HAÏNH HIEÁU TRONG ÑAÏO PHAÄT

H.T THÍCH NHAÄT QUANG

TINH THAÀN HIEÁU ÑAÏO

Hoâm nay laø ngaøy raèm thaùng baûy, ngaøy raèm trung nguôn. Raèm thaùng gieâng goïi laø raèm thöôïng nguôn, raèm thaùng baûy laø raèm trung nguôn, raèm thaùng möôøi laø raèm haï nguôn. Moät naêm coù ba nguôn, thöôøng goïi laø tam nguôn töù quyù. Töùc moät naêm coù boán muøa vaø ba leã cuùng vaøo thaùng gieâng, thaùng baûy vaø thaùng möôøi. Rieâng Phaät giaùo coù theâm moät leã troïng nöõa laø möøng ñöùc Boån Sö giaùng sinh vaøo raèm thaùng tö.

Hoâm nay chuùng toâi seõ noùi veà hieáu ñaïo trong Phaät giaùo. Tinh thaàn hieáu ñaïo naøy nhieàu vaø roäng, chuùng toâi chæ löôïc noùi nhöõng vieäc bình thöôøng ñeå quyù Phaät töû coù theå thöïc haønh ñöôïc trong sinh hoaït haèng ngaøy, khoâng phaûi mang toäi baát hieáu. Bôûi vì baát hieáu laø toäi lôùn laém. Toäi naøy neáu phaïm seõ rôi vaøo ñòa nguïc Voâ giaùn, chòu muoân vaøn khoå ñau.

Toâi coøn nhôù caâu chuyeän coù thöïc, xaûy ra treân xöù sôû cuûa chuùng ta. Truyeän keå treân caùnh ñoàng cuûa nhöõng ngöôøi noâng daân ñang chuaån bò troàng troït, coù maáy chuù muïc ñoàng luøa traâu ñi qua. Boãng moät em la saûng, teù laên giaõy giuïa roài ngaát lòm. Nhöõng ngöôøi döôùi ruoäng chaïy leân cöùu, nhöng khoâng laøm sao ñuïng ñeán thaân cuûa em ñöôïc, ñeán luùc nhö em ñaõ cheát môùi boàng leân ñöôïc. Moïi ngöôøi taäp trung ñeå cöùu soáng em.

Khoaûng moät tieáng sau em baét ñaàu tænh laïi. Khi tænh laïi thì mình maåy cuûa em xaïm ñen gioáng nhö laø bò ñoát chaùy vaäy. Ñau nhöùc khoå sôû khoâng ngoài, khoâng naèm ñöôïc. Baáy giôø em keå laïi trong nöôùc maét: Em theo ñoaøn traâu qua bôø raøo, böôùc leân caùnh ñoàng, em thaáy coù moät coång thaønh to lôùn uy nghi. Em ñeán gaàn thì caùnh coång môû ra vaø coù moät löïc huùt em vaøo trong ñoù, khoâng caùch gì cöôõng laïi. Em vöøa vaøo thì cöûa ñoùng aàm vaø löûa baét ñaàu chaùy. Boán beân, treân ñaàu, döôùi chaân ñeàu laø löûa. Neân luùc em la heùt laø luùc bò löûa ñoát.

Ñoù laø moät hieän töôïng chöù chöa haún bò ñoïa vaøo ñòa nguïc. Do ñôøi tröôùc ñaõ taïo nghieäp aùc vaø cuõng ñaõ bò nhöõng quaû baùo khoå ñau cuøng cöïc nhöng coøn dö baùo. Dö baùo naøy traû baèng caùch naøo vaø thôøi gian naøo, toäi nhaân khoâng bieát ñöôïc. Moãi chuùng ta ai cuõng coù dö baùo heát. Neáu chuùng ta tu haønh, laøm laønh, coù hieáu, coù ñaïo ñöùc thì dö baùo cuûa chuùng ta ñöôïc tích taäp baèng ñaïo ñöùc, baèng nhöõng quaû chaân thieän. Traùi laïi neáu chuùng ta öa gaây taïo nhöõng nghieäp nhaân xaáu, laøm nhöõng ñieàu thöông luaân baïi lyù thì haäu quaû dö baùo hay hieän baùo xaáu khoâng theå noùi ñöôïc. Ñoù laø moät chuyeän thöïc.

Ñòa nguïc ôû ñaâu? Töø taâm chuùng ta. Moãi khi chuùng ta baát an, chuùng ta nghó töôûng laøm moät vieäc gì baát nhaãn, phi phaùp thì bò ñòa nguïc taâm haønh phaït. Ngöôøi con Phaät chuùng ta hieåu ñöôïc nhö vaäy thì neân döøng bôùt nhöõng haønh ñoäng, nhöõng nghieäp taäp khoâng toát.

Trong hieän ñôøi, neáu chuùng ta traàm laéng, yeân tónh saùng suoát thì chuùng ta seõ nhaän bieát nhöõng ñieàm baùo tröôùc veà nghieäp quaû cuûa mình. Ngöôøi xöa daïy chuùng ta noùi lôøi gì, laøm vieäc gì, nghó töôûng gì, ñeàu phaûi suy xeùt. Neáu ñoù laø lôøi noùi ñoäc, laø suy nghó xaáu, laø haønh ñoäng phi phaùp thì chuùng ta lieàn döøng. Ngöôøi khoâng bieát döøng thì khi quaû baùo ñeán coù keâu than, caàu cöùu cuõng khoâng theå kòp.

Vieäc tu laø phaûi tu ngay trong nhaân, tu ngay goác. Neáu luùc ban ñaàu chuùng ta buoâng tay, phieâu löu roài thì haäu quaû nguy haïi voâ keå. Ñaõ lôõ gaây taïo nhaân khoâng toát thì khi haäu quaû chuùng ta saün saøng chaáp nhaän traû nghieäp vaø kieân quyeát khoâng gaây nhaân ñoù nöõa. Neáu nhaän roài laïi taïo nöõa thì khoâng bao giôø heát khoå. Ñoù laø tinh thaàn traùch nhieäm cuûa ngöôøi con Phaät.

Trong kinh Phöông Tieän Phaät Baùo AÂn, Phaät daïy: Ngöôøi muoán baùo ñeàn aân nghóa to lôùn cuûa cha meï khoâng coù caùch gì hôn laø phaùt taâm Boà ñeà. Boà ñeà laø giaùc, phaùt taâm Boà ñeà laø phaùt taâm caàu giaùc ngoä, vaø tìm caùch höôùng daãn, taïo ñieàu kieän ñeå cho nhöõng ngöôøi thaân cuûa mình cuøng phaùt taâm Boà ñeà nöõa, ñoù laø baùo aân roát raùo.

Kinh cuõng noùi: Boà taùt muoán tri aân baùo aân thì neân phaùt taâm Voâ Thöôïng Chaùnh Ñaúng Chaùnh Giaùc vaø daïy chuùng sanh cuõng phaùt taâm Voâ Thöôïng Chaùnh Ñaúng Chaùnh Giaùc nhö vaäy. Phaùt taâm Voâ Thöôïng Chaùnh Ñaúng Chaùnh Giaùc hay phaùt taâm Boà ñeà töùc laø phaùt giaùc taâm. Giaùc taâm laø khi laøm moät vieäc gì, chuùng ta duøng trí duïng ñeå kieåm soaùt ñöôïc mình. Taâm giaùc neáu khai môû thì saùng suoát, seõ vôõ leõ ra moïi thöù. Coøn ñoùng kín laïi thì u meâ aùm chöôùng daãy ñaày.

Vì vaäy ñieàu quan troïng laø chuùng ta khai môû trí giaùc vaø laøm sao khuyeán khích giuùp ñôõ hoã töông cho nhöõng ngöôøi chung quanh mình cuõng tænh giaùc. Boà taùt thöôøng hay phaùt ñaïi nguyeän: “Neáu toâi chöùng ñöôïc Voâ Thöôïng Boà Ñeà thì toâi seõ laøm lôïi ích cho taát caû chuùng sanh, khieán taát caû ñöôïc an truï trong caûnh Ñaïi Nieát Baøn, laïi giaùo hoaù taát caû chuùng sanh ñeàu ñöôïc ñaày ñuû Baùt Nhaõ Ba La Maät”. Ñoù laø moät haïnh baùo aân. Nghóa laø mình ñaõ phaùt taâm caàu giaùc ngoä, tu taäp theo ñaïo giaùc ngoä vaø ñoäng vieân, khuyeán khích, höôùng daãn cha meï cuûa mình cuøng phaùt taâm tu taäp nhö vaäy.

Nhôø giaùc taâm maø chuùng ta nghieäm laïi taát caû haønh ñoäng, ngoân ngöõ, suy nghó tính toaùn ñeàu vì lôïi ích chung. Môû roäng loøng ra vaø öùng duïng trí tueä thì duø moät vieäc laøm heát söùc khoù khaên, chuùng ta cuõng laøm ñöôïc.

Taâm nguyeän cuûa ngöôøi tu chaân chaùnh khoâng phaûi laø ngoài ñoù keâu caàu Thaàn Thaùnh ban cho chuùng ta caùi naøy caùi noï. Maø taâm nguyeän ñoù laø yù chí chuùng ta coù theå thöïc hieän ñöôïc. Ngaøy xöa caùc vò Phaät, Boà taùt ñaõ laøm ñöôïc thì baây giôø con nguyeän cuõng laøm ñöôïc. Duø traûi qua bao nhieâu gian khoå con cuõng nguyeän thöïc hieän cho ñöôïc. Nhö vaäy môùi laø lôøi nguyeän chaân chaùnh cuûa ngöôøi con Phaät. Khoâng phaûi ñoát nhang khaán vaùi thì thaàm maø phaûi phaán ñaáu vöôn leân. Ngöôøi nguyeän baèng caùi mieäng maø khoâng phaán ñaáu chöøa nhöõng loãi laàm, laøm nhöõng vieäc thieän thì cuõng khoâng coù Thaùnh Hieàn Phaät Trôøi naøo ban cho phöôùc laïc caû.

Neân ngöôøi tu töø phaùt taâm giaùc, höôùng daãn cho ngöôøi chung quanh phaùt taâm nhö vaäy, ñoàng thôøi coäng vôùi nhöõng taâm nguyeän cuûa mình goïi laø tu töø coäi goác laønh. Goác ñoù coù theå phaù tröø ba nghieäp aùc ôû thaân, khaåu, yù cuûa chuùng ta. Bôûi vì taát caû nhöõng toäi loãi, nhöõng quaû baùo xaáu xa ñeàu töø goác nghieäp taäp laø tham, saân vaø si. Neáu chuùng ta nhaän bieát vaø tu söûa ngay tham, saân, si thì moïi thöù theo ñoù bình oån. Chaùnh baùo toát, töùc laø thaân taâm toát thì y baùo, töùc hoaøn caûnh chung quanh seõ theo ñoù maø ñöôïc toát. Muoán söûa y baùo thì phaûi söûa ngay chaùnh baùo. Ví nhö muoán ñöøng bò luõ luït maø khai thaùc caây röøng böøa baõi thì laøm sao ngaên ngöøa ñöôïc. Bieát vieäc laøm naøo ñöa ñeán tai haïi thì chuùng ta ñöøng laøm. Muoán laøm cuõng phaûi khaéc phuïc, döøng laïi, khoâng gaây nhaân xaáu thì laøm gì coù quaû xaáu. Ñoù laø ñieàu taát yeáu trong tinh thaàn nhaân quaû.

Phaùt taâm giaùc, tu caàu giaùc ngoä cho baûn thaân mình vaø höôùng nguyeän toaøn theå ñeàu ñöôïc giaùc ngoä. Ñoù laø taâm nguyeän duy nhaát cuûa ngöôøi con Phaät bieát aân vaø baùo aân. Vieäc laøm naøy lôùn lao nhöng chuùng ta coù theå laøm ñöôïc. Bôûi vì vieäc tu khoâng coù thôøi gian. Tu chöøng naøo thaønh töïu môùi thoâi. Mieãn sao chuùng ta coù taâm kieân quyeát, daøi laâu, beàn bæ, vöõng chaéc ñeå chòu ñöïng, ñeå vöôït qua, ñeå khaéc phuïc, ñeå thaønh töïu sôû nguyeän cuûa mình. Ñöôïc nhö vaäy thì chaéc chaén chuùng ta seõ thaønh coâng.

Taát caû theä nguyeän theá gian vaø xuaát theá gian, khoâng coù theä nguyeän naøo baèng theä nguyeän caàu giaùc ngoä giaûi thoaùt. Vì ngöôøi con Phaät laø tu theo Phaät, laøm theo lôøi daïy cuûa Phaät, chæ caàu giaùc ngoä, khoâng caàu gì khaùc. Mình ñöôïc giaùc ngoä vaø giuùp moïi ngöôøi giaùc ngoä. Khoâng caàu soáng laâu, khoâng caàu giaøu coù. Bôûi vì soáng laâu roài cuõng cheát, tieàn taøi cuõng khoâng chaéc thöïc. Cho neân chæ coù duy nhaát laø caàu thaønh Phaät. Caàu thaønh Phaät thì chuùng ta phaûi coù taâm giaùc, taâm Phaät. Phaùt huy ñöôïc taâm giaùc thì môùi thaønh töïu quaû Phaät.

Haèng ngaøy chuùng ta kieåm tra thaáy tham, saân, si taêng tröôûng ñaày daãy thì bieát laø ma chöù khoâng phaûi ñeä töû Phaät. Ngöôøi tu duø trong hoaøn caûnh naøo, taïi gia hay xuaát gia, moãi ngaøy kieåm thaáy tham, saân, si giaûm bôùt thì bieát mình tu ñuùng. Nhöõng vieäc laøm coâng ñöùc, ngoài thieàn, tuïng kinh, boá thí, cuùng döôøng caàn thieát ñeå hoã trôï chöù chöa phaûi laø chính yeáu. Cuõng gioáng nhö chieác aùo chöa phaûi laø nhaø tu maø nhaø tu thì phaûi söûa töø taâm, tu töø taâm vaø haønh ñoäng töø taâm.

Ñaõ coù nhöõng Phaät töû traûi qua moät quaù trình tu khoâng phaûi laø ngaén maø vaãn chöa theå hieän ñöôïc mình laø ngöôøi Phaät töû. Toâi bieát moät vò hoài xöa hoïc ñaïo vôùi sö oâng toâi. Traûi qua thôøi gian daøi hoïc ñaïo vôùi thaày toâi, baây giôø vò ñoù laïi ñeán hoïc ñaïo vôùi toâi maø cuõng chöa thaønh Phaät töû. Vì sao chöa thaønh Phaät töû? Veà nhaø con chaùu noùi gì ñoù, töùc giaän la loái, töùc laø hoïc Phaät maø khoâng aùp duïng lôøi Phaät daïy. Tu laøm sao cho tham, saân, si giaûm nheï, thì duø quí vò coù ngoài taïi chôï, trong quaùn v.v… quí vò cuõng ñöôïc an laïc.

Nhöõng vò Thieàn sö, nhöõng vò Boà taùt ñi vaøo cuoäc ñôøi naøy laø do caùc Ngaøi laøm chuû ñöôïc tham, saân, si neân caùc Ngaøi ñi laïi töï taïi trong theá gian. Ngang qua choã haùt boäi cuõng bình thöôøng, choã nhaäu nheït khoâng heà dính maéc. Nhö vaäy môùi ñoä sanh ñöôïc.

Ngöôøi tu hieáu ñaïo cuõng phaûi phaùt huy ñöôïc tính giaùc cuûa mình. ÔÛ ñaây coù hai vieäc: Moät laø tính, hai laø haïnh.

Tröôùc nhaát laø noùi veà tính chaát. Tính chaát ôû ñaây laø goác, töùc laø duøng yù chí vöõng maïnh, ñaït cho ñöôïc goác baát sanh baát dieät cuûa mình. Ngöôøi tu theo ñaïo Phaät khoâng phaûi chaùn ñôøi, yeám theá, deã duoâi. Ngöôøi tu Phaät phaûi cöùng raén, döùt khoaùt, trí tueä. Trong kinh hay trong ngöõ luïc cuûa caùc Toå noùi ngöôøi thaáy ñöôïc vaø soáng ñöôïc vôùi tính giaùc cuûa mình, laø ngöôøi thaønh töïu ñöôïc muoân haïnh. Coù ngöôøi noùi tính toâi noùng laém, lôøi ñoù khoâng ñuùng. Bôûi vì tính laø caùi voâ hình, baát sanh baát dieät, laø trí tueä truøm khaép chöù khoâng phaûi laø noùng laø laïnh, laø thöông laø gheùt, daøi hay ngaén, xaáu hay toát gì caû. Cho neân noùi tính toâi hay noùng laø khoâng ñuùng maø phaûi noùi laø beänh cuûa toâi hay noùng. Baây giôø toâi trò caùi beänh hay noùng thì môùi boû ñöôïc. Coøn noùi tính thì suoát ñôøi, tôùi cheát cuõng khoâng boû ñöôïc.

Toùm laïi, noùi ñeán baûn tính thì roãng rang saùng suoát, baát sinh baát dieät, xöa nay moãi ngöôøi ñeàu saün nhö vaäy, chæ vì chuùng ta boû queân neân khoâng söû duïng ñöôïc. Gioáng nhö chuùng ta coù nhieàu tieàn xu, boû ñaïi trong goùc naøo ñoù roài queân ñi, muoán tìm maø tìm khoâng ñöôïc. Khi laàn laàn yeân laéng, löôïm löïa trong goùc ñoù. Löôïm löïa maõi noù seõ troài ra. Cuõng nhö vaäy, chuùng ta yeân laéng tham, saân, si, ñöøng chaïy theo beân ngoaøi, thì mình seõ nhaän ra ñöôïc tính giaùc cuûa mình.

Hai laø haïnh. Ngöôøi phaùt huy ñöôïc tính ñoù roài thì ñeán haïnh. Ví duï nhö ngöôøi Phaät töû, luùc ñaàu môùi ñi chuøa, chöa hieåu ñaïo. Thôøi gian sau ñöôïc hoïc, ñöôïc nghe, ñöôïc hieåu, thaám nhuaàn Phaät phaùp thì môùi phaùt huy ñöùc haïnh. Nhö ngöôøi aáy thaám nhuaàn ñöôïc lôøi daïy cuûa Boà taùt Quaùn Theá AÂm laø phaûi nhaãn chòu moïi söï môùi thaønh töïu ñöôïc ñaïi nguyeän cuûa mình. Nhôø thaám nhuaàn maø taâm nhu hoøa nhaãn nhuïc. Nhaãn nhuïc nhö theá naøo? Taát caû nhöõng gì beân ngoaøi ñem ñeán khoâng chaáp nhaän, bình thaûn vôùi moïi vieäc. Do ñoù ngöôøi con Phaät thôø Phaät, thôø Boà taùt khoâng coù nghóa laø thôø hình aûnh cuûa caùc Ngaøi ñeå traán giöõ nhaø cöûa cho mình. Quan nieäm ñoù sai laàm. Nhìn vaøo töôïng Boà taùt Quaùn Theá AÂm, thaáy dung nhan Ngaøi, nhôù laïi coâng phu tu haønh vaø thaønh quaû cuûa Ngaøi, Ngaøi laøm ñöôïc mình cuõng laøm ñöôïc. Bôûi vì khi laøm Ngaøi cuõng coøn laø moät chuùng sinh. Nhö caâu chuyeän Quan AÂm Thò Kính. Hoài tieåu Kính Taâm mang bò leân nuùi vaøo chuøa Vaân Töï, luùc ñoù Ngaøi ñaâu phaûi laø Boà taùt (Neáu coù Boà taùt thì laø Boà taùt nhaân) maø Ngaøi laø moät ngöôøi nöõ. Gaëp tình huoáng eùo le trong gia ñình, coâ giaû trai tìm choã ñeå tu haønh. Chòu bao nhieâu oan khieân roi voït, taát caû Ngaøi ñeàu nhòn nhuïc ñöôïc neân môùi thaønh töïu ñöôïc quaû vò Boà taùt.

 Moãi khi chuùng ta nhìn vaøo töôïng Phaät, töôïng Boà taùt laø hoïc nhöõng ñöùc haïnh cuûa caùc Ngaøi. Nhö nhìn töôïng cuûa ñöùc Boån Sö Thích Ca Maâu Ni, vò giaùo chuû coõi Ta baø, chuùng ta lieàn nhôù, traûi voâ löôïng kieáp, Ngaøi ñaõ chòu ñöïng nhöõng khoù khoå, nhaãn nhuïc vaø thaønh töïu trí tueä, töø bi truøm khaép. Chuùng ta hoïc theo haïnh cuûa Ngaøi, khoâng nhieãm, khoâng vöôùng. Trong vöông vò hoaøng töû, laïi ñi tìm ñöôøng ñeå cöùu khoå cho baûn thaân vaø taát caû chuùng sanh. Ngaøi vaø ngöôøi haàu qua doøng soâng A-noâ-ma, ruùt göôm caét toùc, côûi traû heát hoaøng baøo ngaø ngoïc, maëc aùo nhuoäm laøm moät nhaø tu khoå haïnh ôû trong röøng. Naêm naêm taàm ñaïo, saùu naêm khoå haïnh, Ngaøi ñaõ hoïc ñöôïc vôùi nhöõng vò ñaïi tieân. Nhöng thaáy chöa phaûi laø con ñöôøng roát raùo neân töø giaõ ñi theo con ñöôøng cuûa mình. Cuoái cuøng, döôùi coäi Boà ñeà Ngaøi buoâng taát caû ñeå thieàn ñònh.

Ngaøi phaùt ñaïi nguyeän: Duø thòt naùt, xöông tan, neáu khoâng chöùng ñöôïc quaû Voâ Thöôïng Boà Ñeà thì quyeát khoâng rôøi khoûi choã naøy. Khaúng ñònh nhö vaäy, cuoái cuøng Ngaøi böøng ngoä, trí tueä truøm khaép, thaønh töïu ñaïo quaû Voâ Thöôïng Boà Ñeà, trôû thaønh baäc toaøn giaùc ôû trong theá gian. Cuoäc ñôøi cuûa Ngaøi laø taám göông saùng cho toaøn theå Phaät töû chuùng ta. Töø giaùo lyù cuûa Ngaøi chuùng ta chieâm nghieäm laïi mình, thaân naøy duø coù cöng chieàu bao nhieâu thì cuõng phaûi boû. Caùi chuùng ta cho laø taâm cuõng laø boùng daùng cuûa tieàn traàn, chaúng qua chæ laø moät môù voïng töôûng hoãn taïp. Caû thaân laãn taâm chuùng ta ñeàu giaû taïm haø huoáng laø gia ñình, moïi thöù chung quanh coù thaät ñaâu. Coøn khoûe maïnh, tænh taùo, thôû ra thôû vaøo thì coøn noùi ta noùi ngöôøi, chôù nhö thôû ra maø khoâng hít vaøo thì coù ai cöùu ñöôïc ñaâu! Cha meï coù thöông cuõng khoâng bieát laøm sao. Duø thaïc só y hoïc suoát caû ñôøi nghieân cöùu thuoác trò beänh cho moïi ngöôøi nhöng roài cuõng coù nhöõng beänh khoâng coù thuoác trò.

Ngöôøi tu khi ñaõ thaám nhuaàn ñaïo lyù naøy roài thì phaùt huy ñöùc haïnh cuûa mình. Nhôø ñoù maø hoaøn toaøn tænh taùo ñoái vôùi taát caû nhöõng söï kieän chung quanh. Soáng vaø laøm taát caû caùc vieäc coâng ñöùc nhö vaäy, vôùi moät taâm hoàn saùng suoát tænh taùo, khoâng bò vöôùng maéc gì heát laø tu ñaïo. Cho neân noùi neáu Boà taùt phaùt taâm Boà ñeà thì nhaát ñònh chöùng ñöôïc ñaïo quaû Boà ñeà. Troïn ñöôïc ñaïo ñaïi thöøa, thu nhieáp ñöôïc taát caû thieän phaùp. Nghóa laø thuaàn thuïc, thaám nhuaàn, phaùt huy ñöôïc haïnh thieän roài thì thu nhieáp ñöôïc taát caû phaùp laønh. Töø choã thaám nhuaàn ñaïo lyù, tu taäp moät caùch kieân quyeát, theå hieän ñöôïc ñaïi haïnh vaø coâng ñöùc saâu daøy thì môùi thaønh töïu ñöôïc ñaïo quaû.

Boà taùt khi thaáy chuùng sanh khoå naõo, sinh loøng thöông xoùt neân phaùt taâm Boà ñeà tu taäp, thaønh töïu ñaïo quaû Voâ Thöôïng. Cuõng coù tröôøng hôïp Boà taùt caûm nhaän noãi khoå ñieâu ñöùng cuûa chuùng sanh neân caùc Ngaøi nguyeän thay hoï chòu khoå. Nhôø theá maø thaønh töïu ñaïo quaû Boà ñeà. Ñaây goïi laø chuûng, haïnh, taâm giaùc cuûa ngöôøi con Phaät. Nghóa laø laøm sao chuùng ta phaùt huy ñöôïc taâm, môû ñöôïc trí, thöïc haønh taâm trí cuûa mình cho thaät xöùng hôïp vôùi taùnh giaùc thì nhaát ñònh seõ thaønh Phaät.

Veà noãi khoå cuûa chuùng sanh thì nhöõng söï vieäc gì xaûy ñeán chuùng ta khoâng heà bieát, bôûi voâ minh ñieân ñaûo muoân ñôøi ngaên che. Nghieäp nhaân chuùng ta ñaõ gaây töø thuôû naøo vaø phaûi traû vaøo thôøi gian naøo, khoâng ai bieát tröôùc. Nhöng nhôø choã khoâng bieát naøy chuùng ta phaán ñaáu tu taäp, tích cöïc ñoát giai ñoaïn, chuaån bò tö löông khi phaûi traû nghieäp. Chính choã khoâng bieát cuõng laø caùi hay cho vieäc tu haønh. Neáu bieát tôùi baûy möôi tuoåi mình môùi bò tai aùch maø naêm nay mình môùi hai möôi tuoåi thì thaáy thôøi gian coøn daøi, roài buoâng lung thì seõ choàng chaát theâm toäi nghieäp. Do khoâng bieát cho neân khi nhaän ñöôïc vaø thaám nhuaàn ñaïo lyù, chuùng ta lo tu, do ñoù coù theå chuyeån ñöôïc nghieäp.

Ngöôøi thoái chuyeån taâm Boà ñeà laø do phaùt huy khoâng noåi yù chí, khoâng nhaän thaáu ñaùo ñöôïc phöông thöùc tu taäp. Do vaäy vieäc tu hoïc, haønh trì coâng phu v.v… ñeàu baát oån. Ñaây laø thoái taâm thöôøng. Coù ngöôøi khi gaëp moät söï vieäc baát traéc treân ñöôøng tu phaûi vaáp ngaõ. Vì khoâng coù yù chí, chöa vöõng taâm cho neân boû cuoäc, ñi theo con ñöôøng khaùc. Ví duï nhö coù ngöôøi phaùt taâm tu moät thôøi gian roài gaëp trôû ngaïi, boû chuøa veà theá tuïc. Neáu soáng nhö moät Phaät töû bình thöôøng, löông thieän, tu haønh giöõ naêm giôùi thì toát ñeïp bieát laø bao nhieâu, ñaèng naøy boû chuøa veà roài baát caàn. Nhö keû baát ñaéc chí, nhaäu nheït, tuï taäp baøy ra chuyeän naøy chuyeän kia, huûy baùng Tam Baûo. Ñaây laø loaïi ngöôøi thoái taâm roát raùo, thoái maø khoâng bao giôø quay laïi nöõa.

Moät khi gaây taïo nhöõng nghieäp nhaân xaáu roài thì phaûi traû, ñôøi naøy kieáp noï traû hoaøi bieát chöøng naøo môùi xong. Mình gaây nghieäp thì nhieàu laém. Moãi ngaøy yù nghó moâng lung, mieäng noùi xaøm ñuû thöù, thaân thì haønh ñoäng ñuû chuyeän heát. Moãi haønh ñoäng, moãi lôøi noùi cuûa mình ñeàu keát thaønh nghieäp, thaønh naêng löïc maø naêng löïc ñoù quyeát ñònh cho cuoäc ñôøi, cho sinh meänh cuûa mình trong hieän taïi vaø luoân caû trong nhöõng ñôøi keá tieáp. Chuùng ta ñaõ gaây taïo theá naøo thì keát quaû cuõng theo ñoù maø thoï nhaän. Laø ngöôøi bieát tu, saün saøng traû taát caû nhöõng nôï naàn ñaõ vay nhöng khoâng gaây theâm nöõa môùi laø giaûi thoaùt.

Boà taùt laø ngöôøi bieát môû roäng loøng mình, phaùt huy ñöôïc tính giaùc, phaùt ñaïi nguyeän ñi vaøo cuoäc ñôøi, nguyeän thay cho taát caû chuùng sanh maø chòu khoå, nguyeän cho taát caû chuùng sanh ñeàu tu theo giaùc ñaïo. Ñaïi nguyeän ñaïi haïnh cuûa Boà taùt ñi vaøo cuoäc ñôøi laø nhö vaäy.

Toâi keå laïi caâu chuyeän tieàn thaân cuûa Phaät. Trong moät tieàn kieáp, Ngaøi ñaõ gaây nghieäp nhaân xaáu aùc neân phaûi ñoïa ñòa nguïc hoûa xa (Caùi xe baèng löûa). Trong ñoù Ngaøi cuøng hai ngöôøi baïn bò coät vaøo baùnh xe baèng löûa, phaûi keùo ñi baèng söùc cuûa mình. Töø baùnh, thaønh, caêm, truïc xe ñeàu boác löûa. Ngoài treân xe laø maáy oâng ñaàu traâu maët ngöïa cuõng phun ra löûa. Toäi nhaân bò coät trong xe roài thì chaùy ñoû neân ñi khoâng noåi. Ñaõ vaäy ngöôøi treân xe coøn duøng ñinh ba ñaâm voâ coå hoaëc thoïc vaøo buïng. Hai ngöôøi baïn cuûa Ngaøi chòu khoâng noåi neân cheát, coøn moät mình Ngaøi raùng keùo. Löïc cuûa ba ngöôøi maø baây giôø ñoå doàn veà moät mình Ngaøi. Nhöng Ngaøi vöõng nguyeän, bieát ñaây laø haäu quaû maø mình phaûi traû, hai ngöôøi baïn chæ bò aûnh höôûng thoâi. Coá gaéng heát söùc nhöng khoâng chòu noåi, Ngaøi teù nhaøo. Nhöng ñaëc bieät, khi bò khoå ñau, naëng nhoïc, bò böùc xuùc gaàn cheát nhö vaäy maø Ngaøi noùi leân lôøi naøy vôùi quyû söù: “Thöa caùc oâng, baïn toâi yeáu ñuoái khoâng caùch gì keùo noåi, xin caùc oâng nôùi tay moät tí”. Nghe caâu noùi ñoù quyû söù noåi giaän ñaâm Ngaøi cheát. Nhôø cheát trong taâm roãng rang, khoâng thuø haän, taâm roäng môû thöông ngöôøi neân cheát roài Ngaøi thoaùt khoûi khoå baùo.

Sau khi thoaùt roài Ngaøi coù laäp nguyeän nhö sau: “Ngöôøi chòu toäi thaät ñaùng thöông xoùt, toâi xin thay hoï chòu taát caû nhöõng ñoïa ñaøy khoå ñau cuûa chuùng sanh ñaõ taïo toäi vaø mong raèng moïi ngöôøi tænh taùo, ñöøng gaây taïo nhöõng nghieäp nhaân ñeå bò khoå nhö vaäy nöõa”. Do nguyeän löïc aáy maø Ngaøi ñöôïc sanh veà caûnh giôùi laønh, noã löïc coâng phu tu taäp ñeán ñaïo quaû Voâ Thöôïng Boà Ñeà.

Phaät töû chuùng ta neân oân laïi nghieäp laø gì. Laø naêng löïc, laø thoùi quen töø tham, saân, si cuûa chính chuùng ta. Nghieäp keát bôûi yù nghó, noùi naêng, haønh ñoäng cuûa chuùng ta. Neáu chuùng ta nghó quaáy, noùi sai, haønh ñoäng phi phaùp thì bò quaû xaáu, nhaát ñònh nhö vaäy. Cho neân ngöôøi tu Phaät laø ngöôøi tænh giaùc, kieåm soaùt ñöôïc ba nghieäp cuûa mình vaø laøm chuû ñöôïc thaân, khaåu, yù. Tu taâm laø tu nhö theá.

Trôû laïi vaán ñeà baùo hieáu, chuùng ta noi göông Toân giaû Muïc Kieàn Lieân laø moät vò ñaïi hieáu, chuùng ta phaûi bieát ôn vaø ñeàn ôn. Ñeàn ôn baèng caùch khoâng gaây nhöõng nghieäp nhaân xaáu ñeå mình bò khoå, höôùng tieán moïi ngöôøi chung quanh trong ñoù coù thaân nhaân cuûa mình ñöôïc heát khoå. Ñaây laø moät phaùp tu raát tích cöïc. Chuùng ta ngoài laïi kieåm ñieåm, loaïi nhöõng thoùi hö taät xaáu, laøm chuû ñöôïc tham, saân, ñieân ñaûo cuûa chuùng ta, khoù voâ cuøng. Quí vò thöû nghieäm, ai ñoù tôùi noùi vôùi mình gaây söï böùc xuùc, chuùng ta hoaëc buoàn hoaëc cuõng saân si, ít khi bình tónh an oån ñöôïc. Chæ coù ngöôøi phaùt taâm giaùc, bieát quay veà nhaän loãi laàm töø nghieäp cuûa mình, töø tham ñaém, saân haän, ñieân ñaûo, töø yù nghó, noùi naêng, haønh ñoäng cuûa mình. Chæ ai baûn lónh môùi nhaän ra chuyeån ñoåi nghieäp cuõ. Ñoù laø ngöôøi bieát tu chaân chính.

Trong kinh Laêng Nghieâm, sau khi Phaät chæ cho Ngaøi A nan vaø ñaïi chuùng nhaän ñöôïc caùi naøo laø taâm thaät cuûa mình, caùi naøo laø boùng daùng caùc giaû caûnh beân ngoaøi, Ngaøi lieàn tuyeân boá: “Caùc ngöôi thaønh Phaät cuõng töø caùc giaùc quan cuûa caùc ngöôi. Caùc ngöôi bò ñoïa trong caùc ñöôøng aùc cuõng töø caùc giaùc quan”. Töùc laø töø maét, tai, muõi, löôõi, thaân, yù cuûa mình maø tu thaønh Phaät vaø cuõng töø ñoù maø ñi trong luaân hoài, chòu khoå ñau.

Toùm laïi, tu taâm laø quan troïng, tu taâm laø goác. Quí vò ngoài kieåm laïi, neáu vieäc gì sai thì coá gaéng boû. Ñöøng noùi anh toâi huùt thuoác neân toâi huùt thuoác, taïi oâng giaø toâi nhaäu neân toâi nhaäu. Khoâng coù chuyeän ñoù. Mình phaûi coù moät thaùi ñoä döùt khoaùt, saùng suoát, khaúng ñònh vieäc laøm naøy, haønh ñoäng naøy cuûa mình, haäu quaû seõ theo sau. Haäu quaû cuûa vieäc laøm luoân nhö boùng vôùi hình. Ngöôøi con Phaät khi naém chaéc lyù nhaân quaû vaø aùp duïng lyù nhaân quaû ñeå tu thì an oån. Laàn laàn ñöôïc giaùc ngoä giaûi thoaùt, khoâng coù gì khoù caû.

Hoâm nay nhaân ngaøy leã Vu Lan, leõ ra noùi nhieàu veà haïnh hieáu, nhöng toâi muoán nhaán maïnh vieäc tu, laøm sao chuùng ta coù theå tu cho ñaït ñöôïc keát quaû myõ maõn thì ñaïo hieáu ñeàn traû khoâng khoù. Chuùng ta thaáy nhöõng ngöôøi xuaát gia boû cha meï, döôøng nhö mang toäi baát hieáu. Vaäy muoán ñeàn buø hay thöïc hieän haïnh hieáu thì phaûi laøm sao? Phaûi laø ngöôøi tu coù ñaïo löïc, phaûi giaùc ngoä môùi mong ñeàn buø noåi söï maát maùt kia.

Do ñoù chuùng toâi mong moûi quí Phaät töû töøng phuùt giaây tænh giaùc nhaän vaø bieát raèng moïi thöù töø taâm cuûa chuùng ta. Caên cöù nôi taâm maø chuùng ta tu. Baát cöù haäu quaû naøo cuûa chuùng ta ñeàu do töï mình gaây chöù khoâng do ai khaùc. Neân chuùng ta phaûi chòu traùch nhieäm veà nhöõng vieäc mình ñaõ laøm. Vaäy ngöôøi Phaät töû phaûi laø ngöôøi saùng suoát. Saùng suoát theá naøo? Traû nôï vaø ñöøng gaây theâm nôï. Roõ raøng chuùng ta khoâng vay nôï thì khoâng bò nôï, coøn traû thì seõ heát. Phaät töû chuùng ta phaûi bieát traû nôï nhö theá, traû trong tænh taùo saùng suoát.

Chuùng ta thöïc hieän hieáu ñaïo baèng caùch phaùt taâm Boà ñeà, höôùng daãn nhöõng ngöôøi thaân cuøng phaùt taâm Boà ñeà. Noã löïc tu taâm ñeå ñöôïc giaùc vaø giuùp cho nhöõng ngöôøi thaân cuøng ñöôïc giaùc ngoä. Kinh noùi: “Nhaát nhôn thaønh ñaïo cöûu huyeàn thaêng” nghóa laø trong gia ñình coù moät ngöôøi tu thaønh ñaïo thì cöûu huyeàn sieâu thaêng. Chöõ thaêng töùc laø bay leân.

Haøng xuaát gia chuùng ta caøng phaûi raùng tu hôn, khoâng phaûi chæ lo daâng côm aùo cho cha meï môùi goïi laø hieáu, maø phaûi lo tu haønh ñeå ñoä cöûu huyeàn ñöôïc sieâu thaêng, ñoù laø ñaïi hieáu.

Mong raèng taát caû chuùng ta noã löïc tu taäp, höôùng veà ngaøy Baùo Hieáu. Nguyeän ñem coâng ñöùc aáy hoài höôùng cho cha meï vaø thaân baèng quyeán thuoäc nhieàu ñôøi ñeàu ñöôïc höôûng lôïi laïc vaø ñôøi ñôøi gaëp Phaät phaùp, phaùt taâm tu haønh cho ñeán ngaøy cuøng gaëp nhau trong hoäi Phaät.

MÖÔØI ÑIEÀU TAÂM NIEÄM

1. Nghó ñeán thaân, chaúng caàu khoâng beänh. Thaân khoâng beänh thì tham duïc deã sanh.

2. ÔÛ ñôøi, chaúng mong khoâng naïn. Khoâng naïn thì kieâu sa aét khôûi.

3. Tham cöùu taâm, chaúng caàu khoâng chöôùng. Taâm khoâng chöôùng thì vieäc hoïc vöôït thöù lôùp.

4. Laäp haïnh, chaúng mong khoâng ma. Khoâng ma thì theä nguyeän chaúng vöõng.

5. Saép ñaët vieäc, chaúng caàu deã thaønh. Vieäc deã thaønh thì chí coøn khinh maïn.

6. Tình nghóa qua laïi, chaúng mong lôïi mình. Lôïi mình thì keùm toån ñaïo nghóa.

7. Ñoái tieáp ngöôøi, chaúng caàu nuoâng chieàu. Heã nuoâng chieàu thì taâm sanh kieâu caêng.

8. Thi aân boá ñöùc, chaúng mong ñeàn ñaùp. Mong ñeàn ñaùp laø yù coøn möu toan.

9. Thaáy lôïi, chaúng caàu mình ñöôïc. Ñöôïc lôïi thì taâm si deã ñoäng.

10. Bò haøm oan, chaúng caàu minh oan. Minh oan thì oaùn haän caøng sanh.

Theá neân, Thaùnh nhaân laäp baøy giaùo hoùa.

            Laáy beänh khoå laøm thuoác hay.

            Laáy hoaïn naïn laøm tieâu dao.

            Laáy chöôùng ngaïi laøm giaûi thoaùt                           

            Laáy chuùng ma laøm baïn phaùp.

            Laáy khoù khaên laøm thaønh coâng.

            Laáy keû giao höõu teä baïc laøm söï giuùp ích.

            Laáy ngöôøi nghòch laøm vöôøn ñeïp.

            Laáy boá ñöùc laøm deùp raùch.

            Laáy lôïi sô saøi laøm giaøu sang.

            Laáy oan öùc laøm cöûa haïnh.

Nhö theá, ôû choã ngaïi bieán thaønh thoâng. Mong ñöôïc thoâng bieán thaønh ngaïi.

Vì theá, Ñöùc Nhö Lai ôû trong chöôùng ngaïi ñöôïc ñaïo Boà ñeà. Ñeán nhö boïn oâng Öông- quaät- ma- la vaø Ñeà-baø-ñaït- ña, ñeàu ñeán laøm haïi, maø Ñöùc Phaät vaãn thoï kyù cho hoï veà sau vaãn thaønh Phaät. Ñaâu chaúng phaûi hoï laø nghòch maø ta vaãn thuaän, kia laø hoaïi maø ta laïi thaønh.

Song, ñôøi nay ngöôøi theá tuïc hoïc ñaïo, neáu tröôùc khoâng ôû choã ngaïi, khi chöôùng ngaïi ñeán khoù beà deïp noåi, khieán cuûa baùu phaùp vöông do ñoù maø maát. Ñaâu chaúng tieác ö ! Ñaâu chaúng tieác ö!

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM