HAÏNH HIEÁU TRONG ÑAÏO PHAÄT

H.T THÍCH NHAÄT QUANG

QUAN NIEÄM VEÀ HAÏNH HIEÁU CUÛA NGÖÔØI CON PHAÄT

Hoâm nay nhaân ngaøy leã Vu Lan, chuùng toâi seõ trình baøy moät vaøi quan nieäm veà hieáu ñaïo cuûa ngöôøi con Phaät. Laø Phaät töû, chuùng ta phaûi laøm sao thöïc hieän ñöôïc hieáu ñaïo ñuùng theo tinh thaàn Phaät daïy.

Thoâng thöôøng hieáu ñaïo ñöôïc chia ra hai phaàn: Moät laø vaät chaát, hai laø tinh thaàn. Hai phaàn naøy chuùng ta phaûi suy nghieäm, tìm hieåu vaø aùp duïng.

Veà phaàn vaät chaát, ñoái vôùi cha meï, chuùng ta phaûi heát loøng cung phuïng. Cung phuïng ñuùng phaùp vaø ñuùng nghóa, hôïp ñaïo vaø traùnh chieàu theo thò hieáu xaáu, laøm toån haïi chuùng sanh. Laøm ñöôïc nhö vaäy laø theå hieän ñöôïc taám loøng hieáu thaûo ñoái vôùi cha meï. Treân phöông dieän naøy tuøy theo hoaøn caûnh, ñieàu kieän, phuùc duyeân maø ta coù ñeå thöïc hieän. Khoâng neân ngöôïc xuoâi, dong ruoåi theo hình thöùc beà ngoaøi. Chuû yeáu ôû loøng chuùng ta, laøm sao ñeå ta coù theå thöïc hieän hieáu ñaïo maø khoâng coù nhöõng caéng ñaéng trong gia ñình. Bôûi vì trong hoaøn caûnh hieän taïi, chuùng ta ít khi naøo gaëp ñöôïc ñieàu nhö yù, hoaøn toaøn thuaän lôïi nhö mong muoán cuûa mình. Thöôøng thì möôøi phaàn chæ ñöôïc hai ba thoâi.

Nhö söû nöôùc ta coù keå Trònh Kieåm hoài coøn haøn vi, ngheøo khoù coù moät meï giaø. OÂng böôn chaûi kieám soáng vaát vaû nhöng cuoái cuøng ngheøo vaãn cöù ngheøo. Moät hoâm meï oâng ñau yeáu, theøm aên thòt gaø. Trònh Kieåm khoâng tìm ñaâu ra ñöôïc, cuõng khoâng coù tieàn mua. Vì quaù thöông meï, oâng ñaõ troäm gaø cuûa ngöôøi veà cho meï aên. Khi aáy Nguyeãn Kim, moät vò ñaïi thaàn nhaø Leâ baát maõn trieàu ñình neân chieâu taäp trai traùng maïnh khoûe ñeå gaày döïng söï nghieäp rieâng. Bieát ñöôïc hoaøn caûnh vaø loøng hieáu thaûo cuûa Trònh Kieåm. OÂng lieàn ñem veà trong gia tröôùng cuûa mình. Töø ñoù Trònh Kieåm trôû thaønh moät ngöôøi taâm phuùc vaø sau trôû thaønh con reå cuûa Nguyeãn Kim.

Nguyeãn Kim laø ngöôøi gaày döïng trieàu ñình nhaø Nguyeãn. Coøn Trònh Kieåm laø vò chuùa ñaàu tieân trong thôøi vua Leâ, chuùa Trònh. Thieát nghó neáu Trònh Kieåm khoâng gaëp ñöôïc Nguyeãn Kim thì laøm gì coù ñöôïc ngaøy sau röïc rôõ huy hoaøng nhö vaäy. Nhöng thaät ra raát hieám tröôøng hôïp gaëp ngöôøi toát nhö Nguyeãn Kim. Thöôøng keû troäm thì bò phaùp luaät, bò gia hình, chôù khoâng ñöôïc tìm hieåu vaø thoâng caûm hoaøn caûnh nhö Trònh Kieåm.

Trong ñaïo cuõng vaäy. Coù nhöõng thieàn Taêng ñuû khaû naêng ñeå phuïng döôõng cha meï. Nhöng cuõng coù nhöõng vò nhö thieàn Taêng Nhaät Thoâng, vì phuïng döôõng meï giaø maø phaûi rôøi Thieàn vieän, caát moät am tranh ôû vuøng queâ heûo laùnh, oâng vieát kinh saùch ñeå coù tieàn nuoâi naáng meï giaø. Nhöng ngaët noãi meï ngaøi khoâng aên chay ñöôïc.  Vì vaäy thaày phaûi vaøo chôï mua caù thòt ñem veà, roài töï tay naáu nöôùng daâng cho meï. Maø tuyeät nhieân khoâng coù moät thaùi ñoä hay moät lôøi leõ, cöû chæ khoù chòu gì caû. Hai meï con soáng thaät haïnh phuùc. Thôøi gian sau baø noùi: Baây giôø meï coù theå aên chay ñöôïc roài. Loøng hieáu thaûo cuûa ngaøi ñaõ caûm hoaù ñöôïc meï giaø. Chuùng ta thaáy Trònh Kieåm gaëp Nguyeãn Kim. Thieàn Taêng Nhaät Thoâng gaëp moät baø meï nhö theá ñaõ giuùp cho hai vò laøm troøn hieáu ñaïo cuûa mình trong moät hoaøn caûnh khoù khaên.

Ngöôøi con Phaät luùc naøo cuõng saùng suoát vaø gan daï. Nhöõng aân nghóa hay nôï naàn gì ñaõ vay thì baây giôø phaûi traû, khoâng bao giôø coù nieäm troán traùnh. Vì vaäy trong taát caû hoaøn caûnh, ngöôøi con Phaät luoân giöõ hieáu haïnh troøn ñaày. Trong nhaø Phaät, taám loøng thaønh laø quyù nhaát.

Coù caâu chuyeän noùi veà taâm chí thaønh nhö theá naøy. Moät em beù aên maøy, moà coâi cha meï. Tuy ngheøo ñoùi, nhöng em laïi kính tin Tam Baûo. Vì vaäy em gaéng daønh duïm ñöôïc ít tieàn vaø mua muoái, cuùng döôøng chö Taêng. Hoâm ñoù Hoøa thöôïng ñöôøng ñaàu bieát ñöôïc quaû phuùc cuûa em beù ngheøo khoù naøy, neân buoåi saùng em ñeán daâng muoái cuùng döôøng, Hoøa thöôïng tuyeân boá cho taêng chuùng bieát hoâm nay coù ñaïi thí chuû cuùng döôøng. Chö Taêng ñuùng giôø phaûi y haäu chænh teà leân ñieän Phaät thieát leã vaø hoài höôùng coâng ñöùc cho vò ñaïi thí chuû. Chö taêng vaâng leänh ñaép y nghieâm chænh, leân ñieän Phaät. Nhöng ñeán giôø maø khoâng thaáy thí chuû naøo muõ loïng xe coä coù veû quan troïng nhö ñaïi chuùng vaãn nghó, chæ thaáy coù moät em beù aên maøy luûi thuûi vaøo cöûa chuøa, roài len leùn leân chaùnh ñieän. Em thöa trong gioïng xuùc ñoäng: “Con coù chuùt ít phaåm vaät naøy xin cuùng döôøng cho ñaïi Taêng. Thænh caàu Hoøa thöôïng vaø ñaïi Taêng chöùng minh naïp thoï ñeå toaøn theå ñeàu duøng ñöôïc phaåm vaät cuùng döôøng cuûa con”. Thöa xong, em laïi ruït reø trôû ra. Chö Taêng chôø vò ñaïi thí chuû maõi maø chaúng thaáy. Caùc thaày noùi vôùi nhau khoâng bieát böõa nay Hoøa thöôïng giaø coù laãn loän khoâng? Söï vieäc aáy baüng ñi, thôøi gian sau em beù aên maøy trôû laïi trong ngoâi vò moät hoaøng haäu. Coâ cuõng thieát ñaïi leã cuùng döôøng, vaø tìm ñeán ñaûnh leã Hoøa thöôïng, nhaéc laïi nhaân duyeân ngaøy xöa cuûa mình. Hoøa thöôïng noùi roõ ñoù laø quaû laønh hieän ñôøi cuûa coâ do loøng chí thaønh cuùng döôøng chö Taêng luùc ngheøo khoù. Roõ raøng neáu chuùng ta coù moät quyeát taâm taïo chuûng töû laønh, thì nhaát ñònh chuùng ta seõ coù quaû phuùc toát, ñieàu ñoù khoâng nghi.

Toùm laïi, veà vaät chaát chuùng ta theå hieän hieáu ñaïo phuïng döôõng cha meï trong phaïm vi, trong hoaøn caûnh vaø phuùc duyeân cuûa mình. Coát ôû taâm thaønh chôù khoâng vì nhöõng hình thöùc tieáng taêm beân ngoaøi. Phaät töû phaûi hieåu vaø aùp duïng tinh thaàn naøy vaøo hoaøn caûnh rieâng cuûa mình, ñeå vöôït khoù vaø laøm troøn boån phaän cuûa ngöôøi con ñoái vôùi cha meï.

Veà phaàn tinh thaàn. Ngöôøi Phaät töû phuïng döôõng cha meï baèng tinh thaàn nhö theá naøo? Töùc ngay nôi söï tu hoïc, söï hieåu bieát veà Phaät phaùp vaø theå hieän Phaät phaùp trong ñôøi soáng. Bôûi vì neáu trong doøng hoï coù moät ngöôøi tu haønh ñaéc ñaïo thì cöûu huyeàn ñöôïc an laïc, gia ñình ñöôïc chuyeån hoùa toát ñeïp. Trong taäp theå naøo coù ñöôïc ngöôøi Phaät töû taâm ñaïo chaân chính thì taäp theå ñoù seõ ñöôïc chuyeån hoùa toát ñeïp. Trôû laïi gia ñình. Neáu trong gia ñình khoâng luaän laø ngöôøi choàng hay vôï, neáu gaëp chaùnh phaùp, ñöôïc söï höôùng daãn vaø aùp duïng ñuùng chaùnh phaùp thì gia ñình ñoù seõ ñöôïc chuyeån hoùa. Tuy nhieân coù Phaät töû noùi raèng con ñi chuøa maø taïi sao trong gia ñình cöù xaûy ra vieäc noï, vieäc kia. Hay ñeâm naøo con cuõng tuïng kinh, ngoài thieàn maø taïi sao con cuûa con khoâng nghe lôøi, cöù quaäy phaù. Thaät ra ñaây laø nhöõng thöû thaùch ñeå chuùng ta reøn luyeän vieäc tu hoïc cuûa mình. Vaãn bình thaûn tieáp tuïc vieäc tu taäp cuûa mình töùc laø vöõng tieán, ñaõ chieán thaéng nhöõng trôû ngaïi chung quanh. Töø thaønh töïu naøy Phaät töû môùi coù theå caûm hoùa nhöõng ngöôøi thaân trong gia ñình mình.

Ngöôøi ñôøi thöôøng hay noùi “Con laø nôï, vôï laø oan gia, cöûa nhaø laø toäi baùo” caâu noùi naøy cuõng ñaùng ñeå suy ngaãm. Kinh Nhaân Quaû noùi roõ raøng, quan heä gia ñình, huyeát thoáng laø nôï naàn nhieàu ñôøi nhieàu kieáp. Neân coù ñôøi laøm cha, coù ñôøi laøm choàng, coù ñôøi laøm meï, coù ñôøi laøm vôï… Neáu höôûng thuï quaù phaàn seõ bò nôï naàn trôû laïi vôùi con, vôùi nhöõng ngöôøi trong gia ñình thì ñôøi sau phaûi trôû laïi laøm ñaày tôù ñeå traû nôï cho xong. Nhaân quaû phaûi nhö vaäy.

Cho neân noùi ñeán gia ñình laø noùi ñeán nhaân quaû tuaàn hoaøn, nghieäp baùo traû vay. Nheï thì laøm chuû, naëng thì laøm tôù. Coù nhieàu caâu chuyeän, nhaát laø trong baûn haïnh cuûa ñöùc Theá Toân cuõng nhö taát caû nhöõng vò ñaïi Thaùnh ñeàu cho chuùng ta thaáy raèng trong quan heä nhaân quaû neáu thieáu tænh taùo, saùng suoát, khoâng nhaän ñònh chaân chính, thieáu trí tueä thì chuùng ta seõ oan oan töông baùo khoâng coù ngaøy cuøng.

Ngöôøi Phaät töû muoán traû hieáu cha meï, khoâng coù gì toát hôn laø höôùng cha meï ñeán vôùi Tam Baûo. Muoán höôùng cha meï ñeán vôùi Tam Baûo, ta phaûi laøm sao? Ví duï nhö trong gia ñình, coâ con gaùi lôùn haâm moä Phaät phaùp, ñi chuøa hoïc Phaät, tu taäp. Coâ muoán höôùng cha meï ñeán vôùi Phaät phaùp ñeå theå hieän hieáu haïnh cuûa mình thì coâ phaûi tu taäp cho ñaøng hoaøng. Nhö noùi ñi chuøa thì ñi chuøa chöù khoâng ñi choã khaùc, noùi hoïc ñaïo laø hoïc ñaïo chôù khoâng laøm vieäc khaùc. Phaûi gaày döïng ñöôïc nieàm tin ñoái vôùi cha meï, ñoái vôùi gia ñình vaø khaúng ñònh vieäc laøm, vò trí cuûa chuùng ta trong gia ñình. Ñöôïc vaäy khi ñuû duyeân, chuùng ta môøi cha meï ñi chuøa thì cha meï tin lôøi vaø nghe theo mình. Tôùi chuøa cha meï leã Phaät vôùi loøng thaønh, töø ñoù ñöôïc gaëp thaày, gaëp phaùp, phaùt taâm quy y roài tu taäp.

Noùi veà tinh thaàn, khoâng coù gì hôn laø höôùng cha meï, ngöôøi thaân cuûa mình veà Tam Baûo. Vì ñaây laø nôi quy höôùng cuûa taát caû chuùng sinh. Töø ñaây, tu haønh caùc coâng ñöùc môùi heát khoå, ñöôïc vui.

Taát caû chuùng ta ñeàu bieát, tu taäp nhöõng coâng ñöùc thì thu ñöôïc nhöõng keát quaû toát ñeïp, ñoù laø ñieàu taát yeáu. Duø chæ moät nieäm xaáu aùc, khoâng xöùng ñaùng trong cuoäc soáng thì quaû baùo cuûa nieäm xaáu ñoù cuõng seõ ñeán khoâng maát bao giôø. Tuøy theo taâm nieäm cuûa chuùng ta maø coù nhöõng quaû baùo töông öùng. Gioáng nhö vang theo tieáng, nhö boùng theo hình. Bôûi vì nhaân quaû laø ñaïo lyù chaéc thöïc maø Phaät ñaõ töøng chæ daïy chuùng ta. Bieát vaäy neân ngöôøi con Phaät luoân luoân tu taäp töøng taâm nieäm cuûa mình. Khi tu, ñoàng thôøi chuùng ta höôùng nhöõng ngöôøi thaân cuûa mình quay veà Tam Baûo, töøng nieäm, töøng nieäm tu taäp.

Phaät daïy: Nhöõng ngöôøi xuaát gia, thoï giôùi cuï tuùc, soáng ñôøi khoâng nhaø, khi muoán cuùng döôøng Tam Baûo, cuùng döôøng chuùng sinh hay phuïng döôõng cha meï thì phaûi laøm sao?

Giaû nhö coù moät traän möa to, vò tu só ñang tu taäp trong tröôïng thaát, muoán cuùng döôøng cho chuùng sinh phaûi laøm sao? Phaûi duøng taâm thanh tònh, höôùng ñeán Tam Baûo, mong ñöôïc söï phuø trì, khieán cho taát caû nöôùc möa rôi xuoáng traàn gian ñeàu laø nhöõng gioït nöôùc cam loà, cho taát caû chuùng sanh ñoùi khoå ñöôïc maùt meû trong loøng vaø ñeàu phaùt taâm Boà ñeà. Taâm Boà ñeà laø taâm giaùc ngoä giaûi thoaùt. Haønh trì nhö vaäy trong suoát thôøi gian möa to. Ngöôøi tu taäp cuùng döôøng thì phaûi ngoài nghieâm chænh, taâm thaønh khaån vaø thaân theå trang nghieâm, ñuùng phaùp. Caàu löïc töø bi cuûa chö Phaät, chö Boà taùt hoã trôï cho taâm nguyeän cuûa mình ñöôïc thaønh töïu. Baèng taát caû loøng thaønh, chuùng ta söû duïng baát cöù phöông tieän naøo ñeå höôùng veà Tam Baûo, muïc ñích chuû yeáu nhaém vaøo lôïi ích cuûa chuùng sanh ñöôïc an laïc, ñöôïc heát khoå laø ñuùng phaùp.

Trong kinh noùi raèng ngöôøi tham lam, boûn xeûn nhieàu ñôøi seõ thaùc sinh vaøo loaøi quyû ñoùi ngaøn muoân naêm. Loaøi naøy khi nghe ñeán thöùc aên thì trong coå hoïng löûa boác chaùy. Nhö chuyeän baø Thanh Ñeà. Do loøng keo xeûn, tham lam, ích kyû nhieàu ñôøi neân ñoïa vaøo loaøi quyû ñoùi.

Chuùng ta thaáy baûn thaân Toân giaû Muïc Kieàn Lieân laø moät vò A la haùn, thaàn thoâng baäc nhaát, nhöng khoâng theå cöùu ñöôïc meï, phaûi nhôø ñeán loøng töø bi cuûa chö Phaät, caùc vò ñaïi Thaùnh, chö Taêng, caùc vò tu haønh thanh tònh taäp trung höôùng nguyeän cho loøng tham lam boûn xeûn cuûa baø ñöôïc môû ra, taát caû chuùng sinh trong choán aáy cuõng môû roäng loøng mình. Nhôø theá môùi thoaùt khoûi kieáp quyû ñoùi. Qua ñoù chuùng ta thaáy khoå cuõng töø taâm mình, heát khoå cuõng töø taâm mình maø ra. Cho neân chuùng ta hoã trôï, ñoäng vieân, khuyeán khích laøm sao cho nhöõng ngöôøi thaân cuûa mình höôùng veà Tam Baûo, môû roäng loøng ra, tu taäp theo chaùnh phaùp. Ñoù laø phaàn hieáu ñaïo veà tinh thaàn.Nhöõng vieäc laøm naøy phaûi ñöôïc thöïc hieän ngay khi cha meï sinh tieàn. Chôù ñeå maát ñi roài than: “Caây muoán laëng maø gioù chaúng chòu döøng. Con muoán laøm vieäc hieáu maø cha meï ñaõ khuaát”. Nhö vaäy coù lôïi ích gì?

Tröôùc khi keát thuùc, toâi xin daãn moät caâu chuyeän hieáu haïnh theá naøy. Coù moät anh chaøng nhaø ngheøo. Meï anh chuyeân ñi vôùt beøo nuoâi heo ñeå lo cho con aên hoïc. Ñöôïc söï giaùo duïc toát, con baø thi ñaäu laøm quan. Sau khi ñoã laøm quan, anh trôû veà vinh qui baùi toå. Treân ñöôøng veà tieàn hoâ haäu uûng, chieâng troáng reàn vang. Meï anh khoâng hay vì ñang vôùt beøo. Ngöôøi laùng gieàng chaïy tôùi baùo tin, nhöng baø vaãn thaûn nhieân tieáp tuïc vôùt beøo. Baø noùi con toâi thi ñaäu laøm quan ñoù laø ñieàu ñaùng möøng nhöng khoâng bieát noù coøn nhôù caûnh vôùt beøo nuoâi lôïn naøy khoâng? Vò taân quan nghe ñöôïc nhö theá voäi xuoáng voõng, côûi aùo luïa ra, chaïy xuoáng ao vôùi meï, cuøng meï vôùt beøo. Vôùt ñaày thuùng, hai meï con môùi veà nhaø laøm leã toå tieân. Göông ngöôøi xöa coøn saùng maõi ñeán baây giôø. Nhôø meï nhö theá neân con môùi ñöôïc nhö theá, môùi giöõ vöõng ñöôïc gia phong, gia toäc cuûa mình.

Chuyeän hieáu ñaïo raát nhieàu. ÔÛ ñaây toâi khoâng muoán noùi nhöõng ñieàu cao xa, nhöõng ñieàu naèm ngoaøi taàm cuoäc soáng, maø chæ muoán noùi nhöõng vieäc thoâng thöôøng trong cuoäc soáng. Nhöõng ñieàu ñoù chuùng ta coù theå nhaän hieåu vaø aùp duïng ñöôïc, taïo ñöôïc nhöõng lôïi laïc thieát thöïc trong hieän ñôøi.

Mong raèng taát caû chuùng ta laø nhöõng ngöôøi con hieáu haïnh, vui veû, phaán khôûi vôùi phaùp tu cuûa mình, khoâng sai vôùi söï chæ giaùo cuûa ñöùc Phaät, cuûa caùc vò ñaïi Thaùnh. Nhö Phaät daïy haïnh hieáu laø haïnh Phaät, hieáu ñaïo laø Phaät ñaïo. Ñoù laø nhöõng ñieàu maø chuùng toâi muoán trình baøy vaø hy voïng Phaät töû seõ thöïc hieän ñöôïc.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM