ÑUOÁC THIEÀN

THÍCH NHAÄT QUANG

TU TAÄP PHAÛI COÙ CAÙI NHÌN THAÁU ÑAÙO

Phaät giaùo luoân laáy giaùc ngoä giaûi thoaùt laøm muïc ñích toái thöôïng. Trong quaù trình tieán ñeán muïc ñích aáy, moãi haønh giaû phaûi töï noã löïc haønh trì, öùng duïng phaùp cuûa ñöùc Phaät ñaõ daïy vaøo cuoäc soáng tu taäp cuûa mình. Tuy nhieân söï hoã trôï cuûa chö Boà-taùt, caùc thieän höõu tri thöùc cuõng khoâng keùm phaàn quan troïng. Vì vaäy chuùng ta caàn phaûi coù moät caùi nhìn thaáu ñaùo veà söï töï tu, vaø vieäc hoã trôï cuûa caùc thieän höõu tri thöùc quanh ta ñeàu coù taàm quan troïng nhaát ñònh cuûa noù.

Trong kinh Phaùp Hoa coù keå söï hoã trôï cuûa Boà-taùt Phoå Hieàn ñoái vôùi moät vò Taêng trì kinh Phaùp Hoa theá naøy. Sau moät thôøi gian hoïc hoûi vaø sieâng naêng tu haønh, Sö phaùt nguyeän trì kinh Phaùp Hoa vaø thaáy coù linh nghieäm. Höõu caûm thì taát öùng, vò Taêng naøy luoân ñöôïc söï hoä trì cuûa Tam Baûo, nhaát laø Boà-taùt Phoå Hieàn. Do ñoù Sö caøng phaùt taâm duõng maõnh hôn nöõa, tìm leân röøng nuùi xa vaéng, ít ngöôøi lai vaõng ñeå vieäc trì kinh ñöôïc nhieàu thuaän lôïi hôn.

Vôùi taâm khaån thieát, luoân gìn giöõ giôùi haïnh trang nghieâm, vò Taêng chæ noã löïc tu haønh. Baáy giôø quanh nuùi Ngaøi ôû thöôøng thoaûng muøi thôm laï, thaân taâm Sö caûm thaáy laâng laâng an laïc. Nhöng ñeán moät hoâm, suoát maáy ngaøy trôøi aâm u baõo toá. Duø treân nuùi röøng nhöng khoâng hieåu sao giöõa ñeâm Sö nghe coù tieáng reân la, khoùc loùc, roài sau ñoù laø tieáng goõ cöûa cuûa ngöôøi khaùc phaùi. Sö raát phaân vaân khoù xöû, nhöng tieáng keâu cöùu ngaøy caøng doàn daäp. Loøng töø bi cuûa vò Taêng, khoâng theå laøm ngô ñöôïc, neân cuoái cuøng Sö môû cöûa ra. Vöøa môû cöûa thì moät phuï nöõ öôùt ñaãm, run raåy xanh meùt saép ngaát xæu hieän tröôùc maët Sö.

Tröôùc tình traïng nhö vaäy, Sö phaûi cho coâ vaøo truù ñôõ trong thaát. Bieát hoaøn caûnh baát lôïi, suoát ñeâm Sö ngoài tænh taâm trì kinh Phaùp Hoa, khoâng daùm noùi gì heát. Nhöng ngaët noãi, caøng luùc coâ caøng ñoå beänh ra. Coâ baét ñaàu ñau buïng laên loän gioáng nhö ngöôøi ñau ruoät thöøa saép cheát tôùi nôi. Vò Taêng chaúng bieát laøm sao, phaûi laáy daàu ñöa cho coâ, nhöng ñau quaù coâ khoâng töï thoa  daàu ñöôïc, cuoái cuøng thaày ñaønh phaûi thoa cho coâ.

Nhö quí vò ñaõ bieát caûm giaùc xuùc chaïm giöõa hai phaùi khaùc nhau, neáu khoâng phaûi laø ngöôøi giaùc quan hö hoaëc caùc baäc tu haønh ñaõ ñaït ñaïo, ngoaøi ra taát caû ñeàu coù caûm giaùc khaùc laï, cho duø ñoù laø moät vò Taêng. Ñöùng tröôùc phuùt giaây ñoù, chæ caàn khôûi leân moät nieäm loaïn ñoäng thì trong tích taéc thoâi, bao nhieâu coâng phu tu haønh xem nhö chaùy ruïi. Quaû thaät nhö vaäy, vò taêng naøy ñaõ daáy nieäm. Nhöng Sö khoâng ngôø ngay luùc vöøa khôûi nieäm thì xa xa treân maây Boà-taùt Phoå Hieàn ngöï treân thôùt baïch töôïng hieän ra vôùi lôøi quôû traùch. Sö giaät mình tænh moäng, aên naên saùm hoái thì thaáy ngöôøi con gaùi khi naõy ñaõ cuoän trong maây ñi maát. Keå töø ñoù vò Taêng thuùc lieãm thaân taâm mieân maät, haï thuû coâng phu nghieâm caån khoâng ñeå baát cöù moät ngoaïi caûnh chi phoái nöõa. Ñaây chính laø söï hoã trôï cuûa Boà-taùt ñoái vôùi nhöõng vò thaät taâm muoán tu haønh.

Hoøa thöôïng thöôøng daïy chuùng ta “Chæ moät nieäm baát giaùc thoâi laø hö hoûng”. Töø moät nieäm baát giaùc chuùng ta lao theo, lang thang troâi giaït, laøm kieáp giang hoà laõng töû töø voâ löôïng kieáp roài. Cho tôùi baây giôø, neáu khoâng tænh giaùc trieät ñeå, nhöõng nieäm baát giaùc ñoù seõ tieáp tuïc daãn ta ñi nöõa, tieáp noái luaân hoài khoâng döùt. Cho neân Hoøa thöôïng daïy chuùng ta luùc naøo cuõng phaûi tænh giaùc. Tænh giaùc ñeå laøm gì? Ñeå bieát taát caû hieän töôïng beân ngoaøi ñeàu khoâng thaät, nhöõng nieäm daáy khôûi laêng xaêng trong taâm cuõng khoâng thaät.

Nhö caâu chuyeän treân, neáu vò Taêng coù tænh löïc cao, bieát roõ thaân coâ gaùi kia khoâng thaät neân caùi ñau cuûa coâ cuõng khoâng thaät. Sö lieäu söùc mình khoâng theå va chaïm vaøo thaân phuï nöõ thì cöù maïnh daïn noùi: “Neáu heát duyeân, coâ cöù an loøng nhaém maét, mai moát trôû laïi toâi seõ ñoä cho, chöù baây giôø toâi chöa ñuû löïc ñoä coâ”. Taïi vì luùc ñoù Sö baát giaùc, neân môùi hoûng vieäc lôùn cuûa mình nhö theá.

Chuùng ta tu haønh phaûi tænh giaùc, thaáy moät caùch töôøng taän, chaéc thaät, khoâng coù chuùt ñieân ñaûo naøo heát raèng taát caû caùc hieän töôïng chung quanh ñeàu khoâng thaät. Thaáy bieát chaéc thöïc nhö vaäy roài thì ñònh tueä seõ hieän tieàn. Ñoù chính laø ñònh tueä cô baûn nhaát naèm saün nôi moãi chuùng ta, chæ caàn mình phaùt huy ñöôïc thì seõ thaáy voâ soá lôïi ích lôùn lao. Chaúng nhöõng haøng xuaát gia caàn coù nhöõng trí tueä aáy maø ngay caû quí Phaät töû cuõng theá. Chuùng ta höôùng veà con ñöôøng Phaät ñaïo, tu hoïc theo vaø haønh trì theo lôøi Phaät daïy thì phaûi laøm sao phaùt huy cho ñöôïc trí tueä Baùt-nhaõ cuûa chính mình. Ñoù laø ñieàu toái thieát yeáu trong coâng phu tu taäp vaäy.

Ngöôøi ñôøi thöôøng cho nhöõng gì vui thích vöøa yù laø phuùc baùo cuûa mình. Thöa, ñoù chæ laø nieàm vui thuï höôûng nhö nguõ duïc, taøi saéc, danh lôïi aên uoáng, nguû nghæ. Ví duï ngöôøi ñöôïc taøi thì vui, saéc dieän töôi taén, nhöng traùi laïi caùc baäc Thaùnh cho ñoù laø hieåm hoïa caàn phaûi xa laùnh. Ñaây laø ñieåm chuùng ta caàn phaûi baøn kyõ ñeå khoâng bò laàm laãn nhö ngöôøi theá gian. Thaønh ra ngöôøi tu coù caùi nhìn taän nguoàn taän goác khaùc hôn ngöôøi theá tuïc.

Sôû dó chuùng sanh luaân hoài trong sanh töû, khoå ñau trieàn mieân cuõng vì nhöõng thöù meâ laàm naøy. Ví duï quí vò nuoâi con caùi töø nhoû, moãi moãi vieäc gì cuõng saép ñaët cho noù. Khi coøn beù thô, noù ngoan ngoaõn nghe theo söï saép ñaët cuûa cha meï. Ñeán khi lôùn khoân, quí vò nhaéc nhôû, coù nhöõng ñieàu chuùng khoâng ñoàng yù vaø caõi laïi: “Baây giôø con lôùn roài, xin ba maù ñöøng noùi theá nöõa”. Chöøng ñoù quí vò giaät mình “Trôøi ôi khoå!” Cuoäc ñôøi naøy luoân luoân laø vaäy. Bôûi con ngöôøi chaáp cho caùi nhìn cuûa mình laø ñuùng, khi gaëp söï phaûn khaùng lieàn thaáy khoå. Nhaø Phaät goïi ñoù laø si meâ. Vì vaäy chuùng ta caàn phaûi saùng suoát quay laïi, soáng laïi vôùi söï thaät, bieát roõ caùc phaùp nhö huyeãn, khoâng coù gì coá ñònh, ñöøng coá chaáp nöõa laø bôùt khoå.

Ngöôøi tu ñoái vôùi taát caû nhöõng nhieãm tröôùc cuûa cuoäc ñôøi phaûi chaám döùt. Ñoù laø cô sôû vöõng chaéc ñeå ta ñi leân thanh thoaùt nheï nhaøng. Chöõ “Nhieãm” laø thaám, luùc baét ñaàu thaám ta khoâng hay bieát, nhöng khi ñaõ thaám roài thì hoaøn toaøn thay ñoåi. Chaúng haïn nhö ta ñi trong söông moùc, ñaàu tieân khoâng thaáy gì nhöng khi hay chieác aùo ñaõ öôùt laø mình ñaõ thaám söông ñaäm roài. Cuõng vaäy, neáu ôû trong duïc laïc theá gian, ta khoâng tænh, khoâng coù caùi nhìn chính xaùc thì daàn daàn bò oâ nhieãm maø ta khoâng hay.

Bôûi vaäy ñieåm ñaàu tieân maø ngöôøi tu chuùng ta caàn phaûi caét ñöùt laø söï nhieãm tröôùc caùc phaùp theá gian. Laøm moät ngöôøi chieán só duõng caûm, treân tay khoâng bao giôø rôøi thanh göôm trí tueä, saün saøng chieán ñaáu vôùi ma phieàn naõo, ma tham duïc. Neáu lô mô ta seõ thua noù luùc naøo khoâng hay. Tænh giaùc lieân tuïc laø söùc maïnh cuûa ngöôøi tu, neáu khoâng nhö theá ta seõ bò daây mô reã maù cuûa tham duïc raøng buoäc, keùo loâi, khoâng coù ngaøy thoaùt khoûi.

Noùi tôùi ñaây toâi nhôù chuyeän hoài luùc ôû Chaân Khoâng, nhöõng naêm ñaàu coøn röøng raäm, khæ xuoáng phaù traùi caây nhieàu laém. Anh em chuùng toâi laáy laøm laï moät ñieàu laø luõ khæ ñöôïc xem nhö khoân ngoan nhaát trong caùc loaøi caàm thuù maø döôøng nhö noù cuõng ngu xuaån hôn ai heát. Cho neân muoán baét noù khoâng haún laø khoù. Maáy anh em ñeå yù thaáy boïn chuùng thöôøng xuoáng rình xem quí thaày laøm gì roài baét chöôùc. Vì vaäy, moät hoâm chuùng toâi ruû nhau ra ñaùm khoai lang, laøm boä laáy daây töï coät mình vaøo caây naøy caây kia. Bieát boïn chuùng ghi aûnh naøy roài chuùng toâi ruùt lui. Ñôïi quí thaày vaéng moät chuùt chuùng traøn xuoáng, cuõng vaøo giöõa ñaùm khoai, laáy daây töï coät mình vaøo caùc caây chung quanh. Chöøng aáy quí thaày voã tay, ñaäp thuøng, chuùng hoaûng chaïy nhöng chaïy ñi ñaâu ñöôïc. Theá laø caû boïn teù nghieâng teù ngöûa, vì maéc keït trong caùc caây maø hoài naõy noù töï coät. Chuùng toâi ñöôïc moät meû cöôøi thaät vui.

Söï nhieãm oâ, maéc möùu cuõng nhö vaäy, thaám hoài naøo khoâng bieát nhöng tôùi luùc mình ñöùng daäy muoán ñi thì keït cöùng, ñi khoâng ñöôïc. Cho neân phaûi laøm sao töï chuû, caét ñöùt nhöõng daây mô reã maù cuûa noù. Thaønh ra ñieåm thöù nhaát ôû ñaây toâi nhaán maïnh laø ngöôøi tu caàn phaûi caét ñöùt söï oâ nhieãm duïc laïc. Duïc, noùi chung laø loøng tham ñaém taát caû nhöõng nhu caàu trong ñôøi soáng, chöù khoâng phaûi chæ rieâng saéc duïc. Trong ñôøi soáng cuûa chuùng ta, noùi veà nhu caàu thì nhieàu laém. AÊn maëc, nguû nghæ, ñi ñöùng, tieáp khaùch, laøm vieäc… caøng ngaøy caøng phaùt sinh. Nhö con maét cuûa toâi hoài nhoû ñaâu caàn caëp kính naøy, baây giôø neáu khoâng coù noù thì toâi nhìn chöõ naøy dính chöõ kia, khoâng ñoïc vieát gì ñöôïc, theá laø moät nhu caàu phaùt sinh.

Neáu chuùng ta khoâng tænh ñeå soaùt xeùt kyõ nhöõng nhu caàu naøo caàn thieát cho mình, cuoái cuøng ta seõ maát heát thì giôø vì nhöõng nhu caàu khoâng caàn thieát laïi quaù nhieàu. Nhö vaäy laø mình ñaõ rôi vaøo löôùi duïc hoài naøo khoâng hay. Toâi nhôù nhöõng naêm thieáu gaïo, chö Taêng phaûi aên ñoän bo bo nhöng quí thaày vaãn soáng vui. Baây giôø ngaøy hai ba böõa cuõng vaäy thoâi. Giaû nhö khoâng coù côm mình aên chaùo cuõng soáng ñöôïc nhö thöôøng. Ngaøy xöa ñöùc Phaät tu khoå haïnh trong röøng giaø, ngaøy aên chæ moät vaøi haït ñaäu haït meø maø soáng ñöôïc tôùi saùu naêm tröôøng. Nhaän ñònh ñöôïc ñieàu naøy, chuùng ta töï giaûm thieåu nhöõng nhu caàu khoâng caàn thieát trong ñôøi soáng ñeå daønh thì giôø cho vieäc tu haønh.

Phaät daïy haøng xuaát gia phaûi tam thöôøng baát tuùc, nghóa laø ba vieäc aên, maëc, nguû phaûi thieáu moät chuùt. Ñeå laøm gì? Ñeå khoâng bò phaïm vaøo loãi nguõ aám xí thaïnh, töùc thaân naøy beùo phì naëng neà, trôû ngaïi cho vieäc tu haønh. Nhôø theá chuùng ta coù thôøi gian thieàn ñònh, quaùn nieäm, tænh thöùc soáng laïi vôùi chính mình. Chôù caû ngaøy töø saùng tôùi chieàu toái, ta cöù lo aên, heát moùn naøy ñeán moùn khaùc. Xong buoåi saùng tôùi buoåi tröa, heát tröa laïi chieàu, noäi vieäc aên thoâi cuõng ñuû oaûi roài coøn thì giôø ñaâu maø tu haønh.

Phaät phaùp meânh moâng, chuùng ta hoïc caû ñôøi coøn khoâng theå heát, huoáng laø ñeå thôøi gian luoáng qua voâ ích vì nhöõng vieäc aên maëc taàm thöôøng. Soáng nhö vaäy ñaâu coøn yù nghóa cuûa haøng xuaát gia ly duïc, caàu giaùc ngoä giaûi thoaùt nöõa. Con ngöôøi luùc naøo cuõng chaïy ñua vôùi voâ thöôøng ñeå ñöôïc soáng coøn, nhöng hoï khoâng ngôø raèng chính vì nhöõng cuoäc chaïy ñua aáy maø hoï ñaõ maát taát caû. Chæ coù nhöõng ai bieát döøng laïi môùi coù theå toàn taïi, coù theå soáng coøn vôùi chính mình. Neân nhôù ta khoâng theå tìm söï soáng trong loøng ñònh luaät ñoåi thay höõu sinh höõu hoaïi naøy.

Chuùng ta ñaõ troâi giaït, sinh ñaây cheát kia nhieàu ñôøi nhieàu kieáp meät moûi laém roài. Theá neân ngay trong ñôøi naøy phaûi khaúng ñònh caét ñöùt doøng sanh töû cho roài. Muoán nhö vaäy caàn saùng ñöôïc vieäc cuûa mình, laøm chuû sinh töû môùi noùi chuyeän ñöôïc vôùi voâ thöôøng. Ñieàu khoâng theå thieáu ñöôïc ñoái vôùi ngöôøi tu laø thieàn ñònh, chöù khoâng phaûi aên uoáng nguû nghæ hay tieàn taøi danh voïng. Vì vaäy ngöôøi xöa tu raát giaûn dò.

Neáu chuùng ta cöù taïo nghieäp traàm luaân sanh töû, cöù ñaém tröôùc duïc laïc thì nhaát ñònh loay quay laån quaån trong saùu ñöôøng thoâi. Ñaây laø vieäc laøm cuûa mình, chöù ñaâu phaûi cuûa ai. Chuùng ta hoaøn toaøn chòu traùch nhieäm veà nhöõng haønh vi cuûa mình ngay trong cuoäc soáng hieän taïi. Noù cuõng chính laø nguyeân nhaân daãn ñeán ñôøi vò lai cuûa moãi vò. Vì theá laøm ñieàu toát, tu nghieäp laønh boû nghieäp döõ, coát laø ñeå döï phoøng cho chính baûn thaân mình, chôù chaúng phaûi lo cho ai khaùc. Ñieàu naøy daân gian thöôøng noùi “Ai aên naáy no, ai tu naáy chöùng”, roõ raøng nhö vaäy.

Laøm sao ta gaày döïng ñöôïc chuû löïc ñeå khi taùi sinh vaãn ñaày ñuû chuûng duyeân tu haønh. Ñieàu naøy raát quan troïng. Chö Toå thöôøng nhaéc “Ñöôøng tröôùc môø mòt chöa bieát veà ñaâu?” ñeå chuùng ta yù thöùc vieäc tu haønh hoâm nay laø sinh meänh cuûa mình ôû mai sau. Hoøa thöôïng Vieän tröôûng noùi: “Moãi ngöôøi sanh ra ñaõ mang saün moät baûn aùn töû hình, chöa bieát ngaøy naøo leân ñoaïn ñaàu ñaøi?” Trong chuùng ta ai laø ngöôøi bieát tröôùc ngaøy mai mình seõ ra sao, sao laïi khoâng noã löïc tu haønh?

Trong kinh Nhaân Quaû noùi veà quaû baùo taùi sinh cuûa nhieàu loaøi raát ñaùng sôï. Ñôøi naøy ngöôøi naøo taïo nhöõng nghieäp aùc, khi cheát phaûi ñoïa vaøo loaøi baøng sinh, khi vöøa taét thôû hoï thaáy trôøi long ñaát lôû, saám seùt möa chuyeån, coïp soùi ñuoåi röôït. Hoï chaïy ñeán möùc khoâng bieát phaûi chaïy ñi ñaâu nöõa, baáy giôø gaëp luøm buïi naøo cuõng chui voâ ñeå nuùp. Vöøa chui vaøo laø ñaõ taùi sinh, mang kieáp nhieàu chaân hoaëc boán chaân, loâng laù luø xuø, söøng gaïc ñuû thöù; ñaõ mang vaøo roài thì khoâng côûi ra ñöôïc nöõa. Thaønh ra nghieäp daãn trong luaân hoài laø con ñöôøng môø mòt  chöa bieát veà ñaâu, gheâ gôùm thaät.

Quaû baùo bò rôi trong nhöõng loaøi suùc sinh hoaëc naëng hôn nhö ñòa nguïc, ngaï quyû thì thoï maïng daøi voâ cuøng, chòu khoâng bieát bao nhieâu thoáng khoå. Nhö nguïc voâ giaùn, bò rôi vaøo ñoù thì söï haønh hình lieân tuïc töø cho tôùi bao giôø traû xong nghieäp môùi döøng ñöôïc. Trong khoaûng ñoù khoâng coù phuùt giaây naøo ñeå nhôù Phaät, nhôù phaùp, khoâng ai giuùp ñôõ mình ñöôïc heát. Chæ tröø Phaät, Boà-taùt theo nguyeän duøng töø löïc tam-muoäi vaøo trong aáy hoùa ñoä, toäi nhaân nöông phuùc trí cuûa caùc Ngaøi coù ñöôïc chuùt phuùt giaây tænh thöùc ñeå chuyeån hoùa nghieäp döõ cuûa mình.

Theá neân haèng ngaøy chuùng ta daønh ñöôïc phuùt giaây naøo chieâm nghieäm, quaùn chieáu tænh tu thì quí giaù phuùt giaây aáy. Do ñoù caàn phaûi maõnh tænh, tieát töøng chuùt thì giôø ñöøng ñeå tuoät doác, hoái tieác khoâng kòp. Ñoù laø nhöõng ñieàu raát caàn thieát ñoái vôùi ngöôøi tu.

Laâu laâu ta cuõng neân kieåm tra laïi chí nguyeän ban ñaàu cuûa mình, xem coù coøn gioáng luùc sô taâm xuaát gia khoâng. Chuùng ta coù beänh yeáu ñuoái laïi deã queân. Môùi hoâm naøo vaøo chuøa sieâng naêng tinh taán, vieäc gì cuõng laøm ñöôïc, thôøi khoùa naøo cuõng theo noåi. Chaúng bieát vì sao ñöôïc moät thôøi gian, töï nhieân beänh hoaïn ñoå ra, khoâng laøm gì noåi, tuïng kinh toïa thieàn cuõng boû luoân, tueä giaùc taét nguûm, ñuïng vieäc phieàn naõo… Thöû hoûi nhöõng tình traïng naøy töø ñaâu maø ra? Bôûi vì chí chöa ñuû, taâm chöa quyeát, laïi bò ma nguõ duïc chöïc chôø beân caïnh, neân chæ caàn moät nieäm giaûi ñaõi khôûi leân laø boïn chuùng aäp vaøo keùo loâi. Tu haønh nhö vaäy chæ caøng khoå theâm, vì nôï ñaøn na tín thí chaát choàng, bieát traû sao ñaây?

Ñöùc Phaät khi ñaõ thaáy ñöôïc caûnh sanh, giaø, beänh, cheát cuûa con ngöôøi, Ngaøi traên trôû thao thao thöùc veà soá phaän nhaân loïai, cuoái cuøng phaûi vöôït thaønh xuaát gia tìm ñöôøng giaûi thoaùt. Naêm naêm taàm ñaïo, saùu naêm khoå haïnh trong röøng giaø, cô theå suy moøn caïn kieät, töôûng nhö ñaõ taét thôû, nhöng yù chí cuûa Ngaøi vaãn khoâng thoaùi chuyeån. Nhôø theá, sau khi nhaän baùt söõa cuûa naøng muïc nöõ beân caïnh doøng Ni Lieân  Thuyeàn, Theá Toân chuù taâm thieàn ñònh döôùi coäi Taát-baùt-la suoát boán möôi chín ngaøy ñeâm, chieán thaéng toaøn boä noäi ma laãn ngoaïi ma, cuoái cuøng môùi thaønh töïu quaû vò Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc. Coâng ñöùc, thieän duyeân nhö Ngaøi maø coøn phaûi noã löïc tu haønh tôùi vaäy, huoáng boïn chuùng ta laïi quaù deã duoâi laøm sao chaám döùt ñöôïc doøng luaân hoài sanh töû ñaây?

Chuùng ta laø ñeä töû Ngaøi, cuõng coù taâm tìm söï giaùc ngoä giaûi thoaùt thì phaûi neân hoïc haønh theo taâm göông saùng cuûa chö Phaät, chö Toå. Khoâng ai haønh ñaïo maø chaúng traûi qua nhöõng thöû thaùch gian nan caû, coát yeáu laø phaûi coù yù chí vöõng vaøng, trí tueä beùn nhaïy. Sau ñoù coøn phaûi bieát ñuû, soáng giaûn dò, sieâng toïa thieàn, ñeå thì giôø quaùn nieäm phaùt huy trí tueä Baùt-nhaõ cuûa mình, ñoù môùi ñieàu caàn thieát, quan troïng. Neáu ngöôøi tu maø laïi ñeå taâm vaøo caùc vieäc taàm thöôøng nhö aên uoáng nguû nghæ hoaëc theo ñoøi theá hoïc, thì thaät ñaùng hoå theïn, chaúng gioáng Thích töû Nhö Lai chuùt naøo. Cho neân chuùng ta caàn phaûi nghieäm laïi mình vieäc naøy.

Ñöùc Phaät ngaøy xöa tu khoå haïnh khoâng theå ñaït ñöôïc ñaïo lyù giaûi thoaùt, neân cuoái cuøng Ngaøi trôû veà vôùi thieàn ñònh, phaùt huy trí tueä voâ sö, trieät chöùng thaät töôùng cuûa caùc phaùp môùi thaønh ñaïo. Baây giôø chuùng ta cuõng ñi theo con ñöôøng trung ñaïo aáy. Ví duï ta cuõng aên saùng, ngoï trai, buoåi chieàu duøng chuùt ít gì ñoù ñeå giöõ söùc khoûe tu taäp. Neáu quaù leä thuoäc vaøo thaân naøy hoaëc quaù boû beâ noù ñeàu khoâng theå daãn ñeán thaønh töïu ñaïo nghieäp. Ñoù laø ñieàu chuùng ta phaûi kheùo tieát cheá quaân bình.

Do ñoù Hoøa thöôïng ôû ñaây thöôøng daïy chuùng ta phaûi coù caùi thaáy thaáu ñaùo, laáy trí tueä laøm ñaàu coát nhaän ra leõ thaät cuûa taát caû caùc phaùp. Coù theá vieäc tu môùi tieán trieån ñuùng yù nghóa, cuoäc soáng an oån, ta thöïc söï laø ngöôøi bieát gaày döïng nieàm vui giaûi thoaùt ngay trong ñôøi soáng naøy. Chöù coøn maéc möùu, coøn chaïy theo duïc laïc theá gian thì khoù maø giöõ ñöôïc neà neáp, tænh giaùc cuûa ngöôøi con Phaät.

Nieàm vui cuûa ngöôøi ñaõ tænh giaùc khaùc vôùi nieàm vui cuûa ngöôøi ñam meâ chaáp tröôùc vaøo caùc phaùp theá gian. Kinh Phaùp Hoa keå laïi nieàm vui cuûa anh chaøng cuøng töû khi nhaän laïi ñöôïc cha mình cuøng vôùi gia taøi cuûa oâng Tröôûng giaû, thaät khoâng theå saùnh noåi vôùi nieàm vui cuûa keû tha phöông caàu thöïc, ñöôïc ít cho laø ñuû. Chuùng ta cuõng theá, chæ vôùi chuùt nguõ duïc theá gian cho laø vui, trong khi chö Phaät Boà-taùt thaáy ñoù laø phaùp oâ nhieãm, laø baát tònh ñaùng gôøm ñaùng chaùn. Coù caû moät kho baùu saün nôi moãi chuùng ta, duøng hoaøi khoâng heát maø chuùng ta laïi boû queân khoâng ñoaùi hoaøi tôùi, thaät laø ñaùng thöông xoùt! Vì vaäy, caùc Ngaøi ñaõ duøng moïi phöông tieän ñeå ñaùnh thöùc trí tueä cuûa chuùng ta, khieán ta nhôù laïi cuûa baùu voâ löôïng aáy, laáy ra duøng thì seõ trôû thaønh Tröôûng giaû giaøu coù voâ löôïng.

Nieàm vui sau khi ñaõ coù trí tueä seõ khoâng bao giôø maát. Töø trí tueä aáy chuùng ta coù caùi nhìn chính xaùc ñoái vôùi taát caû caùc phaùp, ñaûm baûo vieäc taùi sinh khoâng coøn “Ñöôøng tröôùc môø môø chöa bieát veà ñaâu” nöõa. Ñoù laø luùc ta sung söôùng nhaát, heát phaûi lang thang laøm keû thueâ möôùn vaát vaû. Cho neân Hoøa thöôïng noùi “Neáu moät phen nhaän ñöôïc taùnh giaùc roài, chuùng ta coù ñaày ñuû taát caû, con ñöôøng luaân hoài ngay ñaây chaám döùt”. Vieäc laøm naøy töï ta thöïc hieän, khoâng ai theá ñöôïc. Chö Phaät, Boà-taùt thöông chæ daïy vaäy thoâi, phaàn coøn laïi laø cuûa moãi ñöông söï.

Trong kinh Phaùp Hoa keå chuyeän anh chaøng Dieãn Nhaõ Ñaït Ña ôû thaønh Thaát La Phieät. Moãi ngaøy anh nhìn vaøo göông thaáy maët maét cuûa mình xinh xaén deã thöông. Moät hoâm caùi göông ñoù beå, soi vaøo khoâng thaáy ñaàu nöõa, anh hoát hoaûng vöøa chaïy vöøa oâm ñaàu keâu “Toâi maát ñaàu roài, toâi maát ñaàu roài”. Anh chaïy voøng quanh thaønh phoá nhö theá, cuoái cuøng ñeán choã Theá Toân. Ñöùc Phaät goïi laïi baûo: “Caùi ñaàu maét maø moãi ngaøy ngöôi troâng thaáy xinh xaén deã thöông aáy, thaät ra chæ laø caùi boùng hieän trong göông thoâi. Khi göông beå, boùng ñoù seõ maát. Coøn caùi ñaàu thaät ngöôi ñang oâm trong tay kia môùi chính laø cuûa ngöôi, duø göông coù beå hay khoâng, noù vaãn nguyeân veïn beân ngöôi, khoâng maát ñi ñaâu heát”. Nghe theá anh chaøng tænh ra, nhaän bieát caùi ñaàu xinh xaén cuûa mình coøn nguyeân veïn, vui möøng khoân xieát.

Caâu chuyeän anh chaøng Dieãn Nhaõ Ñaït Ña cuõng na naù nhö chuùng ta. Phaät noùi moãi ngöôøi ñeàu coù saün taùnh giaùc, nhöng chaúng ai chòu nhaän, cöù soáng vôùi thaân töù ñaïi hö doái, taâm voïng töôûng ñaûo ñieân. Sau ñoù laïi chaïy ñi tìm chaân taâm Phaät taùnh ôû beân ngoaøi. Khi ñöôïc Phaät Toå chæ daïy, nhaän laïi ñöôïc caùi voán saün coù nôi mình, vui möøng nhö ñöôïc cuûa baùu. Nhöng thaät ra ñaâu coù ñöôïc gì, noù voán saün nôi mình töø thuûy chí chung roài, chæ töï ta cho laø maát, roài töï ta cho laø vöøa tìm laïi ñöôïc, thaønh ra coù ñuû thöù ngoân töø ñeå dieãn taû noù nhö baûn lai dieän muïc, Phaät taùnh, chaân taâm v.v… Taát caû ñeàu chæ laø moät tröôøng huyeãn moäng, choã naøy nhaø thieàn noùi “ñaát baèng daäy soùng” thaät khoâng sai.

Taùnh giaùc saün nôi mình, nhaän ñöôïc roài thì töï nhieân khoâng coøn chaïy theo nhöõng boùng daùng hö giaû nöõa, cuõng khoâng noùi Boà-ñeà, Nieát-baøn, maø taát caû ñeàu ñaày ñuû vieân maõn. Tôùi ñaây roài khoâng muoán giaûi thoaùt cuõng giaûi thoaùt, khoâng caàu vui cuõng vui, nhöng muoán dieãn taû thì khoâng theå duøng ngoân ngöõ dieãn taû ñöôïc. Tuy nhieân vôùi phuùc duyeân vaø chuûng töû saün coù cuûa moãi ngöôøi, toâi tin chaéc khoâng sôùm thì muoän, roài ñaây chuùng ta seõ thaáy noù sôø sôø gioáng nhö ngaøi Ñaïi An noùi: “Baây giôø con traâu traéng sôø sôø tröôùc maét, ñuoåi cuõng khoâng ñi”.

Ñeå keát thuùc buoåi noùi chuyeän hoâm nay, toâi xin möôïn caâu chuyeän moät thieàn taêng ñi haønh cöôùc ñeán hoûi ñaïo moät Thieàn sö:

- Cuùi mong Hoøa thöôïng vì con chæ daïy phaùp yeáu.

Thieàn sö ñaùp:

- Ta noùi thì ñöôïc roài, chæ sôï oâng khoâng tin.

Vò Taêng thöa:

- Lôøi Hoøa thöôïng, con ñaâu daùm khoâng tin.

Thieàn sö baûo:

- Ngöôi coù nghe tieáng con raén baét con nhaùi keâu beân ngoaøi khoâng?

Vò Taêng laéng tai nghe vaø ngay luùc aáy Sö söûng soát keâu leân: “OÂi chao!”.

Neáu quí vò nhaän ñöôïc caùi ñoù thì nhaän ñöôïc taùnh giaùc cuûa mình, ñoàng thôøi cuõng coù caùi nhìn thaáu ñaùo veà söï hoã trôï cuûa thieän höõu tri thöùc giuùp phaàn khai saùng nhöõng gì quí baùu nhaát maø ta ñaõ töï khuaát laáp töø bao ñôøi.

Buoåi noùi chuyeän hoâm nay ñeán ñaây xin taïm döøng. Caàu nguyeän taát caû chuùng ta thaønh töïu ñöôïc coâng haïnh töï giaùc, giaùc tha, giaùc haïnh vieân maõn.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM