HAÏNH HIEÁU TRONG ÑAÏO PHAÄT

H.T THÍCH NHAÄT QUANG

PHAÄT DAÏY VEÀ HIEÁU HAÏNH

Raèm thaùng baûy coøn goïi laø ngaøy trung nguôn, ngaøy baùo hieáu, cuõng laø ngaøy töï töù. Töï töù töùc laø ngaøy Phaät hoan hyû. Vôùi ngöôøi Phaät töû Vieät Nam, noùi baùo hieáu thì deã hieåu hôn. Vì trong ngaøy naøy, taát caû nhöõng ngöôøi con ñeàu moät loøng höôùng veà ñaáng sanh thaønh döôõng duïc cuûa mình. Vaø tuøy theo hoaøn caûnh, khaû naêng, thöïc hieän hieáu haïnh ñeå ñeàn ñaùp phaàn naøo thaâm ôn naøy.

Vaán ñeà hieáu ñaïo trong nhaø Phaät phaûi ñöôïc chuùng ta hieåu vaø haønh nhö theá naøo?

Thöôøng trong kinh noùi hieáu laø meï cuûa taát caû caùc coâng ñöùc, hieáu laø ñaàu cuûa taát caû caùc haïnh. Haïnh hieáu laø haïnh cuûa Phaät, ñaïo hieáu laø ñaïo cuûa Phaät. Nhö vaäy, duø chöa phaûi laø ngöôøi Phaät töû qui y Tam Baûo, giöõ giôùi cuûa Phaät, nhöng bieát hieáu ñaïo, töùc laø chuùng ta ñaõ laøm theo lôøi Phaät daïy. Vì vaäy, ôû Vieät Nam chuùng ta, vieäc thoáng keâ soá löôïng Phaät töû khoù coù theå chính xaùc. Bôûi vì ñaïo daân toäc laø ñaïo hieáu. Maø ñaïo hieáu laø ñaïo Phaät.

Hoâm nay chuùng toâi neâu leân hai vieäc maø ngöôøi Phaät töû coù theå thöïc hieän ñöôïc trong vaán ñeà hieáu ñaïo.

Thöù nhaát laø hieáu haïnh veà phöông dieän hình thöùc vaät chaát. Ñaây laø vieäc boån phaän maø taát caû nhöõng ngöôøi con coù cha coù meï ñeàu phaûi thöïc hieän.

Moãi ngöôøi chuùng ta ñeàu coù phuùc nghieäp rieâng khoâng ai gioáng ai. Treân ñôøi naøy coù nhöõng ngöôøi dö daû keå töø hoài coøn naèm noâi, coù keû caû moät ñôøi vaát vaû maø khoâng taïo neân ñöôïc moät noùc nhaø. Nhö vaäy laøm sao troâi troøn ñöôïc hieáu haïnh, laøm sao tu taäp ñöôïc hieáu ñaïo. Do ñoù ôû ñaây toâi neâu leân caùi taâm laø troïng yeáu. Tuøy theo taám loøng cuûa chuùng ta.

Trong nhaø Phaät thöôøng daïy: Taâm thaønh thì vieäc toát. Taâm thaønh, duø moät vieäc heát söùc bình thöôøng maø taùc duïng, keát quaû raát to lôùn. Cho neân noùi ñeán ñaïo Phaät laø noùi ñeán taâm. Vieäc laøm cuûa ngöôøi con Phaät laø caên cöù töø nôi taâm. Moïi sinh hoaït cuûa chuùng ta phaûi xuaát phaùt töø taâm chaân thaønh. Phaät daïy noùi lôøi gì, laøm vieäc gì ñeàu phaûi töø chaân taâm. Löôïng bao nhieâu cuõng toát nhöng phaåm chaát môùi thaät coù giaù trò.

Noùi taâm thì ai cuõng coù taâm. Ai cuõng laø con ngöôøi, ai cuõng coù nöôùc maét cuøng maën, maùu cuøng ñoû, ai cuõng coù cha coù meï, coù söï soáng. Chuùng ta ngoài ñoù ca tuïng raèng meï sinh ra vôùi bao nhieâu nhoïc nhaèn naêm thaùng nuoâi naáng. Meï laø coàn ñaûo cuûa con, laø söï baûo boïc, laø söï soáng v.v… Ca tuïng chöøng naøo môùi heát. Buùt möïc naøo taû ñöôïc. Chæ coù ñem loøng thaønh, tuøy theo hoaøn caûnh, phuùc baùo cuûa mình… Theo ñoù maø troâi troøn hieáu ñaïo. Vieäc naøy ai cuõng coù theå laøm ñöôïc. Moät ñieàu heát söùc hoå theïn neáu nhö chuùng ta chæ noùi maø khoâng laøm ñöôïc. Nhö vaäy chuùng ta chæ noùi suoâng, khoâng coù giaù trò. Ñieàu naøy phaûi neân traùnh xa.

Coù caâu chuyeän theá naøy. Moät tu só noï muoán ñi ñeán Taây Phöông ñeå tìm gaëp Phaät Toå. Nhieàu ngöôøi bieát ñöôïc neân gôûi gaém phaåm vaät vaø nhöõng nguyeän öôùc cuûa hoï cho tu só, mong khi vò naøy ñeán ñöôïc caûnh giôùi Taây Phöông seõ vì hoï maø daâng leân cuùng döôøng Phaät Toå. Nhöng ñöôøng daøi gian khoù, naêm luïn thaùng chaày vò tu só naøy quaù meät moûi, do ñoù neân oâng queân vaø vaát boû heát nhöõng gì baïn höõu gôûi gaém. Tuy nhieân, oâng cuõng ñeán ñöôïc Taây Phöông, nhöng khi tôùi nôi, oâng môùi vôõ leõ taát caû nhöõng vò gôûi phaåm vaät cuùng döôøng ñoù ñaõ ñeán haàu beân Phaät heát roài. Hoûi ra môùi bieát oâng ñaõ vöùt heát nhöõng phaåm vaät do loøng chí thaønh cuûa baïn höõu daâng cuùng Phaät. Do ñoù vò tu só naøy phaûi chòu quaû baùo, trôû veà laën huïp ôû choã buøn nhô aåm thaáp, ñeå moø tìm nhöõng vaät gì oâng ñaõ vöùt ñi. Cho neân noùi ñöôïc thì phaûi laøm ñöôïc. Baèng khoâng thì toát hôn heát ñöøng noùi. Moïi vieäc ñeàu quyù ôû choã taâm thaønh.

Phaät noùi ai cuõng coù taâm heát, khoâng ai maø khoâng coù taâm. Cuõng gioáng nhö con ngöôøi cuûa chuùng ta coù hôi thôû, coù söï soáng, coù quaû tim. Coù ngöôøi hieåu quaû tim ñoù laø taâm, nhöng khoâng phaûi. Tim ñoù laø moät khoái thòt. Noù chæ hoaït ñoäng theo chöùc naêng sinh hoïc maø thoâi. Coøn taâm theo ñaïo Phaät thì khoâng hình khoâng töôùng, saün ôû nôi ta maø cuõng baøng baïc khaép nôi. Muoán trôû veà taâm tröôùc tieân ta phaûi nhaän dieän laïi ñöôïc noù. Ñöøng chaïy ra beân ngoaøi, maø haõy neân xoay laïi chính mình thì môùi coù theå nhaän vaø soáng ñöôïc vôùi taâm.

Keát laïi, chuû yeáu cuûa ñaïo Phaät laø quay veà nhaän laïi baûn taâm cuûa mình. Laøm baát cöù vieäc gì cuõng töø taâm. Haõy bình thaûn, saùng suoát thì seõ thaáy taâm mình.

Ñoù laø vieäc cung phuïng cha meï, ñoái vôùi ngöôøi khoâng ñuû ñieàu kieän vaät chaát thì ngöôøi aáy neân duøng taâm maø baùo hieáu vôùi song thaân. Toâi coù gaëp moät hoaøn caûnh cuûa ngöôøi noâng daân thaät ñaùng thöông. Nhaø anh caùch nhaø meï cuûa anh chæ moät con soâng maø quanh naêm anh khoâng veà thaêm ñöôïc moät laàn. Anh keå suoát ngaøy hai vôï choàng quaàn quaät laøm thueâ laøm möôùn ñeå nuoâi moät ñaùm con nheo nhoùc. Maùi nhaø ñaøng hoaøng coøn khoâng coù, laøm sao lo ñöôïc cho meï. Anh raát maëc caûm khi gaëp moïi ngöôøi. Roài con caùi lôùn leân, hai vôï choàng giaø yeáu, chuùng coù ñöôïc hoïc haønh gì ñaâu, cuõng laøm thueâ laøm  möôùn ñeå kieám soáng nhö cha meï. Anh raát ñau buoàn khi nghó veà meï giaø.

Gaëp anh trong hoaøn caûnh nhö vaäy, toâi cuõng khoâng theå giuùp ñôõ gì hôn laø khuyeân anh haõy soáng heát tình baèng caùi taâm cuûa mình. Toâi noùi vôùi anh raèng baát cöù haïng ngöôøi naøo treân ñôøi naøy, coù ñòa vò, khoâng ñòa vò, giaø treû, giaøu ngheøo, ngöôøi laønh laën hay khuyeát taät… ñeàu coù taâm caû. Phaät noùi ai cuõng coù vieân ngoïc quí baùu, töùc laø tính giaùc, laø Phaät taâm. Neân ai cuõng coù khaû naêng thaønh Phaät. Anh cuõng coù, khoâng neân maëc caûm.

Anh cöù soáng bình thöôøng, khoâng neân troán laùnh taát caû. Cuoäc soáng nhö theá laø do nghieäp caûm cuûa anh töø quaù khöù. Baây giôø phaûi gaày döïng laïi, baèng caùch nghó nhôù ñieàu laønh, laøm vieäc laønh, noùi lôøi laønh trong khaû naêng coù ñöôïc cuûa mình. Nhö vaäy töông lai khaû dó chuyeån ñöôïc nghieäp xaáu cuûa anh.

Toâi nhôù coù laàn Hoøa thöôïng cuõng keå moät chuyeän veà hieáu ñaïo. Trong moät gia ñình trung löu noï coù hai ngöôøi con ñöôïc cha meï nuoâi döôõng daïy doã töông ñoái chu ñaùo. Lôùn leân caû hai ñeàu laäp gia ñình. Song hai anh em coù hai tính chaát khaùc nhau.

Ngöôøi em vaâng lôøi daïy cuûa cha meï, giöõ truyeàn thoáng gia toäc, giaùo duïc con caùi toát, laøm boån phaän ñoái vôùi oâng baø cha meï, xoùm laøng, xaõ hoäi. Nhöõng ngaøy kyû nieäm trong gia toäc, anh ñeàu veà thaêm cha meï, gaëp gôõ nhöõng anh em ruoät raát laø haøi hoøa. Anh soáng bình thöôøng nhö vaäy vaø khoâng heà noùi raèng mình tu hieáu haïnh.

Nhöng ngöôøi anh laïi khaùc. Vò naøy cuõng coù gia ñình, ngöôøi baïn ñôøi cuõng laø moät ngöôøi toát, coù kieán thöùc, bieát gaày döïng vaø gìn giöõ haïnh phuùc gia ñình, con caùi cuõng ñöôïc daïy doã ñaøng hoaøng. Cöù moãi laàn veà gaëp boá meï, anh ñoïc ñi ñoïc laïi, boá daïy con phaûi vaày, phaûi kia, song thöïc hieän nhöõng lôøi daïy ñoù thì khoâng baèng ngöôøi em. OÂng em khoâng noùi maø laøm, oâng anh noùi thuoäc loøng maø khoâng laøm.

Hoøa thöôïng keát laïi: Ngöôøi em môùi thöïc söï coù loøng hieáu thaûo vôùi cha meï. Coøn ngöôøi anh chöa theå thöïc hieän ñöôïc ñaïo hieáu.

Roõ raøng quyù ôû caùi taâm. Maø taâm thì ai cuõng saün coù, ñaâu ñôïi phaûi giaøu sang, ñaày ñuû tieän nghi vaät chaát môùi coù.

Laø con Phaät, chuùng ta thöïc hieän lôøi Phaät daïy, soáng hieáu haïnh vôùi cha meï baèng moät caùi taâm nhö theá. Tuy ngheøo nhöng taâm giaøu cuõng coù theå ñeàn ñaùp thaâm aân saâu daøy cuûa cha meï nhö thöôøng.        

Laïi, trong nhaø Phaät, ngöôøi bieát qui y, tu taâm döôõng taùnh, soáng nheï nhaøng, thöïc hieän lôøi Phaät daïy… töùc laø thöïc hieän hieáu ñaïo. Chuùng ta coá gaéng laøm sao trong gia ñình khoâng xaûy ra chuyeän gì gay caán. Cuoäc soáng coù bao laâu. Voâ thöôøng nhanh choùng, moïi thöù luoân ñoåi thay, khoâng gì coù theå naém laïi ñöôïc. Nhö maùi toùc, duø quyù vò coù uoán, nhuoäm, söûa soaïn theá noï theá kia, nhöng queân baüng ñi moät thôøi gian thì noù ñieåm söông roài ruïng bôùt, giaø coãi, khoâng coøn ñeïp nhö thuôû naøo nöõa. Vaät maø mình luoân naâng niu, saên soùc cuõng khoâng baûo ñaûm ñöôïc.

Ngöôøi coù phuùc baùo lôùn lao, thaân töôùng trang nghieâm ñeïp ñeõ nhö Phaät nhöng ñeán taùm möôi tuoåi cuõng phaûi giaø nua, meät moûi roài nhaäp Nieát Baøn. Huoáng laø thaân cuûa chuùng ta, ñuû thöù u nhoït, beänh hoaïn, coù gì sung söôùng, toát ñeïp, vui veû ñaâu. Do ñoù tranh caõi nhau laøm gì. Song muoán haøi hoøa gia ñình, baûn thaân chuùng ta phaûi laøm göông tröôùc. Nhaãn nhòn nhu hoøa ñeå keát hôïp moïi ngöôøi. Khoâng theå coù kieåu troáng ñaùnh xuoâi, keøn thoåi ngöôïc. Soáng haøi hoøa töùc laø soáng theo tinh thaàn Phaät daïy, thaân mieäng yù ñeàu phaûi hoøa ñoàng nhau. Laøm vieäc gì vôùi taâm hoøa hôïp thì keát quaû seõ toát. Cung döôõng phuïng söï cha meï cuõng nhö vaäy.

Ñieàu thöù hai laø thöïc hieän ñaïo hieáu treân phöông dieän tinh thaàn. Phaät daïy ngöôøi con coù hieáu laø coá gaéng höôùng daãn, khuyeán khích cha meï ñeán vôùi Tam Baûo, vôùi Phaät phaùp. Ñeán vôùi Phaät phaùp ñeå laøm gì? Ñeán vôùi ñaïo ñeå tìm hieåu, hoïc hoûi neáp soáng vaø lôøi daïy cuûa Phaät. Töø ñoù baûn thaân ta coù moät neáp soáng ñaïo, neáp soáng nhö lôøi Phaät daïy…

Höôùng daãn cha meï ñeán vôùi ñaïo, taïo ñieàu kieän cho nhöõng ngöôøi thaân hoïc hieåu giaùo lyù ñeå aùp duïng lôøi Phaät daïy vaøo trong ñôøi soáng. Vieäc laøm naøy ñoái vôùi ngöôøi khoâng tin, khoâng muoán ñeán chuøa, chuùng ta ñoäng vieân khuyeán khích khoâng phaûi deã ñaâu. Ngöôøi ñaõ khoâng chòu tin thì duø coù noùi gì hoï cuõng vaãn khoâng nghe. Coù nhöõng vò ñeán chuøa chæ ñöùng ôû ngoaøi chöù khoâng chòu voâ hoaëc baûo thaép moät caây nhang cuùng Phaät, hoï noùi raèng meâ tín dò ñoan.

Vôùi nhöõng tröôøng hôïp naøy, ngöôøi con phaûi kheùo laáy baûn thaân laøm nieàm tin cho gia ñình. Ví duï chuùng ta noùi tu thì mình phaûi coù ñöùc haïnh, coù ñaïo lyù môùi höôùng daãn khuyeán khích ngöôøi trong nhaø ñöôïc. Vì vaäy, ngöôøi con muoán thöïc hieän hieáu haïnh veà maët tinh thaàn thì taâm phaûi saùng suoát, kieân trì, teá nhò môùi ñöôïc.

Coù moät Phaät töû laø döôïc só, gia ñình khaù giaû. OÂng choàng ngaøy xöa laø caäu aám. Hai gia ñình moân ñaêng hoä ñoái. Hoï soáng vôùi nhau raát laø taâm ñaéc haïnh phuùc, sanh ñöôïc boán naêm ngöôøi con. Con caùi ñeàu deã daïy, hoïc gioûi. Nhôø coù baèng caáp döôïc só, coâ môû tieäm thuoác, raát khaù giaû.

Nhöng coâ ít ñöôïc ñi chuøa, vì phaûi laøm boån phaän vôùi choàng vôùi con. Choàng laø moät caäu aám töø beù neân lôùn leân oâng vaãn theo quan nieäm phong kieán, baét vôï phuïc vuï raát vaát vaû. Gia ñình giaøu coù nhöng coâng vieäc haøng ngaøy khoâng hôû tay. Tuy nhieân coâ vaãn coá gaéng qui y vaø tìm caùch hoïc Phaät. Coâ loàng baêng giaûng cuûa Hoøa thöôïng, cuûa quí thaày vaøo nhöõng baêng nhaïc Taây, nhaïc Taøu. Luùc naøo khoâng coù oâng thì baø nghe baêng giaûng cuûa Hoøa thöôïng. Baát thaàn oâng tôùi, neáu baø khoâng taét kòp thì oâng phaûi nghe. Nghe nhieàu laàn oâng ñeå yù, neân ñaët caùi maùy toát hôn, lôùn hôn ngay choã ñoù, chuaån bò saün nhöõng baêng nhaïc kích ñoäng. Moãi laàn baø môû baêng giaûng cuûa Hoøa thöôïng thì oâng môû nhaïc lôùn hôn, laøm naùo ñoäng caû beân ngoaøi. Baø khoâng heà noùi gì. OÂng ñeå yù thaáy vôï tuyeät nhieân khoâng coù moät söï phaûn ñoái naøo. OÂng laáy laøm laï, khoâng bieát maáy oâng sö daïy gì maø baø naøy hay. Hoâm ñoù tôùi ngaøy raèm, baø ñi chuøa, oâng xin theo. OÂng laùi xe ñöa baø ñi, nhöng tôùi chuøa oâng ñöùng ngoaøi, khoâng voâ. Baø ruû voâ thaép nhang, oâng baûo thoâi, toâi ñaâu coù toäi gì phaûi thaép nhang. Baø vaøo leã Phaät, cuùng döôøng nhanh roài ra veà. Cöù theá, oâng tìm moïi caùch phaù vieäc tu hoïc cuûa baø nhöng baø vaãn cöù kieân trì chòu ñöïng. Cuoái cuøng oâng theo baø.

OÂng xin saùm hoái vôùi baø. Roài töø ñoù moãi thaùng treân Chôn Khoâng, Hoøa thöôïng giaûng moät tuaàn, oâng ñeàu coù maët. Nhöõng laàn ñaàu, chæ coù maáy ngaøy maø oâng nhôù con nhôù gia ñình quaù, muoán boû cuoäc veà. Nhöng laïi nghó ñeán baø, oâng caøng thöông neân gaéng nghe giaûng nghe daïy. Sau ñoù, oâng phaùt taâm tu, xuaát gia ñöôïc moät thôøi gian thì cheát.

Caâu chuyeän cho ta thaáy keát quaû cuûa söï kieân taâm. Neáu trong gia ñình maø gaëp ngöôøi baïn ñôøi khoù nhö vaäy thì chuùng ta phaûi kieân taâm môùi vöôït qua ñöôïc. Toùm laïi, neáu taâm vöõng chaéc, taâm kieân coá thì vieäc gì cuõng thaønh coâng.

Vì vaäy veà maët tinh thaàn, höôùng daãn cha meï tu taäp, gaëp khoù khaên chuùng ta ñöøng naûn, ñöøng buoàn, ñöøng boû qua maø coá gaéng thöïc hieän hieáu haïnh cho ñöôïc. Ñaây chính laø tu. Khi ngöôøi thaân khoâng chòu ñeán vôùi ñaïo, chuùng ta muoán ñem ñaïo lyù ñeán vôùi hoï thaät laø khoù. Nhöng noùi moät laàn khoâng ñöôïc thì hai laàn, ba laàn… phaûi coá gaéng, cuoái cuøng duyeân thuaän, toát roài thì ngöôøi ta chòu nghe. Bôûi vì thaät ra ngöôøi thaân cuûa mình coù moái quan heä huyeát thoáng, tình caûm gia ñình laø moät sôïi daây raøng buoäc nhieàu ñôøi khoù döùt, neân roài cuõng phaûi theo nhau, nghe nhau.

Vì vaäy trong quan heä gia ñình, neáu ñaïo taâm chöa vöõng, haønh trì phaùp moân chöa ñaéc löïc, thì keát quaû veà söï tu hoïc cuûa mình vaø ngöôøi thaân chöa coù laø bao. Neân bieát sôïi daây luyeán aùi gia ñình chöa caét ñöùt thì ñaïo taâm chöa phaùt huy ñöôïc, ñònh tueä chöa ñaày ñuû ñöôïc. Vieäc tu haønh chöa saâu saéc, thì chöa coù lôïi laïc.  Trong kinh Taïp A haøm, Phaät baûo caùc thaày Tyø khöu, neáu ngöôøi thoï trì baûy thöù thoï, ngöôøi aáy seõ ñöôïc sinh leân coõi trôøi Ñeá Thích. Chính trôøi Ñeá Thích ngaøy xöa ñaõ tu phaùp naøy maø trong ñoù hieáu haïnh laø goác. OÂng thöôøng hay cuùng döôøng cha meï vaø caùc baäc toân tröôûng. Dung maïo oân hoøa, lôøi noùi nhu nhuyeán, khoâng noùi lôøi aùc, khoâng noùi hai löôõi, thöôøng noùi lôøi chaân thaät. Ñoái vôùi theá gian boûn xeûn, oâng tuy taïi gia nhöng khoâng boûn xeûn, thöôøng hay boá thí bình ñaúng taát caû. Neân sau ñoù oâng ñöôïc sanh leân coõi trôøi.

Vì vaäy ñoái vôùi cha meï, caùc baäc toân tröôûng, dung maïo chuùng ta phaûi oân hoøa, lôøi noùi dòu daøng. Ví duï hoâm naøo trong nhaø coù chuyeän khoâng vui. Chuùng ta cuõng phaûi coá gaéng giöõ taâm mình. Khoâng neân ñoåi neùt maët hay noùi nhöõng lôøi khoâng coù ñaïo lyù gaây söï tî hieàm, maát ñi tình nghóa trong nhaø. Nhöõng vieäc naøy töø ñaâu maø coù? Cuõng töø taâm thoâi. Khi taâm phieàn naõo khoâng an, thì nhöõng böùc xuùc trong taâm seõ hieän ra boä daùng, göông maët haàm haàm, lôøi noùi khoù nghe. Khi noåi noùng leân noùi nhöõng lôøi aùc ñoäc, gaây söï hieàm thuø, maát heát ñaïo lyù. Ñoù laø nhöõng ñieàu caám kî, ngöôøi Phaät töû khoâng neân nhö theá.

Theâm nöõa, Phaät daïy ngöôøi tu hieáu haïnh coøn laø ngöôøi bieát boá thí. Boá thí laø gì? Boá laø môû roäng, thí laø ban cho, ban cho roäng raõi. Theo tinh thaàn thieàn, boá thí laø buoâng boû. Buoâng boû caùi gì? Buoâng boû nhöõng coá chaáp, tham lam, heïp hoøi, taêm toái, nhoû nhen cuûa chính mình. Do ñoù, ngöôøi tu coù theå boá thí trong baát cöù luùc naøo, ôû ñaâu cuõng ñöôïc. Neáu thaáy coù gì caàn buoâng boû thì buoâng boû. Neáu chòu kieåm laïi thì seõ thaáy coøn coù nhieàu caùi phaûi buoâng boû. Haõy môû roäng loøng ra ñeå khoan thöù. Cho neân, trong gia ñình coù loãi laàm gì, chuùng ta töï khuyeân nhaéc, tha thöù cho nhau, chöù khoâng coá chaáp laøm khoå cho nhau. Ñoù laø hieáu thuaän.

Ngöôøi tu chuùng ta thöôøng phaûi nhìn laïi mình, phaûn quan töï kyû hay laø phaûn boån hoaøn nguyeân. Phaûn quan töï kyû töùc xoay laïi loøng mình. Xoay laïi ñeå laøm gì? Ñeå xem nhöõng gì coøn vöôùng maéc, khoâng ñuùng ñaïo lyù, coøn khuyeát dôû, keùm coûi, heïp hoøi cuûa chính mình, thì buoâng boû ñi. Ñoù chính laø thöïc hieän ñöôïc nhöõng lôøi cuûa Phaät daïy.

Toùm laïi, ôû ñaây Phaät daïy ngöôøi muoán ñöôïc quaû phuùc nhö trôøi Ñeá Thích thì tröôùc nhaát phaûi hieáu haïnh, sau ñoù phaùt khôûi taâm roäng raõi boá thí. Nhö vaäy môùi mong hoaøn bò ñöôïc nhaân caùch, höôûng nhöõng phuùc laïc cao hôn nöõa. Cuoái baûn kinh aáy, Phaät noùi baøi keä theá naøy:

            Cuùng döôøng cho cha meï

            Vaø gia toäc toân tröôûng,

            Lôøi nhu hoøa cung kính,

            Lìa lôøi thoâ hai löôõi,

            Ñieàu phuïc taâm boûn xeûn,

            Thöôøng noùi lôøi chaân thaät,

            Coõi trôøi ba ba kia,

            Thaáy ngöôøi haønh baûy phaùp,

            Ñeàu noùi vôùi hoï raèng,

            Seõ sanh coõi trôøi naøy.

Neân bieát cuùng döôøng cho cha meï vaø caùc baäc toân tröôûng laø thöïc hieän hieáu ñaïo. Khi laøm vieäc naøy lôøi noùi phaûi nhu hoøa, cung kính, döùt boû nhöõng lôøi thoâ aùc, nhöõng lôøi gaây söï nghi kî, hieàm thuø.  Vôùi xaõ hoäi hieän taïi, moïi ngöôøi ñeàu hoan nghinh vaø thöïc hieän tinh thaàn ñoaøn keát thì lôøi noùi hai löôõi laø lôøi noùi caét ñöùt söï ñoaøn keát. Cho neân, Phaät daïy nhöõng ñieàu raát coù ích ñeå xaây döïng moät xaõ hoäi hoaøn bò.

Qua baøi kinh, ñöùc Theá Toân daïy chaúng nhöõng ñaïo ñöùc con ngöôøi trong xaõ hoäi naøy maø luoân caû tinh thaàn ñaïo ñöùc cuûa caùc vò trôøi cao hôn, phuùc baùo lôùn lao hôn cuõng töø tu taäp caùc phaùp maø chuùng ta ñang hoïc vaø ñang aùp duïng ñaây.

Neáu ngöôøi khoâng theå thöïc hieän caû baûy phaùp, maø chæ thöïc hieän moät, hai phaùp cuõng coù lôïi laïc, cuõng coù keát quaû toát. Ví duï chuùng ta chæ tu phaùp laø noùi lôøi nhu nhuyeán, dung maïo oân hoøa, cuõng ñaõ thaønh coâng khi tieáp xuùc vôùi moïi ngöôøi.

Ai maø chòu noåi khi nghe moät gioïng noùi nhö saám, ñinh tai, ñieác oùc, thaáy boä maët laø phaùt khieáp. Duø chuùng ta muoán hôïp ñoàng vôùi ngöôøi ñoù, hoaëc vì moái quan heä khoâng theå thieáu ngöôøi ñoù nhöng quaû thöïc mình thaáy trong loøng hoài hoäp quaù. Gaëp ñoái töôïng naøy khoâng bieát söï vieäc seõ xaûy ra nhö theá naøo ñaây. Cho neân chæ hai phaùp thoâi: oân hoøa, noùi lôøi nhu nhuyeán, tu ñöôïc hai phaùp naøy cuõng ñaõ thaønh coâng roài.

Trong gia ñình, khoâng coù baø meï, oâng cha naøo coù moät ñöùa con dung maïo, ngoân haïnh deã thöông, deã daïy maø laïi gheùt noù ñöôïc.

Neáu ñuû duyeân, chuùng ta thöïc hieän troïn veïn baûy ñieàu thì quí. Neáu chöa ñuû duyeân, chuùng ta thöïc hieän töøng ñieàu moät cuõng toát thoâi.

Toùm laïi, hieáu ñaïo ñöôïc theå hieän treân hai maët vaät chaát vaø tinh thaàn. Vaät chaát laø cung döôõng, phuïng thôø, cuùng döôøng. Tinh thaàn laø höôùng daãn ñeán ñaïo lyù. Ngöôøi con tu haïnh hieáu chaúng nhöõng coù lôïi laïc ngay trong ñôøi naøy maø phuùc laïc seõ ñöôïc taêng tieán ôû ñôøi sau. Ñieån hình nhö trôøi Ñeá Thích.

Kinh Muïc Lieân saùm phaùp ghi laïi caâu chuyeän naøy. Coù hai ngöôøi, moät giaøu moät ngheøo. Baáy giôø coù moät laõo aên maøy ñeán nhaø cuûa ngöôøi giaøu coù xin aên. Ngöôøi giaøu coù naøy laïi raát boûn xeûn, thaáy daùng keû aên maøy tôùi laø sôï roài, cho neân ñuoåi ra, trong loøng böïc boäi, phieàn naõo. Ñoù laø tröôøng hôïp ngöôøi giaøu bò phieàn naõo khi coù keû aên maøy ñeán.

Baáy giôø laõo aên maøy cuõng ñeán goõ cöûa oâng nhaø ngheøo. Ngöôøi ngheøo cuõng phieàn naõo, vì haän mình khoâng coù cuûa caûi, phöông tieän ñeå giuùp cho keû kia. Khaùc vôùi phieàn naõo cuûa ngöôøi giaøu, ngöôøi ngheøo phieàn vì khoâng bieát ñôøi tröôùc mình gaây nhaân gì ñeå baây giôø khoâng coù phöông tieän laøm vieäc phuùc thieän. Cuõng laø phieàn naõo nhöng hai thöù phieàn naõo khaùc nhau.

Phaät keát luaän, ngöôøi ngheøo khoù kia seõ sinh ñöôïc coõi ngöôøi, höôûng moïi thuù vui. Vì do haän mình khoâng laøm ñöôïc nhöõng vieäc coâng ñöùc, neân coá gaéng tìm caùch tu taäp. Duø coù phieàn naõo nhöng loøng khoâng ñoùng kín. Do ñoù ñöôïc sanh coõi ngöôøi, höôûng phuùc laïc. Traùi laïi, ngöôøi giaøu coù vì loøng boûn xeûn neân sinh vaøo loaøi quæ ñoùi, chòu khoå voâ vaøn.

Qua ñoaïn kinh treân, Phaät daïy chuùng ta môû roäng loøng mình thì duø trong hoaøn caûnh naøo, chuùng ta cuõng coù theå tu taäp ñöôïc. Hieáu haïnh cuõng vaäy. Neáu khoâng ñuû duyeân thì chuùng ta cuõng tìm caùch tu taäp, chôù neân buoàn böïc, phieàn naõo maø boû hieáu ñaïo. Ngöôøi bieát môû loøng mình ra, thaáy vaø nhaän ñöôïc nhöõng khuyeát dôû cuûa mình laø ngöôøi toát.

Nhaân ngaøy raèm thaùng baûy, laø ngaøy baùo hieáu, toâi muoán noùi ñeán taâm cuûa chuùng ta laø vieân ngoïc quí, laø chaân taâm, Phaät tính hay laø trí tueä… ai ai cuõng saün coù. Thöïc hieän lôøi Phaät daïy chuùng ta tu hieáu haïnh, laø soáng laïi vôùi chaân taâm ñoù. Ñöøng ñeå noù chaïy loaïn ra beân ngoaøi. Soáng ñöôïc vôùi taâm ñoù töùc laø soáng ñöôïc vôùi chính mình vaø moïi ngöôøi, trong ñoù coù cha meï chuùng ta.

Haïnh hieáu phaûi ñöôïc thöïc hieän treân neàn taûng baûn taâm aáy goïi laø hieáu ñaïo cuûa ngöôøi con Phaät. Töø moät taâm aáy maø töï lôïi, lôïi tha, laøm troøn boån phaän ñoái vôùi cha meï, thaân baèng quyeán thuoäc, xaõ hoäi quoác gia. Theá neân bieát chöõ taâm trong nhaø Phaät laø goác cuûa muoân phaùp. Mong taát caû chuùng ta haõy nhaän vaø soáng laïi vôùi baûn taâm cuûa chính mình. Ñoù cuõng chính laø ñeàn aân sanh thaønh döôõng duïc cuûa song thaân.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM