ÑUOÁC THIEÀN

THÍCH NHAÄT QUANG

DAËN LOØNG THOÂI LAÊNG XAÊNG

Buoåi giaûng hoâm nay chuùng toâi seõ noùi taäp trung veà vieäc tu vôùi ñeà taøi Daën loøng thoâi laêng xaêng. Ñaây chính laø lôøi töï höùa töï khaéc khoâng laêng xaêng nöõa ñeå lo tu.

Tröôùc khi ñi saâu vaøo noäi dung, chuùng toâi daãn moät ñoaïn kinh Phaät daïy: “Ta khoâng thaáy moät phaùp naøo mau leï nhö taâm. Noù gioáng nhö khæ vöôïn, moät tay buoâng, moät tay baét, taâm khoâng chuyeân ñònh”. Ñöùc Theá Toân noùi chöa töøng thaáy moät phaùp naøo mau leï nhö taâm cuûa mình. Taâm naøy laø voïng taâm, töùc taâm voïng töôûng ñieân ñaûo, khoâng phaûi taâm thaät. Coù theå noùi, suoát hai möôi boán giôø, chuùng ta thöôøng soáng vôùi voïng taâm laêng xaêng ñieân ñaûo ngöôïc xuoâi ñoù. Ñöùc Phaät ví noù cuõng nhö khæ vöôïn, tay naøy baét, tay kia buoâng, khoâng döøng ñöôïc moät phuùt giaây naøo heát.

Kieåm laïi trong sinh hoaït haèng ngaøy cuûa chuùng ta, quaû thaät lôøi Phaät noùi khoâng sai. Vì thieáu trí tueä, chuùng ta khoâng nhaän ra nhöõng voïng töôûng loaïn ñoäng kia hö giaû, neân chaúng nhöõng khoâng khaéc phuïc ñöôïc maø coøn chaïy theo noù. Theo ñoù maø ngoân haïnh, tö töôûng vaø haønh ñoäng cuûa mình vaáp phaûi sai traùi, taïo nghieäp khoâng toát. Chieáu theo luaät nhaân quaû, heã taïo nghieäp thì phaûi chòu quaû baùo, do ñoù chuùng sanh thoï khoå khoâng coù ngaøy thoâi.

Noùi ñeán ñaây ta caøng ghi nhôù thaâm aân cuûa caùc baäc thieän höõu tri thöùc, nhaát laø caùc baäc thaày ñaõ tröïc tieáp chæ daïy cho mình con ñöôøng thoaùt khoûi noãi khoå traàm luaân. Nhôø caùc Ngaøi höôùng daãn chuùng ta môùi bieát caùch döøng voïng töôûng, khoâng chaïy theo ngoaïi traàn, laøm chuû ñöôïc mình. Bôûi nghó ñeán thaâm aân naøy neân ta phaûi töï höùa vôùi loøng mình “ñöøng laêng xaêng nöõa”. Noùi theá ñaâu coù nghóa laø döøng ñöôïc ngay. Heã ngoài laïi laø nghó chuyeän treân chuyeän döôùi, chuyeän toát chuyeän xaáu, chuyeän thöông chuyeän gheùt… traêm ngaøn chuyeän. Neáu laø chuyeän mình thích thì muoán oâm giöõ, muoán ñöôïc, neáu laø chuyeän mình khoâng thích thì muoán xua ñuoåi. Toùm laïi, trong hai möôi boán giôø, laøm vieäc, aên, nghæ, tieáp xuùc, chuùng ta ñeàu bò caùi thöông gheùt chi phoái hoaøn toaøn, khoâng laøm chuû ñöôïc.

Cho neân Phaät daïy, chuùng ta phaûi quyeát ñònh cho söï tu hoïc cuûa mình laø laøm sao töï chuû ñöôïc nhöõng voïng ñoäng ñoù. Tröôùc heát ta phaûi laéng nghe caùc baäc thaày chæ daãn phaùp tu, sau ñoù aùp duïng nhöõng chæ giaùo treân vaøo baûn thaân, noã löïc khaéc phuïc voïng töôûng cuûa mình. Phaät ñaõ noùi taâm ta nhö khæ nhö vöôïn, raát khoù ñieàu phuïc. Bôûi vaäy coù nhieàu Phaät töû tu ñaõ laâu, nhöng roài cuõng than: “Thöa Thaày, sao con tu hoaøi khoâng heát voïng töôûng?” Taïi sao nhö theá? Vì  chöa quyeát neân deã queân. Ví duï mình töï höùa seõ laøm chuû, khoâng chaïy theo caùc caûnh nöõa, ñoù laø luùc bình thöôøng. Nhöng saùng nay vöøa nghe ngöôøi thaân bò tai naïn, ta cuoáng cuoàng leân, chaúng coøn nhôù gì ñeán töï chuû hay khoâng töï chuû. Chuyeän tu haønh chi cuõng gaùc qua, lo chaïy tröôùc caùi ñaõ. Theá laø xong, thua moät keo nöõa. Neân bieát vieäc tu hoïc khoâng phaûi deã, raát khoù, ñoøi hoûi chuùng ta phaûi coù quyeát taâm, ñònh tænh, saùng suoát, coâng phu môùi gaén boù vôùi lôøi Phaät daïy ñöôïc.

Phaät daïy “Taâm cuõng nhö theá, tö töôûng tröôùc tö töôûng sau chaúng ñoàng, taâm xoay chuyeån mau leï. Theá neân taát caû nhöõng ngöôøi tu haønh ñeàu bieát raèng, keû phaøm phu khoâng theå quaùn saùt taâm yù, chæ ngöôøi tu môùi thöôøng haøng phuïc ñöôïc taâm yù, khieán cho noù ñi theo con ñöôøng toát ñeïp”. ÔÛ ñaây hôïp phaùp laïi, Phaät noùi taâm chuùng ta cuõng nhö theá, tö töôûng tröôùc tö töôûng sau chaúng ñoàng. Nghóa laø trong töøng phuùt giaây, tö töôûng thay ñoåi lieân tuïc, vì noù laø caùi voïng ñoäng neân khoâng theå ñöùng yeân. Kinh Laêng Nghieâm noùi voïng töôûng laø boùng daùng cuûa tieàn traàn rôùt laïi trong taâm ta. Phaät noùi chæ ngöôøi bieát tu môùi haøng phuïc ñöôïc taâm vaø höôùng taâm ñi theo con ñöôøng toát ñeïp.

Theo lôøi daïy cuûa ñöùc Phaät, tröôùc nhaát chuùng ta phaûi haøng phuïc ñöôïc taâm voïng ñoäng. Ñaây laø moät phaùp tu chaùnh yeáu, quan troïng. Duø moãi ngaøy ta coù laøm bao nhieâu vieäc maø taâm voïng ñoäng chöa haøng phuïc ñöôïc, thì cuõng bò noù daãn ñi taïo nghieäp nhö thöôøng. Chuùng sanh laån quaån trong luaân hoài laø vì theá, khoâng bieát chöøng naøo môùi döøng ñöôïc. Chæ ngöôøi quyeát taâm tu, coâng phu thaâm haäu môùi coù naêng löïc haøng phuïc ñöôïc taâm voïng ñoäng.

Hoøa thöôïng daïy taát caû daáy nieäm voïng töôûng ñieân ñaûo, chuùng ta buoâng ñi, boá thí ñi, ñöøng dính maéc, ñöøng chaïy theo noù nöõa. Ñieàu naøy khoâng khaùc vôùi ñöùc Phaät daïy phaûi haøng phuïc taâm. Tuy nhieân chuùng ta chöa theå moät luùc thöïc hieän roát raùo ñöôïc. Vì vaäy töøng böôùc ta höôùng taâm veà con ñöôøng toát ñeïp ñeå daàn daàn thay ñoåi, quaùn chuyeån, tu taäp cho hoaøn chænh. Trong coâng phu, chuùng ta taäp trung laøm chuû ôû nieäm thöù hai cuõng ñaõ khoù khaên roài, huoáng gì ôû nieäm ñaàu, thöôøng laø thua thoâi. Bôûi vì mình coøn lao löï, laêng xaêng ngöôïc xuoâi quaù. Chæ khi naøo ta nhaäp ñònh, hoaøn toaøn tænh saùng, môùi laøm chuû ñöôïc ôû nieäm thöù nhaát.

Caùc Thieàn sö soáng laøm vieäc, taát caû sinh hoaït ñeàu khoâng ngoaøi coâng phu tu haønh, duy nhaát moät vieäc ñoù thoâi, neân caùc Ngaøi mau saùng ñaïo, choùng thaønh töïu vieäc lôùn. Ta ñoïc thieàn söû cuûa caùc Thieàn sö, vaøo ñaàu noùi chuyeän gì thì noùi, töïu trung cuõng chæ choã ñoù, saùng ñöôïc vieäc lôùn, nhaän ra vaø soáng vôùi oâng chuû cuûa mình, khoâng coù gì khaùc hôn. Coøn chuùng ta ñang ngoài tu, nhöng nghe ai noùi ñeán teân mình laø töï ñoäng ñi theo lieàn, khoâng ñôïi ai daãn caû. Chuùng ta coù beänh deã queân vieäc chính cuûa mình, maø laïi laø beänh naëng nöõa chöù. Tu nhö vaäy bao giôø môùi thaønh töïu?

Baây giôø laøm sao keùo veà, naém coå ñöøng cho noù ngöôïc xuoâi nöõa. Saùng mai ngoài ñoù, ai ñeán noùi gì ta cuõng “Theá aø”, ñöôïc vaäy hy voïng khaù hôn moät chuùt. Goác daãn ta ñi trong luaân hoài sanh töû chính laø taâm voïng ñoäng khoâng ngöøng naøy. Neáu chuùng ta tu maø chöa nhaän ra noù thì khoâng theå naém ñöôïc ñaàu daây, khoâng theå xoay chuyeån vaän meänh cuûa mình trong voøng luaân hoài. Phaûi khaúng ñònh vaø kieân quyeát vaïch traàn boä maët thaät cuûa noù môùi coù theå chieán thaéng keû giaëc möu moâ xaûo quyeät nguû ngaàm trong chính ta. Nhö vaäy hy voïng môùi thoaùt khoûi luaân hoài sanh töû.

Phaät baûo caùi laêng xaêng ñieân ñaûo naøy ñaõ ñöôïc tích taäp töø nhieàu ñôøi kieáp, neân noù ñaõ thaønh neáp töùc laø taäp quaùn. Nhöng sau ñoù Phaät cuõng chæ cho chuùng ta caùch thöùc ñoåi söûa, töùc laø tu. Neáu khoâng, chuùng ta cöù xuoâi theo, maëc tình cho noù keùo loâi thì khoâng bieát ñôøi kieáp naøo môùi chaám döùt khoå sanh töû. Cho neân laø ngöôøi Phaät töû, phaùt taâm ñeán vôùi ñaïo, coù duyeân hoïc ñaïo, haønh ñaïo, chuùng ta phaûi naém vöõng ñieåm naøy. Bieát ñöôïc goác gaùc roài, ngay ñoù maø böùng leân, khoâng neân chaàn chöø nöõa. Bôûi caøng chaàn chöø thì daây mô reã maù caøng nhieàu, caøng khoù deïp phaù hôn. Vì vaäy chuùng ta ñaõ noùi tu laø phaûi tu cho ñaøng hoaøng nghieâm tuùc, khoâng theå noùi chôi cho vui. Quyû döõ voâ thöôøng khoâng thích giôõn vôùi mình ñaâu, chuùng noùi ñeán laø ñeán thaät ñaáy!

Ngaøy nay cuoäc soáng cuûa con ngöôøi caøng vaên minh tieán boä thì ñaàu oùc hoï caøng laêng xaêng ñieân ñaûo. Cuoái cuøng khi khoa hoïc leân ñeán ñænh cao, con ngöôøi laïi muoán quay trôû laïi phuùt khôûi thuûy ban ñaàu. Ví duï hoài xöa oâng baø mình giaõ gaïo baèng chaøy baèng coái, daàn daàn ngöôøi ta ñöa maùy xay luùa vaøo. Theá laø chaøy coái vaø ñoâi tay cuûa ngöôøi daân lao ñoäng coi nhö laïc haäu. Song vaên minh tôùi luùc haït gaïo ñöôïc cheá bieán traéng tinh, baáy giôø con ngöôøi laïi muoán aên trôû laïi haït gaïo löùc ngaøy xöa. Hoûi vì sao? Vì gaïo giaõ saïch quaù khoâng coøn chaát boå döôõng nöõa, coøn gaïo löùc laø gaïo giaõ sô, lôùp tinh boät boå döôõng beân trong coøn nguyeân môùi cung caáp ñaày ñuû chaát dinh döôõng. Thaät laø moät voøng luaân hoài.

Phaät Toå daïy laøm sao laøm chuû ñöôïc, soáng vôùi taâm theå ban ñaàu cuûa mình thì an vui giaûi thoaùt. Coù theå ñaây laø caùi cuõ kyõ nhaát cuûa con ngöôøi töø thuôû ban sô, caùi nguyeân thuûy, caùi baûn lai gì ñoù khoâng bieát, maø mình ñaõ queân ñi, roài töôûng chöøng nhö noù ñaõ maát. Cuõng nhö aên gaïo löùc cuõng laø gaïo, nhöng bieát ñaâu ñoù laø phöông phaùp maø caùc Baùc só muoán beänh nhaân soáng laïi vôùi thôøi nguyeân sô, ñöøng chaïy theo vaên minh, boùng daùng beân ngoaøi nöõa thì seõ khoûe maïnh heát beänh.

Toùm laïi, caùch thöùc öùng duïng tu haønh tuy nhieàu, coù khi röôøm raø nhieàu phöông thöùc nöõa, nhöng cuoái cuøng hay nhaát laø soáng laïi vôùi taâm chaân thaät cuûa mình, ñöøng laêng xaêng nhö khæ vöôïn nöõa. Nhaø thieàn thöôøng noùi soáng laïi vôùi baûn lai dieän muïc, töùc laø maët muõi thaät xöa nay, khoâng bò phuû laáp bôûi baát cöù hieän töôïng gì beân ngoaøi. Thaät ra vì beân trong ta coù con khæ neân beân ngoaøi kích ñoäng noù môùi quaäy phaù theo. Chôù con khæ beân trong nguû ñi thì beân ngoaøi laøm gì noåi ta. Cho neân Phaät daïy soáng laïi vôùi taùnh giaùc, töùc laø muoán con khæ beân trong nguû yeân, ñöøng laêng xaêng nöõa. Ñoâi khi soáng nhö vaäy hôi queâ muøa, nhöng laïi ñöôïc bình an chaân thaät.

Phaät daïy: “Neáu taâm nhô nhieãm, laøm caùc ueá aùc thì taâm sanh beänh, bò ñoïa ñòa nguïc. Neáu taâm khoâng nhô nhieãm, khoâng laøm caùc ñieàu ueá aùc, taâm khoâng beänh thì seõ ñöôïc sanh thieân”. Cuõng töø taâm thoâi, neáu ñeå taâm beänh, oâ nhieãm taïo nhöõng ñieàu ueá aùc thì bò ñoïa ñòa nguïc. Neáu taâm khoâng bò oâ nhieãm, khoâng taïo nhöõng nghieäp xaáu thì ñöôïc sanh thieân. Vì vaäy môùi coù tu Thaäp thieän, tu Baùt quan trai, hoaëc giöõ naêm giôùi. Taát caû ñeàu taäp trung laøm sao ñöøng ñeå taâm laêng xaêng.

Coù keä raèng:

Nhö coù moät ngöôøi,

OÂm töôûng saân haän.

Luùc aáy maïng chung,

Rôi vaøo ñòa nguïc.

Maáy caâu naøy giaûn dò nhöng ñoïc leân laø thaáy sôï lieàn. Sôï caùi gì? Bôûi chuùng ta deã khôûi nieäm saân, ruûi luùc ñang saân mình maïng chung thì nhöõng nieäm töôûng ñoù seõ laø ñöôøng raày keùo thaúng mình ñi xuoáng ñòa nguïc. Khoâng sôï sao ñöôïc! Neân ñöùc Phaät noùi, neáu oâm töôûng saân haän, ngay khi ñoù maïng chung seõ rôi vaøo ñòa nguïc.

Kieåm laïi söï tu hoïc cuûa chuùng ta, roõ raøng mình deã rôi vaøo caùc neûo toái taêm laém. Naëng thì xuoáng ñòa nguïc, ngaï quyû, coøn nheï thì chui vaøo buïng loaøi suùc sanh hoaëc vô vaån ôû caây ña, mieáu coå gì ñoù, ñoùi khaùt laïnh leõo voâ cuøng. Ñaõ laïc vaøo nhöõng choán aáy roài thì tieáp tuïc taïo nghieäp nöõa. Chæ khi naøo gaëp ñöôïc nhöõng baäc thaày giaùc ngoä khai thò cho, toäi nhaân nhaän ra buoâng ñöôïc môùi thoaùt kieáp khoå ñau taêm toái. Cho neân phaûi bieát ba nghieäp tham saân si thaät ñaùng gheâ sôï!

Kinh Töù Thaäp Nhò Chöông coù moät baøi ñöùc Phaät noùi veà con ruøa muø gaëp caùi boäng noåi. Boäng noåi ñoù thuûy trieàu leân xuoáng troâi ra bieån, coù con ruøa muø moät traêm naêm môùi troài ñaàu leân moät laàn. Nhö vaäy laøm sao laøm sao bieát luùc naøo caùi boäng troâi ngang ngang choã cuûa mình maø troài ñaàu leân chui voâ. Nghìn vaïn laàn may maén laém môùi gaëp ñöôïc. Phaät duï chuùng ta ñöôïc thaân ngöôøi cuõng theá, nhö con ruøa muø gaëp caùi boäng noåi kia, laïi ñöôïc nghe Phaät phaùp, thaät voâ cuøng hy höõu. Thaân naøy giaû taïm, sanh ñaây cheát kia, thay ñoåi ngaøy ñeâm, coøn bieån Phaät phaùp thì meânh moâng, laøm sao hoäi ñuû duyeân laønh kheá hôïp. Theá maø ta ñaõ ñöôïc thaân ngöôøi, laïi coøn gaëp Phaät phaùp laø bieát tuùc duyeân nhieàu ñôøi. Vaäy taïi sao khoâng chòu noã löïc tu haønh ñeå vöôït bieån khoå sanh töû, cam taâm troâi giaït maõi trong aáy. Cho neân Phaät noùi chuùng sanh si meâ khoâng gì baèng, thaät ñaùng thöông.

Baây giôø muoán heát si meâ thì phaûi tænh taùo. Tænh taùo ñeå laøm gì? Ñeå bieát roõ coù nieäm saân, ñöøng cho saân nöõa. Ñoù laø tu. Phaät töû neân hieåu khoâng phaûi ngöôøi tu khoâng coù saân, maø quan troïng laø coù saân bieát mình coù saân, nhö vaäy môùi khaéc phuïc deïp tröø ñöôïc. Nieäm tham bieát mình coù tham, si meâ ñieân ñaûo voïng töôûng laêng xaêng daáy khôûi bieát mình ñang loaïn ñoäng. Bieát roõ nhö theá môùi laøm chuû tình hình ñöôïc. Nhôø naém vöõng taâm traïng ñang theá naøo, chuùng ta môùi coù phöông caùch ñieàu phuïc taâm. Bieát roõ nhö theá chính laø ta ñang giaønh theá töï chuû veà mình, khoâng ñeå traàn lao voïng töôûng daãn daét. Ñaây laø giai ñoaïn ban ñaàu treân ñöôøng trôû veà baûn taâm chaân thaät, traû quyeàn laøm chuû laïi cho “OÂng chuû xöa nay” ñaõ bò boû queân.

Phaät daïy tieáp: “Taâm nhô aùc chính hoï töï gaây”. Nhö treân ñaõ noùi, ngöôøi oâm töôûng saân haän, khi aáy maïng chung rôi vaøo ñòa nguïc. Bôûi taâm nhô aùc do chính hoï töï gaây. “Laïi nhö coù ngöôøi sanh taâm thieän dieäu, ngöôøi naøy maïng chung lieàn sanh leân trôøi. Do phöôùc ñaõ taïo töø taâm trong saïch”. ÔÛ ñaây coù hai yù. Neáu ngöôøi mang nieäm xaáu, tham saân phieàn naõo, ngay khi ñoù boû thaân naøy thì seõ bò nieäm xaáu daãn ñi trong caùc neûo ñöôøng toái taêm. Neáu ngöôøi coù coâng phu lieân tuïc, taïo nhieàu ñieàu laønh, ngay khi aáy maïng chung seõ ñöôïc sanh leân thieân giôùi. Do phöôùc nghieäp rieâng cuûa moãi ngöôøi ñaõ taïo, maø coù quaû baùo töông öùng theo nhau.

Toùm laïi, Phaät daïy: “Neân phaùt taâm trong saïch, chôù sanh nhöõng nieäm quaáy nhieãm, chính laø bieát tu taâm”. Nhöõng taâm nhô nhieãm, xaáu aùc, beänh hoaïn, ñöøng ñeå noù daáy khôûi, ñoù laø moät caùch tu. Giaû nhö noù ñaõ daáy khôûi thì ta ñöøng ñeå noù daáy khôûi nöõa. Neân phaùt taâm thieän dieäu tu taäp ñuùng theo lôøi Phaät daïy, haèng ngaøy tænh saùng noã löïc coâng phu. Ñoù laø gaéng goå, sieâng naêng lieân tuïc taïo cô hoäi toát nhaát cho söï thaønh töïu ñaïo nghieäp cuûa chính mình.

Phaàn thöù hai ôû ñaây toâi muoán noùi laø khi taâm ñaõ ñöôïc tònh hoùa, ñoù laø ta ñang gaàn vôùi taùnh giaùc. Muïc ñích chaùnh cuûa chuùng ta laø laøm sao soáng ñöôïc vôùi taùnh giaùc, vôùi baûn lai dieän muïc cuûa mình. Laøm chuû ñöôïc, soáng ñöôïc vôùi caùi ñoù môùi an toaøn treân hoaïn loä sanh töû. Meâ taùnh giaùc laø chuùng sanh taïo nghieäp, troâi giaït trong luaân hoài sanh töû, khoâng coù ngaøy ra. Quay laïi nhaän taùnh giaùc laø bieát trôû veà vôùi oâng Phaät cuûa mình, khoâng coøn ngöôïc xuoâi troâi laên nöõa.

Noùi taâm ñöôïc tònh hoùa töùc laø moät quaù trình laøm chuû töø töø, ñeå cuoái cuøng soáng ñöôïc vôùi taùnh giaùc. Choã naøy raát quan troïng, laø vì neáu coøn ngöôïc xuoâi, chöa laøm chuû ñöôïc, coù theå moät phuùt naøo ñoù sô hôû ta bò rôi rôùt trong caùc ñöôøng döõ. Nhöõng kieáp soá trong aáy daøi laâu voâ keå. Cho neân phaûi ñieàu phuïc taâm laêng xaêng môùi töï cöùu laáy ñôøi mình ra khoûi caùc con ñöôøng toái taêm. Nhaän vaø soáng ñöôïc vôùi taùnh giaùc roài thì doøng laêng xaêng ngöôïc xuoâi ñieân ñaûo seõ döøng, nhö vaäy môùi an toaøn. Vieäc naøy tuy khoù nhöng khoâng phaûi khoâng laøm ñöôïc, vì nhö chuùng ta ñaõ thaáy coù bieát bao baäc Toå ñaõ thaønh töïu vieäc naøy, ung dung töï taïi ñi trong sanh töû nhö daïo hoa vieân. Nhö vaäy lo gì mình khoâng thöïc hieän ñöôïc neáu coù quyeát taâm.

Xöa coù moät Sa-di ñeán hoûi ñaïo nôi ngaøi Döôïc Sôn. Vöøa thaáy Sa-di, ngaøi Döôïc Sôn lieàn hoûi:

- Ta nghe ôû Tröôøng An raát naùo loaïn, ngöôi coù bieát chaêng?

Sa-di thöa:

- Nöôùc con an oån.

Ngaøi Döôïc Sôn hoûi tieáp:

- Ngöôi do xem kinh ñöôïc hay do thöa hoûi ñöôïc?

Sa-di thöa:

- Con chaúng do xem kinh ñöôïc, cuõng chaúng do thöa hoûi ñöôïc.

Ngaøi Döôïc Sôn hoûi:

- Coù laém ngöôøi chaúng xem kinh, chaúng thöa hoûi, taïi sao chaúng ñöôïc?

Sa-di thöa:

- Chaúng noùi hoï khoâng ñöôïc, chæ vì hoï khoâng chòu thöøa nhaän maø thoâi.

Baáy giôø Toå môùi thoâi hoûi, vì ñaõ haøi loøng, ñaõ thöøa nhaän.

Thöøa nhaän caùi gì? Thöøa nhaän caùi an oån cuûa Sa-di. Vò Sa-di naøy daùm thöøa nhaän “Nöôùc con an oån” neân ñöôïc Toå chaáp nhaän. Chuùng ta vì khoâng daùm thöøa nhaän caùi an oån aáy neân cöù laêng xaêng loaïn ñoäng hoaøi, vì vaäy khoâng theå nhaän ra taùnh giaùc cuûa mình.

Ngöôøi xöa ñaõ khaúng ñònh cho chuùng ta bieát moãi ngöôøi ñeàu coù söï an laïc, ñeàu coù caùi thanh bình thònh trò, ñeàu ñaày ñuû taùnh giaùc, coù theå töï quyeát ñònh vieäc cuûa mình. Nhöng vì ta chöa nhaän ra, chöa laøm chuû ñöôïc neân bò maát mình, laêng xaêng theo ngoaïi caûnh vaø voïng töôûng. Chuùng ta coù taùnh giaùc maø khoâng bieát taùnh giaùc laø caùi gì, ôû ñaâu. Töø choã chæ veõ cuûa ngöôøi xöa, ta nöông theo ñoù tìm laïi caùi cuûa mình. Trong kinh Phaät noùi töø caùc giaùc quan maét, tai, muõi, löôõi, thaân naøy maø phaùt hieän ra caùi chaân thaät aån saâu beân trong. Neáu ta khoâng laêng xaêng thì noù hieän tieàn, coøn laêng xaêng thì maát.

“Chuùng sanh bôûi khoâng daùm thöøa nhaän taùnh giaùc cuûa mình neân chaïy caàu Phaät beân ngoaøi, caøng chaïy caøng sa laày trong meâ laàm”. Chöõ “Meâ” coù nghóa laø queân. Chuùng ta bieát mình coù taùnh giaùc nhöng maø queân, roõ raøng coù môùi queân, chöù khoâng coù thì queân caùi gì? Trong kinh Laêng Nghieâm Phaät noùi ngöôøi nhôù mình coù taùnh giaùc, boû queân nhöõng laêng xaêng ñieân ñaûo beân ngoaøi laø ngöôøi hôïp giaùc, laø ngöôøi an laïc. Chuùng ta khoâng nhaän taùnh giaùc cuûa mình roài chaïy caàu Phaät beân ngoaøi, khoâng ngôø caøng chaïy caøng bò sa laày trong meâ laàm. Bôûi vì Phaät beân ngoaøi chæ laø ñoái töôïng ñeå ta thöùc tænh. Traùi laïi ta khoâng thöùc tænh maø coøn meâ theo oâng Phaät beân ngoaøi aáy nöõa, teä hôn laø laïy luïc caàu xin oâng Phaät baèng ñaát voâ tri ngoài treân baøn, treân tôï. Nhö vaäy coù phaûi meâ laïi caøng meâ khoâng?

“Chuùng ta caàn phaûi thöùc tænh, nhaän ra taùnh giaùc cuûa mình ngay nôi thaân naêm uaån naøy, môùi thaät laø ngöôøi ñaït ñaïo”. Nhaän ñöôïc taùnh giaùc hay nhaän ñöôïc phaùp thaân Phaät ngay nôi mình laø ngöôøi ñaït ñaïo. Cho neân moät Thieàn sö Ni noùi theá naøy: “Treân ñaàu nuùi naêm uaån laø ngoâi nhaø Phaät phaùp thaân, ngaøy ñeâm haèng phoùng quang ra nôi saùu cöûa. Neáu ngöôøi kheùo ngay nôi ñaây nhaän ra töùc Phaùp thaân khaép caû möôøi phöông”. Nguyeân vaên chöõ haùn laø:

“Nguõ uaån sôn ñaàu coå Phaät ñöôøng,

Tyø Loâ truù daï phoùng haøo quang,

Nhöôïc naêng ö thöû phi ñoàng dò,

Töùc thò Hoa Nghieâm bieán thaäp phöông”.

YÙ noùi ngay nôi laàu naêm uaån naøy coù Phaùp thaân Phaät thöôøng phoùng haøo quang saùng suoát ra khaép nôi. Töùc ngay nôi thaân baïi hoaïi naøy coù Phaùp thaân chaân thaät khoâng sanh khoâng dieät. Neáu chuùng ta nhaän vaø soáng ñöôïc, thì phaùp thaân Phaät thöôøng phoùng haøo quang chieáu khaép möôøi phöông. Ngöôïc laïi ta cöù meâ thaân naêm uaån thì noù haønh haï mình khoå sôû ñuû ñieàu, trong ñoù boán noãi khoå cô baûn nhaát khoâng ai thoaùt khoûi laø sanh, giaø, beänh, cheát. Khoâng caàn phaûi noùi, taát caû chuùng ta ai cuõng theå nghieäm qua boán noãi khoå lôùn naøy cuûa moät kieáp ngöôøi.

Neáu chuùng ta kheùo nhaän ñöôïc ngay nôi thaân hö doái naøy coù caùi chaân thaät thì lieàn ñoù chaám döùt moïi khoå ñau, töï taïi giaûi thoaùt trong hieän ñôøi. Nhö lôøi vò Thieàn sö Ni kia noùi nôi thaân naêm uaån naøy laø laàu ñaøi cuûa Phaät Tyø Loâ Giaù Na, töùc Phaät phaùp thaân, thöôøng phoùng haøo quang saùng suoát chieáu khaép möôøi phöông. Nhöng ngöôøi naøo khoâng nhaän ñöôïc nhö theá thì bò troâi laên, khoâng bieát ñeán bao giôø môùi coù theå döøng, coù theå tænh ñöôïc.

Chöõ “Meâ” laø queân, chöõ “Giaùc” laø nhaän laïi thoâi chöù khoâng coù gì laï. Ví duï nhö meâ loä laø queân ñöôøng ñi, coù ngöôøi chæ mình ñi trôû laïi. Meâ nhaân laø ngöôøi khoâng tænh, hay queân. Baây giôø giaùc laø tænh laø nhôù trôû laïi. Thieàn toâng nhìn Phaät qua töôùng chaân thaät khoâng sanh dieät neân thaáy Phaät ñaõ coù töø voâ löôïng kieáp, tuoåi thoï cuûa Phaät baèng tuoåi hö khoâng. Ai bieát ñöôïc tuoåi hö khoâng bao nhieâu, hình daùng ra sao, khoâng ai bieát ñöôïc. Noùi ñeán phaùp thaân Phaät, tuoåi thoï cuõng nhö vaäy.

Chuùng ta mang thaân naøy duø quyù troïng bao nhieâu, baûo hoä baèng moïi thöù phöông tieän, nhöng ñeán luùc heát duyeân noù khoâng chòu hôïp nöõa cuõng ñaønh phaûi boû thoâi. Ñaâu phaûi baùc só, kyõ sö, baùc hoïc maø coù theå giöõ ñöôïc thaân mình khoâng cheát. Ai roài cuõng phaûi cheát. Moät baèng chöùng cuï theå nhö Ñöùc giaùo chuû cuûa chuùng ta laø Phaät Thích Ca, ñeán 80 tuoåi Ngaøi cuõng ñau löng, roài thò tòch nhö moïi ngöôøi. Nghóa laø nhöõng gì coù hình thöùc ñeàu phaûi hoaïi dieät.

Chuùng ta thaáy Phaät Boà-taùt ñöùng treân hoa sen, maët töôi cöôøi, tay dòu daøng caàm bình cam loà, nhaønh döông lieãu röôùi xuoáng moät chuùt laø bao nhieâu löûa saân haän cuûa chuùng sanh taét nguûm heát. Ñoù laø do ñaâu? Do coâng ñöùc vaø taâm thuaàn tònh cuûa ngöôøi ñaõ thaät söï soáng an oån. Nhôø taâm an oån, môùi toaùt ra ñöôïc nhöõng cöû chæ theá ñoù. Chöù neáu nhö chuùng ta, taâm luoân baát oån caàm tôùi bình cam loà thì bình cam loà rôùt beå, ñuïng tôùi nhaønh döông thì nhaønh döông gaõy. Bôûi tay chaân ta luoân bò taâm laêng xaêng dao ñoäng chi phoái ñieàu ñoäng neân ñaâu theå dòu daøng nheï nhaøng nhö Phaät, Boà-taùt ñöôïc.

Laâu ñaøi naêm uaån coù Phaùp thaân saùng suoát ñang phoùng haøo quang maø ta khoâng nhaän vaø duøng ñöôïc, ñeå cho quyû quaùi taêm toái quaäy phaù trong ñoù thì thaät uoång bieát chöøng naøo! Ñoù laø ñieàu chuùng ta phaûi löu taâm thöïc haønh. Coù chuyeån hoùa ñöôïc nhöõng phieàn naõo trong loøng thì coâng phu môùi taêng tieán. Cho neân Hoøa thöôïng noùi ngöôøi bieát tu coù theå tu moät ngaøy baèng ngöôøi khoâng bieát tu, tu ba thaùng hoaëc moät naêm. Ngöôøi khoâng bieát tu cöù bò caùi naøy caùi kia quaáy raày roài böïc boäi, laêng xaêng. Trong khi ngöôøi bieát tu moïi thöù yeân laéng heát, gioáng nhö gioït nöôùc caønh döông cuûa Boà-taùt Quaùn Theá AÂm röôùi leân thì bao nhieâu loø löûa taét nguûm.

Toùm laïi neáu chuùng ta trôû veà vôùi oâng Phaät cuûa mình, soáng laïi vôùi taùnh giaùc, thì nhöõng beänh hoaïn, maát maùt, phieàn naõo ngay nôi thaân naøy khoâng theå chi phoái ta nöõa. Bieát ñöôïc nhö vaäy, soáng ñöôïc nhö vaäy, tu taäp nhö vaäy töùc laø ngöôøi “Boäi traàn hôïp giaùc”. Nghóa laø ngöôøi xoay löng vôùi traàn caûnh beân ngoaøi, loaïi boû noù ra ñeå trôû veà hôïp vôùi taùnh giaùc, soáng vôùi taùnh giaùc cuûa mình.

Thôøi ñöùc Phaät coøn taïi theá, coù moät thaày Tyø-kheo sieâng tu khoå haïnh traûi qua thôøi gian daøi, nhöng duïc laäu vaãn khoâng saïch, khoâng theå giaûi thoaùt ñöôïc. Moät hoâm thaày nghó: “Mình ñöôïc gaëp ñöùc Theá Toân, hoïc phaùp, tu taäp nhö theá naøy maø duïc laäu khoâng döùt, thaät voâ ích. Chi baèng trôû veà theá gian taïo laäp taøi saûn, gia ñình, laøm ngöôøi cö só hoä phaùp coøn coù phöôùc hôn laøm Tyø-kheo maø khoâng ñöôïc lôïi laïc naøo. Nhö theá may ra khoâng bò rôi vaøo caùc ñöôøng taêm toái”.

Ngay khi thaày khôûi leân taâm nieäm thoái thaát nhö theá, ñöùc Theá Toân bieát ñöôïc, Ngaøi thò hieän ñeán ñoù, ngoài kieát giaø tröôùc thaày Tyø-kheo roài hoûi:

- Coù phaûi oâng vöøa khôûi leân nhöõng nieäm nhö theá, nhö theá…

Vò Tyø-kheo ñaùp:

- Thöa vaâng, baïch Theá Toân con ñaõ khôûi nhöõng nieäm aáy.

Baáy giôø ñöùc Phaät môùi noùi:

- Nay ta hoûi oâng, oâng tuøy ñaùp lôøi ta. Naøy Tyø-kheo, nhö luùc ôû ngoaøi ñôøi oâng gioûi veà vieäc gì?

Vò Tyø-kheo thöa:

- Baïch Theá Toân, con gioûi veà ñaùnh ñaøn.

Ñöùc Phaät tuaàn töï hoûi:

- Khi leân daây ñaøn caêng quaù thì theá naøo?

- Baïch Theá Toân, khi leân daây ñaøn caêng quaù thì noù seõ ñöùt, khoâng theå ñaùnh ñöôïc.

- Khi daây ñaøn duøn quaù thì theá naøo?

- Baïch Theá Toân, khi daây ñaøn duøn quaù thì ñaùnh khoâng keâu.

- Khi daây ñaøn khoâng quaù caêng cuõng khoâng quaù duøn thì theá naøo?

- Baïch Theá Toân, neáu daây ñaøn khoâng quaù caêng cuõng khoâng quaù duøn, vöøa vaën khít khao thì tieáng ñaøn seõ du döông thaùnh thoùt, raát hay aï!

Baáy giôø Phaät daïy:

- Cuõng vaäy, ngöôøi quaù tinh taán cuõng nhö daây ñaøn quaù caêng seõ ñöùt, khoâng theå ñaùnh ñöôïc. OÂng do tu khoå haïnh nhoïc nhaèn quaù neân sanh meät moûi, vì vaäy khoâng theå tieáp tuïc tu taäp ñöôïc nöõa. Coøn giaû nhö giaûi ñaõi thì phoùng tuùng buoâng lung rôi vaøo taø kieán, gioáng nhö daây ñaøn duøn ñaùnh khoâng keâu. Muoán traùnh khoûi hai beänh naøy, toát nhaát quaân bình vieäc tu hoïc vöøa chöøng. Nhö vaäy coâng phu tu taäp seõ taêng tieán ñeàu ñaën, khoâng thoái thaát maø keát quaû laïi toát ñeïp.

Sau khi nghe Phaät chæ daïy nhö theá roài, thaày Tyø-kheo kia söûa ñoåi laïi caùch tu taäp, chaúng bao laâu chöùng ñöôïc A-la-haùn, thaønh töïu ñaïo quaû toái thöôïng.

Caâu chuyeän treân khoâng chæ daønh cho thaày Tyø-kheo thôøi ñöùc Phaät, maø chuùng ta cuõng theá. Laøm sao quaân bình ñieàu hoøa cuoäc soáng, vieäc tu hoïc vaø sinh hoaït hôïp thôøi hôïp lyù, giöõ taâm khoâng buoâng lung vaø moät söùc khoûe töông ñoái môùi coù theå tieáp tuïc con ñöôøng tu taäp daøi laâu. Chuùng ta phaûi hieåu muïc ñích chính laø nhaän ra ñöôïc taùnh giaùc cuûa mình, thaønh töïu cuoäc soáng töï taïi giaûi thoaùt, thoaùt khoûi moïi duïc laäu theá gian. Ñieàu naøy caàn phaûi coù trí tueä vaø taâm kieân coá, tröôøng vieãn môùi thöïc hieän vieân maõn ñöôïc. Khoâng neân khi quaù sieâng naêng, luùc laïi löôøi bieáng, tu nhö vaäy seõ khoâng daãn ñeán keát quaû gì ñaâu.

Qua caâu chuyeän treân chuùng ta coá gaéng taïo cho mình neáp tu haønh tænh giaùc trong töøng phuùt giaây, khoâng neân quaù thieân leäch moät beân. Töø söï tænh giaùc aáy, daàn daàn ta laøm chuû ñöôïc mình, nhaän vaø soáng laïi vôùi taùnh giaùc. Chuùng ta laø con Phaät, ñöôïc hoïc nhöõng kinh nghieäm cuûa Phaät, cuûa chö Toå sö tröôùc. Caùc Ngaøi ñaõ ñi con ñöôøng naøy vaø thaønh töïu nhö vaäy. Ñaây laø ñieåm töïa ñaùng tin caäy cho chuùng ta, ñoàng thôøi cuõng taïo nieàm phaán khôûi treân böôùc ñöôøng tu haønh cuûa mình. Song ñieàu quan troïng nhaát laø moãi ngöôøi phaûi töï noã löïc, töï khaéc phuïc nhöõng baát an baát oån trong loøng. Coù theá ta vöøa khoâng coâ phuï mình maø cuõng khoâng coâ phuï coâng ôn caùc Ngaøi.

Ngöôøi ñi tröôùc keû ñi sau, taát caû chuùng ta ñeàu laø baïn ñoàng chí ñoàng haïnh, neân naâng ñôõ nhaéc nhôû nhau cuøng tieán “Bao giôø baèng Phaät môùi vöøa loøng con”. Vôùi taâm nieäm aáy, mong taát caû chuùng ta nghe nhaän cuøng quyeát chí, phaán ñaáu tu taäp cho ñeán ngaøy vieân maõn.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM