Kinh sach

HAÏNH HIEÁU TRONG ÑAÏO PHAÄT

H.T THÍCH NHAÄT QUANG

HAÏNH HIEÁU TRONG ÑAÏO PHAÄT

Hoâm nay laø ngaøy raèm thaùng baûy. Thöôøng ôû xöù mình giôùi Phaät töû höôùng taâm veà ngaøy naøy ñeå toû loøng hieáu thuaän ñoái vôùi cha meï cho neân cuõng goïi laø ngaøy baùo hieáu. Trong ngaøy leã hoâm nay, nhöõng ngöôøi con Phaät, nhöõng ngöôøi con coù taâm hieáu haïnh, hieáu ñaïo ñoái vôùi song thaân, ñoái vôùi taát caû ngöôøi maø mình ñaõ thoï ôn, ñeàu heát loøng thieát leã cuùng döôøng chö Taêng goïi laø leã Vu lan baùo hieáu.

YÙ nghóa cuûa leã Vu lan baùo hieáu laâu nay quí vò ñaõ nghe, ñaõ hieåu roài. Hoâm nay chuùng toâi seõ noùi veà tinh thaàn bieát ôn vaø ñeàn ôn cuûa ngöôøi con Phaät. Vöøa roài quí vò ñaõ leã Phaät vaø tuïng kinh ñeå hoài höôùng cho song thaân cuûa mình. Nhöõng ngöôøi quaù vaõng cha meï nhieàu ñôøi nhôø hoàng aân Tam Baûo, nhôø uy löïc cuûa Phaät, cuûa chuùng Taêng vaø nhôø taát caû coâng ñöùc laønh maø quí vò tu taïo mong ñöôïc nheï nhaøng sanh veà coõi Phaät hoaëc laø ñöôïc heát khoå, ñöôïc an vui, giaûi thoaùt. Nhö vaäy, hoâm nay laø ngaøy quí vò laøm boån phaän hieáu ñaïo, ñeå taïo coâng ñöùc hoài höôùng cho song thaân cuûa mình. Ñoàng thôøi quí vò cuõng laø ngöôøi Phaät töû bieát hoïc ñaïo, bieát tìm hieåu Phaät phaùp chaân chính ñeå roài chuùng ta aùp duïng ñöôïc Phaät phaùp trong ñôøi soáng cuûa mình. Ngay trong ñôøi soáng hieän taïi neáu chuùng ta aùp duïng Phaät phaùp chaân chính, chaéc chaén chuùng ta seõ ñöôïc vui, seõ heát khoå. Vaäy boån phaän cuûa ngöôøi con Phaät phaûi baùo ñaùp thaâm aân cha meï nhö theá naøo? Ñoù laø ñieàu chuùng ta phaûi hoïc, phaûi hieåu.

Ñöùc Phaät daïy raèng taát caû chuùng sinh coù moät moái thaâm aân khoù ñeàn ñaùp, ñoù laø aân cha meï. Giaû söû coù ngöôøi suoát ñôøi thöôøng ñeå cha meï treân hai vai, cung caáp thöùc aên vaø moïi thöù caàn duøng, khi beänh laïi thuoác thang saên soùc taän tình, cuõng chöa theå baùo ñöôïc aân saâu aáy. Taïi sao? Vì aân cha meï ñoái vôùi chuùng ta raát saâu daøy. Nhö lôøi Phaät noùi, giaû söû coù ngöôøi suoát ñôøi thöôøng ñeå cha meï treân hai vai, quí vò thaáy mình laøm ñöôïc chöa? Thöa raèng chöa ñöôïc. Suoát ñôøi thöôøng ñeå cha meï treân hai vai, cung caáp aùo maëc thöùc aên vaø moïi thöù caàn duøng, ñieàu naøy coù khi Phaät töû chuùng ta khoâng troâi troøn noåi. Vì hoaøn caûnh gia ñình khoâng ai gioáng ai. Cuõng coù ngöôøi laøm ñöôïc ñieàu aân nghóa, baùo ñaùp chuùt thaâm aân nhöng cuõng coù ngöôøi vì hoaøn caûnh theá noï theá kia chöa baùo ñaùp ñöôïc thaâm aân. Thaät ra ñoái vôùi nhöõng ñieàu caàn thieát thoâng thöôøng trong cuoäc soáng, nhö côm aên, aùo maëc, vaø moïi thöù caàn duøng, thuoác thang v.v.. coù nhöõng Phaät töû gaëp hoaøn caûnh khoù khaên, neân khoâng theå troâi troøn. Coù ôû trong hoaøn caûnh ñoù thì töï nhieân chuùng ta seõ hieåu. Laïi cuõng coù ngöôøi ñuû ñieàu kieän ñeàn ñaùp thaâm aân cuûa cha meï roài cuõng khoâng laøm troøn. Nhöng ña phaàn thì khoâng ñuû ñieàu kieän ñeå thöïc hieän vieäc ñeàn ñaùp aân nghóa naøy. Ñoù laø do ña soá chuùng sinh hay ña soá nhöõng ngöôøi con Phaät, coù khi khoâng bieát caùch baùo ñaùp thaâm aân ñoái vôùi cha meï. Coù khi bieát roài nhöng cuõng khoâng laøm troøn boån phaän ñoái vôùi cha meï. Khi chuùng ta nhaän hieåu nhö theá roài thì tuøy hoaøn caûnh, ngöôøi Phaät töû phaûi coá gaéng thöïc hieän cho troïn veïn tinh thaàn cuûa moät ngöôøi con bieát nghó nhôù ñeán thaâm aân cuûa cha meï.

Nhö treân ñaõ noùi, khoâng theå baùo ñaùp coâng aân cha meï baèng caùch coõng cha meï treân hai vai suoát caû ñôøi vaø cung caáp taát caû nhöõng tieän nghi caàn thieát. Bôûi vì aân cuûa cha meï ñoái vôùi con raát laø saâu daøy. Neáu khoâng coù cha meï thì khoâng coù chuùng ta. Neáu coù cha meï maø cha meï khoâng thöông chuùng ta, khoâng nuoâi naáng, khoâng cöïc khoå, lo laéng nuoâi daïy chuùng ta thì chuùng ta khoâng neân ngöôøi. Vì vaäy suy nghó cho thaáu ñaùo chuùng ta thaáy quaû thöïc lôøi cuûa Phaät daïy khoâng sai, aân cha nghóa meï saâu daøy laém.

Nhö ñoái vôùi meï thì meï chòu khoå luùc mang thai, khi sinh saûn chaêm nom, phaàn buù söõa, môùm côm, thöôøng taém röûa cho saïch seõ, khoâng keå söï hoâi nhô. Duøng loøng töø bi hay duøng tình thöông saên soùc nuoâi con cho ñeán khi khoân lôùn. Cung caáp cho nhöõng y phuïc, thöùc aên ngon, ñoà chôi, hoaëc laø nhöõng ñoà vaät ñeå trang ñieåm. Nhöõng ñieàu trong kinh neâu leân coâng ñöùc cuûa moät ngöôøi meï, töø khi cöu mang thai nhi ôû trong loøng cho ñeán ngaøy sinh nôû roài nuoâi döôõng ñuøm boïc, söï khoù nhoïc, khoå ñau nhieàu thaät laø nhieàu.

Coøn cha thì daïy con caùch noùi naêng, lo cho hoïc haønh, lo laéng khi con ñau yeáu. Taâm thöôøng muoán cho treû khoûi khoå, ñöôïc vui. Chaêm nom, töôûng nghó ñeán con nhö boùng theo hình. Cho neân aân cuûa cha meï khoâng theå thöïc hieän moät caùch hôøi hôït maø coù theå baùo ñaùp, coù theå laøm troøn ñöôïc boån phaän cuûa chuùng ta. Vì vaäy neân noùi coâng ôn sanh thaønh döôõng duïc cuûa cha meï khoù coù theå ñaùp ñeàn cho xöùng ñöôïc.

Khoâng nhöõng Phaät daïy aân nghóa cha meï to lôùn khoù ñeàn ñaùp, maø nhaø Nho cuõng daïy, laøm moät ngöôøi con xöùng ñaùng thì hieáu haïnh khoâng phaûi laø vieäc deã daøng thöïc haønh ñöôïc. Saùch Nho noùi: “Hieáu giaû baùch haïnh chi tieân, hieáu chí ö thieân, phong vuõ thuaän thôøi; hieáu chí ö ñòa, taéc vaïn vaät hoùa thaønh; hieáu chí ö nhôn, taéc chuùng phöôùc haøm taêng”. Nghóa laø: “Hieáu haïnh ñöùng ñaàu traêm haïnh toát; hieáu caûm ñeán trôøi thì möa hoøa gioù thuaän; hieáu caûm ñeán ñaát thì muoân vaät hoùa sinh; hieáu caûm ñeán ngöôøi thì moïi phuùc ñeàu taêng tröôûng”. Beân Nho cho raèng hieáu haïnh ñöùng ñaàu trong muoân haïnh, coù ñöôïc haïnh hieáu thì coù ñöôïc taát caû nhöõng haïnh khaùc. Cho neân noùi: “Hieáu haïnh maø caûm ñeán trôøi thì möa hoøa gioù thuaän”. Neáu chuùng ta coù ñoïc saùch Thaùnh hieàn thì seõ thaáy, thôøi naøo ngöôøi daân soáng trong ñieàu kieän gia ñình haïnh phuùc, con caùi hieáu thuaän thì thôøi ñoù laø thôøi möa hoøa gioù thuaän. Coøn nhö thôøi naøo maø gia ñình soáng khoâng yeân oån, con caùi ngoã nghòch, moïi söï saép ñaët trong xaõ hoäi baát oån thì ñoù laø thôøi coù nhieàu tai hoïa, chuùng sinh khoâng yeân oån, söï soáng khoâng an vui, khoâng haïnh phuùc. Coøn neáu ñaïo hieáu ñoù hay caûm ñeán moïi ngöôøi, thì moïi ngöôøi ñeàu laø nhöõng ngöôøi hieáu haïnh. Ñaây thaät laø phöôùc ñöùc to lôùn cuûa taát caû chuùng sinh. Trong kinh Phaät noùi haïnh hieáu laø haïnh Phaät, taâm hieáu laø taâm Phaät, vöøa roài toâi noùi ñaïo hieáu laø ñaïo Phaät. Nhö vaäy neáu chuùng ta troâi troøn boån phaän cuûa mình trong hieáu ñaïo cuõng coù nghóa laø chuùng ta ñaõ bieát tu Phaät, bieát thöïc haønh theo lôøi Phaät daïy. Roõ raøng trong ñaïo Phaät, töø ñöùc Phaät cho ñeán caùc vò thaùnh ñeàu nhaéc nhôû hieáu laø caùi goác. Maát goác naøy thì coi nhö nhöõng vieäc khaùc khoâng theå thöïc hieän hoaøn bò. Cho neân ngöôøi con Phaät laø ngöôøi phaûi hoaøn toaøn thöïc hieän ñaày ñuû hieáu haïnh.

Nhaø Nho cuõng coù daãn nhöõng ñieàu nhö theá naøy: “ Hieáu töû chí söï thaân cö taéc trí kyø kænh, döôõng taéc trí kyø laïc, beänh taéc trí kyø öu, tang taéc trí kyø ai, teá taéc trí kyø nghieâm” v.v… Nghóa laø “ngöôøi con hieáu phuïng thôø cha meï, ngaøy thöôøng thì raát cung kính, phuïng döôõng thì raát vui veû, beänh hoaïn thì raát lo laéng, tang söï thì raát thöông xoùt, teá leã thì raát trang nghieâm” v.v… Cho neân ngöôøi naøo khoâng thöông kính cha meï maø thöông kính ngöôøi khaùc ñoù laø traùi ñöùc, maø cuõng laø traùi leõ nöõa.

Laøm con, moïi söï thöông kính ñeàu phaûi daønh cho cha meï. Phaät töû chuùng ta coù ngöôøi raát cung kính cha meï nhöng cuõng coù vò ñoâi khi vì moät lyù do gì ñoù, söï cung kính khoâng troïn veïn, phaûi vaäy khoâng? Maø khoâng troïn veïn, khoâng hoaøn bò thì tinh thaàn baùo hieáu, tinh thaàn lo laéng cho cha meï cuûa chuùng ta cuõng khoâng thaønh. Bieát nhö vaäy, taát caû ngöôøi con Phaät chuùng ta ñoái xöû vôùi cha meï trong cuoäc soáng haèng ngaøy, phaûi luoân luoân quyù kính thöông yeâu. Ngöôøi con luoân quyù kính cha meï laø ngöôøi con khoâng caõi laïi, khoâng ngoã nghòch, khoâng noùi hay laøm ñieàu gì khieán cho cha meï buoàn phieàn hoaëc khieán cho cha meï phaûi böùc xuùc veà haønh ñoäng, ngoân ngöõ cuûa mình. Ñieàu naøy noùi thì deã nhöng neáu chuùng ta khoâng ñeå yù, khoâng quan taâm thì khoù laøm troøn. Bôûi vì trong cuoäc soáng, haèng ngaøy chuùng ta phaûi ñoái dieän vôùi nhöõng söï kieän chung quanh. Coù nhöõng ñieàu thích yù vöøa loøng, coù nhöõng ñieàu traùi yù nghòch loøng. Neáu chuùng ta khoâng tænh taùo thì khi gaëp vieäc traùi yù, coù theå chuùng ta laøm hoûng maát loøng cung kính hay laøm maát ñi tinh thaàn hieáu haïnh, hieáu ñaïo ñoái vôùi cha meï. Maø trong cuoäc soáng thì nhöõng ñieàu khoâng nhö yù nhieàu hôn laø nhö yù. Nhöõng ñieàu baát nhö yù luoân luoân laøm cho mình böïc boäi khoâng vui, coù khi maát aên maát nguû… Do ñoù raát deã sanh loãi laàm vôùi cha meï.

Tinh thaàn hieáu ñaïo daïy chuùng ta phaûi luoân luoân thöông kính cha meï heát söùc thaønh thöïc. Tình thöông ñoù khoâng coù duïng yù gì, khoâng coù söï saép xeáp naøo trong loøng chuùng ta caû. Cuõng nhö khi meï chuùng ta sinh chuùng ta, hoaëc cha chuùng ta chaïy ngöôïc, chaïy xuoâi ñeå coù phöông tieän nuoâi naáng daïy doã chuùng ta, nhöõng baäc song thaân naøy trong loøng khoâng heà coù moät toan tính gì caû. Sanh con, nuoâi con, cho con ñi hoïc laø muoán con ñöôïc neân ngöôøi. Nuoâi daïy con baát cöù moät ñieàu gì thì cuõng doác loøng lo laéng, mong moûi con mình seõ thaønh ngöôøi toát, seõ laø ngöôøi coù coâng haïnh giuùp ích cho gia ñình vaø cho xaõ hoäi v.v… Taám loøng cuûa cha meï nhö theá. Baây giôø chuùng ta baùo ñaùp laïi coâng ôn cha meï cuõng vaäy. Neáu trong loøng chuùng ta coù moät chuùt toan tính, gioáng nhö trao ñoåi hai chieàu, thì ñaïo hieáu khoâng thaønh. Taát caû ngöôøi con Phaät chuùng ta töï taâm laøm boån phaän hieáu haïnh, hieáu ñaïo cuûa mình ñoái vôùi cha meï thìø trong loøng vui veû, an oån. Laøm vieäc naøy baèng taát caû loøng thaønh, vaø laøm moät caùch heát söùc hoàn nhieân. Ñoù laø nhöõng ñieàu chuùng ta caàn phaûi bieát vaø luoân luoân ghi nhôù.

Bôûi vì cuoäc soáng khoâng phaûi luùc naøo cuõng bình thöôøng. Coù khi khoûe maïnh, cuõng coù hoài ñau yeáu. Ñau yeáu thöôøng thì khoâng khoù khaên gì. Ñöa ñi baùc só, uoáng moät ít thuoác roài maïnh. Nhöng lôõ cha meï mang beänh traàm kha, ñoøi hoûi phaûi thaùng naêm daøi, toán keùm nhieàu, maát thì giôø hoaëc coù khi maát caû coâng aên vieäc laøm. Gaëp phaûi tình huoáng nhö vaäy, chuùng ta coù vui loøng baùo ñaùp hay khoâng? Hay chuùng ta phaøn naøn, toû veû meät nhoïc, ueå oaûi, chaùn naûn, böïc boäi, roài coù khi chuùng ta thoát ra nhöõng lôøi baát kính, nhöõng thaùi ñoä traùi ñaïo. Phuùt giaây naøo chuùng ta khoâng töï chuû ñöôïc thì nieäm baát kính khôûi ra ngay. Maø ñaõ coù nhöõng nieäm baát kính roài thì chuùng ta chöa theå goïi laø baùo ñeàn thaâm aân ñoái vôùi cha meï.

Ñoù laø noùi khi cha meï sinh tieàn chòu nhieàu beänh taät. Roài ñeán khi qua ñôøi, nhaø Nho daïy raèng: “Tang söï phaûi raát laø thöông xoùt, teá leã phaûi raát laø trang nghieâm”. Choã naøy noùi roäng ra moät chuùt ñeå chuùng ta nghieäm xeùt. Vì theo nhöõng quan nieäm sinh hoaït cuûa xoùm laøng, khi cha meï maát roài, mình phaûi nhaän nhöõng teá leã cuûa caùc nôi. Theo thöôøng tình, vieäc teá leã ôû theá gian thì coù qua coù laïi. Nghóa laø, ngaøy tröôùc baïn beø cuûa chuùng ta coù tang söï, ñaõ nhaän leã vaät teá cuùng cuûa chuùng ta. Ñeán löôït trong nhaø chuùng ta coù tang söï, nhöõng vò aáy cuõng tìm caùch ñeå cuùng teá. Nhö vaäy hoï cuùng teá ñeå laøm gì? Cuùng teá ñeå traû cho roài caùi nôï tröôùc. Neáu chuùng ta laø ngöôøi con chí hieáu thì nhaát ñònh chuùng ta phaûi xeùt laïi choã naøy. Vì nhöõng vieäc cuùng teá rình rang, nhöõng leã nghi mang hình thöùc beà ngoaøi ñoù, lieäu coù theå hieän taám loøng cuûa chuùng ta ñaày ñuû hay khoâng. Hay ñoù chæ laø hình thöùc röôøm raø phieàn toaùi. Ngaøy tröôùc mình coù leã ñoái vôùi ngöôøi. Baây giôø ngöôøi coù ñieàu kieän daâng leã troïng hôn. Cöù nhö theá, beân naøy nhaän leã troïng roài traû laïi leã troïng. Hoùa ra trao ñoåi hai chieàu vôùi nhau thoâi. Trong cuoäc soáng, trong töông giao, nhö theá laø hay nhöng thaät tình noùi veà hieáu ñaïo thì chöa ñuùng nghóa.

Vôùi tinh thaàn ñaïo Phaät, neáp sinh hoaït, söï cö xöû, pheùp leã nghóa v.v… caàn phaûi chaân thaät. Chuùng ta khoâng hoaøn toaøn phuû nhaän caùc nghi thöùc aáy, nhöng ñieàu naøo laøm coù yù nghóa chaân thöïc, theå hieän ñöôïc loøng thaønh cuûa mình, coù noäi dung hay coù phaåm chaát thöïc thì chuùng ta neân laøm. Coøn nhö nhöõng leã nghóa chæ treân phaàn hình thöùc quan heä töông giao thì chuùng ta coù theå giaûm bôùt.

Trong kinh Phaät luoân nhaéc nhôû chuùng ta raèng: Khi ngöôøi thaân saép qua ñôøi, neáu muoán giuùp cho ngöôøi thaân cuûa mình ñöôïc yeân, hoã trôï cho nheï nhaøng theo Phaät, hoaëc nhôù laïi nhöõng coâng haïnh laønh luùc sinh tieàn ngöôøi aáy ñaõ tu taïo ñeå nöông ñoù maø thaàn thöùc vaõng sanh veà coõi laønh. Taát caû nhöõng vieäc naøy ñeàu caàn söï laéng yeân vaø thaønh khaån chöù khoâng caàn söï oàn aøo, nhöõng toå chöùc phieàn toaùi theo theá gian. Cho neân theo tinh thaàn cuûa ñaïo Phaät, neáu ngöôøi thaân qua ñôøi, thì tröôùc nhaát trong gia ñình, con chaùu phaûi thaønh taâm khaån thieát vaø ñònh tænh laéng yeân. Vieäc theå hieän tình thöông cuûa mình qua söï khoùc loùc laø khoâng hôïp vôùi ñaïo. Bôûi vì trong ñôøi soáng thöôøng ngaøy chuùng ta ñaõ doác loøng ñeàn traû thaâm aân cuûa cha meï. Khi coù söï coá beänh taät, chuùng ta cuõng doác loøng thöông kính lo laéng cho cha meï, khoâng chuùt than phieàn. Cho tôùi baây giôø neáu cha meï maõn phaàn heát duyeân thì chuùng ta cuõng ñaõ heát loøng laéng taâm ñeå hoài höôùng taát caû coâng ñöùc hay hoã trôï giuùp cho thaàn thöùc cha meï ñöôïc bình an vui veû, theo nghieäp laønh maø ñeán nhöõng nôi an laïc. Cho neân nhöõng leã nghi oàn aøo laø khoâng caàn thieát. Toái kî tröôøng hôïp gieát suùc vaät traâu, boø, heo, choù, deâ… ñeå cuùng leã. Vieäc naøy caøng gaây theâm aân oaùn nôï naàn, khoâng coù lôïi gì caû.

Noùi veà cuùng kính, trong kinh Phaät coù daãn caâu chuyeän nhö theá naøy: Moät hoâm treân ñöôøng du hoùa, Phaät vaø thò giaû A-Nan nghæ laïi beân bôø soâng Haèng. Ñeâm ñeán, Ngaøi A-Nan toïa thieàn thaáy coù nhöõng ñoaøn ngöôøi ñi qua. Moãi ñoaøn coù ñeán maáy traêm ngöôøi. Soá ngöôøi naøy vöøa ñi vöøa khoùc loùc than thôû keâu gaøo. Heát ñoaøn naøy ñeán ñoaøn khaùc. Nhöng ñoaøn ñi sau cuøng thì moïi ngöôøi nhaûy nhoùt vui möøng. Thaáy laï, Ngaøi A-Nan lieàn trình leân Phaät, hoûi côù söï laøm sao, nhöõng ngöôøi ñoù laø ai maø keû ñi qua thì vui veû nhaûy nhoùt, ngöôøi ñi qua laïi raàu ró, keâu gaøo ñoùi khaùt.

Phaät daïy Ngaøi A-Nan, nhöõng loaïi quyû ñi qua khoå sôû, ñoùi khaùt laø do khi sanh tieàn, hoï gaây nhaân khoâng toát vaø khi qua ñôøi con chaùu trong gia ñình cuûa hoï laïi taïo theâm nhöõng nhaân khoâng toát nöõa, nhö gieát haïi sinh vaät ñeå teá leã, toå chöùc aên uoáng thuø taïc theo theá gian linh ñình… Nhöõng vieäc laøm naøy chaúng nhöõng khoâng ñem laïi moät chuùt phuùc laønh toát ñeïp naøo ñeå trôï giuùp cho ngöôøi quaù coá maø laïi coøn gaây theâm söï khoå ñau nöõa. Gioáng nhö ngöôøi trong thôøi gian bò giam giöõ, thuï lyù maø con chaùu beân ngoaøi khoâng giuùp gì ñöôïc laïi coøn gaây theâm nhöõng chuyeän aùc ñöùc, taïo nhaân khoâng toát thì chaéc chaén laø ngöôøi aáy phaûi bò tuø toäi. Vì vaäy cho neân hoï khoå.

Coøn ñoaøn ñi qua ca haùt nhaûy muùa, cuõng gioáng nhö ngöôøi trong thôøi gian thuï lyù, saép ñöa ra toøa. Maø con chaùu bieát caùch lo tu taïo coâng ñöùc trôï giuùp cho hoï. Vì vaäy neân bieát chaéc raèng khi ñöa ra toøa thì hoï seõ heát toäi, thoaùt khoûi nôi goâng cuøm, seõ ñöôïc an vui. Vì vaäy cho neân hoï môùi vui veû nhaûy nhoùt.

Cuõng vaäy, ôû ñaây trôû laïi vaán ñeà hieáu ñaïo. Neáu cha meï chuùng ta qua ñôøi, vì khoâng hieåu bieát chuùng ta laïi gaây theâm nhöõng nôï naàn, oan nghieäp. Maø nhaát laø nôï gieát haïi sinh maïng chuùng sinh ñeå teá leã, roài toå chöùc aên uoáng thuø taïc theo theá gian. Ñoù laø gaây theâm söï khoå ñau cho cha meï, hoaøn toaøn khoâng coù ích lôïi gì caû. Phaät töû chuùng ta bieát nhö vaäy roài thì coá gaéng saép xeáp nhö theá naøo, ñeå khoâng gaây söï toån haïi, khoâng gaây nhöõng nhaân xaáu aûnh höôûng ñeán ngöôøi thaân cuûa chuùng ta khi qua ñôøi.

Tinh thaàn hieáu ñaïo theo nhaø Phaät daïy: Thöù nhaát Phaät töû chuùng ta phaûi tu taïo moïi coâng ñöùc laønh ñeå hoaøn thaønh ñaïo hieáu ñoái vôùi cha meï. Neáu cha meï ñoái vôùi Phaät phaùp khoâng coù loøng tin töôûng thì boån phaän laøm con phaûi duøng phöông tieän khuyeán khích, taùn döông lôïi ích phuïng söï Tam Baûo cho cha meï sinh loøng kính tin. Laøm ñöôïc vieäc naøy laø moät caùch thöïc hieän baùo hieáu ñoái vôùi cha meï. Vieäc naøy coù khi deã, nhöng cuõng coù khi khoâng phaûi deã daøng gì. Bôûi vì ngöôøi coù duyeân vôùi Phaät phaùp thì hoï töï tìm ñeán Tam Baûo töùc laø Phaät, Phaùp, Taêng. Theo söï höôùng daãn tu taäp cuûa chö Taêng, hoï lieàn phaùt taâm kính tin Tam Baûo. Nhöng ngöôøi khoâng coù duyeân vôùi Phaät phaùp, khoâng bao giôø hoï muoán nghe ñeán danh töø Tam Baûo, khoâng bao giôø chòu nghe Phaät phaùp. Neáu lôõ cha meï mình coù nghieäp nhö vaäy thì vieäc khuyeán khích cho cha meï tin kính Tam Baûo, höôùng veà Tam Baûo quaû thaät khoâng phaûi laø chuyeän ñôn giaûn. Theá neân trong nhaø Phaät coù caâu: “Phaät hoùa höõu duyeân nhaân” laø vaäy.

Nhôn ñaây toâi xin nhaéc laïi caâu chuyeän cuõ. Hoài Phaät coøn taïi theá, Caáp Coâ Ñoäc laø vò cö só ñöôïc gaëp Phaät, nghe Phaät thuyeát phaùp vaø ngoä ñaïo. OÂng doác löïc ñeå phuïng söï Phaät phaùp, caát tinh xaù, uûng hoä cho chö Taêng, cuùng döôøng moïi thöù caàn thieát. Trong ñôøi soáng coøn laïi, oâng phaùt nguyeän heát loøng trong coâng vieäc naøy. Cho neân taát caû taøi saûn, nhöõng gì oâng coù, oâng saün saøng ñem ra cuùng döôøng, taïo ñuû thuaän duyeân cho chö Taêng tu hoïc vaø hoaèng phaùp.

Vì laø ngöôøi giaøu sang vaø laø moät ngöôøi coù ñòa vò lôùn trong xaõ hoäi, neân nhaø oâng coù nhieàu ngöôøi giuùp vieäc. Trong soá ñoù coù moät baø cuï laõnh phaàn giöõ kho. Nhöng raát laï, baø cuï naøy khoâng coù duyeân vôùi Phaät phaùp vaø nhaát laø khoâng coù duyeân vôùi ñöùc Phaät. Baø noùi raèng khoâng bieát nhöõng vò Tyø Kheo tu haønh nhö theá naøo maø cöù thaáy caùc vò caàn caùi naøy, caàn caùi kia. Khi thì caàn vaûi may y, khi thì caàn thuoác thang, khi thì caàn giöôøng naèm… Maø giaùo ñoaøn cuûa ñöùc Phaät coù ñeán moät ngaøn hai traêm maáy chuïc ngöôøi. Caùc vò cöù ñeán xin hoaøi, khieán baø giaø phaùt böïc: “Caùc vò naøy khoâng bieát xaáu hoå, cöù ñoøi hoûi, ñoøi hoûi quaù ñaùng”.

Phaät bieát ñöôïc taâm nieäm cuûa baø cuï neân muoán tìm caùch hoùa ñoä. Moät buoåi saùng, Phaät ñi ñeán thì baø ñang ñöùng ôû cöûa kho. Thaáy Phaät, baø lieàn quay maët ñi choã khaùc, xoay löng laïi. Ñöùc Phaät bieát roài, neân hieän ra boán beân ñeàu coù Phaät, khi ñoù baø giaø cuùi maët xuoáng ñaát. Ñöùc Phaät noùi: “Baø cuï giaø naøy khoâng coù duyeân vôùi ta”. Khoâng coù duyeân thì khoâng laøm sao ñoä ñöôïc. Cuõng vaäy, trong gia ñình mình laø Phaät töû hieåu ñaïo, tu taïo taát caû caùc coâng ñöùc, doác loøng vì ñaïo, vì söï tu hoïc vaø môû mang Phaät phaùp cuûa chö Taêng. Nhöng neáu gaëp cha meï khoâng tin Tam Baûo, laïi coù nieäm aùc huûy baùng Tam Baûo nöõa, khi ñoù nhieäm vuï chuyeån hoùa cha meï raát laø khoù.

Coù ngöôøi noùi raèng: ñem ngöôøi ñeán ñaïo thì deã maø ñem ñaïo ñeán ngöôøi raát khoù. Ñaõ khoâng tin thì duø chuùng ta noùi hay, noùi lôïi ích ñeán ñaâu, ngöôøi khoâng tin vaãn khoâng tin. Cho neân vieäc naøy ñoøi hoûi Phaät töû phaûi coù phöông tieän kheùo leùo, phaûi coù taâm nieäm thöông xoùt tha thieát thì môùi thöïc hieän ñöôïc. Ñaây chính laø luùc Phaät töû phaûi theå hieän hoaøn toaøn cung caùch, ngoân haïnh cuûa Boà taùt, hay cung caùch ngoân haïnh cuûa moät vò Phaät töông lai thì môùi coù theå troâi troøn ñöôïc.

Laøm con trong moät gia ñình nhö vaäy, chuùng ta phaûi teá nhò khuyeán khích cha meï tin kính Tam Baûo. Rieâng baûn thaân mình phaûi gìn giöõ nhöõng neát haïnh cuûa moät ngöôøi Phaät töû taïi gia, töùc laø giöõ gìn nhöõng ñieàu giôùi caên baûn ñaày ñuû. Naêm ñieàu giôùi Phaät daïy cho haøng Phaät töû taïi gia: Thöù nhaát khoâng ñöôïc gieát haïi chuùng sinh, thöù hai khoâng ñöôïc troäm caép, thöù ba khoâng ñöôïc taø daâm, thöù tö khoâng ñöôïc noùi doái vaø thöù naêm khoâng ñöôïc uoáng röôïu vaø duøng nhöõng thöù laøm say söa, hö hoûng con ngöôøi.

Naêm ñieàu naøy duø khoâng phaûi laø Phaät töû neáu vi phaïm vaãn bò toäi theo luaät phaùp theá gian. Cuoäc soáng luaân lyù trong gia ñình, quan heä xaõ hoäi cuõng seõ khoâng tha thöù cho keû aáy. Ví duï nhö giôùi thöù hai laø gian tham troäm caép, duø cho haïng ngöôøi naøo neáu gian tham troäm caép thì ñeàu bò luaät phaùp tröøng trò. Hay ñieàu giôùi thöù ba laø khoâng ñöôïc taø daâm. Taø daâm töùc laø ngöôøi Phaät töû taïi gia coù quyeàn laäp gia ñình nhöng sau khi laäp gia ñình roài, khoâng ñöôïc coù taø taâm, taø yù vôùi ai nöõa caû. Vì neáu coù taø taâm, taø yù thì seõ laøm hoûng haïnh phuùc gia ñình vaø aûnh höôûng ñeán nguoàn vui chung cuûa xaõ hoäi. Trong loøng khoâng ñoan chaùnh gaây taùc haïi ñeán haïnh phuùc gia ñình cuûa ngöôøi khaùc… maø muoán caàu nguyeän cho gia ñình mình ñöôïc haïnh phuùc thì caàu nguyeän laøm sao ñöôïc. Nghóa laø khoâng chòu tu nhaân, khoâng chòu söûa mình, maø cöù caàu nguyeän ñeå ñöôïc quaû toát, quaû toát khoâng theå ñeán. Ngöôøi Phaät töû phaûi giöõ ñöùc haïnh troïn veïn môùi coù theå chuyeån hoùa ñöôïc cha meï, gia ñình.

Neáu song thaân chöa hieåu roäng veà Phaät phaùp, chuùng ta phaûi duøng phöông tieän, khieán cho nghe hieåu chaùnh phaùp, tin Phaät phaùp roài qui y Tam Baûo. Ngang chöøng ñoù chöa ñuû, maø coøn phaûi giuùp cha meï bieát aùp duïng Phaät phaùp vaøo ñôøi soáng cuûa mình ñeå taâm hoàn ñöôïc ñònh tænh an vui. Bôûi vì lôøi Phaät daïy laø lôøi cuûa moät vò ñaõ giaùc ngoä, ñaõ theå nghieäm vaø ñem giaùo lyù chaéc thöïc aáy daïy chuùng ta. Baây giôø neáu chuùng ta muoán ñaït ñöôïc keát quaû, ñaït ñöôïc giaù trò thieát thöïc cuûa lôøi daïy ñoù thì khoâng theå hieåu suoâng, maø phaûi thöïc haønh tu taäp.

ÔÛ ñaây chuùng toâi muoán nhaán maïnh ñeán vieäc aùp duïng Phaät phaùp trong ñôøi soáng, trong gia ñình cuûa ngöôøi con Phaät, nghóa laø phaûi coù tu. Neáu chuùng ta chöa chòu haønh trì thì söï hieåu bieát chaúng qua laø hieåu sô beân ngoaøi thoâi, khoâng theå ñi saâu vaøo noäi taâm ñöôïc. Ngöôøi con Phaät muoán hieåu Phaät phaùp thì phaûi aùp duïng Phaät phaùp. AÙp duïng Phaät phaùp, höôûng ñöôïc giaù trò thieát thöïc cuûa Phaät phaùp, môùi thaáy lôøi Phaät daïy khoâng ngoa.

Ñaõ thöïc haønh roài, thì ñoái vôùi nhöõng ngöôøi thaân trong gia ñình, khoâng chòu hieåu, khoâng chòu thöïc haønh, chuùng ta deã nhaéc nhôû, deã khuyeán khích hôn. Bôûi vì chuùng ta phaûi theå hieän moät noäi dung chaân thaät thì môùi coù theå gieo nieàm tin cho moïi ngöôøi. Toâi muoán noùi raèng khi khuyeân ngöôøi khaùc tu, thì chính baûn thaân mình phaûi tu tröôùc. Nhö chuùng ta laø con caùi trong gia ñình, hieåu ñöôïc Phaät phaùp, aùp duïng Phaät phaùp coù lôïi ích, loøng mình vui veû, phaùt trieån ñöôïc taâm haïnh laønh. Muoán cho cha meï vaø nhöõng ngöôøi thaân trong gia ñình cuûa mình cuõng ñöôïc nhö theá thì baûn thaân mình phaûi theå hieän tinh thaàn ñoù thaät cuï theå. Neáu khuyeân cha meï ñöøng noùng giaän, maø khi coù ai choïc töùc mình, thì mình noåi suøng leân, noùng giaän la loái thì laøm sao cha meï nghe mình ñöôïc. Cho neân ñoái vôùi giaùo lyù cuûa ñaïo Phaät, baûn thaân chuùng ta phaûi coù haønh trì lôïi laïc, thì mình khuyeán khích ngöôøi khaùc môùi coù taùc duïng.

Nhö cha meï mình coù taät tham lam, boûn xeûn, khoâng öa boá thí, thì con phaûi giaûi thích roõ söï lôïi laïc cuûa vieäc aáy vaø khuyeân cha meï phaùt taâm roäng raõi, thích laøm vieäc boá thí. Coù ngöôøi caû ñôøi gaày döïng söï nghieäp toán bao coâng söùc, nhoïc nhaèn khoå ñau. Neáu baây giôø baûo hoï buoâng boû thì thaäät laø khoù khaên. Trong tröôøng hôïp naøy phaûi giaûi thích, khuyeân nhuû cho cha meï bieát raèng taát caû taøi saûn, ngoïc ngaø, chaâu baùu ñoù khoâng thaäät. Ta chæ coù theå söû duïng noù trong moät giôùi haïn naøo thoâi, noù seõ khoâng toàn taïi laâu daøi ñöôïc. Neáu mình coá chaáp thì coù khi mang hoïa vaøo thaân. Cho neân coù duyeân, coù phöôùc taïo ñöôïc taøi saûn toát, thì phaûi bieát söû duïng taøi saûn ñoù cho ñuùng. Ñoàng thôøi phaûi bieát töø nhöõng phöông tieän, taøi saûn ñoù maø tu taïo coâng ñöùc laønh thì caøng toát hôn nöõa. Nhö theá môùi goïi laø bieát caùch ñaàu tö, bieát caùch gaày döïng söï nghieäp. Môû loøng ra, khoâng cheát cöùng trong moät lôùp voû tham lam keo xeûn naøo, trong moät khuoân khoå naøo. Nghóa laø khoâng vì tieàn taøi maø chuùng ta khoâng lo tu taïo caùc coâng ñöùc. Ngöôïc laïi chuùng ta phaûi laø ngöôøi söû duïng vaø phaùt trieån ñöôïc nhöõng cuûa caûi mình ñaõ gaày döïng neân baèng caùch bieát tu taïo caùc coâng ñöùc nöõa.

Theâm moät ñieåm nöõa, chuùng toâi muoán noùi ngöôøi con Phaät laø ngöôøi phaûi soáng ñöôïc vôùi taâm chaân thaät, môû roäng taâm chaân thaät ra, vaø khuyeán khích cha meï, nhöõng ngöôøi thaân cuûa mình ñeàu phaùt taâm roäng raõi nhö vaäy. Ñaây cuõng laø moät vieäc laøm khoù. Vì vaäy Phaät töû phaûi coá gaéng thaät nhieàu, phaûi tænh taùo saùng suoát môùi thöïc hieän troïn veïn haïnh hieáu. Neáu song thaân baåm taùnh khoâng saùng suoát thì con phaûi thöôøng daãn giaûi, khuyeán khích veà ñaïo phaùp, chæ phöông chaâm tu haønh cho cha meï ñöôïc phaàn thaéng hueä.

Noùi toùm laïi neáu cha meï chöa chòu tu, chöa bieát caùch tu haønh ñeå môû mang söï saùng suoát, boån phaän laøm con hieáu ñaïo phaûi höôùng daãn cha meï ñeán vôùi ñaïo vaø khuyeán khích cha meï noã löïc tu taäp, môû mang trí tueä. Chuùng ta vöøa tu, vöøa ñem ñaïo lyù mình tu taäp ñoù ñeå höôùng daãn, giaûng daïy cho cha meï, cho nhöõng ngöôøi thaân cuûa mình trong gia ñình ñeàu tu haønh ñöôïc heát.

Trong kinh Baûn söï cuõng ñaõ daïy ngöôøi con Phaät, ngoaøi vieäc thöïc hieän haïnh hieáu cuûa mình ñoái vôùi cha meï, ñoàng thôøi ñoái trong Phaät phaùp, chuùng ta cuõng laø moät Phaät töû hieáu ñaïo, hieáu haïnh. Toâi nhaéc laïi, taâm hieáu laø taâm Phaät, haïnh hieáu laø haïnh Phaät. Chuùng ta phaûi theå hieän vieäc naøy baèng caùch töï tu taäp vaø khuyeán hoùa ñoäng vieân cho cha meï cuøng nhöõng ngöôøi thaân chuùng ta ñoàng höôùng theo tinh thaàn cuûa Phaät daïy.

Hieän nay, trong giôùi Phaät töû taïi gia coù moät soá quí vò ñaõ thöïc hieän ñöôïc ñieàu naøy, thöïc hieän ñöôïc coâng haïnh naøy. Nghóa laø, quí vò saép ñaët ñöôïc vieäc tu hoïc cuûa mình. Taïi gia ñình ñaõ coù thôø Phaät, quí vò thöôøng xuyeân laøm taát caû caùc vieäc coâng ñöùc, tuøy phaàn, tuøy caûnh cuûa mình. Ñoàng thôøi quí vò cuõng laø ngöôøi gaàn guõi ñoäng vieân cha meï cuøng höôùng veà Tam Baûo, cuøng höôùng veà Phaät ñaïo, noã löïc tuøy phaàn, tuøy thôøi maø tu taäp. Tuy nhieân coøn moät soá lôùn cuõng chöa thöïc hieän ñöôïc nhöõng ñieàu naøy hoaøn bò. Nhö vaäy hy voïng raèng nhöõng ngöôøi con Phaät ñaõ laøm ñöôïc vieäc hieáu haïnh seõ laø taám göông, laø nhöõng baøi hoïc quí baùu ñeå cho nhöõng ai chöa thöïc hieän ñöôïc, hoïc vaø aùp duïng, tu taäp haïnh hieáu. Phaät keát laïi, neáu muoán tu hieáu thuaän thì neân nhôù ñeán coâng ñöùc saâu daøy cuûa cha meï vaø aân caàn phuïng söï cha meï. Phuïng söï cha meï töùc laø trong ñôøi soáng hieän tieàn, ôû theá gian phuïng söï cha meï, ñoàng thôøi ñem Phaät phaùp khuyeán hoùa cha meï nöõa.

Ñeán ñaây toâi daãn caâu chuyeän cuûa thieàn sö Ñoäng Sôn Löông Giôùi, Thieàn toå cuûa toâng Taøo Ñoäng. Böùc thô ngaøi gôûi cho meï khi ñaõ quyeát taâm xuaát gia laø böùc thô theå hieän loøng döùt khoaùt choïn con ñöôøng ñaïo, xuaát gia tu haønh, khoâng ñi con ñöôøng cuûa theá gian nöõa. Thô ñoù nhö theá naøy:

“Ñöôïc nghe chö Phaät ra ñôøi, ñeàu do cha meï maø coù thaân. Muoân loaøi sanh tröôûng cuõng nhôø trôøi ñaát che chôû. Cho neân khoâng coù cha meï thì chaúng sanh, khoâng coù trôøi ñaát thì chaúng tröôûng, thaûy nhôø aân döôõng duïc, ñeàu thoï ñöùc chôû che. Song maø taát caû haøm thöùc, vaïn töôïng hình nghi ñeàu thuoäc veà voâ thöôøng, chia lìa sinh dieät. Tuy ôn buù suù naëng neà, coâng nuoâi döôõng saâu thaúm. Neáu ñem cuûa caûi theá gian phuïng döôõng thì troïn khoù ñaùp ñeàn. Duøng maùu thòt ñeå daâng hieán cuõng khoâng beàn chaéc. Trong Hieáu kinh noùi: Duø moät ngaøy gieát ñoâi ba con vaät ñeå cuùng hieán cha meï vaãn laø baát hieáu, vì seõ ñöa nhau vaøo traàm luaân, chòu muoân kieáp luaân hoài. Muoán ñeàn ôn saâu daøy cuûa cha meï thì ñaâu baèng coâng ñöùc xuaát gia. Vì seõ caét ñöùt doøng soâng aùi sinh töû, vöôït qua khoûi bieån khoå, ñaùp ôn cha meï ngaøn ñôøi, ñeàn ôn töø thaân muoân kieáp. Boán aân ba coõi thaûy ñeàu ñaùp ñeàn. Kinh noùi moät ngöôøi con xuaát gia ñaéc ñaïo chín hoï ñeàu ñöôïc sinh leân coõi trôøi. Con nguyeän boû thaân maïng ñôøi naøy theä chaúng trôû veà nhaø, ñem caên traàn muoân kieáp choùng toû saùng Baùt Nhaõ.

Tuïng raèng:

“Vò lieãu taâm nguyeân ñoä soá xuaân,

Phieân ta tònh theá maïn thuaân tuaàn,

Cô nhaân ñaéc ñaïo khoâng moân lyù,

Ñoäc ngaõ yeâm löu taïi theá traàn,

Caån cuï xích thô töø quyeán aùi,

Nguyeän minh ñaïi phaùp baùo töø aân,

Baát tu saùi leä taàn töông öùc,

Thí tôï ñöông sô voâ ngaõ thaân”.

Taïm dòch:

“Chöa toû nguoàn taâm traûi maáy xuaân,

Thöông thay meâ maõi luoáng baâng khuaâng,

Cöûa khoâng ñaõ laém ngöôøi ñöôïc ñaïo,

Rieâng keû thoâ haøn maõi phong traàn,

Vieát laù thö naøy töø cha meï,

Nguyeän thoâng ñaïi phaùp baùo töø aân,

Khoâng neân rôi leä nhieàu thöông nhôù,

Xem tôï buoåi ñaàu con khoâng thaân”.

Ñöôïc nghe chö Phaät ra ñôøi, ñeàu do cha meï maø coù thaân. Ngaøi noùi töø chö Phaät cho ñeán chuùng sanh ra ñôøi ñeàu do cha meï maø coù thaân. Muoân loaøi sanh tröôûng cuõng nhôø trôøi ñaát che chôû. Sinh tröôûng laø nhôø coù trôøi che, ñaát chôû. Cho neân khoâng coù cha meï thì chaúng sanh, khoâng coù trôøi ñaát thì chaúng tröôûng, thaûy nhôø aân döôõng duïc, ñeàu thoï ñöùc chôû che. Song maø taát caû haøm thöùc, vaïn töôïng hình nghi ñeàu thuoäc veà voâ thöôøng, chia lìa sinh dieät. ÔÛ ñaây ngaøi noùi taát caû loaøi haøm thöùc vaïn töôïng, ñeàu thuoäc veà voâ thöôøng. Theo lôøi Phaät daïy, nhöõng gì coù hình töôùng, ñeàu bò söï chi phoái cuûa voâ thöôøng. Voâ thöôøng töùc laø khoâng thöôøng, ñoåi thay lieân tuïc, khoâng coù söï toàn taïi maõi maõi.

Tuy ôn buù suù naëng neà, coâng nuoâi döôõng saâu thaúm. Neáu ñem cuûa caûi theá gian phuïng döôõng thì troïn khoù ñaùp ñeàn. Nghóa laø ôn nghóa sanh thaønh döôõng duïc to lôùn cuûa cha meï neáu ñem cuûa caûi theá gian phuïng döôõng thì khoù ñaùp ñeàn. Duøng maùu thòt ñeå daâng hieán cuõng khoâng beàn chaéc. Nghóa laø cung phuïng nhöõng thöùc aên baèng maùu thòt chuùng sinh ñeå daâng cho cha meï. Ñaây khoâng phaûi laø vieäc chaân chính neân khoâng theå ñeàn ñaùp ñöôïc aân nghóa to lôùn cuûa cha meï. Trong Hieáu kinh noùi: “Duø moät ngaøy gieát ñoâi ba con vaät ñeå cuùng hieán cha meï vaãn laø baát hieáu, vì seõ ñöa nhau vaøo traàm luaân, chòu muoân kieáp luaân hoài”. Nghóa laø duø cho moät ngaøy mình gieát ñoâi ba con vaät theo sôû thích cuûa cha meï mình ñeå cuùng daâng song thaân thì cuõng khoâng theå goïi laø baùo hieáu. Vì sao? Vì mình taïo nhöõng nghieäp nhaân saùt haïi, aùc ñoäc nhö vaäy töùc laø chuùng ta keùo cha meï vaøo trong voøng traàm luaân, vay traû, luaân hoài khoâng coù ngaøy cuøng. Neân noùi hieáu ñaïo ôû theá gian chöa phaûi laø roát raùo, chæ loâi nhau vaøo voøng traàm luaân chòu muoân kieáp luaân hoài.

Muoán ñeàn ôn saâu daøy cuûa cha meï thì ñaâu baèng coâng ñöùc xuaát gia. Bôûi vì chæ coù ngöôøi xuaát gia môùi ñuû ñaïo haïnh, ñuû coâng ñöùc thì vieäc ñeàn ôn sanh thaønh döôõng duïc môùi ñöôïc roát raùo, ñaày ñuû nhaát. Vì seõ caét ñöùt doøng soâng aùi sinh töû, vöôït qua khoûi bieån khoå, ñaùp ôn cha meï ngaøn ñôøi, ñeàn ôn töø thaân muoân kieáp. Boán aân ba coõi thaûy ñeàu ñaùp ñeàn. Ngöôøi tu haønh saùng ñöôïc vieäc cuûa mình roài, coù ñaày ñuû trí tueä, coù ñaïo ñöùc thì ngöôøi naøy môùi laø ngöôøi ñeàn ôn cha meï, ñaùp nghóa sanh thaønh cuõng nhö nhöõng aân nghóa ñoái vôùi chuùng sinh ñeàu ñöôïc ñeàn ñaùp moät caùch ñaày ñuû vaø hoaøn bò nhaát. Kinh noùi moät ngöôøi con xuaát gia ñaéc ñaïo chín hoï ñeàu ñöôïc sinh leân coõi trôøi. Con nguyeän boû thaân maïng ñôøi naøy theä chaúng trôû veà nhaø, ñem caên traàn muoân kieáp choùng toû saùng Baùt Nhaõ. Ngaøi daãn ôû treân nhö theá roài thì baây giôø thöa vôùi cha meï nguyeän xuaát gia, tu haønh thaønh ñaïo ñeå ñeàn traû thaâm aân. Ñoù laø thænh caàu maø cuõng laø lôøi theä nguyeän kieân quyeát trong laù thô ngaøi Ñoäng Sôn vieát cho meï.

Cuùi mong cha meï môû loøng hyû xaû, yù chôù troâng mong, hoïc theo göông phuï vöông Tònh Phaïn vaø thaùnh maãu Ma Da heïn ñeán sau kia seõ gaëp nhau trong hoäi Phaät, coøn hieän nay cam chòu lìa nhau. Con chaúng phaûi queân ôn döôõng duïc, chæ vì thôøi giôø chaúng ñôïi ngöôøi. Cho neân trong Hieáu kinh noùi: “Thaân naøy chaúng thaúng ñôøi naøy ñoä, laïi ñôïi ñôøi naøo ñoä thaân naøy”. Xin cha meï loøng chôù nhôù mong. Ngaøi keát ôû döôùi: Cuùi mong cha meï môû loøng hyû xaû, yù chôù troâng mong. Thöôøng khi ñöùa con ñi tu roài thì ôû nhaø cha meï nhôù thöông troâng mong, vì nhöõng kyû nieäm ôû trong gia ñình coù gì vui hoaëc söï sum hoïp aám cuùng ñaõ quen maø baây giôø thieáu moät ñöùa con. Nghó ñeán con ñang tu haønh khoå haïnh treân nuùi, treân non, thieáu thoán moïi thöù thì loøng cha meï khoâng vui. Neân ngaøi khuyeân chôù troâng mong, maø haõy hoïc theo göông phuï vöông Tònh Phaïn vaø thaùnh maãu Ma Da. Tònh Phaïn vöông laø vua cha cuûa Thaùi töû Só Ñaït Ña, thaùnh maãu Ma Da töùc laø meï cuûa Thaùi töû Só Ñaït Ña. Ñaây laø nhaéc laïi söï tích cuûa Phaät.

Nhö chuùng ta ñaõ bieát, vua Tònh Phaïn vaø hoaøng haäu Ma Da chæ sinh ñöôïc ñöùa con trai duy nhaát laø Thaùi töû Só Ñaït Ña. Bao nhieâu thöông yeâu vaø chuaån bò saép ñaët cho Thaùi töû Só Ñaït Ña laø ngöôøi keá vò vua cha, chôù khoâng muoán Thaùi töû ñi xuaát gia v.v… Theá maø Thaùi töû döùt khoaùt xuaát gia. ÔÛ ñaây ngaøi daãn laïi lòch söû cuûa Phaät, ñeå noùi leân loøng mình. Ngaøi heïn ñeán sau seõ gaëp nhau trong hoäi Phaät, coøn hieän nay cam chòu lìa nhau.

Con chaúng phaûi queân ôn döôõng duïc, chæ vì thôøi giôø chaúng ñôïi ngöôøi. Coù nghóa laø söï voâ thöôøng ñoåi thay nhanh choùng, neáu khoâng chòu tu thì giaø cheát tôùi roài, laøm sao tu kòp, neân phaûi raùng noã löïc tu haønh. Ngaøi noùi Thaân naøy chaúng thaúng ñôøi naøy ñoä, laïi ñôïi ñôøi naøo ñoä thaân naøy. Nghóa laø ngay ñôøi naøy mình khoâng chòu tu cho saùng ñaïo coøn heïn ñôøi naøo nöõa. Vì vaäy ngaøi quyeát taâm khoâng trôû veà nhaø, khaúng khaùi nhö vaäy. Coù lôøi tuïng:

“Chöa toû nguoàn taâm traûi maáy xuaân,

Thöông thay meâ maõi luoáng baâng khuaâng,

Cöûa khoâng ñaõ laém ngöôøi ñöôïc ñaïo,

Rieâng keû thoâ haøn maõi phong traàn,

Vieát laù thö naøy töø cha meï,

Nguyeän thoâng ñaïi phaùp baùo töø aân,

Khoâng neân rôi leä nhieàu thöông nhôù,

Xem tôï buoåi ñaàu con khoâng thaân”.

Trong baøi keä, ngaøi noùi chöa toû nguoàn taâm traûi maáy xuaân. Nghóa laø ñaõ qua moät thôøi gian roài, vì chöa nhaän ñöôïc nguoàn taâm cuûa mình, neân maát moät thôøi gian daøi meâ maõi ôû trong traàn. Cöûa khoâng ñaõ laém ngöôøi ñöôïc ñaïo, rieâng keû thoâ haøn maõi phong traàn. Nghóa laø trong nhaø ñaïo ñaõ coù raát nhieàu vò ngoä ñaïo roài maø rieâng ngaøi chöa xong vieäc neân ngaøi phaûi quyeát taâm: Vieát laù thö naøy töø cha meï, nguyeän thoâng ñaïi phaùp baùo töø thaân. Ngaøi gôûi laù thö naøy giaõ töø cha meï, nguyeän tu haønh ñaït ñaïo ñeå ñeàn ñaùp thaâm aân cuûa cha meï, chôù khoâng phaûi boû boån phaän laøm con cuûa mình. Ñoù laø caùch cuûa ngöôøi bieát ôn, ñeàn ôn trong ñaïo Phaät. Khoâng neân rôi leä nhieàu thöông nhôù, xem tôï buoåi ñaàu con khoâng thaân. Ngaøi khuyeân cha meï bôùt ñi nhöõng thöông nhôù, cöù xem nhö trong gia ñình khoâng coù con töø buoåi ñaàu ñeå ngaøi yeân taâm tu haønh. Bôûi vì chæ coù tu haønh saùng ñaïo hay ñaït ñaïo thì môùi coù theå ñeàn traû thaâm aân cha meï moät caùch roát raùo maø thoâi.

Laù thö thöù hai:

Con töø lìa cha meï, choáng tích tröôïng daïo phöông nam, thaùng ngaøy troâi qua ñaõ möôøi naêm. Treân ñöôøng con ñaõ traûi qua muoân daëm, cuùi mong meï ñem heát taâm yù höôùng veà Phaät phaùp, ñöøng oâm aáp tình ly bieät, chôù ñöùng töïa cöûa troâng con. Moïi vieäc trong nhaø tuøy thôøi saép ñaët, vieäc nhieàu thì phieàn naõo theâm nhieàu. Phaàn anh caû thì neân taän taâm hieáu thuaän, hoïc ñoøi göông Vöông Töôøng naèm giaù. Coøn tieåu ñeä thì heát söùc baét chöôùc theo Maïnh Toâng khoùc maêng. Phaøm ngöôøi ôû ñôøi phaûi bieát tu thaân hieáu ñeå môùi hôïp loøng trôøi. Keû laøm Taêng trong cöûa Khoâng thì moä ñaïo tham thieàn ñeå ñaùp ôn cha meï. Ngaøy nay hai ñöôøng xa caùch, muoân soâng ngaøn nuùi, möôïn giaáy möïc vieát vaøi haøng ñeå baøy toû taác daï.

Tuïng raèng:

“Baát caàu danh lôïi baát caàu Nhu,

Nguyeän nhaïo khoâng moân xaû tuïc ñoà,

Phieàn naõo taän thôøi saàu hoûa dieät,

AÂn tình ñoaïn xöù aùi haø khoâ.

Luïc caên giôùi ñònh höông phong daãn,

Nhaát nieäm voâ sanh hueä hoïc phuø,

Vò baùo baéc ñöôøng höu tröôùng voïng,

Thí nhö töû lieãu thí nhö voâ”.

Taïm dòch:

Chaúng caàu danh lôïi chaúng caàu Nho,

Öa thích cöûa khoâng boû theá ñoà,

Phieàn naõo heát roài loøng saàu taét,

AÂn tình döùt baët taâm aùi khoâ.

Saùu caên giôùi ñònh höông thôm öôùp,

Moät nieäm voâ sanh söùc hueä phoø,

Xin nhaéc meï giaø thoâi troâng ngoùng,

Ví con ñaõ cheát ví nhö khoâng.

Laù thö thöù hai:

Ngaøi vieát: Con töø lìa cha meï, choáng tích tröôïng daïo phöông nam. Thaùng ngaøy troâi qua ñaõ möôøi naêm. Laù thö thöù hai ngaén hôn. Ngaøi ñaõ ñi tu möôøi naêm roài nhöng chöa xong vieäc. Treân ñöôøng ñaõ traûi qua raát xa xoâi ñeå noùi raèng trong thôøi gian möôøi naêm tu haønh ñoù ngaøi ñaõ neám traûi nhieàu cay ñaéng. Nhöng vaãn khoâng heà queân thaâm aân cuûa cha meï. ÔÛ ñaây ngaøi noùi theâm: Cuùi mong meï ñem heát taâm yù höôùng veà Phaät phaùp, ñöøng oâm aáp tình ly bieät, chôù ñöùng töïa cöûa troâng con. Ngaøi khuyeân cha meï ñöøng oâm aáp söï nhôù thöông trong caûnh bieät ly. Laøm sao phaûi höôùng veà Phaät phaùp, nhôù Phaät, nieäm Phaät vaø tu taäp theo lôøi Phaät daïy.

Ñoïc leân nhöõng ñoaïn naøy, chuùng ta thaáy hieån hieän leân hình aûnh cuûa nhöõng baø meï, nhöõng oâng cha coù con ñi tu ôû xa. Nhöõng luùc nhôù thöông con thöôøng hay ñöùng töïa cöûa troâng ngoùng. Nhaát laø vaøo ngaøy cuùng gioã hoaëc trong gia ñình coù vieäc gì ñoù, maø vaéng maët con thì nhôù thöông laém. Neân ngaøi khuyeân deïp bôùt noãi nhôù thöông ñoù vaø haõy höôùng veà Phaät phaùp, nhôù Phaät, tu haønh theo Phaät daïy, ñoù môùi laø ñieàu caàn thieát. Ngaøi daën theâm: Moïi vieäc trong nhaø tuøy thôøi saép ñaët. Vieäc nhieàu thì phieàn naõo theâm nhieàu. Chuùng ta neân nhôù caâu naøy. Baøy ra vieäc gì ñoù thì coù phieàn naõo ngay. Phieàn naõo töùc laø lo laéng, laø baát an. Phaàn anh caû thì neân taän taâm hieáu thuaän, hoïc ñoøi göông Vöông Töôøng naèm giaù. Vöông Töôøng naèm giaù töùc laø moät trong 24 göông hieáu haïnh goïi laø nhò thaäp töù hieáu cuûa Trung Hoa. Ngaøi khuyeân anh cuûa ngaøi neân hoïc theo göông cuûa ngöôøi xöa maø coù taâm hieáu thuaän ñoái vôùi cha meï. Coøn tieåu ñeä thì heát söùc baét chöôùc theo Maïnh Toâng khoùc maêng. Coøn em, thì neân baét chöôùc theo taám göông hieáu haïnh cuûa Maïnh Toâng khoùc maêng. Ñaây cuõng laø moät trong 24 göông hieáu haïnh. Phaøm ngöôøi ôû ñôøi phaûi bieát tu thaân hieáu ñeå môùi hôïp loøng trôøi. Ngöôøi hieáu haïnh môùi xöùng ñaùng laøm ngöôøi. Neân noùi hieáu maø caûm ñeán trôøi thì möa hoøa gioù thuaän, hieáu maø caûm ñeán ñaát thì muoân vaät sanh soâi, toát ñeïp….

Keû laøm Taêng ôû trong cöûa khoâng töùc laø ngöôøi tu haønh ôû trong nhaø thieàn, thì phaûi moä ñaïo tham thieàn ñeå ñeàn traû thaâm aân cuûa cha meï. Ngöôøi tu phaûi neân noã löïc tu haønh, môùi mong ñeàn traû ñöôïc aân saâu daøy cuûa cha meï. Ngaøy nay hai ñöôøng xa caùch muoân soâng ngaøn nuùi, möôïn giaáy möïc vieát vaøi haøng ñeå baøy toû taác daï. Ñeán ñaây ngaøi vieát vì tu haønh caùch xa gia ñình, neân möôïn maáy doøng naøy ñeå gôûi veà cho meï, cho anh, cho em baøy toû taác loøng cuûa mình. Ngaøi laøm baøi keä:

Chaúng caàu danh lôïi chaúng caàu Nho,

Öa thích cöûa khoâng boû theá ñoà,

Phieàn naõo heát roài loøng saàu taét,

AÂn tình döùt baët taâm aùi khoâ.

Saùu caên giôùi ñònh höông thôm öôùp,

Moät nieäm voâ sanh söùc hueä phoø,

Xin nhaéc meï giaø thoâi troâng ngoùng,

Ví con ñaõ cheát ví nhö khoâng.

Chaúng caàu danh lôïi chaúng caàu Nho, laø con khoâng mong moûi theo ñöôøng danh lôïi nhö nhaø Nho saép ñaët. Öa thích cöûa khoâng boû theá ñoà, laø con öa thích choán thieàn moân, xuaát gia laøm Taêng tu haønh ôû trong nhaø thieàn. Phieàn naõo heát roài loøng saàu taét, aân tình döùt baët taâm aùi khoâ, laø tu haønh maø phieàn naõo heát thì taát caû nhöõng saàu muoän ñeàu döùt heát. AÂn tình döùt ñöôïc thì taâm aùi cuõng khoâ khan. Tu maø phieàn naõo heát, caùc thöù luyeán aùi theá gian döùt saïch, thì ñoù laø ngöôøi ñaõ saùng suoát, ñaõ giaûi thoaùt. Saùu caên giôùi ñònh höông thôm öôùp, laø ngöôøi saùu caên ñaõ thanh tònh roài thì gioù thôm ñöa höông ñi caùc nôi. Moät nieäm voâ sanh söùc hueä phoø. Laø ngöôøi tu haønh ñaõ ñaït ñaïo roài, khoâng coøn daáy khôûi nhöõng nieäm nhö ôû trong theá gian, ñoù laø ngöôøi coù trí tueä saùng suoát truøm khaép. Toâi xin nhaéc laïi, ngöôøi tu haønh ñaït ñaïo, ngöôøi khoâng bò caùc phaùp theá gian raøng buoäc, ñoù laø ngöôøi coù trí tueä truøm khaép, saùng suoát khoâng coøn laàm bôûi baát cöù moät phaùp naøo ôû theá gian. Xin nhaéc meï giaø thoâi troâng ngoùng, ví con ñaõ cheát ví nhö khoâng, laø khuyeân meï thoâi ñöøng troâng ngoùng. Nghóa laø ñöøng thöông con baèng taâm luyeán aùi theo theá gian maø haõy xem nhö khoâng coù con hay nhö con ñaõ cheát. Xem vaäy ñeå laøm gì? Ñeå meï höôùng veà Phaät phaùp lo tu thì meï yeân maø con cuõng yeân loøng tu haønh.

Ñoù laø hai laù thô ngaøi gôûi cho meï. Keá ñeán chuùng ta nghe thô cuûa baø meï gôûi laïi cho ngaøi. Ñaây laø moät baø meï Phaät töû, hieåu Phaät vaø aùp duïng lôøi Phaät moät caùch heát söùc ñaëc bieät trong ñôøi soáng cuûa baø.

Meï cuøng con ñôøi tröôùc coù nhaân duyeân môùi keát thaønh tình meï con. Keå töø oâm thai trong loøng, sôùm chieàu caàu Thaàn khaån Phaät nguyeän sanh ñöôïc con trai. Thai baøo ñuû thaùng maïng soáng nhö chæ maønh, sanh con ñöôïc toaïi nguyeän quí nhö chaâu baûo. Khoâng neà söï hoâi haùm cuûa phaån ueá, chaúng ngaïi söï buù suù nhoïc nhaèn. Con vöøa thaønh ngöôøi daét ñeán tröôøng hoïc taäp. Hoaëc khi con ñi chôi veà treã, meï ñöùng töïa cöûa troâng mong. Con vieát thö veà, quyeát xin xuaát gia. Cha ñaõ maát, meï giaø, anh yeáu, em ngheøo naøn, meï troâng caäy vaøo ai? Con coù yù boû meï, chôù meï naøo coù taâm queân con. Töø khi con caát böôùc tha phöông, ngaøy ñeâm meï thöôøng rôi leä. Khoå thay! Khoå thay! Nay con laïi theä chaúng veà queâ, meï cuõng tuøy chí nguyeän cuûa con. Meï khoâng daùm mong con nhö Vöông Töôøng naèm giaù, Ñinh Lan khaéc caây, chæ mong con nhö Toân giaû Muïc Kieàn Lieân ñoä meï thoaùt khoûi traàm luaân tieán leân Phaät quaû. Neáu meï khoâng nhö vaäy e coù toäi. Con caàn phaûi giaûi quyeát cho xong.

Meï cuøng con ñôøi tröôùc coù nhaân duyeân môùi keát thaønh tình meï con. Keå töø oâm thai trong loøng, sôùm chieàu caàu Thaàn khaån Phaät nguyeän sanh ñöôïc con trai. Thai baøo ñuû thaùng maïng soáng nhö chæ maønh, sanh con ñöôïc toaïi nguyeän quí nhö chaâu baûo. Khoâng neà söï hoâi haùm cuûa phaån ueá, chaúng ngaïi söï buù suù nhoïc nhaèn. Con vöøa thaønh ngöôøi daét ñeán tröôøng hoïc taäp. Hoaëc khi con ñi chôi veà treã, meï ñöùng töïa cöûa troâng mong. Ñaây laø ñoaïn môû ñaàu cuûa laù thô, baø nhaéc laïi heát: Khi coù thai, caàu khaån sanh ñöôïc con trai. Khi thai baøo ñuû thaùng maïng soáng nhö chæ maønh, sanh con ñöôïc toaïi nguyeän quí nhö chaâu baûo. Trong thôøi gian mang thai con, nguy hieåm luoân ñe doïa tôùi maïng soáng cuûa meï. Sanh ñöôïc con roài thì thöông yeâu nhö laø chaâu baùu. Khoâng neà söï hoâi haùm cuûa phaån ueá, chaúng ngaïi söï buù suù nhoïc nhaèn. Con vöøa thaønh ngöôøi daét ñeán tröôøng hoïc taäp hoaëc khi maø con ñi chôi veà treã, meï ñöùng töïa cöûa troâng mong.

Chuùng ta xeùt töøng ñieåm trong laù thô. Sinh con ra, neáu ñöôïc trai thì quí troïng nhö ngoïc ngaø, con buù suù theá naøo meï cuõng chaáp nhaän heát. Vöøa lôùn leân lo cho hoïc taäp. Luùc ñi chôi veà treã, cha meï töïa cöûa troâng ngoùng. Luoân luoân luùc naøo loøng cuûa meï cha cuõng gaén lieàn vôùi con, khoâng xeâ dòch moät tí. Con vieát thö veà, quyeát xin xuaát gia. Cha ñaõ maát, meï giaø, anh yeáu, em ngheøo naøn, meï troâng caäy vaøo ai? Con coù yù boû meï, chôù meï naøo coù taâm queân con. Töø khi con caát böôùc tha phöông, ngaøy ñeâm meï thöôøng rôi leä. Khoå thay! Khoå thay! Nay con laïi theä chaúng veà queâ, meï cuõng tuøy chí nguyeän cuûa con. Meï khoâng daùm mong con nhö Vöông Töôøng naèm giaù, Ñinh Lan khaéc caây, chæ mong con nhö Toân giaû Muïc Kieàn Lieân ñoä meï thoaùt khoûi traàm luaân tieán leân Phaät quaû. Neáu meï khoâng nhö vaäy e coù toäi. Con caàn phaûi giaûi quyeát cho xong.

Quaû thöïc ñaây laø baø meï Phaät töû, neân nhöõng lôøi sau cuøng cuûa laù thö, baø noùi moät caùch khaúng khaùi, döùt khoaùt. Nay con quyeát taâm tu haønh khoâng veà nhaø nöõa, thì meï cuõng tuøy chí nguyeän cuûa con. Meï khoâng daùm mong con nhö Vöông Töôøng naèm giaù, nhö Ñinh Lan khaéc caây. Baø nhaéc laïi nhöõng ngöôøi hieáu haïnh trong 24 göông hieáu haïnh cuûa nhò thaäp töù hieáu, chæ mong con nhö Toân giaû Muïc Kieàn Lieân, ñoä meï thoaùt khoûi traàm luaân, tieán leân Phaät quaû. Töùc laø mong cho con tu haønh ñaït ñaïo nhö Toân giaû Muïc Kieàn Lieân ñeå ñoä meï tieán leân Phaät quaû.

Nhö chuùng ta bieát, Toân giaû Muïc Kieàn Lieân tu haønh neáu khoâng ñaéc ñaïo thì laøm sao cöùu ñöôïc meï trong caûnh khoå cuûa loaøi quæ ñoùi. Nhôø coâng ñöùc tu haønh saâu daøy nhö vaäy môùi laøm troøn ñöôïc hieáu haïnh. Neáu meï khoâng nhö vaäy thì e coù toäi, con caàn phaûi giaûi quyeát cho xong. Nghóa laø meï noùi nhö vaäy, neáu loøng meï khoâng chaân thaät thì meï coù toäi, mong con phaûi giaûi quyeát cho xong, töùc laø phaûi tu haønh cho ñaït ñaïo. Ñoù laø lôøi keát trong laù thö meï ngaøi Ñoäng Sôn gôûi cho ngaøi

Laù thö cuûa baø tuy ngaén nhöng lôøi leõ heát söùc döùt khoaùt. Tình nghóa, söï nhôù thöông theo theá thöôøng thì khoâng phaûi laø khoâng coù, nhöng bieát ñöôïc yù chí quyeát taâm xuaát gia cuûa con, khoâng veà nhaø nöõa thì meï raát haøi loøng. Khoâng mong con laøm ñieàu gì khaùc hôn laø tu haønh thaønh ñaïo nhö Toân giaû Muïc Kieàn Lieân ñeå ñoä meï thoaùt khoå luaân hoài sinh töû. Loøng meï thöïc thaø nhö vaäy, neáu chæ noùi suoâng maø khoâng nhö vaäy thì meï chòu toäi. Con chæ moät vieäc duy nhaát laø phaûi tu laøm sao cho ñöôïc thaønh töïu, saùng ñöôïc vieäc cuûa mình töùc laø thaønh ñaïo.

Ñoïc qua nhöõng laù thô naøy roài, chuùng ta thaáy ngaøi laø moät ngöôøi con hieáu thaûo neân ñi tu maø vaãn cöu mang trong loøng aân nghóa, hieáu ñaïo cho neân vieát thö gôûi veà cho gia ñình, cho meï. Vaø cuõng nhôø gia ñình höõu phuùc neân ngaøi coù ñöôïc moät baø meï cao caû, döùt khoaùt vôùi nhöõng lôøi leõ khaúng khaùi, ñeå ngaøi yeân loøng tu. Baø luoân mong moûi con mình tu thaønh ñaïo, chôù khoâng troâng chôø caùi gì khaùc. Ñoù laø tinh thaàn hieáu ñaïo trong nhaø Phaät.

Hoâm nay nhaân ngaøy raèm thaùng baûy, laø ngaøy moïi ngöôøi con Phaät ñeàu höôùng veà cha meï mong ñöôïc ñeàn traû thaâm aân sinh thaønh döôõng duïc saâu daøy. Toâi neâu leân tinh thaàn bieát ôn vaø ñeàn ôn ôû trong ñaïo, nhaát laø ñoái vôùi ngöôøi xuaát gia. Ngöôøi xuaát gia boû nhaø theá tuïc, vaøo ñaïo laø coát tu haønh cho thaønh ñaïo. Coù tu haønh thaønh ñaïo môùi ñeàn traû noåi nhöõng thaâm aân saâu daøy cuûa cha meï vaø taát caû nhöõng ngöôøi thaân. Nhö vaäy ngöôøi tu haønh thaønh ñaïo ñaõ noùi leân tinh thaàn hieáu ñaïo cuûa mình laøm boån phaän ñoái vôùi cha meï theo nhö lôøi Phaät daïy.

Mong raèng vôùi nhöõng ñieàu trình baøy thoâ thieån naøy, taát caû chuùng ta ai cuõng coá gaéng laøm troøn boån phaän hieáu ñaïo cuûa mình. Vaø ñoàng thôøi quí Phaät töû luoân luoân höôùng taâm veà Tam Baûo, thöïc hieän haïnh hieáu theo tinh thaàn cuûa Phaät daïy. Chuùng toâi hy voïng nhöõng ngöôøi con Phaät ngaøy hoâm nay, hieåu nhaän ñöôïc nhö vaäy vaø tuøy theo hoaøn caûnh, tuøy theo khaû naêng cuûa mình, maø thöïc hieän troïn veïn ñöôïc haïnh hieáu trong giaùo phaùp Nhö Lai.

]



	THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM