ÑUOÁC THIEÀN

THÍCH NHAÄT QUANG

HAÏNH PHUÙC CUÛA NGÖÔØI CÖ SÓ TRONG ÑAÏO PHAÄT

Ñeà taøi chuùng toâi noùi chuyeän hoâm nay laø Haïnh phuùc trong ñaïo Phaät. Bôûi vì taát caû Phaät töû töø khi baét ñaàu ñi chuøa, hoïc hoûi ñaïo lyù vôùi yù höôùng tu haønh ñeàu muoán ñöôïc thöïc söï an oån haïnh phuùc. Do ñoù chuùng ta haõy cuøng nhau tìm hieåu xem haïnh phuùc trong ñaïo Phaät nhö theá naøo, coù theå naém baét ñöôïc hay khoâng vaø laøm sao ñeå coù nguoàn haïnh phuùc aáy.

ÔÛ ñaây, ñöùc Phaät neâu leân möôøi ñieàu kieän ñeå chuùng ta thöïc hieän haïnh phuùc aáy:

Ñieàu thöù nhaát, Phaät daïy “Muoán coù haïnh phuùc thì taát caû caùc con haõy traùnh xa nhöõng ngöôøi khoâng toát vaø gaàn nhöõng ngöôøi toát, ñoàng thôøi phaûi bieát toân troïng nhau”. Bôûi mình coøn yeáu, neáu gaàn guõi nhöõng ngöôøi khoâng toát, chaéc chaén ta seõ bò aûnh höôûng khoâng toát. Vì vaäy Phaät daïy phaûi nöông baïn laønh, nhöõng thieän höõu tri thöùc cuøng chung moät con ñöôøng ñaïo ñöùc, cuøng chung moät lyù töôûng vôùi chuùng ta. Ñoái vôùi ngöôøi khoâng ñoàng quan ñieåm, chöa theå thoâng caûm, chöa theå nöông töïa, chuùng ta khoâng neân gaàn guõi.

Vôùi nhöõng ñoái töôïng coù quan ñieåm cöïc ñoan ta laïi caøng phaûi deø daët traùnh xa. Bôûi vì chính nhöõng quan ñieåm cöïc ñoan naøy seõ ñaåy ta ñi vaøo toäi loãi luùc naøo khoâng hay. Trong moät gia ñình maø coù ngöôøi quan ñieåm ñoäc ñoaùn thì gia ñình ñoù deã sanh soùng gioù, maát haïnh phuùc daøi daøi. Thaønh thöû trong cuoäc soáng bình thöôøng ta chæ neân giao haûo nhöõng baïn höõu saùng suoát, bieát laéng nghe, bieát hoïc hoûi nhöõng kinh nghieäm quyù cuûa ngöôøi khaùc, ñoàng thôøi hoï saün saøng caûi thieän loãi mình vaø söûa loãi cho baïn, ngöôøi nhö vaäy chuùng ta coù theå gaàn guõi töông giao ñöôïc.

Chuyeän keå ngaøy xöa coù moät teân cöôùp ñoäc ñoaùn, haén duøng moät caùi giöôøng ñeå quyeát ñònh vaän meänh cuûa ñoái phöông. Ngöôøi naøo bò haén baét ñeàu ñöôïc caêng treân caùi giöôøng aáy, neáu thöôùc taác ñöông söï baèng caùi giöôøng thì haén baét giöõ laïi laøm thoå phæ treân nuùi vôùi boïn haén, ai daøi thì bò chaët bôùt, ai ngaén thì bò keùo ra cho vöøa vôùi caùi giöôøng kia thì thoâi.

Ta nghe caâu chuyeän treân vaø caûm thaáy gheâ sôï vì söï taøn nhaãn cuûa teân cöôùp, nhöng khoâng ngôø ñoâi khi mình laïi laø haén. Bôûi nghieäm kyõ laïi chuùng ta cuõng theá, ai vöøa yù thì mình muoán thuoäc veà mình theo phe mình, ai khoâng vöøa yù, xaáu cuõng bò ta cheâ maø toát cuõng bò ta keû vaïch loãi laàm. Hoùa ra mình cuõng nhaãn taâm ñaâu thua gì teân cöôùp ñoäc ñoaùn kia. Trong cuoäc soáng töông ñoái naøy, ta haõy bôùt ñi nhöõng gì quaù thöøa, coá gaéng hoïc hoûi theâm nhöõng gì coøn thieáu, ñöøng coá chaáp vaøo quan nieäm, söï hieåu bieát cuûa mình maø phaûi dung hoøa, taïo moät theá oån ñònh cho chính mình. Moät khi ta ñaõ an oån roài, trong caùc moái töông giao mình seõ deã dung hoøa, deã taïo ñieàu kieän an oån cho ngöôøi khaùc.

Chuùng ta chöa ñuû löïc maø gaàn guõi baïn xaáu, nhaát ñònh ta seõ xaáu theo. Töø ñoù cuoäc soáng chuùng ta seõ ñoåi sang moät böôùc ngoaët khaùc, khoù löôøng ñöôïc ñieàu gì seõ xaûy ra veà sau. Vì vaäy Phaät daïy phaûi traùnh xa baïn xaáu. Tröø caùc vò Boà-taùt, nhöõng baäc ñaïo löïc vöõng maïnh môùi gaàn guõi keû xaáu ñeå giaùo hoùa hoï, vì caùc Ngaøi ñuû söùc töï chuû, coù theå chuyeån hoùa ngöôøi khaùc maø khoâng bò baát cöù theá löïc naøo lay chuyeån noåi, môùi daùm laøm vieäc naøy.

Ñieàu ñaàu tieân Phaät höôùng daãn gaày döïng haïnh phuùc, xem ra chuùng ta coù theå thöïc hieän ñöôïc vì noù khoâng quaù khoù. Chæ caàn saùng suoát tænh taùo choïn löïa moät chuùt, ta coù theå thöïc hieän ñöôïc. Taïi sao Phaät daïy nhö vaäy? Vì chính aûnh höôûng cuûa baïn beø ñoùng moät vai troø quan troïng trong cuoäc soáng chuùng ta. Muoán taïo cho mình nieàm an vui, cuoäc soáng yeân oån haïnh phuùc, chuùng ta phaûi löïa choïn con ñöôøng toát ñeå ñi, ñoàng thôøi nhöõng ngöôøi baïn ñoàng haønh cuõng phaûi laø ngöôøi toát, ñoàng chí höôùng vôùi mình môùi coù theå hoã trôï nhau treân con ñöôøng tu ñaïo.

Ñieàu thöù hai, Phaät daïy phaûi giöõ taâm chaân thaät, ngay thaúng ñoàng thôøi bieát löïa nôi truù xöù thích hôïp ñeå tu haønh. Ñaïo Phaät laø ñaïo chaân thaät, ngöôøi chaân thaät môùi ñaït ñöôïc ñaïo lyù, maát ñi chaân thaät laø ñi ngöôïc laïi vôùi ñaïo lyù. Veà phaàn nôi aên choán ôû, ngöôøi tu chuùng ta cuõng caàn choïn löïa nhöõng nôi toát, laùnh xa choã taïo nghieäp aùc. Vì   gaàn nhöõng nôi aáy seõ aûnh höôûng xaáu ñeán vieäc tu haønh cuûa mình. Nhö quí Phaät töû muoán choïn choã toát caàn löu yù ñeán maët thuaän lôïi cho con caùi trong vieäc hoïc haønh, vui chôi. Caån thaän nhöõng taùc ñoäng gaây tai haïi cho treû, löu taâm giaùo duïc veà maët ñaïo ñöùc cho chuùng.

Ngaøy xöa Phaät daïy caùc thaày Tyø-kheo: “Naøy caùc Tyø-kheo! Caùc oâng chôù ôû nôi gaàn guõi thaønh thò, cuõng ñöøng ôû nhöõng nôi quaù xa xoâi, heûo laùnh hoaëc nôi coù aùch naïn, cöôùp boùc, nöôùc löûa…” Taïi sao Phaät daïy nhö vaäy? Vì neáu mình gaàn guõi nhöõng nôi nhö vaäy, chö Taêng seõ maát ñi söï an oån. Bieát raèng haïnh phuùc chuû yeáu ôû trong loøng mình, nhöng neáu ôû nôi taâm deã nhieãm oâ hoaëc nôi luùc naøo cuõng nôm nôùp lo sôï nöôùc luït ngaäp, löûa ñoát, giaëc cöôùp quaáy nhieãu thì laøm sao yeân oån tu ñöôïc.

Vì theá ñieàu thöù hai Phaät daïy chuùng ta phaûi chaân thaät, bieát saép xeáp choïn löïa cho mình ñieàu kieän aên ôû ñaûm baûo an oån cho söï tu haønh thì ta seõ ñöôïc haïnh phuùc. Qua ñieàu naøy, chuùng ta thaáy ñaïo Phaät khoâng chuû tröông ngöôøi Phaät töû choái boû traùch nhieäm vôùi gia ñình, xaõ hoäi, ñaát nöôùc. Ngöôøi con Phaät vöøa tu vöøa thöïc hieän toát ñeïp nghóa vuï cuûa mình ñoái vôùi xaõ hoäi, Toå quoác, cuï theå qua ñöôøng höôùng giaùo duïc ngöôøi Phaät töû taïi gia giöõ naêm giôùi, ñem laïi cho baûn thaân mình vaø moïi ngöôøi chung quanh nguoàn an laïc, haïnh phuùc. 

Vì vaäy coù theå keát luaän ñaïo Phaät laø ñaïo töø bi moät caùch bình ñaúng tuyeät ñoái, khoâng rieâng ai maø ñoái vôùi taát caû moïi loaøi, ñöùc Phaät ñeàu muoán chuùng sanh thaät söï ñöôïc an oån, giaûi thoaùt. Ñoù laø töø taâm voâ ñieàu kieän cuûa ñöùc Phaät.

Ñieàu thöù ba Phaät daïy ngöôøi con Phaät phaûi coù söï hieåu, kheùo leùo aùp duïng nhöõng hieåu bieát ñoù vaøo ñôøi soáng, noùi lôøi hoøa aùi thöông kính nhau. Trong lôøi daïy naøy, thöù nhaát Phaät baûo ta phaûi coù söï hieåâu bieát, kheùo leùo aùp duïng söï hieåu bieát ñoù trong cuoäc soáng. Neáu coù hieåu bieát maø khoâng kheùo aùp duïng ñeå taïo söï yeân oån cho mình vaø giuùp baïn höõu ñöôïc lôïi laïc thì söï hieåu bieát ñoù khoâng coù giaù trò.

Phaät coøn nhaéc nhôû chuùng ta giöõ lôøi noùi hoøa aùi, kính treân nhöôøng döôùi. Ta noùi nhöõng gì taïo ñöôïc nieàm vui cho mình cho ngöôøi, ñöøng noùi lôøi laøm cho ngöôøi ta böïc töùc, maát tình ñoaøn keát. Chæ moät lôøi noùi thoâi neáu ta duøng khoâng ñuùng choã, seõ gaây tai haïi khoâng ngôø, laøm maát heát haïnh phuùc gia ñình. Muoán giöõ ngoân ngöõ toát ñeïp chuùng ta phaûi bình tónh, saùng suoát.

Ngöôøi xöa daïy khi muoán noùi moät ñieàu gì phaûi uoán löôõi baûy laàn, nghóa laø muoán baûo chuùng ta phaûi caân nhaéc kyõ tröôùc khi noùi. Khi noùi ñieàu gì mình coøn maäp môø, chöa roõ thì khoan noùi. Trong kinh Phaät daïy caùc ñeä töû cuûa Ngaøi neân giöõ im laëng nhö saám seùt. Toâi  thaáy ít noùi khoûe hôn noùi nhieàu, khoâng hieåu taïi sao ta khoâng choïn caùi vöøa khoûe vöøa toát, laïi choïn caùi vöøa meät vöøa xaáu. Noùi ra ñeå roài coù söï tranh chaáp, kieän tuïng thì noùi laøm gì. Vì vaäy Phaät daïy neân soáng vui veû hoøa aùi, ngoân ngöõ chaân thaät, haøi hoøa ñeå taïo söï an vui haïnh phuùc cho mình cho ngöôøi.

Ñieàu thöù tö, Phaät daïy ngöôøi Phaät töû phaûi giöõ gìn giôùi caám. Nhö Phaät töû taïi gia ñaõ quy y Tam baûo, thoï nguõ giôùi roài phaûi giöõ naêm giôùi. Coù giöõ giôùi, ba nghieäp thaân khaåu yù môùi thanh tònh, coù thanh tònh môùi an vui haïnh phuùc. Cho neân giôùi laø neàn taûng cuûa muoân phaùp laønh.

Chuùng ta thöû nghieäm laïi xem haïnh phuùc laø gì, trong cuoäc ñôøi naøy coù ai naém ñöôïc haïnh phuùc moät caùch troïn veïn khoâng? Thaät ra nghieäm kyõ ta thaáy chöa ai hoaøn toaøn haïnh phuùc. Con ngöôøi luoân luoân bò tö töôûng, ngoân ngöõ, haønh ñoäng cuûa mình quaáy raày, xaâu xeù laøm cho baát oån. Roài beänh hoaïn, hoaøn caûnh beân ngoaøi, bao nhieâu thöù doàn daäp tôùi taáp. Quaû thöïc neáu khoâng coù giôùi luaät laøm raøo giaäu ngaên chaän bôùt nhöõng haønh vi sai traùi, con ngöôøi coøn laøm khoå cho nhau ñeán bao nhieâu nöõa. Vì vaäy Phaät daïy ñaïo lyù ñeå chuùng ta gaày döïng moät cuoäc soáng yeân oån, khoâng coøn phaûi troâi giaït baáp beânh trong noãi lo sôï baát an nöõa.

Ñöùc Phaät thaáy roõ vaán ñeà naøy qua kinh nghieäm soáng traûi nhieàu ñôøi kieáp. Ngaøi töøng laøm chuùng sanh coù ñòa vò coù khoå ñau, neân kinh nghieäm saâu daøy laém. Ngaøi thaáy roõ vôùi cuoäc soáng khoâng töï chuû ngoân ngöõ, haønh ñoäng, yù nghó seõ ñöa ñeán moät noãi baát an lôùn, laøm maát heát haïnh phuùc cuûa con ngöôøi. Vì vaäy ôû ñaây Ngaøi ñinh ninh nhaéc nhôû chuùng ta phaûi töï gaày döïng cuoäc soáng trong giôùi luaät thì môùi coù haïnh phuùc chaân chaùnh.

Ñieàu thöù naêm, Phaät daïy phaûi hieáu ñeã vôùi cha meï, phaûi thöông yeâu chaân thaät ngöôøi trong gia ñình. Laø con ngöôøi, duø tu theo ñaïo naøo nhöng goác luoân luoân laø hieáu ñaïo. Bôûi vì nhöõng aân nghóa cao caû naøy khoâng theå thieáu trong suoát quaù trình ta ñöôïc sinh ra vaø nuoâi lôùn leân. Vì vaäy Phaät daïy ngöôøi muoán taïo ñöôïc haïnh phuùc phaûi hieáu ñaïo, tröôùc nhaát laø giöõ troïn ñaïo hieáu vôùi cha meï. Vì cha meï laø baäc sanh thaønh, nuoâi döôõng bieát bao khoù nhoïc môùi coù ta ngaøy hoâm nay. AÂn cha nghóa meï cao nhö nuùi, saâu nhö bieån, duø caû ñôøi ta doác loøng ñeàn traû cuõng chöa xong, noùi gì laø baát hieáu nghòch töû, toäi aáy nhaát ñònh seõ khoâng traùnh khoûi quaû baùo khoå ñau.

Ngoaøi cha meï, coøn coù anh em, vôï choàng, nhöõng thaân nhaân hoaëc tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp gaày döïng neân cuoäc ñôøi mình; taát caû, ta ñeàu phaûi ghi aân vaø ñeàn aân. Muoán theá, Phaät töû phaûi heát loøng heát daï lo laéng thöông yeâu, chia buøi seû ngoït vôùi ngöôøi thaân cuûa mình. Luoân tìm caùch hoã trôï cho nhau treân con ñöôøng ñaïo ñöùc toát ñeïp, deïp boû nhöõng coá chaáp rieâng tö, saün saøng tha thöù moïi loãi laàm cuûa nhau, cuøng höôùng treân ñöôøng Phaät phaùp. Nhö vaäy chaéc chaéc quí vò seõ giöõ ñöôïc haïnh phuùc.

Ñeán khi vaøo ñaïo, aân Thaày Toå, thieän höõu tri thöùc ñaõ chæ daïy giuùp ñôõ cho mình tu taäp thoaùt khoûi töû sanh, coâng ôn aáy thaät khoâng coù gì saùnh baèng. Cho neân Phaät daïy ngöôøi Phaät töû phaûi can ñaûm nhaän traùch nhieäm tröôùc cuoäc soáng gia ñình, gaày döïng moät ñôn vò toát cho xaõ hoäi. Nhìn vaøo ñaïo Phaät, neáu chæ nhìn vaøo haøng nguõ xuaát gia tu haønh trong choán chuøa chieàn thoâi thì chöa ñuû, maø phaûi nhìn ña dieän. Chuùng ta xeùt xem vôùi neàn giaùo lyù cuûa mình, ñaïo Phaät coù ñoùng goùp gì cho xaõ hoäi khoâng, coù chaân thaät tích cöïc xaây döïng ñaát nöôùc phoàn thònh yeân vui khoâng? Muoán nhìn toång quaùt moïi khía caïnh nhö theá, ta neân tìm hieåu töøng ñôn vò caù nhaân, cuï theå laø töøng Phaät töû moät seõ thaáy roõ ñieàu naøy.

Chuùng toâi noùi theá cuõng coù nghóa laø nhaéc nhôû quí Phaät töû phaûi yù thöùc ñöôïc traùch nhieäm cuûa ngöôøi con Phaät ñoái vôùi gia ñình, xaõ hoäi, Toå quoác vaø caû ñaïo giaùo cuûa mình nöõa. Quí vò toát thì taát caû ñeàu toát, quí vò xaáu seõ gaây aûnh höôûng xaáu ñeán ñaïi theå. Vì vaäy nhöõng ngöôøi bieát tu taäp, bieát hoïc hoûi ñaïo lyù, bieát qui y Tam baûo maø trong gia ñình cöù huïc haëc hoaøi, ngöôøi ta seõ ñaùnh giaù ñaïo lyù Phaät Ñaø khoâng thöïc tieãn, khoâng coù giaù trò. Vì vaäy moãi Phaät töû laø moät thaønh vieân giöõ vöõng Phaät phaùp, taát caû chuùng ta caàn phaûi yù thöùc roõ ñieàu naøy ñeå töï coù cuoäc soáng tu ñaïo cho ñuùng ñaén.

Ñieàu thöù saùu, Phaät daïy ngöôøi Phaät töû phaûi soáng an nhieân, môû roäng tình thöông vôùi taát caû moïi ngöôøi. Khi ta ñaõ coù ñôøi soáng bình thöôøng an oån vui veû, coù thì giôø tu taäp roài thì neân löu taâm nhaéc nhôû nhöõng ngöôøi thaân cuûa mình. Ñoù laø tinh thaàn tích cöïc raát caàn thieát ñeå xaây döïng moái töông giao töông quan giöõa con ngöôøi vôùi nhau. Ñoù cuõng chính laø theå hieän tinh thaàn töø bi trong ñaïo Phaät. Khi haïnh phuùc cuûa mình ñaõ taïm oån, ta khoâng chæ vui vôùi chöøng aáy maø phaûi nghó tôùi bao nhieâu ngöôøi coøn khoå quanh mình. Vì theá Phaät daïy Phaät töû phaûi giuùp ñôõ moïi ngöôøi chung quanh coù ñôøi soáng haïnh phuùc nhö mình.

Ví duï hoâm qua ta thaáy moät gia ñình gaëp khoù khaên, mình lieàn giuùp ít tieàn cho hoï xoay xôû cuoäc soáng. Hoâm sau ta gaëp baïn beø lieàn khuyeán khích anh emï cuøng nhau giuùp ñôõ gia ñình hoaïn naïn kia. Nhö vaäy laø vöøa giuùp keû khoán khoù vöøa gieo duyeân laønh cho baïn mình, caû hai beân ñeàu ñöôïc lôïi laïc. Hoaëc thaáy baïn beâ tha röôïu cheø, ta luoân ôû beân caïnh nhaéc nhôû ñoäng vieân, baèng tình thöông chaân thaät giuùp baïn caûi thieän loãi laàm. Nghó ñeán ngöôøi, thöông ngöôøi, môû roäng loøng ra giuùp ñôõ taát caû, khoâng phaân bieät thaân sô, ñoù chính laø tình thöông baét nguoàn töø tinh thaàn töø bi cuûa ñaïo Phaät.

Ñieàu thöù baûy, Phaät daïy ngöôøi Phaät töû phaûi khieâm toán nhöôøng nhòn, ñoàng thôøi coá gaéng hoïc hoûi ñaïo lyù. Ñaïo lyù gì? Ñaïo lyù laøm ngöôøi toát, tieán theâm nöõa laø tu caùc nghieäp laønh ñeå ñôøi sau thaêng hoa vaøo caùc coõi cao hôn vaø muïc ñích toái haäu laø hoïc hieåu ñaïo lyù giaùc ngoä giaûi thoaùt. Chuùng ta ñaõ laø Phaät töû roài, sau khi quy y coá gaéng tìm hieåu giaùo lyù Phaät daïy, gaàn guõi thaày baïn laønh ñeå taêng tröôûng thieän caên vaø kinh nghieäm tu taäp.

Hieän nay kinh saùch baêng giaûng raát nhieàu, tuøy quí vò thích hôïp vôùi phaùp moân naøo cuõng coù ñuû ñieàu kieän ñeå hoïc hoûi tu taäp. Phaät töû neân löu taâm ñieåm naøy, coá gaéng laøm theá naøo daønh thì giôø nghe giaûng daïy, nghieân cöùu nhöõng tinh ba trong giaùo lyù, öùng duïng vaøo cuoäc soáng, gaày döïng cho mình vaø moïi ngöôøi nguoàn an vui haïnh phuùc trong hieän ñôøi cuõng nhö mai sau. Muoán coù haïnh phuùc chaân chaùnh, chuùng ta phaûi töï saép ñaët cho mình, khoâng theå chôø ngöôøi khaùc ñem tôùi. Bôûi vì hoï ñem tôùi ñöôïc thì cuõng laáy ñi ñöôïc, ta hoaøn toaøn bò ñoäng, nhö vaäy ñaâu theå goïi laø haïnh phuùc nöõa.

Soáng khieâm toán luoân laø böôùc ñaàu cuûa söï thaønh coâng trong moïi laõnh vöïc. Ngöôøi khieâm toán deã chieám ñöôïc caûm tình moïi ngöôøi, do ñoù ai cuõng thöông meán, thích gaàn guõi giuùp ñôõ vaø neáu ta coù khieám khuyeát gì, ngöôøi khaùc cuõng saün saøng tha thöù. Thaønh ra Phaät daïy muoán coù haïnh phuùc chuùng ta phaûi soáng khieâm toán, kính treân nhöôøng döôùi, thöông yeâu ñuøm boïc nhau vaø nhaát laø phaûi hieåu ñaïo lyù. Nhö vaäy môùi gaày döïng ñöôïc neáp soáng gia ñình töông ñoái haïnh phuùc.

Ñieàu thöù taùm, Phaät daïy phaûi nhaãn nhòn. ÔÛ treân laø khieâm nhöôøng, ñeán ñaây laø nhaãn nhòn. Nhaãn nhòn raát caàn thieát trong gia ñình. Ví duï trong nhaø, oâng hôi noùng maø baø khoâng bieát nhòn thì löûa giaän seõ phöøng phöïc thieâu ñoát caû nhaø chaùy ruïi. Söï ñoå vôõ naøo trong gia ñình cuõng ñeàu do saân haän gaây ra. Vì vaäy Phaät daïy ngöôøi Phaät töû phaûi giöõ ñöùc nhaãn, nhòn chòu, môùi giöõ ñöôïc haïnh phuùc töông ñoái laâu beàn. Trong kinh thöôøng noùi Nhaãn laø meï cuûa taát caû coâng ñöùc. Chuyeän thöông, chuyeän gheùt, chuyeän khoå, chuyeän vui, chuyeän hoïc haønh, chuyeän ñôøi soáng, baát cöù chuyeän gì treân cuoäc ñôøi con caùi cuõng thöôøng vôùi meï hôn cha. Cho neân coù theå noùi ngöôøi meï laø linh hoàn trong gia ñình. Cuõng theá, neáu chuùng ta ñaày ñuû nhaãn löïc, chòu ñöïng moïi thuaän caûnh cuõng nhö nghòch caûnh, khoâng thoái chí naûn loøng, khoâng than van saàu khoå, aáy laø ta ñaõ coù ngöôøi meï sanh ra moïi coâng ñöùc laønh. Bôûi ñöùc nhaãn coù theå dung chöùa ñöôïc taát caû moïi thöù neân noù to lôùn khoâng gì saùnh baèng. Theá neân Phaät daïy chuùng ta phaûi nuoâi döôõng ñöùc nhaãn.

Ñieàu thöù chín, Phaät daïy thöôøng phaûi sieâng naêng tinh taán. Sieâng naêng theá naøo? Sieâng naêng hoïc ñaïo lyù vaø sieâng naêng tu taäp. Ñeán ñieàu naøy chaéc raèng Phaät töû chuùng ta ai cuõng phaûi aùp duïng thoâi. Bôûi vì ñaïo lyù chuùng ta hoïc hieåu ñoù, khoâng theå noùi suoâng maø coù lôïi ích thieát thöïc ñöôïc. Chuùng ta phaûi chòu khoù haønh trì, aùp duïng vaøo söï soáng, trong sinh hoaït, trong tö töôûng cuûa mình thì môùi coù nguoàn an oån thöïc söï. Moät gia ñình muoán coù haïnh phuùc, gia ñình ñoù phaûi coù neáp soáng ñaïo lyù. Muoán ñem ñöôïc ñaïo lyù vaøo ñôøi soáng, chuùng ta phaûi sieâng naêng hoïc hieåu tìm toøi tôùi nôi tôùi choán ñaïo lyù aáy.

Ví duï Phaät daïy ngöôøi Phaät töû phaûi nhaãn nhòn, khieâm nhöôøng. Ñieàu aáy noùi ra baèng lôøi khoâng coù taùc duïng gì heát, baây giôø trong söï soáng ta thaät söï nhaãn nhòn, töông trôï nhau ñöôïc môùi thaáy nguoàn an vui hieän thöïc, roõ raøng tröôùc maét. Töø ñoù mình môùi tin vaøo nhöõng ñieàu Phaät daïy laø thieát thöïc, ñem laïi nguoàn vui cuï theå, chôù khoâng chæ laø lyù thuyeát suoâng. Vì vaäy ñeán ñaây Phaät daïy ngöôøi Phaät töû phaûi sieâng naêng tinh taán thöôøng xuyeân.

Ví duï Phaät töû coù baøn thôø Phaät, baây giôø muoán thaáy söï höõu ích qua vieäc thôø Phaät tuïng kinh thì moãi ñeâm quí vò phaûi sieâng naêng giöõ ñuùng thôøi khoùa tuïng kinh laïy Phaät cuûa mình. “Höõu caûm taát öùng”, ta coù tuïng kinh laïy Phaät môùi thaáy nieàm vui töø taâm phaùt sinh. Chôù laäp baøn thôø roài boû ñoù cho nheän phuû buïi giaêng thì Phaät naøo chöùng cho, chi baèng ñöøng laäp. Nieäm Phaät thì phaûi nhaát taâm, roõ raøng, ñöøng bò lay chuyeån bôûi baát cöù vieäc gì khaùc, döùt khoaùt nhö vaäy môùi thaáy giaù trò cuûa söï tu taäp.

Soáng ñöôïc trong neà neáp cuûa ñaïo lyù roài chuùng ta môùi daùm thanh thaûn höôûng nhaøn. Chôù coøn moät ngaøy tu möôøi ngaøy hoùng maùt thì thoâi, ma vöông tôùi ruû reâ laø ta chaïy theo lieàn. Ñoâi khi khoâng caàn chuùng ruû nöõa, töï ñoäng ta tình nguyeän theo tröôùc. Nhö chai röôïu ñeå trong tuû, noù ñaâu coù yù ruû reâ gì mình, töï ñoäng ta môû khoùa, tìm kieám loâi ra nhaâm nhi thoâi. Caùc thöù tham duïc khaùc cuõng theá, do ta khoâng sieâng naêng tinh taán, ñeå taâm buoâng lung neân chaïy theo noù, chôù noù khoâng keùo loâi mình hoài naøo caû.

Ñaïo Nho thöôøng daïy “Vôùi ngöôøi thì khoan ñaïi, vôùi mình thì nghieâm nhaët”. Nhö vaäy môùi khaéc phuïc ñöôïc nhöõng ñieân loaïn, khuyeát taïp cuûa mình. Vì vaäy khi ñaõ ñaët ñònh moät chöông naøo roài, ta ñöøng bao giôø ñeå chöông trình aáy bò lay chuyeån, phaûi coá gaéng thöïc hieän cho baèng ñöôïc. Coù theá môùi taïo ñöôïc nieàm tin cho mình vaø moïi ngöôøi. Ví duï ta saép xeáp moãi ñeâm mình phaûi ngoài thieàn nöûa tieáng ñoàng hoà, thì baän vieäc gì cuõng gaùc qua ñeå ngoài thieàn ñuùng nöûa tieáng. Ñeàu ñaën laâu ngaøy nhö vaäy, ta seõ coù moät thoùi quen. Chính thoùi quen naøy taïo thaønh söùc maïnh, nhaø Phaät goïi laø ñaïo löïc, giuùp ta ñuû söùc vöôït qua moïi chöôùng ngaïi treân böôùc ñöôøng tu taäp cuûa mình. Cho neân yeáu toá tinh taán coù tính quyeát ñònh cho söï thaønh töïu taát caû coâng phu cuûa chuùng ta.

Ñieàu thöù möôøi, Phaät daïy ngöôøi Phaät töû phaûi coù ñôøi soáng cao khieát, ñöøng bò sa ngaõ, nhieãm oâ bôûi nhöõng gì xaáu dôû trong cuoäc ñôøi. Ñeán giai ñoaïn naøy ngöôøi Phaät töû töông ñoái ñaõ coù chuùt ñaïo haïnh roài. Phaät daïy laøm sao mình ñöøng bò nhieãm oâ, ñöøng bò sa ngaõ chaïy theo nhöõng gì khoâng toát beân ngoaøi, töùc ñöøng bò sa haàm suïp hoá. Chuùng ta phaûi laø ngöôøi saùng suoát soáng ñuùng vôùi ñaïo lyù Phaät daïy trong töøng giaây phuùt. Taâm nieäm luùc naøo cuõng höôùng theo ñöôøng laønh, höôùng theo söï tu taäp. Ñöôïc vaäy, quí vò töông ñoái xöùng ñaùng laø ngöôøi Phaät töû chaân chaùnh, soáng ñuùng vôùi tinh thaàn cuûa ñaïo Phaät.

Nhö toâi ñaõ noùi, khi nhìn vaøo toân giaùo naøo, ngöôøi ta ñaùnh giaù giaù trò cuûa toân giaùo aáy qua nhöõng lôïi ích thieát thöïc cuûa noù trong cuoäc ñôøi. Cuï theå nhö ñaïo Phaät, ngöôøi ta seõ nhìn vaøo caùc ñoái töôïng Phaät töû taïi gia, keá nöõa laø chö Taêng Ni. Vì vaäy chuùng ta caøng ñi chuøa laâu chöøng naøo, caøng hoïc hoûi ñaïo lyù nhieàu chöøng naøo, caøng tu taäp bao nhieâu thì caøng phaûi giöõ mình chöøng aáy. Cho neân ñieàu thöù möôøi, Phaät daïy chuùng ta ñöøng ñeå bò nhieãm oâ, ñöøng bò sa ngaõ.

Sôû dó Phaät daïy nhö vaäy laø vì trong haøng nguõ Taêng Ni, Phaät töû chuùng ta ñaõ bò nhieãm oâ, ñaõ bò sa ngaõ neân ñöùc Phaät môùi aân caàn nhaéc nhôû ñieàu naøy. Neáu chuùng ta khoâng bình tónh, khoâng saùng suoát, khoâng laäp chí vöõng vaøng, chæ moät gôïn soùng nhoû cuõng ñuû cuoán mình ñi maát roài. Thaät ra ñaây laø nhöõng vaán ñeà khoâng phaûi trong moät sôùm moät chieàu chuùng ta coù theå thöïc haønh ñöôïc hoaøn bò. Bôûi taäp nghieäp mình ñaõ huaân töø nhieàu ñôøi, baây giôø muoán chuyeån hoùa söûa ñoåi noù cuõng phaûi coù thôøi gian laâu daøi. Quan troïng laø ôû taâm nguyeän thieát tha vaø yù chí vöõng vaøng cuûa moãi ngöôøi.

Chuùng ta noùi ñöôïc chöa chaéc ñaõ laøm ñöôïc. Coù nhöõng ñieàu toâi trình baøy cho quí vò nghe nhöng baûn thaân chuùng toâi cuõng ñang noã löïc thöïc haønh vì bieát mình chöa xong, chöa hoaøn bò. ÔÛ ñaây trong tình ñaïo chuùng ta nhaéc nhôû vôùi nhau ñeå tu haønh, chôù thaät ra loä trình ñi ñeán giaùc ngoä giaûi thoaùt phaûi traûi qua nhieàu quaù trình laém. Muoán coù ñôøi soáng cao khieát, khoâng oâ nhieãm phaûi laø ngöôøi ly duïc, hoaøn toaøn laøm chuû ñöôïc mình, vieäc naøy khoâng phaûi haïng taàm thöôøng coù theå laïm baøn ñöôïc.

Toâi nhôù caâu chuyeän theá naøy. Coù ñaïo höõu noï daãn ñöùa con cuûa mình ñeán moät vò thaày nhôø thaày söûa daïy caùi taät meâ caây caûnh cuûa noù. Vì bao nhieâu tieàn baïc thì giôø noù ñeàu ñoå vaøo chuyeän ñoù, khoâng hoïc haønh hay laøm aên gì caû. OÂng thaày nghe trình baøy xong töï söï lieàn noùi: “Taïm thôøi ñaïo höõu haõy daãn thaèng nhoû veà nhaø, ñôïi nöûa thaùng sau ñem ñeán ñaây toâi seõ daïy cho”. Vò kia ngaïc nhieân khoâng hieåu sao oâng thaày khoâng chòu daïy lieàn maø phaûi ñôïi nöûa thaùng sau. Tuy nhieân, thaày noùi sao nghe vaäy, khoâng daùm hoûi gì theâm neân vò aáy lieàn daét con ra veà.

Ñuùng nöûa thaùng sau, hoï laïi ñeán. Baáy giôø oâng thaày vui veû noùi chæ moät caâu theá naøy: “Ñoù laø thuù chôi toán tieàn maát thì giôø, con coù chôi cuõng vöøa phaûi thoâi, boû bôùt nhöõng gì khoâng ñaùng ñeå thì giôø lo cho gia ñình”. Vò kia nghe xong lieàn noùi: “Töôûng gì, coù moät caâu theá naøy, sao hoâm tröôùc thaày khoâng noùi quaùch ñi, ñôïi nöûa thaùng sau. Baét chuùng toâi ñi tôùi ñi lui theá naøy, roát cuoäc chæ moät caâu noùi khoâng coù gì ñaëc bieät”. OÂng thaày vui veû traû lôøi: “AÄy! Chæ coù moät caâu noùi nhöng hai thôøi ñieåm vôùi hai con ngöôøi khaùc nhau. Luùc quí vò ñeán ñaây nhôø toâi giuùp thaèng nhoû söûa caùi taät ñam meâ caây caûnh cuûa noù, thì chính toâi cuõng maéc keït chöùng beänh aáy, laøm sao toâi daùm nhaän lôøi chöõa trò cho noù. Do ñoù toâi phaûi heïn nöûa thaùng sau ñeå töï mình söûa ñoåi caùi taät aáy tröôùc, neáu ñöôïc toâi môùi daùm daïy noù chöù. Baây giôø thì toâi ñaõ chöõa ñöôïc caên beänh aáy roài, neân toâi môùi ñuû nieàm tin giuùp cho noù töï söûa laáy nhöõng sai laàm baèng chính söï noã löïc cuûa baûn thaân”.

Nghe ñeán ñaây, thaèng nhoû töï ñoäng quyø xuoáng tröôùc oâng thaày nguyeän laøm ñeä töû vaø xin vaâng theo lôøi chæ daïy cuûa thaày. Toâi thích caâu chuyeän naøy vì noù mang tính giaùo duïc raát cao, raát cuï theå. Chuùng ta thaáy giaù trò lôøi noùi cuûa moät ngöôøi coù theå nghieäm thöïc, coù soáng thöïc lôùn nhö vaäy. Ngöôïc laïi nhöõng lôøi noùi suoâng nghe hay, nhöng hoaøn toaøn khoâng coù taùc duïng neáu baûn thaân ngöôøi noùi chöa töøng theå nghieäm, chöa töøng soáng thöïc.

Vôùi tinh thaàn caàu ñaïo cuûa ngöôøi Phaät töû, nhaát laø muoán gaày döïng cho mình moät ñôøi soáng an oån, haïnh phuùc thì ñoái vôùi nhöõng ñieàu Phaät daïy, chuùng ta coá gaéng ghi nhôù, thöïc haønh thöôøng xuyeân môùi coù keát quaû ñöôïc. Haõy bôùt ñi nhöõng gì laøm cho taâm trí ta dao ñoäng baát oån. Nhöõng söï töông giao khoâng thích hôïp, khoâng thuaän lôïi cho vieäc tu taäp thì caét ñöùt. Phaät töû luoân saùng suoát tích cöïc, gaày döïng theá an vui trong loøng, hoøa hôïp ñoaøn keát vôùi xoùm laøng, phaùt trieån vieäc phuùc thieän. Töï thaân noã löïc laøm, ñoàng thôøi khuyeán khích moïi ngöôøi cuøng laøm ñeå gaây döïng moät ñôøi soáng coäng ñoàng an laïc. Coù theá, chuùng ta môùi phaùt huy ñöôïc giaù trò cuûa ñaïo Phaät, ngöôïc laïi khoâng kheùo ta seõ trôû thaønh ngöôøi ñeám tieàn cho ngaân haøng maø treân thöïc teá khoâng ñöôïc höôûng gì caû.

Ñoù laø möôøi ñieàu kieän Phaät daïy ñeå gaày döïng moät ñôøi soáng haïnh phuùc cho ngöôøi Phaät töû cö só taïi gia. Chuùng toâi coá gaéng trình baøy trong moät phaïm vi giôùi haïn, mong taát caû Phaät töû döïa vaøo nhöõng ñieàu caên baûn naøy, gaày döïng ñöôïc söï an oån cho chính mình vaø haïnh phuùc cho gia ñình. Ñoù chính laø nhöõng böôùc thaønh töïu ban ñaàu cuûa ngöôøi Phaät töû bieát höôùng veà giaùo phaùp cuûa ñöùc Theá Toân.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM