 |
TAÂM THIEÀN H.T THÍCH NHAÄT QUANG |
 |
 |
||
|
SOÁNG TÆNH THÖÙC Hoâm nay laø raèm thaùng möôøi töùc ngaøy Haï ngöôn. Theo tín ngöôõng daân gian, ñaây laø moät trong ba ngaøy raèm lôùn. Raèm thaùng Gieâng laø Thöôïng ngöôn, raèm thaùng baûy laø Trung ngöôn vaø raèm thaùng möôøi laø Haï ngöôn. Vì Thieàn vieän laø choã chuyeân tu neân khoâng toå chöùc leã löôït nhieàu. Quan troïng laø laøm sao quí Phaät töû hieåu ñaïo lyù, aùp duïng ñöôïc vaøo ñôøi soáng cuûa mình ñeå coù nguoàn vui sau khi tu taäp. Do ñoù nhaân ngaøy naøy, chuùng toâi muoán nhaéc nhôû ñaïo lyù cho taát caû quyù vò bieát ñeå noã löïc hôn trong vieäc tu haønh. Nhö chuùng ta ñaõ bieát, ñaïo Phaät coù nhöõng sinh hoaït gaàn guõi vôùi daân gian neân ñoâi khi bò hieåu laàm laø moät toân giaùo mang maøu saéc meâ tín dò ñoan. Meâ tín laø sao? Laø tin moät caùch sai laàm, chaúng haïn nhö chuùng ta tin moät ñoái töôïng hay moät tính ngöôõng naøo ñoù, maø mình khoâng hieåu gì veà ñoái töôïng, tín ngöôõng ñoù caû. Trong ñaïo Phaät, ñöùc Phaät khoâng chaáp nhaän ñieàu naøy. Ngaøi töøng noùi: “Caùc ngöôi hieåu ta roài haõy ñeán vôùi ta”. Ngöôøi ñeán vôùi ñaïo Phaät phaûi ñeán baèng tinh thaàn hieåu bieát, baèng tri thöùc, baèng söï saùng suoát, chöù khoâng phaûi ñeán vôùi ñaïo Phaät baèng nieàn tin muø quaùng. Neáu khoâng hieåu gì heát maø tin, ñoù laø tin caøn, tin böôùng, nhö vaäy khoù coù theå ñoaùn ñöôïc keát quaû seõ nhö theá naøo moät khi ta ñi theo con ñöôøng sai laàm. Laø ñeä töû Phaät, chuùng ta khoâng theå tin muø môø, khoâng coù söï saùng suoát ñoái vôùi ñaïo giaùo cuûa mình hay noùi roõ hôn laø ñoái vôùi Phaät phaùp. Cho neân vieäc tìm hieåu ñaïo lyù laø ñieàu raát thieát yeáu ñoái vôùi chuùng ta. Moät khi ñaõ hieåu ñuùng roài nhaát ñònh chuùng ta khoâng laøm sai. Thaønh ra giai ñoaïn ñaàu cuûa ngöôøi hoïc Phaät laø phaûi hieåu ñuùng chaùnh phaùp, sau ñoù môùi thöïc haønh. Ai muoán thaønh Phaät sôùm thì sieâng tu taäp. Ai coøn öa thích daïo chôi trong coõi nhaân gian naøy thì tu töø töø, khoâng ai baét buoäc ai caû. Tuøy möùc ñoä tænh thöùc cuûa moãi ngöôøi thoâi. Vì vaäy hoâm nay toâi seõ noùi veà vaán ñeà “Tænh thöùc” trong ñaïo Phaät. Tænh thöùc laø gì? Chöõ “tænh” laø tænh taùo, chöõ “thöùc” laø nhaän bieát phaân bieät. Nhö vaäy khi gaëp baát cöù vaán ñeà gì, ngöôøi Phaät töû phaûi tænh taùo nhaän ñònh cho chính xaùc, hieåu thaät roõ raøng roài môùi ñi ñeán quyeát ñònh. Phaät daïy ñoái vôùi caùc phaùp, töùc laø caùc hieän töôïng chung quanh chuùng ta phaûi coù caùi nhìn thaáu suoát, thaáy ñöôïc leõ thöïc cuûa caùc phaùp, töùc laø thaáy ñaïo. Danh töø chuyeân moân trong nhaø Phaät goïi laø kieán ñeá, töùc laø thaáy ñaïo lyù saâu saéc cuøng toät. Chuùng ta hoïc Phaät roài, khoâng theå naøo nghe ngöôøi khaùc noùi maø voäi tin theo. Baûn thaân mình phaûi tænh taùo saùng suoát thöïc nghieäm ñieàu ñoù, tröïc dieän baèng trí tueä cuûa mình. Ñöôïc vaäy trong cuoäc soáng haèng ngaøy chuùng ta giaûm bôùt nhöõng sai laàm, phaán chaán hoïc hieåu hôn nöõa. Nhö theá chaéc chaén maøu saéc meâ tín dò ñoan khoâng theå pha troän trong giaùo phaùp cuûa mình. Vaán ñeà meâ tín dò ñoan coù heát hay khoâng laø töø mình, chöù khoâng phaûi töø beân ngoaøi. Cho neân baûn thaân moãi Phaät töû, nhöõng ngöôøi tu hoïc theo Phaät giaùo, moãi ngaøy phaûi phaán ñaáu tìm hieåu nhöõng gì mình chöa hieåu, phaûi hieåu cho ñuùng ñaén roài môùi thöïc haønh. Nhö vaäy ta vöøa vöõng vaøng, saùng suoát thanh loïc phaûi traùi, vöøa khoâng taïo sai laàm cho nhöõng ngöôøi chung quanh nöõa. Trong vieäc laøm, trong söï tu haønh coù saùng suoát, coù thanh loïc thì caùi nhìn môùi saâu saéc, cuoäc soáng môùi thöïc söï an vui. Ñaây laø vieäc laøm mang tính traùch nhieäm cuûa ngöôøi con Phaät chuùng ta. Cho neân trong cuoäc soáng, vaán ñeà tænh thöùc khoâng theå thieáu ñöôïc ñoái vôùi ngöôøi con Phaät. Nghe ngöôøi ruû reâ, khuyeán khích laøm moät vieäc maø mình khoâng hieåu khoâng bieát gì heát thì thaät laø nguy hieåm. Cuoäc ñôøi ngaén nguûi vôùi moät thaân phaän voâ thöôøng nhanh choùng, söï cheát choùc rình raäp beân ta, luùc naøo cuõng coù theå maát maïng. Chuùng ta nôõ loøng naøo ñeå maát maùt thôøi gian tu taäp quyù baùu, phaûi tranh thuû phaán ñaáu vôùi quyû döõ voâ thöôøng chöù! Ngöôøi tu maø uø lì, luùc naøo cuõng thaáy taêm toái, meät moûi thì laøm sao tu ñöôïc. Phaät töû ñeán vôùi ñaïo, moãi laàn nhìn thaáy dung nhan trang nghieâm, saùng ngôøi cuûa chö Phaät, caùc baäc ñaïi thaùnh, nghe söï höôùng daãn ñaïo lyù töø caùc vò toân tuùc, loaïi boû nhöõng gì khoâng caàn thieát, khoâng chính ñaùng trong ñôøi soáng trong sinh hoaït cuûa mình, ñoù chính laø töøng böôùc thanh loïc thaân taâm vaäy. Thaønh thöû tænh thöùc ôû ñaây coù nghóa laø khoâng luyeán tieác quaù khöù vaøng son, queân ñi nhöõng ñau buoàn vaø buoâng boû ñöôïc moïi hy voïng hay lo laéng veà töông lai, ñoàng thôøi bieát quaùn chieáu moïi söï vaät ñang dieãn bieán trong hieän taïi moät caùch ñuùng ñaén, thaáu ñaùo. Ñoù laø ta ñaõ tieán moät böôùc ñaùng keå treân loä trình tu ñaïo. Chuùng ta ngoài laïi hay soáng vôùi quaù khöù hoaëc vaøng son hoaëc ñau buoàn, vì vaäy maø khoå. Cho neân nhaø thieàn baûo vöøa thaáy noù loù ñaàu thì chaët ñöùt ngay, coù theá môùi yeân ñöôïc. Nhö khi ta thiu thiu muoán nguû chôït nhôù laïi quaù khöù ñau buoàn thì thoâi heát nguû. Hoaëc nhöõng luùc buoàn khoå quaù, töï ta than thæ khoùc loùc hay keå leå vôùi ngöôøi chung quanh, hoaëc baøy theâm vieäc naøy vieäc noï cho khaây khoûa. Taát caû nhöõng vieäc laøm naøy ñeàu laø hình thöùc chaïy troán söï thaät, caøng khoå theâm chöù chaúng lôïi ích gì. Trong nhöõng tröôøng hôïp naøy, Phaät Toå daïy haõy cho moät ñao caét ñöùt laøm hai ñoaïn thì môùi yeân nguû ñöôïc. Ñoù laø chuyeän baûn thaân mình, chöa keå ñeán nhöõng quan heä phöùc taïp khaùc trong ñôøi soáng. Caùc vò töøng laø thuû tröôûng, giaùm ñoác, phoù giaùm ñoác, hoaëc nhöõng vò coù nhieäm vuï quan troïng, neáu khoâng tænh taùo nhaän ñònh ñuùng ñaén thì khoâng sao giaûi quyeát moïi vaán ñeà moät caùch saùng suoát ñöôïc. Tinh thaàn buoâng boû trong ñaïo Phaät, toâi noùi raát nhieàu laàn. Tuy nhieân ñaây khoâng phaûi laø chuyeän ñôn giaûn, khoù laém. Nhöõng caùi xaáu leõ ra ta vaát noù nhö moät que raùc, nhöng ñoâi khi mình khoâng laøm ñöôïc. Ví duï ta ñang töùc giaän ngöôøi ñoù, ñònh gaëp maët mình seõ xoå heát noãi töùc giaän leân hoï baèng nhöõng lôøi leõ ñay nghieán cay cuù nhaát. Roõ raøng ta bieát ñoù laø rôm raùc, nhöng boû noù khoâng ñöôïc, cöù oâm caâu ñoù hoaøi. AÊn cuõng oâm, nguû cuõng oâm, luùc naøo cuõng oâm, chöøng naøo gaëp ñöôïc ngöôøi kia, xoå heát töùc toái trong loøng, haäu quaû ra sao thì ra. Nhöng khi mình noùi naëng ngöôøi ta moät tieáng, hoï noùi laïi hai tieáng, cöù theá choàng chaát theâm oaùn thuø, chöù coù heát giaän ñöôïc ñaâu. Cuoái cuøng daãn ñeán haønh ñoäng toån haïi taøn saùt laãn nhau, ñau khoå caøng theâm ñau khoå. Chæ ngöôøi trong loøng thanh thaûn, vui veû, saün saøng tha thöù heát, chuyeän gì qua roài thoâi, boû ñi thì ngöôøi ñoù khoûe, töôi taén laém. Ñaây laø moät leõ thöïc. Thaønh ra chuùng ta tænh thöùc, laøm chuû ñöôïc mình, buoâng boû caét ñöùt moïi thöù phieàn luïy trong quaù khöù cuõng nhö hieän taïi hay töông lai thì seõ yeân thoâi. Taát caû nhöõng gì toát ñeïp hoaëc khoâng toát ñeïp ñaõ qua, ta cöù boû ñi, buoâng ñi, khoâng nhôù tôùi coù phaûi khoûe hôn khoâng, oâm aáp laøm chi cho khoå! Ngay trong hieän taïi, muoán coù söï saùng suoát chuùng ta phaûi thöôøng xuyeân quaùn chieáu moïi vieäc chung quanh. Baát cöù söï saép xeáp naøo neáu thieáu saùng suoát, thieáu tænh taùo, nhaát ñònh seõ daãn ñeán sai traùi, daãn ñeán keát quaû xaáu. Muoán ñöôïc saùng suoát phaûi laøm sao? Nhö trong caên nhaø naøy, buoåi toái muoán thaáy ñöôïc moïi thöù, ta phaûi ñoát ñeøn vaø aùnh saùng khoâng bò vaät gì ngaên che môùi toûa khaép ñöôïc. Neáu trong nhaø ngoån ngang ñoà ñaïc, duø coù ñoát naêm ba ngoïn ñeøn nhaát ñònh aùnh saùng seõ lu môø. Cuõng vaäy, trong loøng chuùng ta muoán yeân, muoán saùng, muoán laéng thì taát caû nhöõng gì khoâng xöùng ñaùng, khoâng thích hôïp phaûi neùm quaùch ra ngoaøi heát. Ñaây laø caùch tu duy nhaát ñeå taâm ñöôïc thanh tònh. Gaùnh naëng treân vai muoán nheï thì phaûi thaûy ñoà ra, duø ñoù laø vaøng ngoïc maø cöù chaát thì khoâng gaùnh noåi. Gaùnh khoâng noåi thì guïc giöõa ñöôøng thoâi. Coù ngöôøi baûo gaùnh ñeå daønh cho con chaùu, ñieàu naøy khoâng baûo ñaûm. Cuûa treân tay ñöa vaøo mieäng coù khi coøn bò giöït, haø huoáng ñoà trong gaùnh maø noùi ñeå cho con chaùu thì hoûng roài. Cuoäc soáng luoân luoân baáp beânh, con ngöôøi ñoái dieän vôùi bao nhieâu bieán ñoåi ñoät ngoät, taïi sao vaãn khoâng tænh ra? Chuùng ta nghieäm laïi xem ngay caû thaân naøy coù coøn hoaøi khoâng? Nhaát ñònh laø khoâng. Töø hoài cha meï sanh ra ta cho tôùi baây giôø, quaû thaät thaân naøy khoâng phaûi cuûa ta. Cho neân noù muoán beänh thì beänh, mình khoâng laøm chuû ñöôïc, noù muoán nín thôû luùc naøo ta cuõng khoâng caûn ñöôïc. Ñang laïnh phaùt noùng, ñang noùng phaùt laïnh, ta hoaøn toaøn baát löïc. Quaû thöïc chuùng ta khoâng laøm chuû, khoâng quaûn lyù ñöôïc thaân naøy, noù theo duyeân hôïp thì cuõng theo duyeân maø tan. Vaäy taïi sao chuùng ta vaãn cöù meâ laàm cho thaân naøy laø thaät, laø cuûa mình. Neáu bieát quaùn chieáu nhö theá thì moãi ngaøy moãi giôø, moãi phuùt moãi giaây chuùng ta thaáy roõ raøng treân ñôøi naøy, taøi saûn söï nghieäp, thaân baèng quyeán thuoäc… ñeàu mong manh giaû taïm, khoâng coù giaù trò chaân thaät. Ta cheát roài nhöõng ngöôøi thöông nhaát cuûa mình cuõng khoâng daùm ñeán gaàn nöõa, noùi gì laø thöông yeâu, laø chaân thaät. Cuoái cuøng chaúng ai thöông ai, chæ lo cho mình thoâi cuõng khoâng lo ñöôïc. Theá neân neáu khoâng tænh thöùc, thì con ñöôøng sanh töû khoå ñau tieáp noái maõi khoâng coù ngaøy döøng. Moãi ngöôøi ñeàu saùng suoát thaáy nhö vaäy, soáng nhö vaäy thì cuoäc soáng töông ñoái oån. Baûn thaân mình oån tröôùc roài moïi ngöôøi chung quanh oån theo. Phaät daïy: “Caùi ñaõ qua, caùi aáy ñöôïc buoâng boû. Caùi chöa tôùi, caùi aáy cuõng ñöôïc buoâng boû. Caùi ñang xaûy ra trong hieän taïi caàn ñöôïc quaùn chieáu ñeå khoâng bò vöôùng keït”. YÙ naøy nhö toâi ñaõ noùi ôû treân, quaù khöù vaøng son hay ñau buoàn ñeàu buoâng boû heát. Töông lai cuõng vaäy, chæ coù hieän taïi caàn ñöôïc quaùn chieáu ñeå ñöøng keït vaøo. Nghóa laø ñoøi hoûi chuùng ta phaûi coù söï thöùc tænh ñoái vôùi taát caû nhöõng hieän töôïng xaûy ra tröôùc maét. Tu nhö vaäy laø chuùng ta aùp duïng ñuùng lôøi Phaät daïy. Theâm nöõa, tænh thöùc laø baûn chaát ñôøi soáng cuûa ta. Soáng moät mình trong röøng vaéng cuõng khoâng haún laø tænh thöùc. Soáng tænh thöùc, khoâng nhöõng trong ngoài thieàn maø ngay caû trong töông giao vôùi xaõ hoäi. Chuùng ta khoâng theå chaïy troán moïi caûnh duyeân ñeå tìm söï tænh thöùc. Duø ôû trong röøng vaéng hay thöôøng xuyeân tuïng ñoïc kinh ñieån maø khoâng laøm chuû ñöôïc, thì nhaát ñònh khoâng coù söï tænh thöùc. Taâm ñaõ khoâng yeân duø coù leân nuùi cuõng khoâng yeân. Thaønh ra phaûi tænh thöùc trong luùc ñoái duyeân xuùc caûnh. Giaù trò thaønh ñaït coù hay khoâng laø töø baûn thaân mình ñoái vôùi taát caû hieän töôïng, caûnh duyeân ta laøm chuû ñöôïc hay khoâng, buoâng ñöôïc hay khoâng? Noùi ñeán tænh thöùc laø noùi ñeán söï tu taäp, noùi ñeán phöông phaùp aùp duïng ñaïo lyù moät caùch saùng suoát, ñeå ta coù theå tröïc dieän vôùi taát caû caùc phaùp khoâng sai laàm. Noùi theá nghóa laø toâi muoán nhaéc chuùng ta phaûi tænh taùo tröôùc moïi caûnh duyeân thuaän cuõng nhö nghòch. Muoán tænh taùo lieân tuïc thì nhöõng gì ñaõ qua caét ñöùt heát, nhöõng gì chöa ñeán xin ñöøng môøi ñeán, nhöõng gì trong hieän taïi nhìn thaät kyõ, ñeå ñöøng laàm ñöøng bò keït vöôùng. Ngöôøi xöa daïy tröôùc khi noùi lôøi gì phaûi uoán löôõi baûy laàn, nghóa laø daïy chuùng ta phaûi tænh taùo, xeùt neùt quaùn chieáu thaät chính xaùc tröôùc khi noùi hay laøm moät vieäc gì. Phaät töû aùp duïng ñaïo lyù, thöïc hieän lôøi Phaät daïy sao cho cuoäc soáng sinh hoaït cuûa mình coù lôïi laïc thieát thöïc, ñeå töø ñoù giuùp ñôõ cho moïi ngöôøi chung quanh ñeàu ñöôïc lôïi laïc nhö mình. Vì vaäy tænh thöùc laø moät yeáu toá quan troïng khoâng theå thieáu ñoái vôùi ngöôøi tu Phaät. Duø chuùng ta tu phaùp moân naøo: Thieàn, Tònh, Maät… ñeàu phaûi coù söï tænh thöùc lieân tuïc. Tu thieàn laïi caøng phaûi tænh thöùc saùng suoát nhieàu hôn nöõa môùi coù theå nhaän ra oâng chuû cuûa mình. Thieàn laø gì? Laø neáp soáng töï do töï taïi, khoâng laàm khoâng vöôùng, khoâng bò caâu thuùc bôûi caùc ngoaïi duyeân cuõng nhö voïng nieäm trong taâm töôûng. Quí vò sinh hoaït theá naøo ñöøng laàm, ñöøng vöôùng maéc moïi thöù chung quanh töùc laø quí vò soáng thieàn. Moät khi buoâng ñöôïc roài thì taát caû hieän töôïng beân ngoaøi khoâng theå gaït ñöôïc ta nöõa. Ta soáng khoâng bò ñoäng töùc laø coù ñònh. Laâu nay quí vò ñeán chuøa hoïc thieàn, ngoài thieàn, ñi ñöùng naèm ngoài ñeàu haønh thieàn, nhöng giaù trò laø ôû ngay cuoäc soáng khoâng bò vöôùng maéc. Ñoù môùi thöïc laø ngöôøi haønh thieàn. Phöông phaùp tu hoïc cuûa chuùng ta vôùi muïc ñích ñöôïc nhö vaäy chöù khoâng phaûi noùi suoâng. Chö Toå tu thieàn khoâng coù moät phaùp naøo, khoâng laøm moät vieäc gì khaùc. Chuùng ta tu thieàn cuõng theá, khoâng coù phaùp khaùc, thuaàn nhaát moät ñöôøng loái, moät chuû tröông nhö vaäy. Thieàn sö Phaät Taùnh daïy chuùng theá naøy: Nhaát nhaïn ñoä tröôøng khoâng, AÛnh laïc haøn giang thuûy, Thuûy voâ traàm aûnh taâm, Nhaïn voâ di tung yù. Tung aûnh löôõng töông vong, Baèng haø vi ñích chæ, Ly bieân kim cuùc hoaøn, Giang thöôïng phuø dung thuùy. Taïm dòch: Chim nhaïn bay treân khoâng, Boùng rôi laïi giöõa doøng, Nöôùc khoâng taâm giöõ boùng, Nhaïn khoâng yù traàm soâng. Boùng daáu laëng nguùt ngaøn, Laáy gì ñeå töông quan, Bôø daäu cuùc neân thô, Beân soâng phuø dung ngaøn. Moät caùnh nhaïn bay treân khoâng, boùng hieän döôùi ñaàm. Nöôùc döôùi ñaàm khoâng coù taâm giöõ boùng nhaïn, vaø con nhaïn bay qua roài cuõng khoâng coù yù ñeå boùng laïi döôùi ñaàm. Hai beân ñeàu voâ tö, nhaïn cöù bay, ñaàm nöôùc cöù trong; heã coù nhaïn laø coù boùng, nhaïn bay qua roài thì thoâi. Ñoù laø moät giai ñoaïn coâng phu tu thieàn. Noùi theá nhöng khoâng phaûi deã. Bôûi vì chuùng ta hay löu giöõ boùng daùng neân queân maát hieän thöïc ñang troâi chaûy maø trong laëng. Phieàn naõo coù khôûi coù dieät, chöù caùi voâ taâm naøy yeân laëng baát sanh baát dieät. Laøm sao trong loøng mình ñöôïc laëng yeân, ñöøng coù daáu veát gì heát, gioáng nhö ñaàm nöôùc trong heã nhaïn bay ngang thì hieän boùng. Bay qua roài thì thoâi, caû hai ñeàu voâ tö, ñeàu khoâng coù taâm yù gì heát. Trôû laïi phaùp tu cuõng vaäy, chuùng ta ñang soáng vaø tieáp caän vôùi taát caû caûnh duyeân, neân phaûi tu nhö theá naøo ñeå coù theå tænh taùo, bình thöôøng, khoâng vöôùng maéc caùc caûnh duyeân, gioáng nhö ñaàm nöôùc trong duø hieän muoân hình boùng, nhöng khoâng giöõ boùng hình naøo caû. Hoøa thöôïng thöôøng hay duï caùi göông saùng, ñaèng tröôùc coù gì thì hieän boùng noù trong göông, qua roài thì thoâi, göông khoâng giöõ boùng hình naøo heát. Neáu loøng mình yeân oån khoâng löu giöõ gì heát, luùc naøo cuõng tænh thöùc, thaáy moät caùch thaáu suoát, khoâng voïng ñoäng, khoâng vöôùng maéc bôûi baát cöù thöù gì; ñoù laø luùc ngoaøi bôø raøo, treân caây döông lieãu con chim oanh vui veû hoùt vaø beân bôø soâng boâng phuø dung nôû nguùt ngaøn. Caûnh thieân nhieân töï nhieân ñeïp ñeõ, khoâng giao ñoäng, khoâng vöôùng víu gì heát. Ñaây laø keát quaû vieân maõn cuûa ngöôøi coù coâng phu tu haønh nghieâm maät. Nhö vaäy ngöôøi xöa tu vaø daïy laïi chuùng ta khoâng coù gì khaùc hôn laø söï tænh thöùc. Nhieàu vò möôøng töôïng ngöôøi xöa bay treân maây, côõi treân gioù, nhöng thöïc söï khoâng phaûi vaäy. Nghieäm cho cuøng caùc Ngaøi cuõng laø con ngöôøi, cuõng töø cha meï sinh ra, cuõng vay möôïn thaân töù ñaïi, cuõng coù nhöõng caûm xuùc nhö bao nhieâu con ngöôøi. Vaäy maø caùc Ngaøi tu ñöôïc an laïc, thì khoâng lyù gì chuùng ta tu khoâng ñöôïc an laïc, chæ taïi mình tu khoâng ñuùng thoâi. Moät Thieàn sö khaùc, ngaøi Boån Nguyeân noùi: Taâm laø theå cuûa taùnh, Taùnh aáy duïng taâm naøy, Taâm taùnh nguyeân nhaát nhö, Chung rieâng haù ñöôïc thay. Troâng ra laïi queân nguoàn, Chæ caùi naøy khoù chuyeån, Xöa nay phaøm vaø thaùnh, Nhö moäng laïi nhö huyeãn. Vò Thieàn sö naøy muoán noùi ñeán taâm taùnh. Nhöng chuùng ta ñöøng nghó chæ coù caùc Ngaøi môùi ñöôïc nhö vaäy, coøn mình thì voâ phaàn. Hoài xöa, caùc Ngaøi cuõng phaûi ngoài thieàn, duïng coâng phu. Nhieàu vò töøng laøm quoác sö, toå sö cuõng phaûi ba boán möôi naêm tu taäp, chöù ñaâu phaûi ñeán vôùi Phaät ñeán vôùi ñaïo laø thaønh töïu lieàn, khoâng coù chuyeän ñoù. Nghóa laø caùc Ngaøi cuõng coù taâm taùnh nhö ta, cuõng coù oâ nhieãm nhö ta, nhöng khi nhaän bieát roài, caùc Ngaøi buoâng boû. Chæ khaùc ôû choã ngöôøi xöa noùi buoâng laø buoâng ñöôïc, coøn chuùng ta noùi buoâng maø cöù laây nhaây hoaøi, thaønh ra dôû hôn ngöôøi xöa. Chính nhö ñöùc Phaät cuõng laø moät con ngöôøi töø cha meï sanh. Ngaøi laø Thaùi töû Taát Ñaït Ña con vua Tònh Phaïn vaø Hoaøng haäu Ma Da. Lôùn leân Thaùi töû cuõng phaûi hoïc haønh cung kieám, vaên thö, cuoái cuøng cuõng laäp gia ñình coù vôï con nhö taát caû moïi ngöôøi. Nhöng moät khi quyeát chí xuaát gia, taàm ñaïo, Ngaøi döùt khoaùt caét ñöùt moïi thöù, chæ doác loøng vaøo moät vieäc giaùc ngoä giaûi thoaùt, neân Ngaøi sôùm thaønh töïu ñöôïc ñaïi nguyeän. Ngöôøi xöa hoï hôn chuùng ta ôû choã tænh laø tænh thaät, chöù khoâng phaûi nöûa tænh nöûa meâ, coøn mình baây giôø baùn soáng baùn cheát, dôû tænh dôû meâ. Coù khi ta cuõng tænh nhöng tænh ít ít thoâi, meâ thì nhieàu hôn. Gioáng nhö ngöôøi say röôïu, heã nhaám voâ thì say söa meâ man, heát röôïu cuõng tænh ñöôïc moät chuùt nhöng laïi uoáng tieáp tuïc, thaønh ra cöù say khöôùt. Thaùi töû Taát Ñaït Ña daïo boán cöûa thaønh, thaáy caûnh giaø beänh cheát neân Ngaøi khaéc khoaûi veà thaân phaän con ngöôøi vaø muoán tìm caùch thoaùt khoûi nhöõng noãi thoáng khoå aáy. Chuùng ta khoâng nhö vaäy, thaáy thì thaáy maø vaãn meâ nhö thöôøng, neân tu haønh khoâng coù keát quaû bao nhieâu. Nhö ngay trong nhaø, ta cuõng thaáy oâng baø cha meï baûy taùm möôi tuoåi, beänh hoaïn, giaø nua yeáu ñuoái, nhaên nheo coøm coõi, voâ löôïng noãi thoáng khoå böùc baùch. Qua hình aûnh ñoù chuùng ta coù tænh khoâng? Tænh chöù, khoâng theå noùi khoâng tænh. Nhöng maø mình tænh moät chuùt thoâi, ñi ñaâu hoaëc gaëp baïn beø vui chôi lieàn queân maát. Heã thaáy thì tænh maø khoâng thaáy thì thoâi. Ví duï ra tôùi cöûa gaëp moät ngöôøi giaø mình tænh, thaáy toäi nghieäp quaù, thöông heát söùc. Nhöng qua khoûi cöûa gaëp ngöôøi baïn treû mình lieàn heát tænh, töï nhieân nhaûy nhoùt ca haùt, vui veû laêng xaêng vôùi moïi ngöôøi. Theá laø heát tænh roài ñoù. Cho neân ñoïc laïi lòch söû chö Phaät, chö Toå ñeå chuùng ta luoân thöùc tænh laïi chính mình. Hoài xöa caùc Ngaøi cuõng laø con ngöôøi nhö chuùng ta, cuõng coù taâm taùnh vaø phieàn naõo nhieãm oâ, nhöng caùc Ngaøi thöùc tænh vaø tu taäp ñöôïc giaùc ngoä giaûi thoaùt, thì chuùng ta cuõng phaûi nhö vaäy. Quan troïng laø laøm sao chuùng ta phaûi maõnh tænh, phaûi döùt khoaùt, nhö vaäy vieäc tu haønh môùi coù keát quaû. Theâm moät baøi keä nöõa, baøi naøy cuûa oâng Baøng Long Uaån, laø moät cö só taïi gia nhöng raát thaáu ñaït lyù thieàn. Baøi keä nhö vaày: Keû giaøu ñi tay khoâng, Ngöôøi ngheøo naém vaät khaùc, Bò vaät loâi vaøo chôï, Mua baùn thoâi phôø phaïc. Bieát toái lieàn veà nhaø, Taêm toái töôùng tôï möïc, Mong caàu chaúng vöøa yù, Caû nhaø than khoå cöïc. Töï khoâng taùnh Baùt-nhaõ, Chieáu caû Ba-la-maät, Keùo daây vaøo röøng raäm, Coät troùi luoân caû nhaø. Thöông thay cho boïn ta, Toái moø chaúng ñöôøng ra, Keû giaøu tay khoâng vaät, Maø dö vaät trong nhaø. Kho baùu chöùa voâ taän, Chaúng caàn vaät beân ngoaøi, Muoân ñôøi duøng chaúng heát, Khi caàn laáy ra ngay. Ñaây laø baøi keä noùi veà giaøu ngheøo cuûa moät vò cö só tu haønh thaáu ñaït thaät lyù. Chuùng ta xem töøng ñoaïn: Keû giaøu ñi tay khoâng, Ngöôøi ngheøo naém vaät khaùc, Bò vaät loâi vaøo chôï, Mua baùn thoâi phôø phaïc. ÔÛ ñaây cö só Baøng Long Uaån neâu leân hai hình aûnh ngöôøi giaøu vaø ngöôøi ngheøo. Ngöôøi giaøu ñi tay khoâng, coøn ngöôøi ngheøo thì naém vaät khaùc. Töùc ngöôøi giaøu ñaõ saün ñuû neân vaøo chôï ñi tay khoâng, coøn keû ngheøo phaûi buoân baùn vaät naøy vaät noï neân “Bò vaät loâi vaøo chôï, mua baùn thoâi phôø phaïc”. Vaøo chôï buoân baùn ñi sôùm veà tröa cöïc khoå nhoïc nhaèn laém. Bieát toái lieàn veà nhaø, Taêm toái töôùng tôï möïc, Mong caàu chaúng vöøa yù, Caû nhaø than khoå cöïc. Nghóa laø toái roài thì veà nhaø, veà nhaø laïi thaáy caøng toái taêm. Bôûi ngheøo khoå, thieáu thoán neân hoaøn caûnh tuùng baån, khoâng thaáy ngaøy mai töôi saùng. Vieäc buoân baùn ngoaøi chôï cuõng khoâng vöøa yù, neân caû nhaø than khoå cöïc. Ñaây laø hình aûnh ngöôïc xuoâi theo doøng ñôøi, cöù baùn buoân, ñoåi chaùc, laêng xaêng maø taêm toái vaãn hoaøn toái taêm. Ñoù laø töï chuùng ta baøy ra thoâi. Töï khoâng taùnh Baùt-nhaõ, Chieáu caû Ba-la-maät, Keùo daây vaøo röøng raäm, Coät troùi luoân caû nhaø. Sôû dó con ngöôøi than khoå cöïc laø vì khoâng daùm buoâng, bò taêm toái laø do taâm laêng xaêng chöa döøng ñöôïc, neân cuoái cuøng gioáng nhö keû keùo daây vaøo trong röøng raäm. Töùc töï mình keùo daây keùo nhôï coät troùi mình vaø coät troùi luoân caû nhöõng ngöôøi chung quanh nöõa. Neân noùi: Thöông thay cho boïn ta, Toái moø chaúng ñöôøng ra, Keû giaøu tay khoâng vaät, Maø dö vaät trong nhaø. Baøng Long Uaån laø moät cö só tu thieàn, oâng noùi: “Thöông thay cho boïn ta, toái moø chaúng ñöôøng ra”, nghóa laø ta töï toái, töï khoâng coù loái thoaùt. Ngöôøi giaøu nhôø bieát buoâng boû neân ñöôïc tay khoâng. Coøn keû chöa buoâng boû, cöù naém caùi naøy baét caùi kia, ngöôïc xuoâi laêng xaêng thì hieän taïi bò caùc thöù aáy coät troùi maø ñôøi sau cuõng khoâng thoaùt khoûi neân than khoå. Than nhö vaäy chöøng naøo môùi heát khoå? Nhaát ñònh laø khoâng heát. Chæ ngöôøi naøo bieát khoå, bieát bò raøng buoäc lieàn buoâng ñi, caét ñöùt ñi, ñöøng vöôùng tôùi nöõa, ngöôøi ñoù môùi laø ngöôøi tay khoâng, môùi heát khoå. Kho baùu chöùa voâ taän, Chaúng caàn vaät beân ngoaøi, Muoân ñôøi duøng chaúng heát, Khi caàn laáy ra ngay. Ñoaïn keát noùi moãi ngöôøi chuùng ta ñeàu coù saün kho baùu, ñaày ñuû voâ löôïng traân baûo, neáu laáy duøng ñöôïc thì giaøu coù khoâng ai baèng. Ngöôïc laïi, khoâng nhaän khoâng laáy ra ñöôïc thì ngheøo khoå lang thang. Trong kinh Phaùp Hoa, Phaät noùi taát caû chuùng sanh ñeàu coù saün haït chaâu voâ giaù, neáu ai nhaän bieát ñöôïc laáy ra xaøi thì giaøu coù voâ löôïng. Coøn khoâng bieát thì cöù laøm keû lang thang ngheøo khoå troâi giaït, xuoâi ngöôïc trong voøng khoå ñau, gaây taïo nôï naàn nghieäp baùo vôùi nhau heát ñôøi naøy tôùi ñôøi khaùc. Noùi ñeán gaây nôï taïo nghieäp, neáu tænh taùo maø xeùt cho töôøng taän, chuùng ta seõ ngaùn sôï laém. Trong ñôøi soáng sinh hoaït haèng ngaøy, khoâng kheùo chuùng ta laïi gaây nghieäp vôùi nhau, vay traû voâ cuøng voâ taän. Chuùng ta coù ra ñaây laø bieát coù cha coù meï, coù nhöõng quan heä buoäc raøng. Neáu khoâng thöùc tænh, mình cöù ñeå nhöõng quan heä aáy buoäc raøng, taøi saûn söï nghieäp xoay vaàn daãn ñeán khoâng bieát bao nhieâu thöù ñau khoå. Duø ngaøy naøo quí vò cuõng ñi chuøa, ñoát nhang laïy Phaät caàu ñöôïc giaûm thieåu khoå ñau, khoâng bò traàn caûnh buoäc raøng nhöng taâm chaúng chòu buoâng boû thì caøng caàu caøng bò buoäc raøng theâm. Gioáng nhö Baøng Long Uaån noùi vaøo trong röøng raäm, töï mình keùo loâi daây mô reã maù coät raøng laïi, laøm sao heát khoå? Thaønh ra muoán heát khoå laø phaûi buoâng boû, phaûi caét ñöùt, phaûi saùng suoát chieáu roïi ñeå phaù tan nhöõng moái guùt. Phaät daïy taát caû aân oaùn neân môû, khoâng neân buoäc. Chuùng ta thöôøng nghe noùi “Laáy aân traû oaùn, oaùn aáy tieâu tan. Laáy oaùn traû oaùn, oaùn caøng chaäp chuøng”. Ví duï mình bieát ngöôøi kia khoâng öa mình, thì neân xeùt theâm coù leõ vì nguyeân nhaân naøo ñoù, neáu khoâng ôû ñôøi naøy thì cuõng do ñôøi tröôùc ta laøm khoå hoï neân baây giôø vöøa thaáy nhau laø ngöôøi kia oaùn giaän mình. Baây giôø mình bieát tu roài neân côûi ra, khoâng coá chaáp, khoâng gaây taïo theâm oan nghieäp nöõa. Hoï khoâng öa mình nhöng ta khoâng gheùt hoï, soáng bình thöôøng vui veû, neáu hoï gaëp khoù khaên ta saün loøng giuùp ñôõ. Ñoù laø chuyeån nghieäp, nhö theá oaùn thuø töï nhieân tieâu maát. Ñaây goïi laø laáy aân traû oaùn. Chöù coøn bieát ngöôøi ta gheùt mình, ta ñoái xöû xaáu laïi thì hoï caøng gheùt theâm neân noùi “laáy oaùn traû oaùn, oaùn caøng chaäp chuøng”. Neân nhôù chæ coù tình thöông môùi chan traûi vaø xoùa tan ñöôïc haän thuø. Neáu taát caû chuùng ta hieåu vaø haønh ñuùng lôøi Phaät daïy thì cuoäc soáng thaät thoaûi maùi. Trong kinh coù daãn caâu chuyeän theá naøy. Moät ñoaøn xieác noï ñi trình dieãn ôû thaønh phoá. Trong ñoaøn xieác coù moät coâ gaùi raát ñeïp vaø cuõng laø dieãn vieân xuaát saéc nhaát. Nhieàu thanh nieân trai traùng ruû nhau ñi xem xieác. Trong soá ñoù, coù moät chaøng trai trí thöùc laïi tô töôûng, mô moäng coâ gaùi. Anh ta tìm caùch laøm quen vaø cuoái cuøng cöôùi ñöôïc coâ naøng. Nhöng vì coâ voán laø dieãn vieân ñoaøn xieác, neân duø laäp gia ñình roài cuõng khoâng theå boû ngheà. Vì vaäy buoäc loøng anh chaøng noï phaûi theo vôï laøm dieãn vieân ñoaøn xieác. Keå töø ñoù hai vôï choàng ñi trình dieãn ñeå kieám soáng. Coâ voán ñaõ thaønh thaïo trong ngheà, coøn ngöôøi choàng môùi vaøo ngheà neân raát luoäm thuoäm, vuïng veà. Luùc ñaàu coâ khoâng noùi gì, nhöng daàn daàn coâ laïi than traùch: “Trôøi ôi, sao anh teä quaù! Laøm theá thì tieàn ñaâu maø soáng”. Moät laàn hai laàn, anh boû qua, nhöng nghe vôï than phieàn maõi anh bò xuùc phaïm. Anh nghó “mình vì thöông coâ gaùi laøng xieác neân phaûi chaáp nhaän ñôøi soáng nhö vaäy. Baây giôø coâ ta trôû laïi khinh thöôøng mình. Töø ñoù anh khoâng noùi gì heát, coá gaéng taäp luyeän vaø cuoái cuøng trôû thaønh moät dieãn vieân xuaát saéc. Ngöôøi vôï baáy giôø coù con coù caùi neân taøi ngheä xuoáng caáp. Anh naøy coøn trai treû, phaàn sieâng luyeän taäp neân taøi ngheä caøng taêng tieán. Cuoái cuøng do söï caùch bieät vaø thöông toån quaù lôùn giöõa hai vôï choàng, hoï ñaønh chia tay, gia ñình ñoå vôõ khoâng theå haøn gaén ñöôïc. Chia tay roài, anh laäp moät ñoaøn xieác rieâng. Moät hoâm trôû veà laïi thaønh phoá ngaøy xöa coâ vôï ñaõ trình dieãn. Ñoaøn xieác cuûa anh tôùi ñaâu ñöôïc moïi ngöôøi hoan nghinh tôùi ñoù, thaønh coâng röïc rôõ. Baát thaàn hoâm aáy, ñöùc Theá Toân daãn moät ñoaøn Tyø-kheo ñi khaát thöïc ngang qua choã anh trình dieãn. Gaëp anh, ñöùc Phaät hoûi: - Coù phaûi anh laø ñoaøn tröôûng ñoaøn xieác khoâng? Anh ñaùp: - Thöa phaûi. - Anh dieãn xuaát saéc nhaát phaûi khoâng? - Thöa phaûi. - Ñöôïc nhieàu ngöôøi hoan nghinh laém phaûi khoâng? - Thöa phaûi. - Hoài tröôùc, anh ñaõ töøng ñi coi moät coâ gaùi ñeïp dieãn xieác vaø öa thích laém phaûi khoâng? - Thöa phaûi. - Anh vaø coâ gaùi ñoù thöông nhau neân ñaõ thaønh vôï choàng, sanh con ñeû caùi phaûi khoâng? - Thöa phaûi. - Sau ñoù xaûy ra vieäc gì? - Baïch ñöùc Theá Toân, ñoå vôõ aï! - Anh coù trình caùi maøn ñoù cho thieân haï xem khoâng? - Thöa khoâng, nhöng taát caû nhöõng noãi uaát öùc ñeàu coù len loûi trong nhöõng luùc con bieåu dieãn. - Nhö vaäy laø anh ñaõ trình dieãn heát caû roài. Tôùi ñaây ñöùc Phaät noùi tieáp: - Haõy xaû boû nhöõng vieäc ñaõ qua, haõy xaû boû nhöõng gì trong hieän taïi vaø haõy böôùc sang bôø beân kia. Vôùi caâu noùi aáy, ñöùc Theá Toân muoán cho anh trôû thaønh moät taøi ngheä tuyeät luaân. Ñaõ laø ngöôøi dieãn vieân xuaát saéc thì taïi sao trong nhöõng pha bieåu dieãn laïi loàng vaøo nhöõng noãi uaát öùc, caêm haän? Cöù hoàn nhieân maø trình dieãn thì môùi coù theå ñaëc saéc ñöôïc. Ñöùc Phaät daïy xaû boû nhöõng gì ñaõ qua, nhöõng gì trong hieän taïi vaø haõy böôùc sang bôø beân kia. Nghóa laø anh haõy ñöùng leân vaø coáng hieán troïn veïn taøi ngheä cuûa mình cho taát caû moïi ngöôøi, ñöøng loàng vaøo ñoù taâm traïng gì heát, thì môùi coù theå goïi laø dieãn vieân xuaát saéc, tuyeät vôøi nhaát. Baáy giôø chaøng thanh nieân tröôûng ñoaøn xieác lieàn quyø xuoáng chaáp tay khaån thænh: - Baïch ñöùc Theá Toân, xin Ngaøi hoan hyû cho con laøm ñeä töû vaø ñöôïc xuaát gia laøm Tyø-kheo. Bôûi vì anh nghó muoán an nhieân giaûi thoaùt, khoâng vöôùng caùi naøy, khoâng maéc caùi kia, khoâng keït trong quaù khöù, hieän taïi, vò lai… chæ coù caùch xuaát gia tu haønh thanh tònh, môùi coù theå tænh saùng hoàn nhieân nhö theá. Nhôø sôùm thöùc tænh vaø döùt khoaùt côûi boû taát caû, neân tu haønh chaúng bao laâu, vò Tyø-kheo aáy lieàn chöùng Thaùnh quaû. Keå caâu chuyeän naøy toâi muoán nhaán maïnh söï tænh thöùc trong moãi chuùng ta. Ai ai cuõng coù trí tueä chaân thaät, chæ caàn bieát phaùt huy vaø duy trì söï tænh thöùc ñoù, thì chuùng ta heát meâ. Tueä giaùc ñaõ phaùt sinh thì chaám döùt sanh töû, giaûi thoaùt an vui. Chuùng ta tu thieàn neân nhôù roõ ñieàu naøy, thieàn laø söï soáng. Soáng tænh thöùc, khoâng bò vöôùng maéc, khoâng laàm laãn baát cöù moät hieän töôïng naøo, ñoù laø soáng thieàn. |
||
