ÑUOÁC THIEÀN

THÍCH NHAÄT QUANG

BOÁN YEÁU TOÁ HAÏNH PHUÙC

Hoâm nay chuùng toâi seõ noùi veà nhöõng yeáu toá ñeå taïo haïnh phuùc trong cuoäc soáng. Phaät töû vôùi taâm höôùng veà Phaät phaùp, chaéc raèng ai cuõng mong muoán ñöôïc an oån, xaây döïng cho mình vaø gia ñình moät ñôøi soáng thöïc söï haïnh phuùc.

Trong kinh A-haøm keå veà moät soá cö só taïi gia coù ñôøi soáng gia ñình töông ñoái toát, neân hoï nghó muoán xaây döïng cho gia ñình nhöõng cö só khaùc moät ñôøi soáng haïnh phuùc. Do ñoù hoï ñeán thöa vôùi Phaät theá naøy: “Kính baïch ñöùc Theá Toân! Keå töø ngaøy chuùng con coù duyeân hoïc ñaïo, aùp duïng nhöõng giaùo lyù Ngaøi daïy, chuùng con ñaõ gaày döïng ñöôïc gia ñình töông ñoái eâm aám haïnh phuùc. Tuy nhieân baây giôø laøm sao ñeå chuùng con giöõ gìn haïnh phuùc laâu daøi, ñoàng thôøi höôùng daãn nhöõng ngöôøi chung quanh cuõng ñöôïc nhö theá. Cuùi xin ñöùc Theá Toân ruû loøng töø bi chæ daïy chuùng con phöông phaùp gaày döïng haïnh phuùc aáy”.

Nhöõng cö só naøy hieän ñang soáng trong ñieàu kieän thuaän lôïi cuûa theá gian. Baây giôø muoán tu haønh, ñaây khoâng phaûi laø chuyeän deã. Bôûi leõ nhieàu coâng vieäc, ñoøi hoûi phaûi giao teá, tính toan… Do ñoù noùi ñeán tu e raèng khoâng coù thì giôø. Tuy nhieân caùc vò naøy cuõng bieát neáu khoâng tu, khoâng chuaån bò thì haïnh phuùc khoù giöõ, neân môùi trình vôùi ñöùc Phaät nhö theá.

Ñöùc Phaät ñöa ra boán ñieàu cho ngöôøi cö só tu taäp ñeå giöõ gìn haïnh phuùc gia ñình laâu daøi.

Ñieàu thöù nhaát, moät Phaät töû phaûi coù tinh thaàn beùn nhaïy, saùng suoát, coù ngheà nghieäp vöõng vaøng. Ngheà vöõng thì môùi taïo ñöôïc uy tín, taïo ñöôïc taøi chaùnh baûo ñaûm kinh teá cho gia ñình. Neáu caùc vò khoâng coù tay ngheà hoaëc tay ngheà khoâng vöõng, chaéc chaén nguoàn kinh teá thu thaäp cuûa gia ñình seõ khoù khaên. Nguoàn kinh teá khoù khaên laø böôùc ñaàu khieán cho gia ñình khoâng ñöôïc eâm aám haïnh phuùc. Bôûi kinh teá thieáu thì keùo theo söï thieáu thoán cuûa caùc nhu caàu khaùc, töï döng trong gia ñình coù nhöõng khoaûng troáng taïo neân söï baát oån.

Vì vaäy ñieàu ñaàu tieân Phaät daïy ngöôøi Phaät töû taïi gia muoán baûo ñaûm ñöôïc haïnh phuùc gia ñình, tröôùc nhaát phaûi coù traùch nhieäm trong gia ñình, phaûi coù tinh thaàn saùng suoát, thaùo vaùt, tay ngheà vöõng vaøng. Ñieàu naøy cuõng raát caàn thieát cho nhöõng Phaät töû chuaån bò laäp gia ñình. Quí vò phaûi suy nghó gaày döïng söï nghieäp oån ñònh tröôùc khi laäp gia ñình, ñeå sau naøy coù gia ñình roài ñôøi soáng thoaûi maùi, khoâng bò luùng tuùng. Coù theá cuoäc soáng môùi phaán khôûi, haïnh phuùc.

Tinh thaàn beùn nhaïy nghóa laø tinh nhueä, luùc naøo cuõng saùng suoát. Nhôø coù tinh thaàn naøy neân vieäc saép ñaët luoân baûo ñaûm thaønh coâng, baûo ñaûm nguoàn kinh teá, baûo ñaûm ñöôïc toå chöùc gia ñình töông ñoái hoøa thuaän, treân döôùi vui veû. Nhö vaäy yeáu toá ñaàu tieân ñeå giöõ ñöôïc haïnh phuùc gia ñình laø tinh thaàn beùn nhaïy saùng suoát, caùc Phaät töû khoâng theå thieáu.

Veà ñieåm naøy, chaúng nhöõng ñöùc Phaät daïy cho giôùi cö só taïi gia, maø coøn daïy luoân caû haøng tu só chuùng toâi “Ngöôøi xuaát gia cuõng phaûi traùnh tình traïng thieáu beùn nhaïy vaø thaùo vaùt”. Ñoù laø tình traïng nghi ngôø, nguû guïc, noùng naûy, tham muoán v.v… Ñaây laø nhöõng taâm beänh, khieán cho vieäc tu taäp khoâng ñaït ñöôïc keát quaû, khoâng coù nieàm vui trong cuoäc soáng tu haønh.

Ngöôøi tu khoâng ñuû saùng suoát, luùc naøo cuõng ôû trong tình traïng ngaày ngaät buoàn nguû. Ñaây neáu khoâng phaûi thaân beänh thì cuõng laø taâm beänh, khieán cho tinh thaàn môø mòt, khoâng ñuû söï saùng suoát. Khoâng ñuû söï saùng suoát thì khoâng coù tinh thaàn phaán ñaáu, laøm sao ñaït ñöôïc keát quaû trong vieäc tu haønh? Vì vaäy ngöôøi tu phaûi thoâng minh trí tueä, bình tónh gan daï môùi ñuû söùc phaán ñaáu, vöôït qua nhöõng khoù khaên, tieán ñeán thaønh coâng.

Moät vieäc laøm naøo duø chæ taàm thöôøng thoâi, cuõng ñoøi hoûi söï kheùo leùo, saép ñaët töông ñoái oån thì môùi ñaït ñöôïc keát quaû toát. Nhö naáu moät böõa aên, neáu khoâng ñuû söï kieân nhaãn, khoâng kheùo leùo duøng thöùc gia vò thì noài canh hay noài kho khoâng laït cuõng seõ maën nhö muoái, noài côm khoâng soáng thì cuõng kheâ. Bôûi vì vôùi tinh thaàn boäp choäp, noùng naûy, laøm maø khoâng coù söï saép ñaët chu ñaùo, khoâng chaùnh nieäm thì keát quaû nhö vaäy ñoùù.

Ngöôøi tu caøng khoù khaên hôn nöõa. Treân böôùc ñöôøng haønh ñaïo coù raát nhieàu trôû löïc, phaàn lôùn phaùt xuaát töø noäi taâm khoâng vöõng. Khi ñoái duyeân xuùc caûnh, gaëp nhöõng trôû löïc beân ngoaøi laøm chöôùng ngaïi, coäng theâm nieàm tin beân trong khoâng vöõng, khoâng kieân nhaãn thì nhöõng trôû löïc ñoù seõ caøng lôùn hôn, nhaát ñònh laøm chuøn böôùc chuùng ta. Theá neân trong coâng phu tu haønh ñoøi hoûi moãi ngöôøi phaûi coù kinh nghieäm, phaûi noã löïc trong söï kheùo leùo saùng suoát bình tónh.

Danh töø “ñaûm ñang” ngöôøi ta thöôøng duøng cuõng raát hay. Ví duï tu haønh nhö chuùng toâi, neáu khoâng töï ñaûm ñang thì haønh trình töø luùc phaùt taâm cho ñeán ngaøy thaønh Phaät seõ gaëp nhieàu trôû löïc, ngöôøi khoâng ñuû kieân nhaãn e raèng seõ boû dôû nöûa chöøng. Cho neân trong nhaø thieàn thöôøng noùi, moät “vieäc naøy” neáu khoâng phaûi laø baäc ñaïi tröôïng phu e khoù ñaûm ñang noåi. Töùc muoán noùi haønh giaû chuyeân taâm nhaát yù vaøo moät vieäc phaùt minh taâm ñòa cuûa mình, thì môùi mong thöïc hieän ñeán keát quaû vieân maõn.

Chuùng ta coøn laø phaøm phu chöa phaûi Thaùnh nhaân, neân chöa theå noùi hoaøn toaøn khoâng tham saân si. Nhöng ñaõ bieát tu roài thì coù noùng naûy cuõng vöøa phaûi thoâi, coù ham thích cuõng vöøa phaûi thoâi. Nhöõng gì trong taàm tay, mình coù theå thöïc hieän ñöôïc haõy ham thích. Ñöøng ham thích quaù, khoâng ñaït ñöôïc sôû nguyeän roài sanh ra noùng naûy. Ngöôøi noùng naûy seõ coù nhöõng ngoân ngöõ, nhöõng haønh ñoäng thoâ loã, khoâng hôïp vôùi tö caùch cuûa ngöôøi Phaät töû. Vì vaäy chuùng ta haõy coá gaéng ñieàu hoøa thaân taâm cuûa mình.

Ngoaøi tinh thaàn beùn nhaïy, thaùo vaùt Phaät töû coøn phaûi gan daï nöõa. Gan daï theá naøo? Gan daï chòu ñöïng, kham nhaãn. Coù nhöõng ñieàu phaûi noùi, noùi raát lôùn nhöng ta nhaãn khoâng noùi. Ñieàu naøy khoù chöù khoâng deã ñaâu. Muoán theá caàn phaûi coù coâng phu tu haønh, gan daï nhaän chòu phaàn thua thieät cho mình. Caùi gan daï hy sinh cho mình khoù laém. Ñoâi khi ta hy sinh cho ngöôøi naøy ngöôøi kia ñöôïc, maø tôùi hy sinh cho mình laïi khoâng ñöôïc.

Taïi sao phaûi hy sinh cho mình? Taïi vì neáu noùi moät hoài thì mình meät, khoâng kieåm soaùt ñöôïc nöõa neân seõ noùi baäy. Noùi baäy thì taïo nghieäp khoâng toát, bò ngöôøi khinh khi. Baây giôø thöông mình, hy sinh cho mình thì ñöøng noùi nhö vaäy nöõa. Hôn nöõa ñang luùc noùng giaän raát kî noùi nhieàu. Chôø cho dòu ñi, töï nhieân mình noùi caâu naøo nghe cuõng eâm heát, vì luùc ñoù taâm ñaõ ñònh trí ñaõ saùng. Coøn khi ñang noùng thì löûa saân thieâu ñoát, taâm trí chaùy ñen coøn thaáy bieát gì nöõa maø saùng, cho neân phaùt ra lôøi noùi guùt maéc, cuït nguûn khieán ngöôøi nghe coù saün löûa laø löûa buøng leân lieàn. Gioáng nhö ñoáng löûa ñang chaùy, coù ngöôøi ñoå theâm ca xaêng vaøo, töùc nhieân noù buøng leân maïnh hôn.

Nhöõng ñieàu chuùng toâi ñaõ trình baøy ôû treân laø yeáu toá thöù nhaát ñeå baûo ñaûm haïnh phuùc trong gia ñình. Quí Phaät töû phaûi nhôù thöïc haønh.

Ñieàu thöù hai, Phaät daïy ngöôøi Phaät töû taïi gia phaûi bieát phoøng hoä taøi saûn gia ñình moät caùch ñuùng phaùp. Vì sao phaûi phoøng hoä ñuùng phaùp? Vì cuûa caûi vaät chaát theá gian Phaät thöôøng ví nhö cuûa naêm nhaø, ñoù laø cuûa giaëc cöôùp, cuûa nöôùc, cuûa löûa, cuûa vua quan, cuûa con caùi phaù hoaïi, raát khoù giöõ gìn. Vì vaäy Phaät daïy ngöôøi Phaät töû phaûi coù ñuû saùng suoát ñeå baûo hoä, giöõ gìn taøi saûn ñuùng chaùnh phaùp. Nhö vaäy phaûi giöõ gìn sao ñaây?

Tröôùc nhaát laø ñoái vôùi giaëc cöôùp. Khoâng leõ cuûa caûi gaày döïng bao nhieâu naêm, baây giôø cöù môû cöûa cho giaëc cöôùp muoán vaøo laáy gì thì laáy, khoâng theå nhö vaäy ñöôïc. Cho neân trong gia ñình, töø lôùn tôùi nhoû phaûi kheùo leùo gìn giöõ. Ñaõ hoïc hieåu Phaät phaùp neân ta khoâng leä thuoäc taøi saûn ñeán noãi maát aên maát nguû nhöng cuõng phaûi bieát caùch baûo quaûn ñeå cuoäc soáng töông ñoái ñöôïc yeân oån. Do ñoù ñoái vôùi giaëc cöôùp ta neân caån thaän, toát nhaát laø töï giöõ gìn, ñöøng khoe khoang laøm daáy khôûi loøng tham cuûa chuùng.

Keá ñeán laø nöôùc vaø löûa. Ngoaïi tröø thieân tai khoâng theå giöõ ñöôïc thì ñaønh chòu, coøn thì chuùng ta phaûi deø daët phoøng hoä ñoái vôùi nöôùc vaø löûa. Giöõ laøm sao ñöøng bò löûa chaùy hoaëc nöôùc cuoán troâi. Ñoù laø naïn thöù hai, thöù ba.

Thöù tö laø giöõ ñöøng cho con caùi laøm tieâu tan söï nghieäp cuûa mình. Ñieàu naøy khoù laém, bôûi gia ñình naøo cuõng coù nhöõng ñöùa con ngoã nghòch, khoâng xì ke ma tuùy thì cuõng côø baïc röôïu cheø… noù phaù hoaïi taøi saûn cuûa mình tan hoang. Nhieàu baäc cha meï khoå sôû voâ cuøng môùi gaày döïng ñöôïc chuùt ít taøi saûn trong gia ñình. Nhö vöøa saém ñöôïc chieác xe cuùp khoâng daùm ñi ñaâu, vaäy maø maáy ñöùa con laáy xe ñi chöøng moät tuaàn leã roài maát tieâu luoân, khoâng bieát theá chaáp hay baùn quaùch roài, laïi coøn veà nhaø laøm khoå cha meï nöõa chöù. Baây giôø Phaät töû muoán giöõ cuoäc soáng gia ñình eâm aám phaûi kheùo giaùo duïc con caùi ngay töø nhoû. Bieát thöông yeâu, lo laéng, daïy baûo cho chuùng theo con ñöôøng toát, coù theá sau naøy lôùn leân chuùng môùi khoâng phaù hoaïi taøi saûn, laøm khoå cha meï.

Trong ñaïo Phaät, ñieàu quan troïng Phaät daïy laø chuùng ta phaûi töï noã löïc khaéc phuïc, gaïn loïc baûn thaân mình, chính taâm, chính yù ñeå ngoân ngöõ vaø haønh ñoäng khoâng phaïm sai laàm. Nhö vaäy môùi baûo ñaûm ñöôïc haïnh phuùc gia ñình. Haøng xuaát gia tu haønh nhaém thaúng vaøo moät vieäc naøy neân môùi vaøo thieàn vieän, kheùp mình trong khuoân khoå, ñeå lo gaïn loïc thaân taâm. Theá neân Phaät cheá Tam quy Nguõ giôùi laø ñeå taïo ñieàu kieän cho quí Phaät töû tu taäp, reøn luyeän nhaân caùch con ngöôøi xöùng ñaùng. Quí vò giöõ gìn caám giôùi laø böôùc leân nhöõng naác thang ñeå thaønh töïu nhaân caùch cuûa mình, giöõ ñuùng tinh thaàn, phong ñoä cuûa moät ngöôøi Phaät töû taïi gia.

Muoán thaønh Phaät, Boà-taùt, tröôùc nhaát chuùng ta phaûi hoaøn thaønh nhaân caùch con ngöôøi. Cho neân ñieàu caàn thieát cho Phaät töû taïi gia laø nhaân caùch. Quí vò phaûi kheùo leùo baûo hoä nhaân caùch cuûa mình baèng caùch thöïc haønh naêm giôùi cuûa Phaät daïy. Ví duï moät ngöôøi thaày giaùo maø khoâng coù phong thaùi cuûa moät thaày giaùo thì laøm sao coù theå höôùng daãn hoïc troø vaø daïy doã con caùi neân ngöôøi. Nhö quí vò ñeán ñaây nghe phaùp, neáu thaáy chuùng toâi khoâng ra gì thì duø chuùng toâi coù noùi hay tôùi trôøi möa hoa, ñaù gaät ñaàu, quí vò cuõng khoâng tin, coù phaûi khoâng ? Do thaáy Taêng Ni laø nhöõng vò tu haønh chaân chaùnh, daùm boû taát caû moïi thuù vui trong cuoäc ñôøi, giöõ taâm hoàn trong saïch toát ñeïp, quí vò môùi vöõng nieàm tin nghe theo söï höôùng daãn aáy.

Thöù naêm laø giöõ taøi saûn khoâng bò nhaø nöôùc tòch thu. Muoán theá, Phaät töû laøm aên phaûi chaân chaùnh. Trong Baùt chaùnh ñaïo coù Chaùnh maïng nghóa laø duøng ngheà nghieäp toát ñeå nuoâi maïng soáng. Chuùng ta thaáy ngaøy nay nhieàu ngöôøi ñaõ vì loøng tham maø ñi vaøo toäi loãi, cuoái cuøng taøi saûn bò tòch bieân, vôï con khoán ñoán maø baûn thaân chòu caûnh tuø ñaøy khoå sôû, coù khi maát maïng nöõa. Ñoù cuõng do loøng tham khoâng ñaùy maø ra. Cho neân Phaät daïy muoán giöõ haïnh phuùc gia ñình phaûi traùnh naïn vua quan tòch thu taøi saûn, töùc laø ñöøng tham laïm chieám ñoaït taøi saûn cuûa ngöôøi, hoaëc laøm caùc vieäc phi phaùp ñeán noãi phaûi chòu tuø toäi.

Yeáu toá thöù hai cuûa phoøng hoä laø giöõ gìn caùc caên cuûa mình, töùc phoøng hoä maét tai muõi löôõi thaân cho ñöôïc trang nghieâm thanh tònh. Phoøng hoä taøi saûn gaây döïng ñöôïc, phoøng hoä tình giao höõu baïn beø laùng gieàng, phoøng hoä taâm yù caùc caên trong saïch, ngöôøi ñoù chaéc chaén seõ thaønh coâng, seõ taïo ñöôïc haïnh phuùc ñaày ñuû yù vò trong ñôøi soáng cuûa ngöôøi Phaät töû taïi gia. Ñieàu naøy toâi tin quí Phaät töû coù theå laøm ñöôïc, bôûi vì noù cuõng raát bình thöôøng, khoâng phaûi vöôït quaù khaû naêng cuûa mình. Chæ caàn chuùng ta bôùt tham, bôùt saân, bôùt si laø coù theå thöïc haønh deã daøng.

ÔÛ ñaây chuùng toâi khoâng baûo quí vò phaûi ñeán chuøa, phaûi laïy Phaät, aên chay… maø ñi thaúng vaøo nhaân caùch, vieäc laøm cuûa Phaät töû trong ñôøi soáng haèng ngaøy. Thaønh ra ñieàu kieän thöù hai ñeå gaày döïng haïnh phuùc gia ñình, quí vò coá gaéng suy nghieäm kyõ seõ thaáy raát caàn thieát cho baûn thaân vaø gia ñình, giuùp Phaät töû cuøng nhau thaêng hoa trong ñôøi soáng vaät chaát cuõng nhö tinh thaàn.

Ñieàu thöù ba Phaät daïy: “Haõy gaàn guõi vôùi baïn laønh, gaàn guõi vôùi ñieàu thieän”. Ñieàu naøy nghe bình thöôøng, nhöng cuõng khoù thöïc haønh cho ñöôïc troïn veïn. Nhieàu khi trong vieäc laøm aên giao teá, neáu khoâng kheùo mình seõ bò lôïi duïng, hoaëc bò theá löïc khoâng toát caâu daét roài maéc möùu trong ñoù khoâng ra ñöôïc. Töø ñoù veà sau mình maát heát töï chuû, hoaøn toaøn leä thuoäc vaøo baïn xaáu. Ñieàu naøy Phaät töû phaûi vaän duïng ñeán söï saùng suoát trong giao thieäp, trong quan heä tình laøng nghóa xoùm hoaëc ngay trong gia ñình baø con ruoät thòt cuõng vaäy, phaûi coù maét saùng môùi ñöôïc. Neáu khoâng phaûi laø vieäc toát, khoâng phaûi laø ngöôøi toát, thì chuùng ta traùnh lieân heä. Bôûi vì lieân heä nhö vaäy seõ laøm cho ta trôû thaønh ngöôøi xaáu.

Con ngöôøi coù beänh yeáu ñuoái, Phaät noùi chuùng sanh sôû dó bò khoå ñau laø vì yeáu ñuoái, gaây taïo nhöõng nghieäp nhaân khoâng toát do khoâng laøm chuû ñöôïc, töø ñoù phaûi bò haäu quaû khoå ñau. Baây giôø muoán ñöøng yeáu ñuoái, phaûi laøm sao? Phaûi bình tónh, saùng suoát, ñeå ñöøng bò lung lay bôûi baát cöù moät tö töôûng hay theá löïc naøo beân ngoaøi. Coù nhieàu vò hoïc raát gioûi, gia ñình ñuû ñieàu kieän nhöng khi hoøa nhaäp vaøo xaõ hoäi, vaøo toå chöùc thì khoâng töï chuû ñöôïc. Bôûi khoâng töï chuû neân bò baïn beø hay caùc theá löïc khaùc laøm chao ñaûo ñieâu ñöùng, khoâng thaønh coâng gì trong söï nghieäp caû. Nhö vaäy laø maát haïnh phuùc roài.

ÔÛ ñaây Phaät daïy ngöôøi Phaät töû taïi gia phaûi taïo ñieàu kieän nhö theá naøo ñeå giöõ ñöôïc haïnh phuùc gia ñình cuûa mình. Bôûi coù haïnh phuùc gia ñình roài môùi gaày döïng ñöôïc nhöõng thöù khaùc. Ví duï nhö caùc vò muoán tu, thì tröôùc nhaát ngay trong gia ñình phaûi toå chöùc toát ñeïp, moïi ngöôøi ñeàu taùn thaønh caùch saép xeáp, vieäc laøm cuûa mình thì môùi tu ñöôïc. Chöù neáu coøn laêng nhaêng, lem nhem, chaïy ngöôïc chaïy xuoâi thì chaéc raèng vieäc tu khoâng thöïc hieän ñöôïc. Cho neân phaûi ñaët haïnh phuùc gia ñình leân treân, töø ñoù ta môùi coù theå thöïc hieän caùc vieäc laøm khaùc, ñoàng thôøi chuyeån hoùa moïi ngöôøi trong gia ñình cuøng ñi theo ñöôøng höôùng cuûa mình.

Cho neân sinh hoaït cuûa chuùng ta trong ñôøi soáng haèng ngaøy raát quan troïng, noù theå hieän noäi taâm, tö caùch cuûa ngöôøi gia chuû, coù traùch nhieäm trong gia ñình saùng suoát hay khoâng saùng suoát. Ngöôøi chuû trong gia ñình saùng suoát môùi gaày döïng ñöôïc choã ñöùng, haïnh phuùc cho gia ñình. Moãi moät ñôn vò Phaät töû taïi gia gaày döïng ñöôïc gia ñình toát ñeïp, ñoù laø neàn taûng vöõng chaéc cuûa söï haïnh phuùc ñaïo ñöùc. Neáu nhìn vaøo toå chöùc gia ñình cuûa quí vò, duø ñi chuøa cuùng kieán laøm phöôùc nhöng noäi tình khoâng toát, ngöôøi ta seõ ñaùnh giaù khoâng hay veà toân giaùo maø vò aáy ñang tin suøng, quy höôùng.

Nhieàu vò quan nieäm suoâng laø laøm gì cöù laøm, mieãn tôùi raèm thaùng gieâng hoaëc raèm thaùng baûy ñi chuøa aên chay laø ñöôïc. Thöa, khoâng phaûi nhö vaäy ñaâu. AÊn chay, cuùng kieán cuõng toát nhöng baûn thaân khoâng loïc löøa nhöõng ñieåm dôû xaáu, khoâng gaày döïng gia ñình toát ñeïp thì vieäc ñi chuøa aên chay trôû thaønh voâ nghóa hay chæ mang tính caùch giaûi trí cho vui vaäy thoâi, hoaøn toaøn khoâng coù lôïi ích gì caû. Khi gia ñình coù haïnh phuùc roài, baïn beø ruû ñi chuøa duø mình chöa ñi ñöôïc, nhöng ôû nhaø quí vò nghó, noùi, laøm ñeàu toát heát thì cuõng baèng ñi chuøa. Neáu Phaät töû khoâng gaày döïng ñöôïc gia ñình toát ñeïp thì xaõ hoäi cuõng nhö caùc toân giaùo baïn seõ ñaùnh giaù neàn tín ngöôõng cuûa ñaïo Phaät khoâng toát. Ñieàu naøy chaúng nhöõng coù haïi cho baûn thaân maø coøn laøm phöông haïi ñeán ñaïo giaùo nöõa.

Phaät daïy ngöôøi Phaät töû taïi gia, muoán baûo ñaûm ñöôïc haïnh phuùc gia ñình phaûi luoân gaàn guõi caùi thieän. Laøm vieäc thieän, nghó ñieàu thieän, noùi lôøi thieän, giao haûo thieän… coù theá chuùng ta môùi laø ngöôøi Phaät töû xöùng ñaùng.

Phaät daïy theâm moät ñieåm nöõa khoâng theå thieáu trong gia ñình, laø phaûi coù ñôøi soáng thaêng baèng ñieàu hoøa. Thaêng baèng ñieàu hoøa veà phöông dieän toå chöùc kinh teá gia ñình. Ñaàu thu ñaàu chi phaûi thích hôïp töông öùng vôùi nhau. Neáu nguoàn thu nhaäp lôùn thì phaàn chi duïng lôùn laø coù theå chaáp nhaän. Traùi laïi, neáu nguoàn thu thaäp coøn khoù khaên, maø chi duïng khoâng kheùo thì gia ñình seõ bò luõng ñoaïn kinh teá, vôï choàng gaây goå, maát haïnh phuùc. Hoaëc nguoàn thu nhaäp raát lôùn maø ñoùng haún cöûa chi duïng hoaëc chi nhoû gioït thì con caùi seõ böïc boäi vì söï mình keo kieát ñoù, roài coù nhöõng thaùi ñoä baát kính v.v… cuõng laøm gia ñình maát haïnh phuùc. Ñöùc Phaät daïy thaät quaù tæ mæ.

Ñieàu naøy neáu ñem aùp duïng vaøo laõnh vöïc tu haønh cuõng raát hay. Ngöôøi tu haønh cuõng phaûi ñieàu hoøa thaân taâm. Ñieàu hoøa thaân taâm laø, ví duï nhö söùc cuûa mình uoáng moät ly nöôùc nhoû thoâi, maø ta daïi doät uoáng moät ly nöôùc lôùn thì phaùt aùch daãn tôùi thaân beänh. Thaân beänh thì taâm deã phieàn naõo, ñoù laø ta laøm maát haïnh phuùc cho baûn thaân roài. Cho neân ñoái vôùi haøng xuaát gia, ñöùc Phaät daïy ngöôøi tu aên vöøa phaûi, nguû vöøa phaûi, maëc vöøa phaûi ñeå giöõ thaân taâm ñöôïc ñieàu hoøa. Ví duï nhö chuùng toâi tu thieàn, ban ngaøy lao taùc thì tröa duøng côm, buoåi toái ngoài thieàn neân chieàu chæ duøng chaùo thoâi. Bôûi neáu chieàu aên quaù no seõ khieán cho vieäc toïa thieàn khoù khaên, deã buoàn nguû. Vì vaäy duøng chaùo nheï nhaøng deã tieâu, vieäc tu taäp môùi ñöôïc thuaän lôïi.

Chuùng ta ñaõ bieát thaân voâ thöôøng, caûnh voâ thöôøng, maïng soáng naøy moät hôi thôû ra khoâng hít vaøo laø ñaõ qua ñôøi khaùc, thaân naøy khoâng duøng ñöôïc nöõa. Neáu ta cöù ñeå ngaøy qua ngaøy lo aên, lo nguû, roài chaïy theo nhöõng chuyeän beân ngoaøi thì thaät laø uoång bieát bao nhieâu. Duø quí vò laø ñaïi löïc só, naëng caû traêm kyù thì voâ thöôøng cuõng chaúng sôï ñaâu. Ñeán moät luùc naøo ñoù giaø nua söùc khoûe caïn kieät, cuõng baïi hoaïi thoâi. Bieát vaäy neáu chuùng ta khoâng lo chuaån bò cho ngaøy ra ñi, cöù maëc tình meâ aên meâ nguû, khoâng bieát ñieàu hoøa, ñoù laø töï mình ñaåy mình vaøo con ñöôøng hoaïi dieät sôùm hôn. Baûn thaân khoâng giöõ ñöôïc thì haïnh phuùc gia ñình laøm sao giöõ ñöôïc. Theá neân Phaät daïy muoán giöõ ñöôïc haïnh phuùc gia ñình caàn phaûi soáng ñieàu hoøa thaêng baèng.

Neáu trong phaàn cô baûn naøy, moãi Phaät töû thöïc hieän ñöôïc, chaéc chaén khi böôùc vaøo laõnh vöïc chuyeân moân quí vò seõ thaønh töïu. Coøn baây giôø, ta chöa saép ñaët oån ñònh phaàn gia ñình, thì vieäc tu taäp ñeå tieán tôùi trí tueä giaùc ngoä giaûi thoaùt seõ khoù khaên voâ cuøng, khoâng kheùo ta seõ boû cuoäc thì raát uoång cho cuoäc ñôøi tu cuûa mình. Hieän taïi muoán cho ñôøi soáng haèng ngaøy toát ñeïp, tröôùc tieân chuùng ta phaûi xaây döïng yù thöùc, taâm tö laéng dòu, ñöøng ñeå loaïn töôûng keùo loâi quaù nhieàu. Soi laïi mình qua nhöõng hieåu bieát cuûa caùc giaùc quan laø con ñöôøng thaúng taét nhaát ñeå coù ñöôïc haïnh phuùc chaân chaùnh.

Ngöôøi bieát caùch soi laïi mình laø ngöôøi bieát caùch tu haønh. Ví duï nhö nghe ñieàu gì baát nhö yù ta muoán la leân, thì lieàn soi laïi xem taïi sao mình la? Taïi ngöôøi kia laøm ta noùng giaän hay taïi hoï chaïm tôùi töï ngaõ cuûa mình, ngay khi hoûi laø ta ñaõ coù caâu traû lôøi. Ñoù laø caùch quaùn chieáu raát höõu hieäu trong nhaø Phaät. Vì vaäy ta thöôøng xuyeân, kòp thôøi soi laïi chính minh ñeå loïc löøa nhöõng khuyeát ñieåm, nhöõng gì dôû thì boû ñi, ñöøng ñeå noù laøm oàn trong taâm. Töøng böôùc töøng böôùc nhö theá, ta seõ ñaït ñöôïc haïnh phuùc cho chính mình vaø gaày döïng ñöôïc haïnh phuùc cho gia ñình.

Ngöôøi Phaät töû kheùo leùo vaãn tuøy thuaän gia ñình, nhöng giöõ ñöôïc sinh hoaït tu taäp cuûa mình moät caùch haøi hoøa. Vôùi moät thaùi ñoä côûi môû, vui veû, thích hôïp chaéc chaén quí vò seõ thuyeát phuïc ñöôïc gia ñình. Tröôùc nhaát laø nhöõng ngöôøi con lôùn thaáy cha meï caøng ñi chuøa caøng haøi hoøa, côûi môû tha thöù cho con caùi. Do ñoù noù phaùt tín taâm, ñoù laø böôùc ñaàu quí vò ñaõ gaày döïng ñöôïc haïnh phuùc gia ñình. Anh chò trong nhaø ñaõ vui veû theo chí höôùng tu haønh cuûa cha meï, thì caùc em uùt cuõng quy thuaän theo. Theá laø chuùng ta coù caû moät quyeán thuoäc cuøng nhau tu taäp hoøa muïc haïnh phuùc. Gia ñình toát thì aûnh höôûng ñeán xoùm laøng, xaõ hoäi cuõng toát theo. Roõ raøng töø toát ñeïp caù nhaân phaùt huy daàn thaønh söï toát ñeïp cho taäp theå. Chuùng ta thaáy lôïi ích thieát thöïc cuûa ñaïo Phaät laø ôû choã ñoù.

Ñaïo Phaät laáy trí tueä laøm ñaàu, cho neân trong baát cöù laõnh vöïc naøo chuùng ta cuõng caàn phaûi xeùt neùt kyõ tröôùc khi haønh ñoäng. Phaät töû duø ñöôïc söï höôùng daãn cuûa Taêng Ni, nhöng neân nhôù ñuùng theo tinh thaàn Phaät daïy, tröôùc khi thöïc hieän ñieàu gì phaûi ñaët laïi vaán ñeà. Ví duï taïi sao Phaät töû phaûi quy y Tam baûo, phaûi giöõ naêm giôùi? Bao giôø quí vò thaáy nhöõng vieäc laøm ñoù thaät söï thích hôïp, boå ích, toát ñeïp cho mình thì haõy laøm. Neáu coøn nhöõng maéc möùu khoù khaên chöa hieåu chöa chaáp nhaän thì khoâng neân laøm. Nhôø quaùn saùt nhö theá chuùng ta seõ giaûm bôùt nhöõng va vaáp ñaùng tieác do nhöõng ngöôøi lôïi duïng ñaïo giaùo gaây neân. Quí vò phaûi nhôù ñöøng ñeå maát thì giôø vaøo nhöõng vieäc khoâng caàn thieát.

Cho neân moïi vieäc khoâng chaùnh ñaùng, chöa thích hôïp chuùng ta haõy maïnh meõ gaït boû. Nhö vaäy töï baûn thaân moãi vò coù haïnh phuùc, gia ñình haïnh phuùc, xaõ hoäi haïnh phuùc. Vaø nhö theá toân giaùo cuõng giöõ ñöôïc chaân giaù trò cuûa mình. Thaät ra nhôø giaùo lyù Phaät daïy maø theá gian ñöôïc chuyeån hoùa, con ngöôøi thaêng hoa. Ñoù laø ñieàu Phaät töû chuùng ta phaûi yù thöùc ñeå thöïc hieän ñuùng ñaén vaø coù hieäu quaû.

Ngöôøi Phaät töû muoán coù haïnh phuùc coøn phaûi taäp buoâng boû. Haõy coá gaéng buoâng boû nhöõng gì khoâng thích hôïp, khoâng caàn thieát trong ñôøi soáng cuûa mình. Laøm ñöôïc ñieàu naøy quí vò seõ coù haïnh phuùc troïn veïn trong gia ñình. Ngay trong ñôøi soáng hieän taïi ñaây quí vò coù haïnh phuùc vaø tôùi luùc saép laâm chung quí vò cuõng ñaït ñöôïc nhieàu lôïi ích. Nhöng buoâng boû baèng caùch naøo?

Theo tinh thaàn Phaät daïy moïi thöù treân theá gian chæ coù giaù trò taïm thôøi, taát caû ñeàu töông ñoái, khoâng coù gì tröôøng cöûu. Cho neân thaáy vieäc gì chính ñaùng chuùng ta laøm, nhöng thaønh baïi ñöôïc maát khoâng quan troïng. Nhôø theá luùc naøo ta cuõng tha thöù nhöõng sai laàm cuûa ngöôøi vaø saün saøng buoâng boû moïi thöù khi khoâng caàn. Coøn nhöõng gì khoâng chính ñaùng, cuûa phi phaùp thì nhaát ñònh khoâng laøm. Nhö vaäy ñôøi soáng ta an laønh, khoâng phaûi lo toan sôï haõi gì caû.

Toâi nhôù caâu chuyeän theá naøy. Ngaøy xöa coù hai ngöôøi baïn raát thaân, cuøng hoïc moät chieáu, cuøng thuï huaán moät thaày, cuøng ñi thi moät löôït. Kyø ñoù hoï phaûi ñeán Tröôøng An ñeå döï thi, treân ñöôøng hai ngöôøi gheù qua moät ngoâi chuøa vieáng caûnh. Ñaèng sau chuøa caây coå thuï ngaõ boùng xuoáng doøng soâng, beân caïnh laø nhöõng hoøn daõ sôn raát ñeïp. Baáy giôø hai vò ñònh ñeán doøng soâng ñeå taém, baát chôït thaáy moät goùi ñoà treo treân caønh caây. Thaáy theá hoï nghó chaéc coù ai ñeán taém röûa boû queân haønh lyù laïi ñaây. Hai anh em baøn vôùi nhau neáu khoâng giöõ gìn giuøm ngöôøi khaùch kia, e raèng keû xaáu seõ laáy maát, toäi nghieäp cho khoå chuû. Vì vaäy moät trong hai ngöôøi leân ñem goùi ñoà xuoáng.

Khi môû ra hoï thaáy raát nhieàu vaøng baïc chaâu baùu. Moät anh noùi: “Vôùi soá vaøng naøy, chaéc raèng ngöôøi chuû lo laéng laém vaø coù leõ hoï ñang coù troïng traùch nhieäm raát lôùn ñoái vôùi gia ñình hoaëc xaõ hoäi, neân chuùng ta caàn giöõ gìn goùi ñoà naøy giuøm hoï”. Nhöng anh kia noùi: “Trôøi cho mình thì mình cöù xaøi. Toâi vôùi anh ñi thi raát caàn tieàn baïc, daïi gì suy nghó laêng nhaêng maát thì giôø. Baây giôø hai ñöùa cuøng nhau chia cuûa naøy ñeå duøng”. Anh kia phaûn ñoái: “Chuùng ta ñaõ töøng ñoïc saùch thaùnh hieàn, laøm nhö vaäy ñaâu coù hôïp. Duø bieát raèng tieàn baïc mình eo heïp, nhöng chuùng ta coù chuaån bò roài. Anh bieát khoâng! Nhieàu khi goùi ñoà naøy laø caû moät söï saûn cuûa ai ñoù, anh nôõ loøng naøo laáy cuûa ngöôøi xaøi heát cho thoûa”.

Bò baïn phaûn ñoái anh kia leùp veá, nhöng trong loøng nhaát ñònh phaûi laáy cho baèng ñöôïc cuûa ñoù môùi thoâi. Trong luùc hai ngöôøi nghó caùch ñeå giöõ goùi ñoà, anh baïn toát ñeà nghò anh kia ñem goùi ñoà ñi Tröôøng An tröôùc, anh seõ ôû laïi chôø khoå chuû ñeán tìm roài daãn ñi sau. Anh kia nghe theá möøng quaù cuoãm goùi ñoà ñi lieàn. Anh baïn toát ôû laïi, toái vaøo chuøa xin Hoøa thöôïng nghæ laïi ñeâm. Hoøa thöôïng nghe trình baøy söï vieäc thaáy anh hieàn laønh neân chaáp nhaän cho nghæ moät ñeâm.

Saùng sôùm anh xuoáng beán soâng sau chuøa, thaáy moät ngöôøi maët maøy hoác haùc, vaát vaû tìm kieám vaät gì, anh ñeán hoûi : “Anh ñang tìm gì?” Ngöôøi kia noùi: “Hoâm qua, treân ñöôøng ñi ñeán Tröôøng An, toâi gheù ñaây nghæ, luùc ñi ñeå queân goùi ñoà. Baây giôø quay laïi tìm nhöng khoâng thaáy, khoå quaù”. Anh baïn toát hoûi: “Goùi ñoà cuûa anh theá naøo, goàm coù nhöõng gì trong ñoù?”. Anh kia tình thaät noùi: “Goùi ñoà aáy laø caû söï saûn cuûa toâi, ñem ñi cöùu cha ñang gaëp naïn ôû Tröôøng An”. Nghe vaäy, anh lieàn baùo tin söï vieäc ñaõ dieãn ra vaø caû hai cuøng xin pheùp Hoøa thöôïng ñi Tröôøng An tìm ngöôøi baïn cuõ ñeå laáy laïi goùi ñoà.

Khi gaëp ñöôïc ngöôøi baïn cuûa mình, anh toát buïng baûo traû goùi ñoà laïi cho chuû cuûa noù. Anh baïn xaáu noùi: “Toâi coù bieát gì ñaâu neø, anh coù ñöa gì cho toâi ñaâu”. Hai anh teù ngöûa, khoâng ngôø taâm löôïng ngöôøi baïn xaáu nhö vaäy. Theá laø ñöôøng ai naáy ñi, hoï khoâng coøn laø baïn cuûa nhau nöõa. Baáy giôø nhìn thaáy hoaøn caûnh thöông taâm cuûa ngöôøi maát ñoà, anh baïn toát noùi: “Anh ñöøng buoàn nöõa, soá tieàn toâi mang theo ñeå thi cöû, toâi seõ daønh heát cho anh ñoàng thôøi toâi seõ lieân heä vôùi nhöõng ngöôøi baïn taïi kinh ñoâ naøy giuùp anh phöông tieän ñeå lo oâng giaø. Ñôïi sau khi thi roài, toâi seõ tìm caùch giuùp anh nhieàu hôn nöõa”. Nghe theá, ngöôøi maát ñoà thaáy an uûi phaàn naøo.

Keát quaû kyø thi, anh baïn toát ñoã traïng nguyeân, ñöôïc nhaø vua gaû coâng chuùa vaø trôû thaønh vò quan thanh lieâm, giuùp ích ñöôïc raát nhieàu ngöôøi, ñem laïi aám no haïnh phuùc cho nhaân daân thôøi ñoù. Sau khi thi ñoã roài, anh lieàn trieäu nhöõng ngöôøi ñaõ giuùp ñôû anh baïn maát cuûa ñeán ban thöôûng. Sau naøy anh trôû thaønh ngöôøi Phaät töû tu haønh ñuùng chaùnh phaùp, gaày döïng haïnh phuùc gia ñình cho mình vaø moïi ngöôøi.

Qua caâu chuyeän, chuùng ta thaáy ngöôøi phaùt taâm laøm nhöõng vieäc toát luoân gaët haùi nhöõng keát quaû toát, tröø khi bò quaû xaáu trong quaù khöù aûnh höôûng thì keát quaû coù thay ñoåi chuùt ñænh. Coøn thì laøm vieäc toát chaéc chaén seõ coù quaû toát. Chuùng toâi hy voïng qua nhöõng ñieàu cô baûn nhö vaäy, quí Phaät töû coá gaéng gaày döïng ñöôïc haïnh phuùc cho mình. Ngöôøi Phaät töû ñi chuøa caàu an vui giaûi thoaùt thì tröôùc nhaát phaûi coù haïnh phuùc. Töø haïnh phuùc trong gia ñình mình toûa roäng ra ñeán haïnh phuùc cho xoùm laøng, xaõ hoäi. Ñoù laø thaønh coâng cuûa quí vò maø cuõng laø lôïi ích thieát thöïc cuûa ñaïo Phaät.

Ñeå keát thuùc, chuùng ta cuøng ñoïc laïi nhöõng lôøi nguyeän naøy ñeå laáy ñoù laøm phöông chaâm tieán tu:

- Nguyeän thöù nhaát xin cho con khoâng saân, khoâng phieàn, khoâng aùc yù vôùi ngöôøi khaùc.

- Nguyeän thöù hai xin cho con khoâng luyeán aùi rieâng baát cöù ai, taâm hoàn luùc naøo cuõng roãng rang saùng suoát.

- Nguyeän thöù ba xin cho con khoâng heà ham muoán vaät sôû höõu cuûa ngöôøi khaùc.

- Nguyeän thöù tö xin cho con ñuû taâm xaû, phaùt yù cuùng döôøng vaø khoâng coù beänh hoaïn.

Qua boán lôøi nguyeän naøy, chuùng toâi mong raèng caùc Phaät töû vui veû phaán ñaáu ñöôïc vôùi moïi khoù khaên, luùc naøo cuõng ñuû duyeân tu taäp, laøm nhöõng vieäc toát ñeå moãi ngöôøi ñeàu coù nguoàn haïnh phuùc an laïc thöïc söï.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM