ñònh tænh thì trí saùng suoát, vieäc tuïng kinh hay toïa thieàn cuûa chuùng ta môùi coù keát quaû.

Tha thieát nghóa laø chí thieát chí thaønh vaøo moät vieâc maø thoâi, khoâng coù vieäc gì khaùc. Ngay khi laøm vieäc ñoù, duø coù nhöõng caûn trôû, böùc xuùc ta cuõng vöôït qua, coá gaéng khaéc phuïc ñöôïc heát. Nhö vaäy môùi thaønh coâng. Coøn coù chuùt gì e ngaïi nghi ngôø trong loøng, chuùng ta seõ thoaùi chí ngay, khoâng tieán ñöôïc nöõa. Ñoù laø vì thieáu taâm tha thieát.

Phaät töû ñoái vôùi vieäc tu haønh phaûi tha thieát, ñöøng bao giôø tu laáy leä. Ví duï moãi ñeâm quí vò coù chöøng nöûa giôø tuïng kinh, thaép höông cho Phaät, neáu khoâng tha thieát vieäc laøm aáy seõ khoâng ñaït chuùt keát quaû naøo, cuï theå quí vò khoâng coù chuùt ñònh tænh, an vui trong söï tu haønh aáy. Duø laøm moät vieäc nhoû thoâi maø taâm thaønh tha thieát thì ñeàu coù keát quaû. Keát quaû trong töøng phuùt giaây, töøng taâm nieäm an laïc cuûa chuùng ta.

Taâm an oån, baát ñoäng tröôùc taát caû nhöõng caûnh duyeân chung quanh, töø ñoù ta coù theå thaønh töïu ñöôïc ñaïo nghieäp cuûa chính mình. Cho neân taâm tha thieát laø ñieàu kieän tieân quyeát ñeå daãn ñeán thaønh coâng trong söï tu hoïc cuûa chuùng ta. Thieáu taâm naøy duø ngöôøi thoâng minh trí tueä ñeán ñaâu cuõng deã gaõy ñoå giöõa chöøng. Vaäy neân quí Phaät töû phaûi coù taâm tha thieát caàu tu hoïc.

2. Khoâng khôûi nhò taâm:

Khoâng khôûi nhò taâm töùc laø laøm vieäc gì chæ moät vieäc ñoù, khoâng coù thöù khaùc xen vaøo. Ngöôøi xöa khi tu taäp, chuyeân nhaát moät vieäc laø taäp trung tu maø thoâi, khoâng ñeå taâm daáy khôûi nieäm gì khaùc. Chuùng toâi xin neâu daãn moät soá göông cuûa caùc baäc coå ñöùc xöa tu haønh, caùc Ngaøi khaéc phuïc taát caû nhöõng trôû löïc, khoù khaên töø beänh hoaïn cho ñeán caùc chöôùng duyeân ñeå ñi ñeán thaønh coâng vieân maõn.

Thieàn sö Tònh Laâm tröôùc laø moät giaûng sö raát noåi tieáng. Sau moät thôøi gian giaûng phaùp, khuyeán hoùa Phaät töû hieåu ñaïo tu haønh, Ngaøi ngöøng vieäc giaûng daïy ñeå tu. Nhöng do luùc tröôùc giaûng daïy, tieáp xuùc vôùi Phaät töû nhieàu, neân khi ngoài yeân laïi coù nhöõng khoù khaên laøm chöôùng ngaïi, nhaát laø nguû guïc vaø taùn loaïn. Ñaây laø hai thöù beänh gioáng nhö hai goïng keàm, saün saøng sieát coå ngöôøi tu. Mình vöøa yeân moät chuùt thì la ñaø nguû guïc hoài naøo khoâng hay. Khi giaät mình raùng göôïng cho tænh thì ñaàu oùc nghó ñoâng nghó taây, ngöôïc xuoâi chuyeän naêm treân naêm döôùi cuûa thieân haï, khoù coù phuùt giaây naøo yeân ñöôïc.

Ngaøi Tònh Laâm bò tình traïng nguû guïc laøm môø mòt neân raát loaïn taâm. Luùc dieãn giaûng khoâng thaáy ñieàu naøy, nhöng khi nghæ giaûng thì ma nguû ñeán quaáy nhieãu lieân tuïc. Baáy giôø Ngaøi thaáy gaàn choã mình ôû coù moät goác caây to tröôøn mình ra ngoaøi, döôùi ñoù laø moät hoá saâu gai goùc ñaù soûi lôûm chôûm. Vôùi quyeát taâm phaûi trò cho ñöôïc beänh nguû guïc, duø coù boû thaân cuõng khoâng sao, Ngaøi treøo leân nhaùnh caây chìa ra ngoaøi hoá, saép ñaët moät choã ngoài treân ñoù. Ngaøi töï laäp theä nguyeän: “Neáu khoâng trò ñöôïc beänh nguû guïc thaø rôùt xuoáng hoá cheát coøn hôn, soáng chi môø mòt khoâng tænh taùo saùng suoát ñeå tu haønh gì caû”. Laäp nguyeän nhö theá roài, Ngaøi leân ñoù toïa thieàn. Bôûi sôï hô hoûng rôùt xuoáng tan xaùc neân Ngaøi ngoài raát tænh töø giôø naøy sang giôø khaùc, nhaäp saâu trong chaùnh ñònh, trí tueä böøng saùng, phaùt minh taâm ñòa vaø ngoä ñaïo ngay treân nhaùnh caây ñoù.

Ngöôøi xöa ñaõ tu taäp nhö vaäy, khoâng lyù gì baây giôø chuùng ta khoâng thöïc hieän ñöôïc. Chuùng ta phaûi coù quyeát taâm, khaúng ñònh roài thì tuøy theo hoaøn caûnh maø haï thuû coâng phu, chôù khoâng phaûi baét buoäc chuùng ta leo leân caây nhö Ngaøi môùi thaønh töïu ñöôïc sôû nguyeän cuûa mình. Ví duï nhö choã tuïng kinh cuûa quí vò noùng böùc, moà hoâi tuoân daàm deà. Khoâng leõ moãi laàn moà hoâi tuoân ta boû tu sao? Phaûi tu. Neáu coù theå saém quaït maùy thì saém, khoâng saém ñöôïc thì duøng quaït giaáy. Nhöng ngoài tu maø cöù quaït xoaït xaïc hoaøi khoâng yeân cuõng khoù coi, vaäy thì ta khaúng ñònh ngoài yeân, chòu ñöïng khaéc phuïc söï noùng böïc naøy, xem ai thaéng ai. Nhaát ñònh laøm sao cho taâm mình ñöôïc yeân. Khi thaéng ñöôïc hoaøn caûnh moät laàn roài ta seõ coù ñaø tieán thuû, cöù theá maø tu tieán.

Moãi ngöôøi tuøy theo nghieäp taäp cuûa mình, laøm sao coá gaéng tu tieán, coá gaéng khaéc phuïc moïi hieän töôïng chung quanh, ñoù laø quyeát taâm phaûi thöïc hieän cho baèng ñöôïc lyù töôûng cuûa mình. Ñöøng vì baát cöù moät caûnh duyeân, moät lyù do gì maø ñaïo taâm lui suït, quí vò nhôù cho ñieàu ñoù. Saùng ñöôïc vieäc cuûa mình töùc laø thaáy roõ raøng taát caû nhöõng hieän töôïng chung quanh khoâng thaät, thaáy taát caû nhöõng gì laâu nay mình say meâ ñaém tröôùc ñeàu khoâng thaät, hoaøn toaøn laøm chuû, khoâng bò ñoäng, khoâng bò sai suyeån ñoái vôùi taát caû phaùp traàn. Ñaây laø ngöôøi saùng ñaïo.

Moät Thieàn sö nöõa laø ngaøi Thoâng Ñaït. Ngaøi caét ñöùt moïi duyeân beân ngoaøi vaøo saâu trong nuùi Thaùi Baïch quyeát taâm tu haønh. Uoáng nöôùc suoái, aên rau röøng, toïa thieàn lieân tuïc, moät loøng chuyeân taâm tu taäp. Nhôø quyeát taâm nhö theá neân chaúng bao laâu, ngaøi thaéng phuïc ñöôïc taát caû hoaøn caûnh chung quanh vaø thaønh töïu ñaïo nghieäp.

Chuùng ta thaáy roõ raøng moïi khoù khaên khoâng theå laøm chuøn böôùc ngöôøi coù quyeát taâm. Cho neân Phaät töû trong ñôøi soáng bình thöôøng, duø khoù khaên bao nhieâu, cuõng khoâng ñeán ñoåi khoâng tu haønh ñöôïc neáu ta quyeát taâm. Chæ sôï khoâng quyeát taâm thoâi, nghe Phaät phaùp cuõng nghe, hieåu Phaät phaùp cuõng hieåu maø quyeát taâm haønh trì thì chöa. Bôûi theá neân chuùng ta tu hoaøi maø chöa thaønh töïu ñöôïc gì heát.

Coù vò ñi chuøa naêm möôøi naêm cuõng chöa saùng ñaïo. Naêm naøo cuõng ñi thaäp töï, cuùng kieáng lung tung maø phieàn naõo chaúng giaûm bôùt chuùt naøo. Baây giôø laøm sao chuùng ta coù moät khaúng ñònh ñoái vôùi vieäc tu hoïc cuûa mình. Nhö vaäy môùi coù cô hoäi thaønh töïu ñaïo nghieäp. Thaät ra vieäc tu hoïc khoâng phaûi quaù khoù, nhöng caàn coù taâm tröôøng vieãn, kieân coá, noã löïc haønh trì lieân tuïc môùi thaønh töïu ñöôïc. Chuùng ta coù phöôùc ñöôïc thaân ngöôøi, coù taát caû nhöõng phöông tieän côm aên aùo maëc, baïn höõu, kinh saùch, Phaät phaùp theá maø tu khoâng ñöôïc laø loãi taïi chuùng ta.

 Treân phöông dieän tu hoaøn caûnh caøng khoù chöøng naøo ta caøng tieán chöøng aáy. Quí vò ñöøng sôï, ñöøng ñoå thöøa taïi ôû nhaø con baän quaù, hoaëc vì coâng vieäc laøm aên con khoâng coù thì giôø tu. Phaät phaùp baát ly theá gian phaùp, nghóa laø ôû ñaâu luùc naøo ta cuõng coù theå tu ñöôïc heát. Vôùi taâm khaúng ñònh luùc ta laøm vieäc laø luùc tu. Tu nhö theá naøo? Khi quí vò baùn moät moùn haøng naøo ñoù, chæ bieát moùn haøng aáy thoâi, khoâng nghó gì khaùc. Ñöøng ñöa cho ngöôøi ta nöûa chöøng roài laáy laïi, noùi theâm giaù, trong ñaàu lung tung khoâng nhaát ñònh. Neáu coù taâm nhö vaäy laø ñaõ ñaùnh maát cô hoäi tu, maát söï ñònh tænh.

Chuùng ta khoâng heïn thôøi gian naøo môùi tu caû, vì voâ thöôøng ñeán baát cöù luùc naøo. Chuùng ta tu trong töøng taâm nieäm, trong moïi hoaøn caûnh. Neáu aùp duïng nhö vaäy taâm ñònh tænh, ma buoàn nguû, ma taùn loaïn ñeàu trò ñöôïc heát. Quan troïng moãi vò töï khaéc phuïc, töï nhìn laïi quaù trình tu hoïc cuûa mình, laøm sao ñöôïc ñònh taâm. Ñöôïc theá roài thì saùng suoát deïp ñöôïc giaëc phieàn naõo. Ngöôøi thieáu saùng suoát khoâng caùch gì trò giaëc phieàn naõo. Ta khoâng bieát noù ôû choã naøo laøm sao trò ñöôïc.

Ví duï laâu nay mình töôûng con maét mình ñeïp, baây giôø coù ngöôøi noùi con maét mình xaáu, töï nhieân giaëc phieàn naõo hieän ngay ñoù lieàn. Hoaëc laâu nay ta cho mình laø ngöôøi thaät thaø chaân chaát, baây giôø nghe ai noùi mình xaûo traù thì giaëc phieàn naõo seõ hieän ra ngay. Thaønh ra chæ caàn ngöôøi ta chôi xaáu, ñaët moät traùi mìn ôû ñieåm yeáu cuûa mình thì phieàn naõo noå ngay.

Chuùng ta laø Phaät töû, ñöøng bao giôø daïi doät maéc löøa ngöôøi, thaû giaëc phieàn naõo cho noù sai söû mình. Phaûi tænh taùo, laøm chuû ñeå khoâng bò ñaùnh löøa. Ngöôøi gaït ñöôïc thì ta seõ bò maát mình. Ví duï toâi ñang ngoài ñaây noùi chuyeän vôùi quí vò, baát ngôø ñaèng sau coù tieáng noå “ñuøng”. Neáu toâi bình tónh taäp trung noùi chuyeän thì vaãn ngoài yeân, göông maët bình thaûn. Nhöng neáu nghe “ñuøng” toâi ngoù laïi, chaïy baêng ra ngoaøi thì ñieàu toâi noùi bay theo luoân. Phaät töû ñöøng bao giôø laøm vieäc nhò taâm nhö theá, phaûi coù chuû ñích ñaøng hoaøng. Nhö vaäy vieäc laøm cuûa mình môùi tôùi nôi tôùi choán.

Vò thöù ba laø ngaøi Kim Cöông Chieáu. Vò naøy xuaát gia naêm 13 tuoåi. Naêm 19 tuoåi vaøo nuùi Hoàng Döông nöông Hoøa thöôïng Ca Dieáp tu taäp. Ngaøi chuyeân caàn ngoùt ba boán naêm tröôøng, khoâng heà giaûi y aùo. Ngaøi duïng coâng tu taäp nhö theá suoát thôøi gian daøi, khoâng coù thì giôø hôùt moùng tay, caïo raâu nöõa, chæ chuyeân taâm chuù muïc moät vieäc tu thoâi. Moïi sai söû phieàn naõo trong loøng taét lòm neân Ngaøi thaønh töïu ñaïo nghieäp, saùng ñöôïc vieäc lôùn cuûa mình.

Chuùng ta thaáy tu haønh nhö caùc Ngaøi laøm sao khoâng thaønh töïu ñöôïc. Coøn mình chaúng nhöõng coù thôøi giôø côûi aùo, maø coøn coù thôøi giôø naèm daøi ngaùy nguû nöõa thì Phaät naøo chöùng minh cho, noùi gì thaønh töïu ñaïo nghieäp. Chuùng ta coù theå boû thôøi giôø daét traâu ñi chôi moâng lung, nghó chuyeän naêm treân naêm döôùi, noùi hay dôû toát xaáu cuûa thieân haï, neân vieäc mình khoâng saùng. Chuû yeáu cuûa ngöôøi tu laø phaûi saùng vieäc mình môùi ñaït ñaïo. Muoán theá phaûi taäp trung soi laïi mình, trong nhaø thieàn goïi laø phaûn quan töï kyû. Chöù coøn roïi ra ngoaøi thaáy vieäc thieân haï thì maát mình, laøm sao saùng ñöôïc vieäc lôùn.

Tuy nhieân, trong caùi quyeát taâm chuyeân nhaát aáy phaûi bieát chöøng möïc hôïp thôøi hôïp lyù môùi thaønh töïu ñöôïc. Neáu thaùi quaù hay baát caäp ñeàu daãn ñeán phaûn taùc duïng, chaúng nhöõng khoâng ñöôïc lôïi ích maø coøn tai haïi nöõa. Trong kinh Töù Thaäp Nhò Chöông coù caâu chuyeän veà thaày Tyø-kheo do phaùt taâm tu haønh maõnh lieät nhöng khoâng tieán ñöôïc, Ngaøi ñaâm ra thoaùi hoùa. Nhö giôø chö Taêng nghæ ngôi Thaày laïi khoâng nghæ maø tu hoïc, thieàn quaùn. Do tinh taán tu taäp thaùi quaù neân thaân theå Thaày nhoïc nhaèn sanh ra beänh hoaïn. Töø ñoù Thaày thoaùi taâm Boà-ñeà. Baáy giôø gioïng tuïng kinh cuûa Thaày khoâng coøn hay maø nghe aùo naõo, buoàn baõ laém.

Ñöùc Phaät nghe söï vieäc aáy neân goïi Thaày tôùi hoûi nguyeân do. Tyø-kheo aáy trình baøy vôùi ñöùc Phaät:

- Baïch ñöùc Theá Toân! Con nhaát ñònh haï thuû coâng phu quyeát lieät vì nghó raèng trong thôøi gian ngaén seõ ñaït ñöôïc thaùnh quaû, nhöng baây giôø thaân theå con kieät queä, tinh thaàn caêng thaúng quaù, khoâng muoán tu nöõa.

Ñöùc Phaät hoûi:

- Hoài tröôùc khi ñi tu, oâng thích troø chôi naøo?

- Baïch Theá Toân! Tröôùc khi tu con thích chôi ñaøn caàm.

Phaät hoûi:

- Khi daây ñaøn duøn quaù thì aâm thanh theá naøo?

- Baïch Theá Toân, khi daây ñaøn duøn quaù seõ khoâng coù aâm thanh.

Ñöùc Phaät hoûi:

- Khi daây ñaøn caêng quaù thì aâm thanh theá naøo?

- Baïch Theá Toân, khi daây ñaøn caêng quaù noù seõ ñöùt vaø khoâng theå phaùt ra aâm thanh nöõa.

Ñöùc Phaät hoûi laàn thöù ba:

- Nhö vaäy daây vöøa phaûi thì aâm thanh theá naøo?

- Baïch Theá Toân, neáu daây ñaøn vöøa phaûi thì aâm thanh thaät tuyeät dieäu.

Phaät baûo:

- Naøy Tyø-kheo! Tu haønh cuõng nhö theá, neáu Thaày phaùt taâm maõnh lieät quaù maø chöa thöïc hieän ñöôïc, thaân theå moûi moøn beänh hoaïn seõ thoaùi lui vì giaëc phieàn naõo sai söû. Gioáng nhö daây ñaøn caêng quaù bò ñöùt, khoâng theå ñaøn ñöôïc nöõa. Daây chuøn quaù cuõng khoâng ñöôïc, ví nhö Thaày cöù naèm nguû hoaøi maø muoán thaønh Phaät, chuyeän ñoù khoâng bao giôø coù. Gioáng nhö daây ñaøn chuøn quaù khoâng theå phaùt ra tieáng. Chæ kheùo dung hoøa thoâi, tuøy thôøi tuøy luùc noã löïc coâng phu. Thaùi quaù vöôït böïc maø khoâng coù taâm tröôøng vieãn kieân coá, seõ khoâng thöïc hieän ñöôïc ñaïo nghieäp.

Cho neân ngöôøi tu phaûi kheùo ñieàu hoøa cuoäc soáng, kheùo söû duïng thaân mong manh naøy thaønh töïu phaùp theå kim cöông thanh tònh ñaëc bieät cuûa chính mình. Phaät töû neân noi theo caùc kinh nghieäm treân maø naém vöõng phöông thöùc tu haønh, sao cho coù theå thöïc hieän ñöôïc ñaïo lyù ngay trong cuoäc soáng cuûa mình.

3. Tin quaû quyeát vaøo phaùp tu:

Chöõ tin ôû ñaây tröôùc tieân laø tin nôi mình. Ñöùc Phaät ñaõ töøng noùi “Ta laø Phaät ñaõ thaønh, taát caû chuùng sanh ñeàu laø Phaät seõ thaønh”. Chuùng ta tin nôi khaû naêng thaønh Phaät cuûa mình thì môùi coù theå tu taäp giaùc ngoä giaûi thoaùt. Song söï giaûi thoaùt ñoù phaûi ñöôïc thöïc hieän ngay nôi chính baûn thaân chuùng ta. Cho neân neáu khoâng tin mình thì khoâng coù cô sôû, khoâng coù neàn taûng ñeå ñaït ñöôïc giaùc ngoä giaûi thoaùt.

Moãi vò coù theå choïn moät phaùp tu thích hôïp cho mình, song phaùp aáy phaûi chaân chaùnh, ñuùng nhö Phaät daïy. Ñaõ coù phaùp moân tu roài thì tin töôûng, doác loøng giöõ vöõng phöông phaùp aáy maø tieán tu. Khoâng neân nay theo phaùp naøy, moát theo phaùp noï, tu nhö vaäy khoâng bao giôø ñaït ñöôïc keát quaû mong muoán. Gioáng nhö ngöôøi qua soâng, muoán mau tôùi bôø neân ñi hai thuyeàn moät löôït, keát quaû laø rôi xuoáng soâng thay vì ñeán bôø sôùm.

Chuùng ta cuõng vaäy, nhö Phaät töû choïn phaùp tu thieàn ôû ñaây thì cöù theo söï höôùng daãn cuûa Hoøa thöôïng, töøng böôùc thöïc taäp toïa thieàn theo thöù lôùp Ngaøi ñaõ chæ daïy. Khoâng neân nay toïa thieàn, mai trì chuù, moát nieäm Phaät. Nhö theá taâm seõ taùn loaïn, khoâng nhieáp nieäm chuyeân nhaát thì vieäc tu khoâng coù keát quaû. Hôn nöõa coù ñi saâu vaøo moãi phaùp moân, chuùng ta môùi coù kinh nghieäm saâu saéc vaø phaùt minh ñöôïc nhöõng ñieàu lyù thuù trong vieäc tu taäp. Töø ñoù môùi coù theå truyeàn ñaït, giuùp cho huynh ñeä ñoàng tu cuøng thaêng tieán.

Ngaøy xöa Thieàn sö Phaùp Thöôøng sau khi ñöôïc phaùp ôû Maõ Toå vôùi caâu “Töùc taâm töùc Phaät”, Ngaøi lui veà nuùi Ñaïi Mai ôû aån. Moät hoâm Maõ Toå sai ngöôøi ñeán thaêm. Ngaøi hoûi: “Gaàn ñaây Maõ Toå daïy ngöôøi theá naøo?” Thieàn khaùch ñaùp: “Phi taâm phi Phaät”. Thieàn sö Phaùp Thöôøng noùi moät caùch quaû quyeát: “Maëc cho oâng giaø phi taâm phi Phaät, ta chæ bieát töùc taâm töùc Phaät”. Ngöôøi xöa ñaõ coù nieàm tin kieân coá nhö vaäy môùi thaønh töïu ñöôïc vieäc lôùn. Khoâng nhö chuùng ta nghe ñaâu tin ñoù, chaúng coù laäp tröôøng gì caû, traùch gì tu hoaøi chaúng tôùi ñaâu.

Laïi, trong ñaïo Phaät nieàm tin phaûi ñöôïc xaây döïng treân lyù nhaân quaû. Ngöôøi laøm laønh nhaát ñònh ñöôïc quaû toát, keû laøm aùc chaéc chaén seõ chuoác quaû xaáu. Nhaân quaû töông taùc qua laïi trong nhieàu ñôøi, song ñeàu tuaân thuû theo nguyeân taéc naøy. Nhôø tin nhaân quaû, chuùng ta môùi chuyeån nghieäp, döùt nghieäp vaø khoâng taïo nghieäp nöõa. Coøn khoâng tin nhaân quaû thì khoâng theå chuyeån nghieäp, döùt nghieäp. Khoâng döùt nghieäp laøm sao giaûi thoaùt sanh töû ñöôïc. Do ñoù Phaät töû phaûi coù nieàm tin kieân ñònh nôi mình, ñoàng thôøi tin nhaân quaû thì vieäc tu taäp chaéc chaén seõ thaønh töïu.

4. Bieát taän goác reã sanh töû:

Ngöôøi tu neáu khoâng bieát goác reã cuûa sinh töû thì khoù tu laém. Ñaây laø vaán ñeà coù theå noùi troïng yeáu nhaát cuûa chuùng ta. Vaäy goác reã cuûa sanh töû laø gì? Goác reã cuûa sanh töû laø si meâ phoùng taâm chaïy theo thinh saéc, chaïy theo moïi hieän töôïng beân ngoaøi. Baây giôø muoán giaûi quyeát vaán ñeà sanh töû thì ta phaûi laøm chuû ñöôïc mình. Chæ khi naøo khoâng chaïy theo nhöõng boùng giaû beân ngoaøi, chuùng ta môùi döøng ñöôïc sanh töû. Chính ñieàu naøy laø chuû choát cuûa vieäc tu haønh.

Trong nhaø thieàn daïy phaûn quan töï kyû, nghóa laø töï soi laïi mình töï laøm chuû laáy mình cuõng chæ vì moät muïc ñích giaûi thoaùt, chaám döùt sanh töû. Töø nhieàu ñôøi chuùng ta cöù chaïy theo beân ngoaøi. Con maét ngoù ra chöù khoâng bao giôø ngoù voâ, cuõng ít ngoù xuoáng nöõa. Baây giôø laøm sao ta thaáy ñöôïc mình. Thaáy theá naøo? Thaáy nghieäp taäp, thaáy thoùi hö taät xaáu cuûa mình, thaáy ñeå söûa ñoåi chuyeån hoùa. Ví duï nhö mình ñònh noùi ngöôøi ta dôû, nhìn laïi thaáy mình dôû hôn neân thoâi khoâng noùi. Ñoù laø tu, laø chuyeån nghieäp, döøng nghieäp ñeå ñi ñeán döùt saïch nghieäp, giaûi thoaùt sanh töû.

Thaønh ra chuû yeáu cuûa vieäc tu haønh laø laøm sao soi laïi mình, ta môùi tu ñöôïc, môùi heát ñieân ñaûo. Neáu thaáy mình coøn dôû thì coá gaéng phaán ñaáu leân, neáu thaáy mình coù gì hay thì laáy ñoù laøm ñaø tieán thuû tu taäp, chôù khoâng töï cao töï ñaïi. Ví duï thaáy ngöôøi kia bò choïc saân, hoï noåi khuøng leân noùi tuøm lum. Do ñoù khi bò choïc saân mình coá gaéng khaéc phuïc, coá gaéng töï chuû khoâng noùi tuøm lum, töùc laø khaù hôn ngöôøi kia roài. Thaáy khaù ñeå tieán chöù khoâng phaûi ñeå töï haøo voã ngöïc khen toâi hay hôn, nhö theá laø thaát baïi.

Thieàn toâng Vieät Nam vaøo thôøi Traàn, caùc baäc vua chuùa nöôùc ta ñaõ thöïc hieän phaùp tu naøy, coù nhöõng caùch thöùc tu taäp ñaït ñöôïc keát quaû cuï theå. Baây giôø chuùng ta neân höôùng theo caùc Ngaøi thöïc hieän tu taäp nhö vaäy ñeå laøm chuû ñöôïc mình. Khi ñoù ñaõ ñöôïc an oån, taát caû nhöõng laêng xaêng laëng xuoáng heát thì trí tueä phaùt sanh. Chöøng aáy moïi daây mô reã maù sanh töû ñeàu bò ta cheùm phaêng, thong dong töï taïi ñi trong cuoäc ñôøi, tuøy duyeân caûm hoùa cöùu ñoä chuùng sanh, coøn gì hay baèng!

Cho neân coâng phu soi laïi mình laø caåm nang ñeå chuùng ta ñi ñeán giaùc ngoä giaûi thoaùt. Phaät töû neáu thaät taâm tu haønh caàu chaám döùt sanh töû ñau khoå, neân ñoái tröôùc Tam Baûo tha thieát phaùt troïng nguyeän: Neáu khoâng roõ suoát vieäc sanh töû, khoâng vöôït khoûi cöûa chö Toå, theä khoâng boû phöông phaùp mình tu haønh.

Nhôø khaúng ñònh nhö theá, chuùng ta môùi gaéng noã löïc vöôït cöûa sinh töû, saùng ñöôïc vieäc mình, phaù vôõ taát caû nghi laàm, meâ muoäi töø nhieàu ñôøi. Vieäc naøy ñoøi hoûi taâm kieân coá, tröôøng vieãn cuûa chuùng ta. Quí vò nhôù, noùi laø laøm, khoâng phaûi noùi suoâng. Taát caû chuùng ta laø con Phaät ñoàng quy höôùng veà Ngaøi, quyeát ñònh nhö theá khoâng bao giôø thay ñoåi. Coù taâm quyeát lieät nhö theá môùi mong chaám döùt sanh töû khoå ñau.

Noùi nhöõng lôøi taâm nguyeän tha thieát nhö theá, chuùng toâi khoâng chæ nhaén nhuû vôùi quí Phaät töû maø thaät ra chuùng toâi noùi vôùi chính mình nhieàu hôn. Bôûi chuùng toâi cuõng ñang treân con ñöôøng trôû veà vôùi chính mình, vieäc duïng coâng phu coøn traûi qua nhieàu giai ñoaïn laém. Neáu khoâng phaùt ñaïi nguyeän aét khoâng theå thöïc hieän ñeán ngaøy vieân maõn.

Vôùi taâm nguyeän tha thieát naøy, cuùi mong chö Phaät chöùng minh, taát caû chuùng ta ñeàu thöïc hieän thaønh töïu sôû nguyeän cuûa mình.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM