HAÏNH HIEÁU TRONG ÑAÏO PHAÄT

H.T THÍCH NHAÄT QUANG

BAÙO HIEÁU TRONG ÑAÏO PHAÄT

Hoâm nay laø ngaøy leã Vu Lan, laø ngaøy baùo hieáu, coøn goïi laø leã trung nguôn. Trong moät naêm chia laøm ba nguôn. Nguôn thöù nhaát laø raèm thaùng gieâng töùc thöôïng nguôn. Nguôn thöù hai laø raèm thaùng baûy töùc trung nguôn. Nguôn cuoái cuøng laø haï nguôn töùc raèm thaùng möôøi. Haàu heát Phaät töû Vieät Nam chuùng ta ñeán nhöõng ngaøy aáy ñeàu veà chuøa laïy Phaät, nghe kinh, aên côm chay.

Taïi sao goïi ngaøy trung nguôn laø ngaøy baùo hieáu? Bôûi vì raèm thaùng baûy laø ngaøy Töï Töù cuûa chö Taêng. Trong ngaøy naøy chö Phaät ñoàng hoan hyû, möôøi phöông taêng chuùng hoäi tuï veà. Nöông oai thaàn nguyeän löïc cuûa Phaät vaø chö Taêng, chuùng ta nguyeän caàu cho cha meï, thaân baèng quyeán thuoäc soáng thì an laïc, luoân quay veà quy y Tam Baûo; cheát ñöôïc sieâu thaêng veà caûnh giôùi laønh, ñôøi ñôøi gaëp Phaät phaùp.

Trong kinh Phaät coù noùi raèng: “Thieân kinh vaïn quyeån, hieáu nghóa vi tieân”, duø tu ñaïo naøo, duø coù hoïc hay khoâng hoïc, hieáu laø goác, hieáu laø treân tröôùc, hieáu laø taát caû. Laø con ngöôøi thì phaûi troøn ñaïo hieáu, phaûi nhôù aân nghóa vaø ñeàn traû nhöõng aân nghóa aáy. Trong taát caû caùc aân nghóa, coù theå noùi lôùn lao nhaát laø aân nghóa cha meï.

Trong kinh coù caâu: “Phuï heà sinh ngaõ, maãu heà cuùc ngaõ, ai ai phuï maãu, sinh ngaõ cuø lao, duïc baùo thaâm aân, haïo thieân voõng cöïc”, nghóa laø: “Cha sinh ta, meï nuoâi ta, oâi thoâi cha meï sinh ta cöïc nhoïc, muoán ñeàn ñaùp aân ñöùc cuûa cha meï nhö vôùi leân trôøi chaúng cuøng”. Coâng ôn cuûa cha meï thaät cao daøy, chuùng ta muoán ñeàn traû, khoâng theå naøo ñeàn traû cho heát ñöôïc. Roõ raøng moãi chuùng ta töø luùc sinh ra cho tôùi lôùn leân, neân danh neân phaän trong xaõ hoäi, neáu khoâng coù cha meï nuoâi döôõng, lo laéng, chuaån bò cho cuoäc ñôøi cuûa chuùng ta thì laøm sao coù ñöôïc ngaøy hoâm nay, laøm sao coù theå thaønh töïu ñöôïc nhöõng gì quí baùu trong ñôøi. Coù nhöõng ngöôøi laâm vaøo hoaøn caûnh baát haïnh khoâng ñöôïc söï chaêm soùc, nuoâi naáng cuûa cha meï. Nhöõng ngöôøi naøy thöôøng oâm loøng oaùn haän ñoái vôùi xaõ hoäi, ñoái vôùi moïi ngöôøi. Do ñoù gia giaùo laø ñieàu heát söùc quan troïng. Ñaây chính laø phaàn traùch nhieäm naëng neà cuûa cha meï ñoái vôùi chuùng ta.

Laøm moät con ngöôøi tröôûng thaønh trong hoaøn caûnh cha meï ñaày ñuû, gia ñình töông ñoái coù phöông tieän cho chuùng ta hoïc haønh, ñi ñaây ñi ñoù ñeå môû roäng taàm nhìn, ñeå hieåu bieát vaø xaây döïng cuoäc ñôøi, nhö theá laø haïnh phuùc laém. Trong xaõ hoäi coù raát nhieàu ngöôøi mong moät chuùt tình thöông cuûa cha, cuûa meï, ñoâi khi khoâng ñöôïc. Ví duï nhö baûn thaân toâi, sinh ra ba, boán tuoåi thì cha maát. Baây giôø lieân töôûng ñeán cha qua lôøi dieãn taû cuûa baø con chung quanh, chöù toâi chöa heà bieát maët cha toâi nhö theá naøo. Do ñoù nhöõng kinh nghieäm quyù baùu cuûa cha, nhöõng gì toát ñeïp trong doøng toäc cuûa mình chöa ñöôïc cha truyeàn laïi. Moãi doøng hoï, moãi gia ñình ñeàu coù truyeàn thoáng ñaëc bieät cuûa doøng hoï, cuûa gia ñình ñoù. Laøm con trong moät gia ñình, trong moät doøng toäc naøo thì nhaát ñònh chuùng ta ñöôïc thöøa höôûng nhöõng truyeàn thoáng ñaëc bieät cuûa doøng hoï aáy. Rieâng toâi thì chöa ñöôïc thöøa höôûng di saûn ñoù, nhöng nhôø ñuû phöôùc duyeân gaëp Phaät phaùp, coù thaày, coù baïn neân cuõng vôi bôùt phaàn buoàn tuûi.

 Coù nhieàu ngöôøi baát haïnh, maát ñi tình thöông cao quí aáy vaø bò laïc loõng giöõa cuoäc ñôøi; khoâng gaëp Phaät phaùp, thieáu hoïc thöùc vaø caùc duyeân toát. Nhöõng ngöôøi naøy taâm hoàn, cuoäc soáng thöôøng chìm trong taêm toái. Do ñoù deã daãn ñeán tröôøng hôïp hoï coù haønh ñoäng vaø suy nghó sai laàm. Ñaây laø ñieàu quan troïng trong vieäc xaây döïng moät xaõ hoäi toát ñeïp.

Phaät giaùo chuù troïng phöông dieän giaùc ngoä giaûi thoaùt, nhöng veà maët theá söï, nhöõng quan heä trong coäng ñoàng xaõ hoäi, Phaät giaùo khoâng daïy ngöôøi ta chaïy troán cuoäc ñôøi . Ngöôøi Phaät töû laø ngöôøi quyeát taâm hoïc hieåu vaø soáng ñôøi soáng ñaïo haïnh chaân chính. Ñoàng thôøi laø moät con ngöôøi coù ñaày ñuû cung caùch ñeå ñoùng goùp, xaây döïng moät xaõ hoäi toát. Do ñoù, ngöôøi Phaät töû Vieät Nam phaûi laø ngöôøi bieát ôn cha meï. Vaø ñaõ bieát ôn thì phaûi ñeàn ôn.

Saùch xöa coù daïy: “Phuï maãu taïi ñöôøng nhö Phaät taïi theá”. Nghóa laø neáu chuùng ta sinh ra trong ñôøi khoâng coù Phaät thì chính cha meï hieän ñôøi chuùng ta laø Phaät. Caâu noùi naøy nhaèm nhaéc nhôû chuùng ta, ñöøng xem thöôøng ñaáng sanh thaønh vaø ñöøng queân ôn saâu daøy ñoái vôùi song thaân. Ngöôøi khoâng coù ñieàu kieän hoïc hieåu Phaät phaùp, maø ôû trong gia ñình laø moät ngöôøi con hieáu kính cha meï nhö Phaät thì ngöôøi ñoù ñaõ tu theo tinh thaàn cuûa ñaïo Phaät roài.

Nhieàu ngöôøi cho raèng theo ñaïo Phaät laø khoâng hieáu haïnh. Taïi sao? Bôûi vì hoï thaáy coù nhöõng ngöôøi ñi tu, cha meï, baø con xoùm laøng thöông khoâng muoán cho ñi maø nhöõng vò aáy quyeát taâm ñi, laøm cho cha meï, xoùm laøng ñau buoàn. Nhö vaäy ngöôøi aáy khoâng nghe lôøi cha meï, laøm buoàn loøng cha meï neân hoï keát luaän ngöôøi aáy baát hieáu. Töø ñoù hoï cho raèng ngöôøi ñi tu khoâng giöõ hieáu ñaïo. Ñieàu naøy chæ ñuùng trong moät giai ñoaïn thoâi. Bôûi vì ngöôøi tu thì coù nhöõng vieäc laøm cuûa ngöôøi tu. Neáu ngöôøi ñi tu laøm troøn boån phaän traùch nhieäm cuûa ngöôøi tu thì ngöôøi ñoù coù theå goïi laø thöïc hieän troïn veïn ñöôïc hieáu ñaïo. Traùi laïi neáu ôû taïi ñôøi, luoân beân caïnh cha meï maø khoâng nghe lôøi cha meï, khoâng cung kính, baûo boïc, phuïng döôõng cha meï thì ngöôøi ñoù khoâng laøm troøn boån phaän hieáu ñaïo cuûa moät ngöôøi con. Vì vaäy trong ñaïo coù nhöõng taám göông hieáu ñeå ñaùng quyù maø hoâm nay chuùng toâi neâu leân cho Phaät töû noi theo. 

Nhö chuùng ta bieát, Toân giaû Muïc Kieàn Lieân laø moät vò ñaïi ñeä töû cuûa Phaät. Nhöng meï Ngaøi khoâng tin kính Tam Baûo, khoâng tin nhaân quaû neân baø gaây quaù nhieàu nghieäp aùc. Vì vaäy khi qua ñôøi baø bò ñoïa vaøo theá giôùi ngaï quyû. Theá giôùi cuûa ngaï quyû raát khoå sôû, ñoùi khaùt.

Toân giaû Muïc Kieàn Lieân laø ngöôøi tu haønh ñaéc ñaïo, coù thaàn thoâng. Ngaøi duøng thaàn thoâng ñi khaép nôi tìm meï. Khi thaáy meï sinh trong loaøi quyû ñoùi, ñang bò haønh hình, reân xieát, Ngaøi khoå ñau voâ cuøng. Ngaøi voäi ñem daâng cho meï moät baùt côm. “Meï ôi! Côm ñaây meï haõy duøng”. Baø nghe con keâu vaø ñöa côm ñeán thì möøng quaù, tay nhaän baùt côm, tay boác laáy maø aên. Nhöng do loøng tham lam, xaáu aùc neân thöùc aên bieán thaønh löûa, thaønh than. Laïi theâm moät ñau khoå nöõa cho Muïc Kieàn Lieân. Thaáy meï khoå ñau ñoùi khaùt, maø côm daâng thì khoâng duøng ñöôïc. Ngaøi chæ coøn caùch laø trôû veà trình vôùi ñöùc Theá Toân, mong Phaät töø bi chæ cho phöông thöùc ñeå cöùu meï. Ñöùc Theá Toân thöông xoùt chæ baøy nhaân ngaøy Töï Töù, chö Taêng ñoàng tuï hoäi, neân saém leã trai taêng daâng leân cuùng döôøng. Nhôø söùc gia trì cuûa thaäp phöông taêng, chuyeån hoùa loøng tham lam keo xeûn cuûa baø, baø lieàn ñöôïc thoaùt khoûi loaøi ngaï quyû, thaùc sanh veà coõi trôøi. Nhôø theá, Toân giaû cöùu ñöôïc meï.

Töø ñoù, ngaøy raèm thaùng baûy, chö Taêng Ni, Phaät töû thöôøng toå chöùc leã Vu Lan, laø leã cöùu meï. Nhôø hoàng aân Tam Baûo, nhôø coâng ñöùc chuù nguyeän cuûa möôøi phöông chö Taêng tu haønh ñaéc ñaïo, hoài höôùng veà cho thaân baèng quyeán thuoäc cuûa mình. Vì vaäy nghi thöùc cuùng döôøng trong ngaøy leã naøy khoâng mang tính chaát meâ tín dò ñoan, maø noù coù yù nghóa rieâng töø moät söï kieän lòch söû.

Cho neân vieäc cöùu roãi trong ñaïo Phaät khoâng theå xem nhö chuyeän thaàn quyeàn. ÔÛ ñaây, coát nhôø söùc chuù nguyeän cuûa chö Taêng neân chuyeån hoùa, khai môû ñöôïc taâm tö cho ngöôøi chòu khoå. Nhôø theá hoï thoaùt khoå, ñöôïc an vui. Leã Vu Lan vì theá mang moät yù nghóa raát lôùn. Nhaát laø phöông thöùc ñeàn traû coâng ôn döôõng duïc sanh thaønh cuûa cha meï.

Treân tinh thaàn aáy, moät ngöôøi con hieáu ñaïo, hieåu Phaät phaùp thì ñoái vôùi cha meï, chuùng ta phaûi laøm sao höôùng daãn cho cha meï bieát tu taïo nhöõng coâng ñöùc laønh, kính Tam Baûo, tin nhaân quaû. Tin kính Tam Baûo töùc laø tin kính Phaät, tin kính giaùo Phaùp cuûa Phaät vaø tin kính ñoaøn theå Taêng thanh tònh, ñeä töû cuûa Phaät. Tin nhaân quaû laø tin nhö theá naøy: Neáu gaây neân nhöõng nhaân khoâng toát, laøm khoå cho ngöôøi, thì nhaân aáy seõ ñöa ñeán haäu quaû khoå ñau.

Laø ngöôøi Phaät töû, tin vaø töøng böôùc aùp duïng Phaät phaùp trong cuoäc soáng cuûa mình, thì seõ ñöôïc söï saùng suoát. Khi nghó, noùi vaø laøm vieäc gì maø bieát raèng ñieàu mình nghó, lôøi mình noùi, vieäc mình laøm, gaây toån haïi, seõ ñöa ñeán nhöõng haäu quaû khoâng toát, thì khoâng bao giôø chuùng ta laøm. Ñoù laø moät caùch tu. Roài chuùng ta tìm caùch gaàn guõi, giaûi thích cho ngöôøi thaân cuûa mình, khuyeán khích hoï cuõng tu nhö vaäy. Vieäc laøm duø nhoû nhöng taïo ñöôïc duyeân toát, giuùp ñôõ nhöõng ngöôøi thaân cuûa mình nhö cha meï, anh em, baø con v.v… ñi theo chaùnh ñaïo, thì coù moät giaù trò tinh thaàn raát lôùn.

Vì vaäy Phaät töû naøo ñaõ ñi chuøa, ñaõ qui y Tam Baûo, bieát tu taïo nhöõng coâng ñöùc laønh thì caàn phaûi kieåm xeùt laïi trong gia ñình, cha meï, anh em v.v… ñaõ laøm ñöôïc nhöõng vieäc ñoù chöa. Neáu ngöôøi thaân cuûa mình coøn xem thöôøng, chöa laøm ñöôïc nhöõng vieäc ñoù thì chuùng ta coá gaéng khuyeán khích, giuùp ñôõ, taïo nhöõng ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå cho quyeán thuoäc, nhaát laø cha meï cuøng höôùng ñeán, cuøng laøm, cuøng tu taäp nhöõng vieäc toát ñeïp nhö vaäy. Ñoàng thôøi trong sinh hoaït cuûa gia ñình, chuùng ta phaûi kheùo xaây döïng, saép ñaët ñeå cha meï, anh chò em soáng ñôøi hoøa thuaän, haïnh phuùc. Ñoù laø chuùng ta bieát aùp duïng ñaïo lyù soáng cuûa Phaät giaùo trong chính gia ñình mình. Töø ñoù daàn daàn cha meï, nhöõng ngöôøi thaân tin kính vaø cuøng höôùng theo vieäc laøm toát ñeïp trong chaùnh phaùp. Neân gia ñình trôû thaønh gia ñình thuaàn ñaïo, aùp duïng ñöôïc tinh thaàn Phaät daïy trong ñôøi soáng.

Chuùng ta traû ôn baèng caùch laø laøm nhöõng ñieàu toát, khuyeán khích ngöôøi thaân laøm ñieàu toát. Nhö vaäy mình vöøa tu ñöôïc, vöøa giuùp ngöôøi thaân cuõng tu ñöôïc. Neân nhôù neáu chæ noùi suoâng, khuyeán duï ngöôøi laøm maø mình laøm khoâng ra gì thì vieäc khuyeán duï khoâng coù keát quaû.

Keá nöõa, tuøy theo hoaøn caûnh, maø vaán ñeà phuïng döôõng cha meï phaûi ñöôïc thöïc hieän troïn veïn. Chuùng ta kheùo leùo saép xeáp ñeå coù theå giuùp ñôõ, phuïng döôõng, lo cho cha meï yeân oån, no aám, giuùp cha meï coù phöông tieän tieâu duøng trong cuoäc soáng maø khoâng phaûi maëc caûm tuoåi giaø söùc yeáu. Ñaây laø moät vieäc laøm thöôøng nhöng cuõng raát khoù. Bôûi vì ngöôøi ta thöôøng noùi: “Heã con trai lôùn leân thì noù chæ lo cho gia ñình cuûa noù”, töùc laø thöông vaø lo cho beân vôï. “Con gaùi lôùn leân thì noù chæ lo cho gia ñình cuûa noù”, töùc laø thöông vaø lo cho beân choàng, lo cho con caùi. Maø ñaõ nhö vaäy roài thì laøm sao coù thì giôø, coù phöông tieän ñeå lo laéng cho cha meï ruoät cuûa mình.

Veà ñieåm naøy, Phaät töû chuùng ta phaûi thaät kheùo. Haún nhieân khi coù gia ñình thì phaûi coù boån phaän, traùch nhieäm ñoái vôùi gia ñình. Song phaàn hieáu ñaïo ñoái vôùi cha meï, ñoái vôùi taát caû nhöõng ngöôøi mình thoï aân cuõng khoâng theå boû queân, khoâng theå xem thöôøng ñöôïc. Neân vöøa thöïc hieän boån phaän ñoái vôùi gia ñình, ñoàng thôøi cuõng phaûi laøm troøn ñaïo hieáu. Ngöôøi Phaät töû aùp duïng ñöôïc nhö vaäy laø ngöôøi Phaät töû toát. Ngöôøi ñoù coù theå ñem ñöôïc tinh thaàn Phaät phaùp phoå hoùa trong cuoäc ñôøi naøy. Soáng vaø aùp duïng ñöôïc nhö vaäy thì töø con ngöôøi, töø gia ñình seõ coù nhöõng aûnh höôûng toát ñoái vôùi xaõ hoäi. Duø mình khoâng noùi moät lôøi naøo heát maø moïi ngöôøi vaãn baét chöôùc, hoïc vaø laøm theo gia ñình mình. Ñöôïc vaäy thì ngöôøi con Phaät coù theå baùo ñaùp phaàn naøo aân nghóa sanh thaønh ñoái vôùi cha meï qua hai daïng tinh thaàn vaø vaät chaát.

Ngöôøi Phaät töû coøn phaûi coù taâm chaân thaønh, ñôøi soáng ngay thaúng, moïi sinh hoaït ñeàu saùng suoát, noùi laøm nhö nhau. Thöïc hieän ñaïo hieáu cuõng phaûi baèng taâm chaân thaønh. 

Taâm thaønh laø sao? Ví duï nhö moãi ngaøy chuùng ta coù moùn ngon vaät laï gì ñeå daâng cho cha meï, neáu laø loøng thaønh thì moät cheùn côm, moät baùt nöôùc hay moät vaät duïng gì thöôøng thoâi, ta cuõng laøm cho cha meï vui loøng. Ñoù laø ñieàu caàn thieát. Ngöôøi con Phaät chuùng ta luoân soáng vaø laøm nhöõng ñieàu chaân thaät. Töø ñoù vieäc giaùo duïc con caùi cuûa chuùng ta deã daøng, khoâng khoù khaên. Neáu laøm ñieàu gì maø trong ñoù coù söï aån khuaát, taêm toái, hay do böùc baùch thì e raèng vieäc laøm ñoù khoâng ñöa tôùi keát quaû toát ñeïp. Cho neân chuùng ta luoân soáng ñuùng vôùi tinh thaàn cuûa ñaïo Phaät laø phaûi saùng suoát vaø chaân thaønh.

Ngöôøi Phaät töû luoân kheùp mình trong neáp ñaïo ñöùc vaø phaåm haïnh cao sieâu vì vaäy coù ñöôïc nhieàu haïnh phuùc. Tieáng Pali coù töø Susukham, nghóa laø: Quaû laø haïnh phuùc !. Bôûi vì  chuùng ta coù duyeân vôùi ñaïo Phaät, aùp duïng ñöôïc ñaïo Phaät, neân chuùng ta laø nhöõng thaønh vieân trong giaùo ñoaøn cuûa Phaät. Maø ñaây laø moät ñoaøn theå coù cuoäc soáng cao thöôïng, thanh khieát, taäp theå cuûa nhöõng ngöôøi soáng coù haïnh phuùc, vôùi tinh thaàn saùng suoát, chaân thaät vaø toát ñeïp.

Phaät töû chuùng ta phaûi taâm nieäm raèng: Neáu ñôøi soáng sinh hoaït cuûa chuùng ta traùi vôùi söï chaân thaät, traùi vôùi hieáu ñaïo, traùi vôùi nhöõng gì toát ñeïp maø caùc baäc Hieàn Thaùnh ñaõ chæ daïy thì thaø maát maïng chöù khoâng ñaùnh maát nhöõng ñöùc haïnh ñoù. Bôûi vì ñoù laø nieàm haïnh phuùc cao quí nhaát cuûa ngöôøi Phaät töû chuùng ta. Taïi vì neáu khoâng gaëp chaùnh phaùp cuûa Phaät, khoâng aùp duïng ñöôïc chaùnh phaùp trong ñôøi soáng, thì chuùng ta khoâng theå tìm ñöôïc haïnh phuùc chaân thaät.

Tinh thaàn nhaø thieàn cuõng nhaán maïnh laø ñöøng bao giôø chaïy tìm caùi beân ngoaøi, bôûi vì taát caû nhöõng caùi aáy laø giaû taïm, khoâng phaûi thaät, khoâng phaûi cuûa mình. Nhöõng gì cuûa mình môùi chaân thaät, saùng suoát. Trí tueä, tình thöông, hieáu ñaïo… laø nhöõng caùi chaân thaät. Moïi ngöôøi ai ai cuõng coù saün heát. Vì vaäy chuùng ta khoûi phaûi chaïy tìm ôû ñaâu xa maø haõy ngay ñaây ta nghieäm laáy. Nhaän vaø soáng ñöôïc nhö theá thì ñôøi soáng cuûa chuùng ta laø ñôøi soáng haïnh phuùc. Ñaây laø nguoàn haïnh phuùc chaân chính, toát nhaát, cao thöôïng nhaát maø khoâng thöù haïnh phuùc naøo coù theå bì ñöôïc.

Coù caâu chuyeän nhö theá naøy: Moät vò thieân töû ñeán thöa vôùi Phaät: Nhöõng vò tu só ôû nôi thaâm sôn cuøng coác, ngaøy aên moät laàn, tu haønh khaéc khoå nhöng taïi sao neùt maët nhöõng vò aáy luoân töôi tænh, saùng suoát, thaät haïnh phuùc?

Phaät ñaùp: “Ngöôøi naøo khoâng than van, saàu muoän nhöõng chuyeän ñaõ qua, khoâng noùng naûy khao khaùt nhöõng chuyeän chöa ñeán maø chæ taäp trung taâm trí vaøo hieän taïi vaø thöïc hieän tinh thaàn hieáu ñaïo, aùp duïng ñöôïc nhöõng phöông thöùc saùng suoát, thì coù ñôøi soáng chaân thaät, noùi vaø laøm hôïp nhau”.

Ñieàu ñöùc Phaät chæ cho vò thieân töû naøy chính laø ñieàu giuùp cho chuùng ta taêng tröôûng haïnh phuùc. Bôûi vì coù khi chuùng ta suy nghó, toan tính vieäc noï, vieäc kia maø laïi boû queân vieäc hieän taïi. Traùch nhieäm, boån phaän hieän taïi thì queân ñi hoaëc xem thöôøng, cöù ngoài ñoù toan tính vieäc tröôùc vieäc sau. Neáu cöù toan tính ngöôïc xuoâi nhö vaäy thì baûn thaân chuùng ta maát ñi haïnh phuùc vaø seõ khoâng thöïc hieän ñöôïc nhöõng gì caàn thieát trong ñôøi soáng cuûa mình. Bôûi vì ñaùnh maát hieän taïi laø ñaùnh maát haïnh phuùc hieän tieàn.

Nhöõng phuùc duyeân toát ngay baây giôø chuùng ta coù theå höôûng ñöôïc, thì laïi ñaùnh maát ñi. Bôûi maát ñi neân cöù keâu caàu haïnh phuùc maø khoâng bao giôø coù haïnh phuùc. Phaûi thaáy ñöôïc haïnh phuùc laø ñaây, baây giôø. Bình tónh xeùt laïi nhöõng vieäc gì ñaùng laøm ngay hoâm nay thì laøm. Cha meï giaø caàn phuïng döôõng thì ta phuïng döôõng. Ngöôøi thaân caàn giuùp ñôõ thì ta giuùp ñôõ. Coá gaéng thöïc hieän cho ñöôïc troïn veïn nhö vaäy môùi laø ngöôøi thieát thöïc.

Coù theå laøm vieäc gì trong khaû naêng cuûa mình thì cöù laøm. Ñoát daâng Phaät moät neùn höông, daâng cha meï moät cheùn côm, giuùp ngöôøi ngheøo khoù moät ñoàng baïc, moät baùt nöôùc v.v… thì neân laøm lieàn, ñöøng ñôïi, ñöøng höùa heïn gì caû. Ñoù laø tinh thaàn hieáu ñaïo trong nhaø Phaät.

Keá ñaây toâi nhaéc laïi caâu chuyeän ñöùc Phaät. Ñöùc Phaät sinh ra ôû thaønh Ca-tyø-la-veä, phuï vöông laø vua Tònh Phaïn, meï laø hoaøng haäu Ma Da. Sau khi sinh Thaùi töû ñöôïc baûy ngaøy thì baø quaù vaõng. Nhôø coâng ñöùc laønh baø ñöôïc sinh leân thieân giôùi.

Nhö chuùng ta bieát, sau khi thaønh ñaïo roài, ñöùc Phaät lieàn nghó ñeán nhöõng ngöôøi cuøng tu, ñaõ giuùp ñôõ mình trong luùc gian khoù. Ngaøi tìm ñeán vöôøn Loäc Uyeån thuyeát phaùp ñoä naêm anh em oâng Kieàu Traàn Nhö . Thôøi gian khoâng laâu, Ngaøi trôû veà thaønh Ca-tyø-la-veä thaêm vua cha. Trong laàn thaêm ñaàu tieân, Ngaøi khuyeán hoùa ñöôïc raát nhieàu Vöông toân Coâng töû trong doøng hoï phaùt taâm tu haønh. Ngaøi coøn tìm caùch giuùp ñôõ cho daân chuùng trong thaønh Ca-tyø-la-veä kính tin Tam Baûo, tin saâu nhaân quaû. Ñoù laø vieäc ñaàu tieân cuûa Ngaøi ñoái vôùi thaân toäc.

Khi vua Tònh Phaïn beänh yeáu, Ngaøi laïi veà thaêm vaø an uûi vua cha, thuyeát phaùp cho vua nghe. Sau thôøi phaùp aáy nhaø vua chöùng quaû A-na-haøm roài baêng haø. Luùc aáy, ñích thaân Ngaøi saép ñaët vieäc tang leã toáng taùng vua cha. Coù saùch coøn ghi laïi Ngaøi ñaõ keâ vai khieâng kim quan cuøng taát caû hoaøng thaân.

Coù ngöôøi cho raèng ngaøi laø moät vò Phaät, caàn gì phaûi laøm nhöõng vieäc ñoù. Nhöng thaät ra Ngaøi laøm nhö theá laø moät cung caùch göông maãu cho taát caû nhöõng ngöôøi con ñoái vôùi cha meï, ñoái vôùi gia toäc. 

Nhö vaäy ñeå thaáy vò giaùo chuû cuûa chuùng ta cuõng coù nghóa tình thaâm troïng nhö bao con ngöôøi. Ngaøi coù cha, coù meï, coù queâ höông, thaân toäc, vaø Ngaøi ñaõ laøm troøn boån phaän. Tu haønh thaønh ñaïo, ñem giaùo lyù khuyeán hoùa daãn daét nhöõng ngöôøi thaân cuûa mình höôùng theo con ñöôøng toát ñeïp.

Vaøo moät muøa haï, Ngaøi leân cung trôøi Ñao Lôïi thuyeát phaùp cho vò thieân töû tieàn thaân laø hoaøng haäu Ma Da, giuùp cho baø thaønh töïu ñöôïc Thaùnh ñaïo. Lòch söû keå laïi, qua ba thaùng an cö treân thieân giôùi, ñöùc Phaät ñaõ thuyeát phaùp khoâng nhöõng ñoä meï maø coøn giuùp cho haàu heát nhöõng vò coù lieân heä vôùi Ngaøi ôû treân thieân giôùi nghe phaùp vaø thaønh töïu Thaùnh ñaïo.

Ñöùc Phaät ñaõ laø taám göông ñeå chuùng ta noi theo. Laø ngöôøi con Phaät, nhaát ñònh chuùng ta phaûi laøm troøn hieáu ñaïo. Khoâng vì hoaøn caûnh hay lyù do gì chi phoái khieán cho chuùng ta khoâng laøm troøn ñaïo hieáu, thöïc hieän ñöôïc nhieäm vuï cuûa chuùng ta.

Trong kinh keå laïi: Moät hoâm treân ñöôøng ñi thuyeát phaùp, ñöùc Phaät gaëp hai vôï choàng Baø La Moân noï. Vöøa thaáy Phaät, hai vò chaïy tôùi oâm Phaät, khoùc loùc keâu than: “Con ôi! Sao con boû cha meï ñi ñaâu laâu quaù, cha meï nhôù thöông con, tôùi nay môùi ñöôïc gaëp”. Haøng ñeä töû chung quanh thaáy laï, ñöùc Theá Toân laø moät vò Phaät maø boãng nhieân hai oâng baø naøy tôùi oâm, than khoùc vaø goïi laø con, quaû laø ñieàu phi lyù. Chuùng taêng ñònh keùo hai vò Baø La Moân naøy ra nhöng Phaät khoâng cho, Ngaøi baûo: “Haõy ñeå cho hoï töï nhieân”. Vaø nhaân ñoù Phaät keå: Trong nhöõng kieáp xa xöa, hai vò naøy töøng laø cha meï cuûa ta, ta töøng laø con cuûa hai vò. Neân hoâm nay duyeân xöa hieän laïi, caùc oâng cöù ñeå hoï töï nhieân keå leå noãi nieàm, cho doøng nöôùc maét cuûa hoï chaûy tuoân ñeå vôi ñi nhöõng caûm xuùc.

Roõ raøng trong nhieàu ñôøi, nhieàu kieáp chuùng ta coù quan heä tình thaân vôùi nhau. Do ñoù, ñoâi khi vöøa gaëp nhau mình lieàn coù caûm tình. Caûm tình aáy laø gì? Töùc laø nhöõng daây mô, reã maù trong nhieàu ñôøi, baét nguoàn trong tình thöông, trong huyeát thoáng, töø thuôû quaù khöù. Chæ coù khaùc laø thay hình ñoåi daïng, roài vì khoâng bieát neân ta queân ñi.

Ñöùc Phaät ñaõ töøng noùi: Trong ñaïi ñòa naøy, laáy moät muõi kim caém xuoáng ñaát, khoâng coù choã naøo maø khoâng ñuïng tôùi thaân cuûa Ngaøi. Ñeå thaáy chuùng ta bò luaân hoài sanh töû, khoâng bieát bao nhieâu ñôøi. Sanh nôi naøy, maát nôi kia. Neáu nhìn baèng con maét tueä, chuùng ta seõ thaáy söï lieân heä huyeát thoáng giöõa con ngöôøi vôùi con ngöôøi, vay traû nôï naàn, ngöôïc xuoâi leân xuoáng… Nay gaëp nhau laø do nhaân duyeân chaèng chòt nhieàu kieáp.

Vì vaäy theo tinh thaàn cuûa ñaïo Phaät, chuùng ta phaûi xem taát caû moïi ngöôøi chung quanh mình, lôùn hôn ta laø cha meï ta, ngang baèng ta laø anh em ta, nhoû hôn ta laø con chaùu ta. Coù nghóa ai cuõng laø ngöôøi thaân cuûa ta heát. Maø ñaõ laø ngöôøi thaân thì khoâng coù quyeàn thöông ngöôøi naøy, boû ngöôøi kia, nghó xaáu hay ñoái xöû khoâng toát vôùi ngöôøi thaân cuûa mình. Vì nhö vaäy laø baát hieáu, baát nghóa ñoái vôùi cha meï, quyeán thuoäc roài. Ngöôøi Phaät töû phaûi laø ngöôøi giöõ ñaïo hieáu chöù khoâng phaûi ngöôøi baát hieáu. Neáu laø ngöôøi baát hieáu thì khoâng xöùng ñaùng laø ngöôøi Phaät töû. Ngöôøi giöõ ñaïo hieáu thì ñoái vôùi taát caû chuùng sanh ñeàu thöông yeâu bình ñaúng, khoâng phaân bieät thaân sô. Nhö vaäy laø aùp duïng ñuùng tinh thaàn ñaïo Phaät trong ñôøi soáng cuûa mình.

Qua ñoù, chuùng ta thaáy trong nhaø Phaät noùi ñeán hieáu ñaïo laø noùi ñeán moät baøi kinh, moät phöông phaùp soáng, noùi ñeán huyeát maïch cuûa chuùng ta. Ñaïo hieáu thaønh töïu thì chuùng ta coù theå thaønh töïu taát caû nhöõng phöông phaùp tu haønh khaùc. Ñaïo hieáu khoâng thaønh töïu, maø muoán thaønh töïu nhöõng phöông phaùp tu haønh khaùc nhö thaønh Phaät, thaønh Toå thì ñieàu naøy gioáng nhö naáu caùt muoán thaønh côm vaäy.

Trong nhaø thieàn coù caâu chuyeän naøy:

Toå Hoaèng Nhaãn laø moät vò Toå phöôùc töôùng ñaëc bieät. Nhaân duyeân ra ñôøi cuûa Ngaøi ñöôïc keå laïi theá naøy. Nguyeân Töù Toå Ñaïo Tín ñi du hoùa gaëp Taøi Toøng ñaïo giaû, laø moät vò taêng chuyeân troàng tuøng treân nuùi. Taøi Toøng ñaïo giaû thöa vôùi Töù Toå:

- Ñoái vôùi Phaät phaùp, con coù theå nghe vaø haønh trì ñöôïc khoâng?

Töù Toå ñaùp:

- OÂng tuoåi ñaõ giaø, duø coù nghe, thaâm ñaéc cuõng khoâng laøm lôïi ích ñöôïc gì bao nhieâu.

Taøi Toøng ñaïo giaû thöa:

- Vaäy ngaøi coù theå ñôïi con ñöôïc khoâng?

Töù Toå noùi:

- Ta seõ coá gaéng.

Noùi xong Taøi Toøng ñaïo giaû xuoáng nuùi, gaëp moät coâ gaùi ñang ngoài giaët ñoà döôùi bôø soâng. Ngaøi hoûi coâ gaùi:

- Coù theå cho toâi ôû troï ñöôïc khoâng?

Coâ traû lôøi:

- Toâi coøn coù cha meï ôû nhaø, thaày muoán gì thì ñeán thöa vôùi cha meï toâi.

Ngaøi hoûi laïi laàn nöõa:

- Rieâng coâ coù baèng loøng khoâng?

Coâ traû lôøi:

- Rieâng toâi thì toâi raát hoan hyû, nhöng thaày haõy thöa vôùi cha meï toâi.

Sau cuoäc gaëp gôõ ngaén aáy, coâ gaùi coù mang, baøo thai lôùn daàn. Coâ bò gia ñình ñaùnh ñuoåi ra khoûi nhaø. Lang thang khoå sôû, cuoái cuøng coâ sinh ñöôïc moät beù trai xinh ñeïp laï thöôøng. Khi sinh ra caøng thöông con coâ caøng khoå. Con khoâng cha maø coâ thì quaû thöïc chöa töøng gaàn guõi, quan heä vôùi ngöôøi khaùc phaùi naøo. Xaáu hoå, coâ ñaët ñöùa beù treân chieác beø ñem thaû xuoáng soâng cho troâi ñi ñaâu thì ñi. Saùng ngaøy, coâ thaáy ñöùa beù ngoài xeáp baèng ngay thaúng, göông maët töôi tænh laï thöôøng, neân coâ vöøa laáy laøm laï vöøa xoùt thöông boàng veà nuoâi.

Ñeán baûy tuoåi, ñöùa beù coù moät coát caùch raát ñaëc bieät, ngoài thì thaúng löng, aên thì khoâng aên nhöõng muøi tanh hoâi, maét nhìn thaúng. Duyeân ñeán, Töù Toå nhaän ñem veà chuøa nuoâi. Lôùn leân ngaøi ñaéc ñaïo, ñöôïc Toå truyeàn taâm aán, keá thöøa Toå vò. Ngaøi chính laø Nguõ Toå Hoaèng Nhaãn. Nghóa laø meï ngaøi chòu taát caû nhöõng khoå nhuïc ñeå nuoâi döôõng vaø sinh ra ngaøi. Thaày cuûa ngaøi cuõng nhaãn chòu söï giaø yeáu, beänh taät, chôø ngaøi lôùn leân ñeå truyeàn taâm phaùp cho ngaøi.

Söû ghi laïi sau khi Toå Hoaèng Nhaãn truyeàn phaùp cho Toå Hueä Naêng, ngaøi khoâng thaêng toøa nöõa. Chuùng hoûi taïi sao Hoøa thöôïng khoâng thaêng toøa nöõa? Ngaøi noùi phaùp ñaõ veà phöông nam. Baây giôø ngaøi trôû laïi am soáng gaàn meï, lo laéng cho meï. Boån phaän ñoái vôùi ñaïo ñaõ xong, giôø trôû veà laøm boån phaän hieáu ñaïo ñoái vôùi meï. Trong haøng Toå sö cuûa chuùng ta ñaõ coù caùc baäc nhö vaäy.

Hieáu ñaïo coù hai: Tinh thaàn vaø vaät chaát. Ñoái vôùi ngöôøi xuaát gia thì ñeàn ñaùp coâng ôn cha meï baèng caùch lo veà maët tinh thaàn. Bôûi vì chuùng ta khoâng coù ñaày ñuû phöông tieän ñeå nuoâi döôõng cha meï, chæ coøn raùng tu, thöïc haønh coâng phu cho ñöôïc vieân maõn. Thaønh ñaïo roài thì hieáu ñaïo theo ñoù cuõng ñöôïc vieân maõn. Nhö Toân giaû Muïc Kieàn Lieân neáu khoâng tu haønh ñaéc ñaïo, khoâng coù thaàn thoâng thì laøm sao bieát meï ôû trong caûnh ngaï quyû khoå ñau, maø tìm phöông cöùu thoaùt. Ñöùc Phaät boû taát caû hoaøng thaønh, phuï vöông, vôï con v.v… ñi tu. Neáu khoâng thaønh töïu ñaïo nghieäp thì laøm sao trôû veà giaùo hoùa phuï thaân vaø hoaøng toäc ñaït ñöôïc ñaïo quaû. Cho neân tröôùc nhaát laø chuùng ta phaûi tu haønh chaân chính, sau môùi ñem coâng ñöùc vaø ñaïo lyù ñeå höôùng daãn, khuyeán khích ngöôøi thaân tu haønh. Nhö vaäy môùi goïi laø chaân thaät baùo hieáu. Traùi laïi neáu chuùng ta khoâng chòu noã löïc tu taäp thì khoù coù theå baùo hieáu cho song thaân.

Coøn vò naøo coù ñuû ñieàu kieän thì lo theâm phaàn vaät chaát. Tuøy theo phaïm vi, hoaøn caûnh cuoäc soáng cuûa mình maø laøm troøn boån phaän ñoái vôùi cha meï.

Trong ngaøy leã Vu Lan naêm nay, baèng taát caû nhieät tình, chuùng toâi coá gaéng trình baøy yù nghóa hieáu ñaïo trong nhaø Phaät. Nhö kinh ñaõ daïy: Hieáu laø treân tröôùc, hieáu laø taát caû, laø meï cuûa taát caû nhöõng coâng ñöùc laønh, meï cuûa taát caû nhöõng phöông phaùp tu haønh ñeå thaønh Phaät. Nhö vaäy, ngöôøi con Phaät thì ñi theo con ñöôøng cuûa Phaät, chuùng ta khoâng theå boû queân hieáu ñaïo, cuõng khoâng neân heïn laàn heïn löõa. Maø phaûi tuøy theo phaïm vi, khaû naêng, hoaøn caûnh cuûa mình sieâng naêng tu taäp hieáu ñaïo. Ñöôïc vaäy môùi hy voïng, duø caùch Phaät xa, nhöng ñoái vôùi phaùp Phaät, chuùng ta luoân luoân gaàn guõi haønh trì vaø xöùng ñaùng laø ñeä töû cuûa Nhö Lai.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM