HAÏNH HIEÁU TRONG ÑAÏO PHAÄT

H.T THÍCH NHAÄT QUANG

BIEÁT ÔN VAØ ÑEÀN ÔN

Hoâm nay laø ngaøy töï töù cuûa chö Taêng, cuõng laø ngaøy chö Phaät trong möôøi phöông heát söùc hoan hyû. Vì qua thôøi gian ba thaùng, chö Taêng an cö tu taäp trang nghieâm thanh tònh neân chö Phaät raát vui. Ñoàng thôøi ñaây cuõng laø ngaøy maø giôùi Phaät töû laøm boån phaän hieáu ñaïo ñoái vôùi song thaân cuûa mình, cho neân coøn goïi laø ngaøy baùo hieáu hay ngaøy Vu Lan thaéng hoäi. Vì theá, chuùng toâi seõ trình baøy moät soá hình aûnh hay nhöõng neùt veà ñaïo hieáu ôû theá gian cuõng nhö trong ñaïo Phaät.

Coå nhaân thöôøng noùi ngöôøi bieát ôn maø lo baùo ñaùp, ñoù laø ngöôøi coù phaåm caùch cao ñeïp. Coøn ngöôøi chòu ôn maø chaúng lo baùo ñaùp, ñoù laø ngöôøi khoâng xöùng ñaùng. Quaû thaät laø moät caâu noùi chuaån möïc cho ngöôøi ñôøi laáy ñoù laøm phöông chaâm trong thuaät xöû theá cuûa mình. Chuùng ta thaáy nhö lôøi Phaät daïy, chuùng ta coù maët ôû ñaây laø ñaõ mang khoâng bieát bao nhieâu ôn tình, nhaát laø ñoái vôùi ñaáng sanh thaønh döôõng duïc. Roài nhöõng ngöôøi baûo boïc uoán naén cho chuùng ta neân ngöôøi, nhöõng taám loøng trang traûi ñeå gìn giöõ, ñeå taïo söï toát ñeïp cho ñôøi soáng cuûa chuùng ta nöõa. Chuùng ta soáng yeân oån ñaày ñuû töôi taén laø nhôø coù nhöõng moái quan heä toát ñoù. Nhöõng thaâm aân aáy coù theå noùi trong suoát cuoäc ñôøi, chöa chaéc chuùng ta coù theå baùo ñaùp cho heát ñöôïc.

ÔÛ ñaây vaán ñeà chuùng toâi muoán nhaán maïnh, ôn saâu naëng nhaát laø ôn cha meï.

Thöôøng nhöõng ngöôøi coù hieáu ñaïo laø nhöõng ngöôøi coù kieán thöùc, coù hieåu bieát vaø trong cuoäc soáng luoân luoân aùp duïng ñöôïc nhöõng hieåu bieát ñoù ñoái vôùi song thaân, ñoái vôùi taát caû nhöõng ngöôøi coù lieân heä vaø troâi troøn boån phaän cuûa mình trong caùc moái töông quan töông giao aáy. Noùi ñeán ñaïo hieáu laø noùi ñeán phuïng thôø cha meï. Khi chuùng ta bieát nghó ñeán hieáu ñaïo thì, cha meï cuûa mình ñaõ lôùn tuoåi laém roài hoaëc khoâng coøn coù maët treân ñôøi naøy nöõa. Luùc ñoù chuùng ta muoán phuïng döôõng cuõng khoâng bieát laøm sao cho ñöôïc. Cho neân coù nhöõng vò töï buoàn, töï traùch mình, nghóa laø khi mình coù theå thöïc hieän ñöôïc hieáu ñaïo thì cha meï ñaõ qua ñôøi, ngöôøi thaân ñaõ khuaát boùng, khoâng bieát laøm sao.

Theá neân khi cha meï coøn sinh tieàn, chuùng ta neân löu taâm ñeán vieäc naøy. Veà hieáu ñaïo thì tröôùc nhaát laø phuïng thôø cha meï. Trong phuïng thôø cha meï, coù nhöõng ñieàu gaàn guõi maø ngöôøi con Phaät chuùng ta coù theå laøm ñöôïc. Moät laø thöôøng ngaøy ñoái vôùi cha meï, chuùng ta luoân luoân kính ngöôõng. Hai laø vui veû khi phuïng döôõng cha meï, nghóa laø chuùng ta laøm vieäc naøy baèng taám loøng chaân thaønh vui veû. Thöïc hieän boån phaän baèng söï hieåu bieát, ñoù goïi laø moät ngöôøi con hieáu ñaïo. Chöù khoâng phaûi chuùng ta laøm  vieäc naøy baèng söï baét buoäc, maùy moùc hay vì moät lyù do hoaøn caûnh naøo khaùc. Troâi troøn ñaïo hieáu nhö vaäy môùi xöùng ñaùng ñaïo laøm ngöôøi. Ba laø khi cha meï coøn sinh tieàn, coù beänh taät gì, hoaëc gaëp phaûi hoaøn caûnh gì khoù khaên trong cuoäc soáng thì chuùng ta luoân ñeå taâm lo laéng. Bôûi vì ñoù laø boån phaän, laø traùch nhieäm cuûa chuùng ta. Boán laø khi cha meï qua ñôøi, vieäc tang leã phaûi thaønh kính, chu taát.

Ñaëc bieät ñoái vôùi Phaät töû, laø ngöôøi con hieáu ñaïo nhaát taâm höôùng veà cha meï mình thì phaûi bieát höôùng veà Tam Baûo. Choïn hoaøn caûnh naøo thuaän lôïi ñoái vôùi mình nhaát, chuùng ta coá gaéng tu taïo coâng ñöùc ñeå hoài höôùng cho cha meï vaø nhöõng ngöôøi thaân ñaõ quaù coá. Cho neân trong taát caû nhöõng nghi thöùc coù theå thöïc hieän ñöôïc phaûi vöøa thích hôïp vôùi nghi leã cuûa theá gian, ñoàng thôøi cuõng khoâng maát ñi tinh thaàn cuûa Phaät phaùp. Nghóa laø caû ñaïo laãn ñôøi chuùng ta ñeàu troâi troøn ñaày ñuû. Chuû tröông ñaïo hieáu trong nhaø Phaät laø laøm sao vöøa ñôn giaûn, vöøa theå hieän taám loøng chí thaønh khaån thieát cuûa mình.

Noùi veà hieáu haïnh, coù raát nhieàu ñieàu kieän ñeå chuùng ta thöïc hieän. ÔÛ ñaây toâi xin daãn moät göông hieáu ñaïo ñoái vôùi cha meï hoài xöa, maø cho tôùi baây giôø moïi ngöôøi ñeàu kính ngöôõng nhaéc nhôû, ñoù laø chuyeän oâng Taêng Saâm, hoïc troø cuûa ñöùc Khoång töû. OÂng coù coâng daïy cho chaùu cuûa ñöùc Khoång töû neân ngöôøi, laøm nhieàu vieäc ích lôïi cho xaõ hoäi neân ñôøi sau toân oâng laø Taêng Thaùnh.

Taêng Saâm ngöôøi ôû thaønh Nam Vuõ nöôùc Loã thuoäc tænh Sôn Ñoâng, Trung Quoác. Nhaø raát ngheøo, oâng thöôøng ñi ñoán cuûi, caøy ruoäng ñeå phuïng döôõng cha meï. Maëc duø khoù nhoïc nhöng luùc naøo oâng cuõng hoan hyû, luoân laøm troøn boån phaän hieáu haïnh ñoái vôùi song thaân. Vua nöôùc Loã nghe danh oâng neân muoán ban cho boång loäc. Nhöng Taêng Saâm tuyeät nhieân töø choái. OÂng nguyeän soáng bình thöôøng, laøm nhöõng coâng vieäc bình thöôøng, töï tay taïo phöông tieän soáng ñeå nuoâi döôõng song thaân. Ñoù laø taám göông saùng chuùng toâi neâu leân cho Phaät töû noi theo. Chuùng ta ñöøng nghó raèng khi naøo mình phaùt taøi, hoaëc coù quyeàn, coù tieàn, chuùng ta môùi troâi troøn ñöôïc hieáu haïnh. Trong hoaøn caûnh naøo cuõng vaäy, tuøy theo duyeân, theo caûnh, theo phaän cuûa mình maø troâi troøn, khoâng ñôïi vaø cuõng khoâng yû laïi, chôø mong caùi gì ôû beân ngoaøi caû. Töï söùc mình laøm ra, baèng taám loøng chaân thaät ñeå daâng cuùng cho cha meï, ñoù môùi laø quí. Duø cho phaåm vaät daâng cho cha meï khieâm toán, giaûn dò, bình thöôøng, nhö cuû khoai, baùt gaïo, baùt nöôùc… nhöng loøng mình vui veû, kính thöông. Daâng hieán, cung phuïng nhö vaäy ñoái vôùi song thaân cuõng ñöôïc xem laø moät taám göông hieáu haïnh. Baèng ngöôïc laïi duø coù cuûa caûi nhieàu, ñòa vò cao maø chuùng ta khoâng laøm ñöôïc nhöõng ñieàu thoâng thöôøng aáy, thì ñoái vôùi ñaïo hieáu, chuùng ta chöa laøm troøn vaäy.

Quan troïng ôû choã taâm thaønh. Duø trong hoaøn caûnh naøo chuùng ta cuõng coù theå thöïc hieän ñöôïc ñaïo hieáu ñoái vôùi song thaân trong tinh thaàn Phaät phaùp. Theá neân Taêng Saâm noùi: “Haïnh hieáu ñöùng ñaàu traêm haïnh toát. Hieáu caûm ñeán trôøi thì möa hoøa gioù thuaän, hieáu caûm ñeán ñaát thì muoân vaät hoùa sinh, hieáu caûm ñeán ngöôøi thì moïi phuùc ñeàu ñeán”. Ngöôøi daïy ñöôïc nhö vaäy, noùi ñöôïc nhö vaäy, chính laø ngöôøi ñaõ laøm troøn boån phaän hieáu haïnh cuûa mình ñoái vôùi cha meï.

Chuùng ta ñoïc saùch Thaùnh hieàn cuõng thaáy. Neáu nôi naøo, ñaát nöôùc naøo coù nhieàu ngöôøi soáng ñöôïc tinh thaàn naøy thì caûm ñeán trôøi ñaát, nôi ñoù thanh bình, moïi vieäc ñeàu toát ñeïp, vui veû. Neáu ñaïo hieáu caûm ñeán con ngöôøi thì coù theå chuyeån hoùa ñöôïc xaõ hoäi, phuùc laønh hieän ra. Ví duï trong moät gia ñình, neáu taát caû nhöõng ngöôøi con ñeàu hieåu bieát, vaø aùp duïng ñöôïc tinh thaàn hieáu thuaän thì gia ñình ñoù laø moät gia ñình toát ñeïp, haïnh phuùc. Nhö vaäy moãi thaønh vieân trong gia ñình ñoù laø moät nhaân toá quan troïng, goùp moät phaàn gaày döïng neân moät xaõ hoäi toát ñeïp.

Chuû tröông cuûa ñaïo Phaät laø chính töø moãi con ngöôøi cuûa chuùng ta phaûi hoaøn bò, phaûi ñaày ñuû, phaûi thaät troâi troøn boån phaän vaø tö caùch cuûa mình. Bao giôø phaàn cuûa mình troøn ñuû roài thì chung quanh seõ ñöôïc aûnh höôûng. Tinh thaàn ñoù baét nguoàn töø taâm chaân thaønh cuûa moãi ngöôøi chuùng ta.

Theâm moät vò nöõa, cuõng laø moät trong nhöõng vò xöa nay ñöôïc nhaân loaïi ca tuïng laø ngöôøi chí hieáu. Ñoù laø Löõ Voïng. OÂng daïy nhö theá naøy: “Coù hieáu vôùi cha meï thì con coù hieáu vôùi mình”. Chuùng ta haõy nhôù kyõ nhöõng lôøi naøy, neáu mình laø ngöôøi coù hieáu vôùi cha meï thì con caùi cuûa mình môùi coù hieáu vôùi mình. Ñaây chính laø tinh thaàn nhaân quaû cuûa ñaïo Phaät. Neáu chuùng ta soáng khoâng troøn boån phaän ñoái vôùi cha meï hoaëc laøm xuùc naõo cha meï thì haäu quaû con caùi cuûa mình seõ laøm khoå mình. Bôûi vì chuùng ta khoâng coù hieáu thì con caùi hieáu thaûo vôùi chuùng ta sao ñöôïc. Neáu chuùng ta taïo ñöôïc göông toát soáng hieáu haïnh thì khoûi sôï con caùi baát hieáu vôùi mình.

Trong xaõ hoäi, taát caû moïi gia ñình, coù con coù chaùu, ai cuõng mong cho con chaùu mình ngoan, hoïc gioûi, coù hieáu haïnh ñeå laøm ích lôïi cho xaõ hoäi, hay ít ra noù cuõng gaày döïng ñöôïc söï no aám ñaày ñuû cho gia ñình, thaân toäc. Khoâng ai muoán trong gia ñình mình coù nhöõng suy haïi, hoaëc baát an. Muoán laø moät leõ, nhöng baûn thaân chuùng ta phaûi thöïc hieän ñöôïc nhöõng ñieàu ñoù. Chuùng ta laøm ñöôïc nhö vaäy thì con caùi chuùng ta seõ laøm ñöôïc vaø chaùu chaét trong gia ñình noái tieáp theo göông tröôùc hieáu ñaïo veïn toaøn. Ñoù laø ñieàu dó nhieân.

 Löõ Voïng laïi daïy tieáp theá naøy: “Ngöôøi hieáu thuaän laïi sinh con hieáu thuaän; ngöôøi ngoã nghòch laïi sinh con ngoã nghòch. Neáu chaúng tin haõy xem nöôùc möa ôû treân maùi nhaø rôi xuoáng döôùi theàm, gioït tröôùc, gioït sau chaúng sai chuùt naøo heát”. ÔÛ ñaây ñöa ra hình aûnh nöôùc möa töø treân maùi nhaø rôi xuoáng töøng gioït, ñuùng vaøo moät choã, cuõng nhö cha meï theá naøo thì sinh con theá aáy. Cha meï hieáu thuaän hoaøn bò thì seõ sanh ñöôïc con caùi hieáu thuaän hoaøn bò. Cha meï ngoã nghòch thì con chaùu cuõng seõ ngoã nghòch. Ñoù laø caùi göông hay laø lôøi daïy cuûa baäc Thaùnh xöa.

Ñeán ñaây, toâi xin daãn göông hieáu haïnh trong ñaïo Phaät. Tröôùc nhaát laø ñöùc Phaät Thích Ca Maâu Ni, vò giaùo chuû cuûa chuùng ta. Ñöùc Phaät tröôùc khi xuaát gia, Ngaøi laø moät vò Hoaøng töû. Ngaøi soáng treân luïa laø gaám voùc vaø loøng yeâu thöông voâ bôø cuûa cha meï. Theá nhöng Ngaøi caét ñöùt taát caû ñeå ñi tu thì quaû thöïc môùi nhìn vaøo chuùng ta thaáy hieáu ñaïo cuûa Ngaøi khoâng ñöôïc vuoâng troøn. Chuùng toâi neâu leân ñieàu naøy ñeå thaáy phaàn saâu xa trong tinh thaàn ñaïo Phaät. Bôûi vì hieáu haïnh trong ñaïo Phaät coù khaùc hôn theá gian moät chuùt. Truyeän tieàn thaân cuûa ñöùc Boån Sö Thích Ca Maâu Ni Phaät, coù moät ñoaïn nhaân duyeân nhö theá naøy:

Thuôû quaù khöù, ngaøi laø moät vò Thaùi töû teân Tu Xaø Ñeà. Khi Thaùi töû coøn nhoû, nhaø vua bò moät teân phaûn thaàn aâm möu gieát cheát. Hai ngöôøi anh cuûa vua ñaõ bò gieát. Trong tình huoáng böùc xuùc ñoù nhaø vua, hoaøng haäu vaø Thaùi töû troán khoûi kinh thaønh. Nhöng vì khoâng roõ ñöôøng neân chaïy laïc. Taát caû löông thöïc chuaån bò ñaõ heát. Baây giôø phaûi laøm sao? Nhaø vua xoùt xa laém, nhìn hoaøng haäu, ñöùa con trai duy nhaát, vaø thaân phaän mình. Ñang lo sôï giöõa röøng ruù, nhaø vua khoå sôû voâ cuøng. Hoaøng haäu bieát ñöôïc taâm traïng ñoù neân noùi: Toâi nguyeän hy sinh thaân maïng naøy keùo daøi söï soáng cho vua vaø thaùi töû. Nhö vaäy môùi mong coù ngaøy trôû veà queâ höông, ñuoåi ñöôïc keû thuø, phuïc höng ñaát nöôùc vaø ñem laïi thanh bình cho nhaân daân.

Thaùi töû Tu Xaø Ñeà luùc aáy tuy coøn nhoû nhöng ñaõ sôùm nhaän ra taám loøng cuûa meï, Thaùi töû lieàn nguyeän xin ñöôïc cuùng döôøng cha meï baèng caùch moãi ngaøy Thaùi töû caét thòt treân thaân cuûa mình vaø chia laøm ba phaàn: moät daâng cho cha, moät daâng cho meï, coøn moät phaàn nhoû thì Thaùi töû duøng, ñeå keùo daøi maïng soáng chuùt naøo hay chuùt aáy. Nhöng thòt treân thaân ngöôøi coù laø bao nhieâu ñaâu, neân chæ trong moät thôøi gian ngaén, thaân phaàn cuûa ngaøi ñaõ heát thòt. Oaèn oaïi trong söï ñau ñôùn, nhöng Thaùi töû thaáy phuï hoaøng vaø meï coøn soáng thì nhaát ñònh seõ coù ngaøy töôi saùng. Thaùi töû tin chaéc nhö vaäy. Cuoái cuøng Tu Xaø Ñeà gaéng göôïng söùc löïc thöa vôùi cha meï: Treân thaân phaàn cuûa con coøn chuùt ít thòt, xin cha meï duøng heát vaø haõy quyeát taâm tieán böôùc, phaàn con nguyeän ôû laïi ñaây. Mong cha meï sôùm tìm laïi söï soáng cho queâ höông, cho nhaân daân mình. Khi treân thaân phaàn cuûa thaùi töû Tu Xaø Ñeà khoâng coøn chuùt thòt naøo ñeå duøng ñöôïc nöõa thì Thaùi töû kieät söùc.

Taâm hieáu haïnh naøy ñoäng ñeán coõi trôøi. Chö thieân muoán thöû thaùch taám loøng hieáu thaûo cuûa Thaùi töû neân hieän töôùng döõ hoûi Thaùi töû: OÂng laøm vieäc naøy chuû yù nhö theá naøo? Thaùi töû Tu Xaø Ñeà traû lôøi bình thaûn: Toâi khoâng sôï nhöõng caùi raàm roä, döõ daèn cuûa caùc oâng ñaâu, taâm toâi bình yeân vöõng vaøng vaø toâi nguyeän vieäc laøm cuûa toâi laø ñeå hoài höôùng Phaät ñaïo, thaønh töïu lôïi ích cho taát caû chuùng sinh. Toâi khoâng mong caàu moät phuùc quaû naøo khaùc. Neáu taâm thaønh cuûa toâi, lôøi nguyeän cuûa toâi, taám loøng chaân thaät cuûa toâi ñuùng nhö vaäy thì cho thaân theå toâi ñöôïc hoaøn bò trôû laïi. Baèng nhö loøng toâi coøn moät chuùt gì hoái haän hoaëc buoàn phieàn, tieác reû, thì xin cho traùi laïi lôøi nguyeän naøy. Lieàn khi aáy, thaân theå cuûa Thaùi töû laønh laën nhö xöa.

Baáy giôø chö thieân raát hoan hyû vaø kính troïng, xem Thaùi töû nhö moät Boà taùt thò hieän. Phaàn vua cha ñöôïc vua nöôùc laân caän giuùp cho phöông tieän, caû gia ñình ñoaøn tuï trôû veà queâ höông, ñuoåi ñöôïc phaûn thaàn, gaày döïng laïi ñaát nöôùc phoàn thònh, xaõ hoäi toát ñeïp. Nhaø vua ñem tinh thaàn Hieáu haïnh Töø bi cuûa ñaïo Phaät ñeå giaùo hoùa nhaân daân. Sau khi thaùi töû Tu Xaø Ñeà ñaõ thöïc hieän ñöôïc ñaïo hieáu roài, Ngaøi lieàn phaùt nguyeän: Nguyeän ñôøi tröôùc toâi coù nhöõng ñieàu gì sai aùc, töø ñaây xin tröø saïch heát vaø seõ khoâng daùm laøm nöõa. Nguyeän cho cha meï toâi thöôøng ñöôïc 10 ñieàu sau ñaây:

1. Nguyeän cho cha meï khi nguû ñöôïc an vui.

2. Nguyeän cho cha meï khi thöùc cuõng ñöôïc an vui.

3. Nguyeän cho cha meï khoâng thaáy aùc moäng.

4. Nguyeän cho cha meï thöôøng ñöôïc chö thieân uûng hoä.

5. Nguyeän cho cha meï ñöôïc moïi ngöôøi aùi kính.

6. Nguyeän cho cha meï khoâng bò troäm caép.

7. Nguyeän cho cha meï khoâng bò giaëc giaõ.

8. Nguyeän cho cha meï khoâng bò möu haïi.

9. Nguyeän cho cha meï khoâng bò yeâu nghieät.

10.Nguyeän cho cha meï luoân gaëp nhöõng vieäc toát ñeïp.

Ñaây laø nhöõng ñieàu nguyeän öôùc cuûa Thaùi töû, ngöôøi con hieáu haïnh ñoái vôùi cha meï. Lo laéng töø giaác nguû, mieáng aên cho ñeán cuoäc soáng cuûa cha meï. Luoân ñem nhöõng coâng ñöùc laønh maø mình ñaõ tu taïo ñöôïc höôùng veà cha meï. Thaùi töû Tu Xaø Ñeà laø tieàn thaân ñöùc Phaät Thích Ca. Göông hieáu haïnh trong nhieàu ñôøi cuûa ngaøi ñaõ nhö vaäy.

Do ñoù chuùng ta khoâng theå nhìn vaøo nhöõng hình thöùc thoâng thöôøng maø coù theå ñaùnh giaù ñaïo hieáu ñöôïc. Ngöôøi Phaät töû muoán thöïc hieän ñöôïc boån phaän naøy phaûi laøm sao? Chuùng ta phaûi coù tu, phaûi coù trí tueä. Khi laøm moät boån phaän naøo ñoù, chuùng ta phaûi laøm baèng trí tueä cuûa mình. Nhö vaäy vieäc laøm cuûa  chuùng ta môùi hoaøn bò.

Thoâng thöôøng, vieäc ñi tu coù khi laøm buoàn gia ñình hoaëc bò ngöôøi ñôøi traùch laø khoâng laøm troøn boån phaän ñoái vôùi gia ñình vaø xaõ hoäi. Nhöng neáu ngöôøi tu ñoù saùng ñaïo, daâng hieán ñôøi mình cho taát caû chuùng sinh thì ñoù quaû laø moät con ngöôøi xöùng ñaùng. Ñoù laø moät phöông phaùp toát nhaát ñeå ñeàn traû nhöõng thaâm aân. Cho neân Phaät töû chuùng ta khoâng phaûi tu hôøi hôït, hoïc Phaät phaùp sô sô ôû ngoaøi da maø coù theå troâi troøn ñöôïc vieäc hieáu haïnh. Caàn phaûi noã löïc tu, sao cho xöùng ñaùng vôùi bao coâng ôn cuûa cha meï, ñaøn na thí chuû.

Tinh thaàn hieáu haïnh trong ñaïo Phaät ñoøi hoûi chuùng ta phaûi coù trí tueä, phaûi bieát vaän duïng trí tueä. Hình thöùc chæ laø vieäc phuï thoâi. Taát caû nhöõng gì hieän taïi chuùng ta chöa troâi troøn ñöôïc thì ghi nhôù trong loøng, ñaõ thoï ôn thì phaûi traû ôn. Bôûi vì ngöôøi tu khoâng phaûi laø ngöôøi voâ ôn boäi nghóa maø hôn ai heát, ngöôøi tu hieåu vieäc naøy, bieát aùp duïng vieäc naøy saâu saéc, lôïi ích caû ngöôøi laãn mình, ñôøi naøy vaø ñôøi sau.

Moät ñoaïn nhaân duyeân khaùc. Luùc ñöùc Theá Toân ôû Tinh xaù Truùc Laâm, phía sau Tinh xaù naøy coù moät vò Tyø kheo bò beänh gheû lôû, thaân theå maùu muû chaûy ra ai cuõng gôùm khoâng daùm ñeán gaàn. Vò naøy ôû trong moät caên phoøng lôïp baèng laù ñaõ hö naùt. Theá Toân thöôøng ñeán vôùi vò Tyø kheo naøy vaø ñöôïc söï hoã trôï cuûa chö thieân, Ngaøi röûa saïch veát thöông, thoa raéc thuoác cho thaày ñöôïc laønh, ñoàng thôøi ñem phaùp baûo daïy doã cho Thaày tu haønh ñöôïc thanh tònh, chöùng quaû A-la-haùn.

Vieäc laøm naøy, Phaät khoâng cho ai bieát heát. Bôûi vì noù ñöôïc xuaát phaùt töø moät nguyeân nhaân trong thôøi quaù khöù. Phaät noùi thuôû quaù khöù, coù moät vò vua ra ñôøi, ñaát nöôùc thanh bình. Vua raát tin caäy moät quan ñaïi thaàn, neân trao heát quyeàn xöû lyù toäi nhaân ôû trong nöôùc. Nhöng quan ñaïi thaàn laïi laø ngöôøi khoâng toát. Nhöõng toäi nhaân naøo ñuùt loùt cuûa caûi thì vieäc xaáu hoùa ra toát. Coøn nhö ai maø khoâng coù phöông tieän ñuùt loùt lo laéng thì vieäc toát hoùa ra xaáu. Vì vaäy bieát bao ngöôøi bò oan uoång. Ñaây laø vieäc laøm traùi vôùi nhieäm vuï, traùi vôùi söï giao phoù cuûa nhaø vua.

Tuy nhieân coù laàn, moät vò Öu Baø Taéc phaïm chuùt loãi, quan ñaïi thaàn bieát vò naøy laø ñeä töû Phaät, coù taâm toát, do ñoù oâng tha. Ñoù laø moät troïng aân. Phaät keát luaän laïi, quan ñaïi thaàn laø tieàn thaân cuûa thaày Tyø kheo bò beänh gheû lôû ung ñoäc. Coøn vò Öu Baø Taéc ñöôïc tha thôøi ñoù chính laø tieàn thaân cuûa Phaät. Phaät noùi: “Ta ñaõ thoï ôn thì phaûi traû ôn”. Ñaõ mang ôn roài thì baèng caùch naøy caùch noï, ñôøi naøy hay ñôøi khaùc cuõng phaûi coá gaéng tìm caùch traû laïi ôn tröôùc. Vì vaäy neân Phaät ñaõ ñeán chaêm soùc cho vò Tyø kheo bò beänh gheû lôû.

 Phaät daïy: “Trong voâ löôïng a taêng tyø kieáp ôn tuy nheï, nhöng neáu chuùng ta ñaõ thoï thì phaûi lo ñeàn ñaùp. Ñeán khi naøo ñaõ laøm hoaøn bò thì môùi  yeân”. Ngöôøi tu khoâng queân baát cöù moät ôn nhoû naøo khi ñaõ thoï. Noùi goïn laïi cho Phaät töû chuùng ta nhôù vaø aùp duïng ñöôïc trong ñôøi soáng cuûa mình: Moät khi chuùng ta ñaõ thoï ôn cuûa ngöôøi khaùc, duø ñoù chæ laø moät ôn nhoû thoâi, nhöng neáu chuùng ta laø ngöôøi troøn ñuû haïnh hieáu, bieát ôn vaø ñeàn ôn ñaày ñuû thì nhaát ñònh chuùng ta phaûi traû cho ñöôïc caùi ôn ñoù.

Theâm moät caâu chuyeän nöõa veà haïnh hieáu cuûa ñöùc Phaät. Vaøo muøa haï thöù baûy, ñöùc Theá Toân leân cung trôøi Ñaâu Suaát ñeå hoùa ñoä cho Hoaøng haäu Ma Da ñaõ thaùc sanh veà ñoù, sau khi sanh Ngaøi baûy hoâm. Moãi ngaøy Phaät thuyeát phaùp vaø Hoaøng haäu hieän thaân thieân töû ñeán nghe. Sau nhöõng laàn nghe phaùp, meï Ngaøi chöùng quaû Tu Ñaø Hoaøn. Phaàn naøy coù kinh noùi: Phaät thuyeát phaùp taïi cung trôøi Ñao Lôïi, coøn Hoaøng haäu Ma Da laø moät vò trôøi ôû cung trôøi Ñaâu Suaát. Moãi ngaøy baø ñeán cung Ñao Lôïi ñeå nghe phaùp. Sau nhöõng laàn naøy baø chöùng thaùnh quaû.

Roõ raøng sau khi thaønh ñaïo roài, ñöùc Phaät ñaõ nghó ñeán thaâm aân cuûa meï, laø ngöôøi sanh ra mình. Duø hieän nay meï ñaõ thaùc sinh leân thieân giôùi, nhöng con ñöôøng Phaät ñaïo chöa xong thì ñöùc Theá Toân cuõng taïo thaéng duyeân giuùp cho meï thaêng tieán trong phaùp Phaät. Chuùng ta cuõng vaäy, neáu laø Phaät töû thöôøng ñi chuøa, hoïc vaø aùp duïng ñöôïc Phaät phaùp thì nhôù ñeán cha meï cuûa mình, neáu chöa tin Tam Baûo, chöa höôùng veà Phaät ñaïo thì coá gaéng laøm sao nhaéc nhôû, khuyeán khích, taïo ñieàu kieän cho cha meï cuûa mình, cho nhöõng ngöôøi thaân cuûa mình höôùng veà Tam Baûo, kính tin Tam Baûo, töøng böôùc tu taäp theo höôùng Phaät ñaïo. Tuy nhieân, vieäc giaûi thích, khuyeán khích nhöõng ngöôøi thaân trong gia ñình tu haønh quaû thaät laø moät ñieàu khoù khaên, khoâng phaûi deã daøng. Ñieàu naøy noùi thì deã maø laøm thì raát khoù. Noù ñoøi hoûi chuùng ta phaûi trung thöïc, phaûi hoaøn bò thì môùi töøng böôùc caát nhaéc, khuyeán khích, taïo ñieàu kieän höôùng daãn ngöôøi trong gia ñình cuûa mình trôû veà con ñöôøng Phaät ñaïo.

Chuùng ta ñaõ hoïc hieåu Phaät phaùp quí baùu nhö vaäy, töøng böôùc chuùng ta aùp duïng, vaø nghó ñeán nhöõng ngöôøi thaân cuûa mình chöa coù nieàm tin ñoái vôùi Tam Baûo, chöa hieåu Phaät phaùp. Chuùng ta coá gaéng taïo ñieàu kieän nhö theá naøo trong khaû naêng, trong phaïm vi cuûa mình ñeå dìu daãn ngöôøi thaân cuøng ñi treân moät höôùng Phaät ñaïo. Ñöôïc nhö vaäy thì quí laém. Ñoù laø vieäc laøm maø giôùi Phaät töû chuùng ta phaûi coá gaéng.

Ngöôøi xuaát gia trong giai ñoaïn coøn nghieân cöùu, tu taäp thì taát caû nhöõng boån phaän ñoù phaûi neùn loøng ñeå laïi. Nhöng töï khaéc töï höùa ñeán luùc ñuû duyeân thì cuõng phaûi thöïc hieän boån phaän cuûa mình ñoái vôùi cha meï, ñoái vôùi nhöõng ngöôøi thaân. Mình bieát tu thì laøm sao gia ñình cuûa mình cuõng cuøng höôùng veà Phaät ñaïo, cuõng laø nhöõng ngöôøi bieát tu, bieát laøm laønh, laøm phuùc, bieát taïo taát caû nhöõng coâng ñöùc khaéc tænh, khaéc tieán. Ñoù laø boån phaän cuûa ngöôøi xuaát gia.

Söï hieän dieän cuûa moãi chuùng ta ngaøy hoâm nay laø ñaõ mang ôn, thoï ôn trong nhieàu ñôøi, nhieàu kieáp. Nhaát laø aân nghóa sanh thaønh döôõng duïc cuûa cha meï trong voâ löôïng kieáp. Trong kinh Baùo hieáu, ñöùc Phaät daïy: “Ví coù ngöôøi ôn saâu doác traû, coõng meï cha taát caû hai vai, giaùp voøng hoøn nuùi Tu Di, ñeán traêm ngaøn kieáp ôn kia chöa ñeàn”. Nuùi Tu Di raát lôùn. ÔÛ theá gian chöa coù hoøn nuùi naøo saùnh ñöôïc vôùi nuùi Tu Di. Phaät noùi giaû nhö chuùng ta coù coõng cha meï treân hai vai ñi giaùp ngoïn nuùi naøy cuõng chöa ñeàn traû ñöôïc thaâm aân cha meï. “Ví coù ngöôøi vì côn ñoùi reùt, nuoâi song thaân daâng heát thaân naøy, xöông nghieàn thòt naùt phaân thaây, traûi traêm ngaøn kieáp ôn ñaây chöa ñoàng”. Nghóa laø chuùng ta sinh ra gaëp hoaøn caûnh ñoùi keùm, duø ñem thaân theå thòt da cuûa mình daâng heát cho cha meï cuõng chöa ñeàn traû ñöôïc thaâm aân cha meï. Bôûi vì aân cuûa cha meï to lôùn voâ cuøng. Naøo laø cöu mang, sinh tröôûng, nuoâi naáng, lo laéng ñuøm boïc töø khi chuùng ta coøn laø gioït maùu ôû trong buïng cho ñeán sinh ra, lôùn leân vaø nuoâi döôõng tröôûng thaønh. Coâng khoù bieát laø bao nhieâu, khoâng theå naøo keå heát ñöôïc.

 “Ví coù ngöôøi vì coâng sanh döôõng, töï tay mình khoeùt thuûng song ngöôi, chòu thaân muø toái nhö vaày, ñeán traêm ngaøn kieáp aân naøy thaám ñaâu”. Vì coâng ôn sanh thaønh döôõng duïc cuûa cha meï roài töï tay mình khoeùt thuûng ñoâi maét ñeå daâng hieán duø phaûi chòu hoaøn caûnh muø toái. Ñoù laø tröôøng hôïp gaëp phaûi tình huoáng böùc xuùc, nhö cha meï traûi qua moät côn beänh ngaët ngheøo. Thaày thuoác baûo chæ coù ñoâi maét môùi coù theå laøm thuoác trò ñöôïc beänh cuûa cha meï. ÔÛ ñaây chuùng ta coù gan moùc maét mình laøm thuoác cho cha meï trò beänh chöa? Chaéc laø chöa. Duø cho quí vò laø ngöôøi Phaät töû hieåu Phaät phaùp, bieát roõ thaân naøy khoâng thaät, nhöng cuõng chöa daùm laøm. Chæ noùi quanh noùi quaát raèng thoâi tìm kieám ñaâu ñoù chôù baûn thaân chöa theå laøm vieäc ñoù. Nhöng trong kinh Phaät daïy ví duï nhö ngöôøi phaùt taâm laøm ñöôïc vieäc nhö vaäy cuõng chöa ñeàn traû heát coâng ôn cha meï. Nhö vaäy ñeå thaáy raèng coâng ôn cha meï lôùn lao voâ cuøng.

“Ví coù ngöôøi caàm dao thaät beùn, moå buïng ra ruùt heát taâm can, huyeát ra khaép ñaát chaúng than, ñeán traêm ngaøn kieáp thaâm aân ñaâu baèng”. Ñaây laø nhöõng lôøi daïy ñinh ninh. Coù nhöõng tröôøng hôïp thöôøng thoâi maø chuùng ta coøn chöa laøm ñöôïc. Ví duï nhö cha meï bò beänh ngaët ngheøo, coù ngöôøi phaùt taâm tuïng kinh Phaùp Hoa moät ngaøn boä ñeå hoài höôùng coâng ñöùc nguyeän cho cha meï heát beänh. Ban ñaàu thì phaùt taâm duõng maõnh nhö vaäy. Ñeán khi baét ñaàu vaøo vieäc chæ ñöôïc moät thôøi gian. Roài sau ñoù ñöa ra lyù do naøy hoaøn caûnh noï neân khoâng theå thöïc hieän ñöôïc. Moät vieäc laøm maø taâm chöa quyeát nhö vaäy thì nhaát ñònh laø keát quaû chaúng ra sao. Ñoù laø toâi chæ noùi nhöõng vieäc thoâng thöôøng thoâi huoáng laø nhöõng vieäc khoù nhö Phaät daïy: Caàm dao moå buïng ruùt heát taâm can v.v… Vaäy maø vaãn chöa ñeàn ñaùp ñöôïc heát coâng ôn cuûa cha meï.

Phaät laïi daïy: “Ví coù ngöôøi vì ôn döôõng duïc, töï treo mình cuùng Phaät theá ñeøn, cöù treo nhö vaäy troïn naêm, traûi traêm ngaøn kieáp aân thaâm chöa ñeàn”. Ñaây cuõng noùi leân tinh thaàn hieáu döôõng. Ví nhö töï mình cuùng Phaät baèng caùch treo thaân theá ñeøn. Xöù sôû mình toâi chöa töøng nghe ai noùi vaø cuõng chöa töøng nghe ai laøm vieäc naøy. Ñeøn cuùng Phaät thì coù ñeøn daàu löûûa, hoaëc daàu phoïng. Baây giôø töï nguyeän ñem thaân laøm ñeøn, khoeùùt thuûng moät  phaàn naøo ñoù ñeå daàu voâ ñoát daâng cuùng döôøng Phaät. Laøm vieäc naøy, chòu taát caû söï ñau ñôùn ñeå hoài höôùng coâng ñöùc cho cha meï, ñeàn traû phaàn naøo thaâm aân ñoái vôùi song thaân. Tuy nhieân, Phaät noùi neáu laøm ñöôïc nhö vaäy cuõng chöa ñeàn traû heát thaâm aân cha meï.

Toâi neâu daãn moät vaøi ñoaïn trong kinh Baùo hieáu ñeå chuùng ta bieát ñöôïc phaàn naøo coâng aân saâu daøy cuûa cha meï. Trong hoäi phaùp naøy, chaéc nhieàu vò ñaõ töøng cöu mang, töøng sanh döôõng, nuoâi naáng con chaùu ôû trong gia ñình. Lôøi chuùng toâi noùi moät coù leõ quí vò hieåu möôøi. Ñaõ hieåu ñöôïc coâng khoù sanh döôõng nhö theá naøo thì chuùng ta cuõng seõ hieåu moät caùch saâu saéc raèng muoán ñeàn traû thaâm aân cao troïng aáy thaät khoù coù theå ñeàn traû cho xöùng ñöôïc. Tuy nhieân laø ngöôøi con Phaät, chuùng ta nguyeän khaéc ghi trong loøng vaø töøng böôùc, tuøy theo ñieàu kieän, hoaøn caûnh maø chuùng ta ñeàn traû. Bôûi vì ngöôøi Phaät töû nhaát ñònh khoâng phaûi laø moät con ngöôøi boäi ôn, boäi nghóa. Ñaõ mang ôn thì phaûi ñeàn ôn. Ñoù laø boån phaän cuûa ngöôøi Phaät töû ñoái vôùi ñaïo hieáu.

Keát laïi, qua lôøi kinh Baùo hieáu Phaät daïy, ñaïi chuùng thaûy ñeàu kinh haõi, rôi leä khoâng ngöøng vaø ñoàng thanh baïch Phaät: Laøm sao traû ñöôïc thaâm aân ñoái vôùi cha meï? Caâu hoûi naøy chaúng nhöõng ngaøy xöa maø ñoái vôùi ngöôøi hoïc Phaät hoâm nay cuõng khoaéc khoaûi, canh caùnh trong loøng.

Vaäy ngang ñaây chuùng toâi xin gôûi ñeán toaøn theå quí vò caâu hoûi chaân thaønh naøy ñeå roài moãi vò moãi vò töï tìm caùch giaûi quyeát. Vieäc naøy döùt khoaùt khoâng theå ñoå cho hoaøn caûnh naøo, chuùng ta nhôù laáy. Chæ nhö cha meï ñi khoâng noåi, ta daãn cha meï ñi moät ñoaïn ñöôøng trong tình thöông yeâu, ñoù cuõng laø moät caùch traû ôn. Cha meï böïc boäi, ta noùi moät lôøi toát ñeïp cho cha meï an vui, ñoù laø moät caùch traû ôn. Taát caû nhöõng gì coù theå laøm cho cha meï vui trong hieän ñôøi ta phaûi neân laøm, ñoù laø moät caùch traû ôn. Traùi laïi laø boäi ôn.

Toâi xin möôïn lôøi cuûa baäc tieân Thaùnh tröôùc ñeå keát thuùc buoåi noùi chuyeän hoâm nay:

Laøm moät con ngöôøi maø boäi ôn cha meï thì khoâng xöùng ñaùng laø moät con ngöôøi.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM