TAÂM THIEÀN

H.T THÍCH NHAÄT QUANG

QUAÛ GIAÙC CUÛA NGÖÔØI TU PHAÄT

Tinh thaàn giaùc ngoä giaûi thoaùt cuûa ñaïo Phaät töùc laø nhaän vaø soáng laïi vôùi quaû giaùc cuûa mình. Noùi thì deã nhöng chuùng ta phaûi coâng phu nhö theá naøo môùi ñuùng vôùi tinh thaàn giaùc ngoä cuûa ñaïo Phaät? Ñoù laø vaán ñeà chuùng toâi muoán noùi hoâm nay.

Trong giai ñoaïn ñang coâng phu töø luùc môùi thöïc hieän cho ñeán khi hoaøn toaøn vieân maõn, dó nhieân phaûi traûi qua quaù trình nhieàu gian khoù, thöû thaùch. Tuy nhieân ñaây khoâng phaûi laø ñieàu chuùng ta khoâng laøm ñöôïc. Tuøy töøng ngöôøi, töøng hoaøn caûnh, söï quyeát taâm cuûa moãi haønh giaû maø coù ñöôïc nhöõng keát quaû khaùc nhau. Nhieàu laàn chuùng toâi ñaõ noùi khoâng ai tu maø khoâng coù keát quaû. Nghóa laø neáu chòu khoù trau doài, gìn giöõ, baûo veä haønh trình ñi ñeán quaû giaùc, ñöøng ñeå thoái thaát lui suït thì ñeàu ñöôïc keát quaû xöùng ñaùng.

Theo tinh thaàn thieàn thì vieäc tu haønh chæ laø phöông tieän, cöùu kính voâ ñaéc voâ chöùng, vì taâm chaân thaät aáy saün coù, khoâng phaûi do tu maø ñöôïc. Nhöng ñoù laø giai ñoaïn ñaõ xong vieäc, coøn trong luùc ñang tu khoâng theå noùi nhö vaäy. Taâm cuûa chuùng ta moät khi ñaõ hoaøn toaøn saùng suoát, soáng vôùi taùnh giaùc thuaàn tònh thì töï ñaày ñuû taát caû, khoâng caàn phaûi noùi gì theâm. Coøn baây giôø thì chöa, bôûi vì trong loøng chuùng ta coøn nhieàu vieäc laêng xaêng loän xoän quaù, taùnh giaùc bò chìm aån beân trong. Ta chöa nhaän laïi ñöôïc taùnh giaùc neân phaûi gaïn loïc nhöõng thöù taïp loaïn kia môùi hieän baøy caùi chaân thaät cuûa mình.

Vôùi nghieäp taäp laâu ñôøi, ta quen phoùng taâm chaïy theo caùc caûnh giôùi beân ngoaøi. Baây giôø muoán quay ñaàu cuõng phaûi duïng nhieàu coâng phu. Neáu luùc naøo chuùng ta cuõng laø Phaät, cuõng hoaøn toaøn giaùc thì cöûa thieàn vieän khoâng coù ñoùng coù môû hay cuõng khoâng caàn cöûa neûo laøm gì. Bôûi chöa hoaøn toaøn, luùc vaày luùc khaùc neân Hoøa thöôïng môùi laøm coång, ñoùng kín laïi nhoát maáy con traâu hoang. Thaønh ra coøn coång coøn Thieàn vieän thì bieát ôû trong ñoù coøn ñang coâng phu. Ñieàu naøy chaúng nhöõng ôû Thieàn vieän, maø ngay trong sinh hoaït gia ñình cuûa töøng ngöôøi Phaät töû cuõng theá. Neáu haèng ngaøy chuùng ta soaùt xeùt laïi, bieát ñöôïc phieàn naõo nhieàu hôn taâm an ñònh thì gaéng goå hoùa giaûi. Söï baûo veä coâng phu haèng ngaøy coù tính quyeát ñònh ñeán quaû giaùc cuûa chuùng ta raát lôùn.

Noùi ñeán quaû giaùc hay noùi ñeán Boà-ñeà laø noùi ñeán moät quaù trình, coâng phu tu haønh. Thôøi gian thöïc hieän quaù trình ñoù phaûi qua giai ñoaïn hoïc quaû, töùc ngöôøi ñang thöïc hieän tu taäp trong töøng phuùt töøng giaây goïi laø hoïc quaû. Quaù trình naøy haàu heát chuùng ta ñang aùp duïng nhö vaäy. Moãi laàn chieâm ngöôõng toân töôïng ñöùc Phaät, moãi laàn daâng höông laø moãi laàn chuùng ta daâng loøng mình leân ngoâi Tam Baûo, nguyeän cuøng höôùng veà Phaät, höôùng veà quaû giaùc. Vaø nhö Phaät ñaõ daïy chuùng ta gieo nhaân gì thì seõ ñöôïc quaû naáy, ta höôùng veà Tam Baûo nguyeän thöïc haønh theo giaùo phaùp Nhö Lai, nhaát ñònh ta seõ ñöôïc thaønh Phaät.

Kinh noùi: “Ngöôøi thöïc haønh ñaïo Boà-ñeà tuy chöa ñaày ñuû, chöa vieân maõn maø taâm khoâng thoaùi chuyeån laø ñieàu raát ñaùng quyù”. Nghóa laø chuùng ta ñang tu, tuy chöa hoaøn toaøn vieân maõn, nhöng taâm khoâng thoaùi chuyeån laø ñieàu raát ñaùng quyù. Chuùng ta haønh trì tu taäp khoâng bò thoaùi chuyeån, khö khö khaúng taâm quyeát ñònh moät möïc tieán tôùi thoâi, neáu ñöôïc nhö theá thì chaéc chaén quaû giaùc Boà-ñeà khoâng leäch ñaøng naøo.

Ngaøy xöa Hoøa thöôïng Vieän tröôûng coù keå caâu chuyeän “nhaân hoa quaû coû” theá naøy. Coù moät thôøi gian Ngaøi nhaäp thaát treân cao nguyeân, maáy Phaät töû ñem gioáng hoa Ñaø Laït ñeán cuùng döôøng, Ngaøi gieo chung quanh thaát ñònh coù hoa cho vui. Gieo roài Ngaøi cuõng töôùi taém ñaøng hoaøng, nöûa thaùng sau thaáy leân xanh rì, Ngaøi ñeán gaàn xem thöû, hoùa ra toaøn laø coû! Ngaïc nhieân sao nhaân hoa maø quaû coû, Ngaøi môùi böôi saâu xuoáng ñaát, teù ra kieán ñaõ khieâng haït hoa ñi ñaâu heát roài. Nhaân ñoù Ngaøi vieát baøi “Nhaân hoa quaû coû” ñeå nhaéc nhôû moät kinh nghieäm cho vieäc tu haønh cuûa chuùng ta.

Nhö toâi noùi haèng ngaøy chuùng ta soaùt xeùt laïi xem coâng phu tu taäp cuûa mình taêng tieán hay lui suït, gìn giöõ sao cho ñöøng nhö tröôøng hôïp nhaân hoa maø quaû coû. Ngöôøi con Phaät trong töøng phuùt giaây phaûi tænh saùng, thöïc hieän ñuùng theo ñieàu Phaät daïy. Bôûi taâm ta dong ruoåi khoù kieåm soaùt, khoù keàm cheá laém, noù coù ñuû lyù do ñeå gaït mình vöôùng ñaàu naøy baù ñaàu noï. Cho neân neáu khoâng kieåm soaùt kyõ noù seõ daãn chuùng ta ñi khaép hang cuøng ngoõ heûm, khoâng döøng ñöôïc. Ñaõ theá thì quaù trình tu taäp bò trôû ngaïi, quaû giaùc khoâng mong gì ñeán ñöôïc.

Coù nhieàu keát quaû ngoaøi söï saép ñaët cuûa chuùng ta. Nhö tröôøng hôïp toâi coù ngöôøi huynh ñeä, anh raát quen thuoäc ñöôøng ñi töø Thaønh phoá Hoà Chí Minh ra Vuõng Taøu. Hoâm ñoù coù vieäc phaûi ñi Vuõng Taøu, vì quaù quen thuoäc beán xe, neân luùc leân xe anh khoâng theøm ñeå yù, cöù theo thoùi quen leân nhöõng xe ñaäu khoaûng ñoù. Theá laø anh yeân chí, vui veû troø chuyeän vôùi nhöõng ngöôøi chung quanh. Ñi caû tieáng maáy ñoàng hoà, anh nghó buïng böõa nay xe chaïy laâu quaù, chöøng coi laïi laø gaàn tôùi Bình Döông. Anh la leân: “UÛa sao toâi ñi Vuõng Taøu maø laïi tôùi Bình Döông”, baùc taøi noùi taïi anh leân xe Bình Döông thì tôùi Bình Döông chöù sao. Theá laø anh phaûi xuoáng xe, trôû lui veà Thaønh phoá Hoà Chí Minh, roài ñoùn xe ñi Vuõng Taøu, maát heát moät ngaøy ñöôøng.

Coù khi chuùng ta laån quaån nhö vaäy, thöa quí vò. Chính vì mình xem thöôøng nhöõng thöù xoaøng xónh quen thuoäc, neân gaäy oâng môùi ñaäp löng oâng nhö theá. Choã naøy Hoøa thöôïng daïy phaûi haèng tænh haèng giaùc trong moïi ñoäng tònh thi vi. Noùi naêng suy nghó haønh ñoäng, moïi thöù ñeàu phaûi tænh. Tænh ñeå laøm gì? Ñeå ñöøng laåm caåm, ñöøng vì moät vieäc khoâng caàn thieát maø phaûi maát thì giôø quyù baùu. Theo tinh thaàn thieàn thì laøm vieäc gì chæ bieát vieäc aáy, taâm khoâng phoùng tuùng buoâng lung, khoâng tính toan do döï. Ngöôøi nhö vaäy khoâng bao giôø phaïm phaûi nhöõng sai laàm.

Moät phen ñi leäch, coù theå chuùng ta seõ ñeán beân bôø vöïc thaúm khoù quay ñaàu trôû laïi. Cuõng nhö ngöôøi tu khi ñaõ bò thoaùi chuyeån roài thì raát meät moûi, khoù taêng tieán coâng phu laém. Phaûi naêng noå, khaúng ñònh, quyeát taâm môùi oån ñònh ñöôïc coâng phu haèng ngaøy cuûa chuùng ta. Nhaø thieàn noùi khi chaên traâu raát kî ñeå traâu nhaám nhaùp luùa maï cuûa ngöôøi. Chaên traâu maø gaëp con traâu nhö vaäy thì phaûi laøm sao? Roi, quí vò nhôù. Ñöøng coù tha cho mình, tha cho ngöôøi thì ñöôïc, chöù tha cho mình laø hoûng. Phaûi ra roi, phaûi quaát maïnh cho noù quay ñaàu trôû laïi.

Ngöôøi tu phaûi coù giôùi luaät, phaûi coù coâng phu mieân maät môùi khoâng thoaùi chuyeån. Caùc Thieàn sö Vieät Nam thôøi Traàn vaø gaàn ñaây ñeàu chuû tröông phaûn quan töï kyû, nghóa laø soi laïi chính mình. Soaùt xeùt laïi xem mình coøn ñieåm naøo yeáu dôû, coù thoaùi chuyeån vöôùng maéc gì thì phaûi ñaû thoâng ngay. Con traâu mình lieác ngoù hai beân thì quaát, roi phaûi saün trong tay, daây phaûi naém thaät chaët, hai con maét khoâng ñöôïc lim dim, môùi mong ñi ñuùng ñöôøng.

Trong moät ngaøy, neáu soaùt xeùt laïi chuùng ta coù nhieàu caùi laàm laém. Töø yù nghó, noùi naêng cho ñeán haønh ñoäng ñeàu bò sai laàm. Song con ngöôøi ít khi naøo chòu töï söûa, töï saùm hoái nhöõng loãi laàm cuûa mình. Ngöôøi tu Phaät khoâng neân nhö theá, bieát laàm bieát dôû thì phaûi söûa. Bieát mình coøn yeáu, coøn thoaùi chuyeån neân coá gaéng khaéc phuïc, phaûi eùp mình trong quy cuû môùi coù theå hoaøn thieän chính mình. Ngöôøi xöa noùi: “Nhìn ra thì phaûi khoan hoàng, xeùt laïi thì neân khaéc kyû”, caâu naøy raát hay. Ñoái vôùi nhöõng voïng töôûng ñieân ñaûo, laêng xaêng, chuùng ta phaûi quyeát taâm, phaûi coù phöông thöùc söûa ñoåi.

Thôøi khoùa tu taäp caàn phaûi ñöôïc giöõ ñuùng, khoâng vì lyù do naøy noï maø boû qua. Nhö theá laâu ngaøy coâng phu thaát thoaùt, ñaïo taâm seõ thoái chuyeån. Haèng ñeâm quyù Phaät töû tuïng kinh, ngoài thieàn nhöng tôùi giôø coù khaùch khöùa hay coâng vieäc neân boû qua. Nhö vaäy khoâng ñöôïc, phaûi chænh laïi. Chuùng ta saép xeáp thôøi khoùa bieåu roài thì phaûi ñuùng theo ñoù maø haønh trì. Neáu ñaõ coù quyeát taâm tu, phaûi laáy vieäc tu taäp laø treân heát, gaùc qua moïi chuyeän khaùc. Laøm vieäc gì cuõng phaûi chuyeân taâm thaønh yù môùi coù theå thaønh töïu ñöôïc, thì vieäc tu laïi sao laïi coù theå cheånh maûng? Cho neân khoâng tu thì thoâi, ñaõ tu thì phaûi döùt khoaùt nhö theá.

Trong quaù trình coâng phu khoâng thoaùi chuyeån thì quaû giaùc hay Boà-ñeà hieän roõ raøng. Döøng laïi laø thoaùi chuyeån, chöù khoâng ñôïi thuït luøi môùi goïi laø thoaùi chuyeån. Nhieàu vò cho raèng tu deã gì thaønh Phaät, môø mòt xa xoâi laém. Thaät ra duø coâng phu haønh trì chöa hoaøn bò, nhöng vôùi quyeát taâm khoâng thoaùi chuyeån, chuùng ta tin chaéc mình seõ ñaït ñeán quaû giaùc. Baây giôø laøm sao thaân taâm chuùng ta ñöøng bò loâi cuoán bôûi caûnh duyeân. Neáu ngöôøi tu ñöôïc nhö theá, thì khoâng luaän laø caùc vò ôû chuøa hay ñang laøm vieäc ngoaøi xaõ hoäi ñeàu tieán ñeán quaû giaùc, chaéc chaén nhö vaäy. Thaønh ra tröôùc laø khoâng thoaùi chuyeån, sau laø ñöøng bò loâi cuoán.

ÔÛ ñaây, Hoøa thöôïng daïy chuùng ta phaûi tænh, thaáy taát caû caûnh duyeân ñeàu laø giaû, khoâng thaät thì laøm gì beân ngoaøi loâi cuoán mình ñöôïc. Chæ khi naøo ta thaáy caùi ñoù laø thaät, laø quyù laø ñeïp ta môùi thích môùi chaïy theo. Neáu khoâng chaïy theo mình cuõng bò vöôùng maéc mô töôûng ñeán noù. Ñaèng naøy mình hoaøn toaøn tænh, thaáy caùi ñoù khoâng laø gì thì laøm sao noù loâi cuoán mình ñöôïc. Ngöôøi tu raát caàn trí giaùc naøy, noù seõ boå sung ñeå hình thaønh hoïc quaû hay quaû giaùc cuûa chuùng ta.

Neáu haønh trì theo söï höôùng daãn cuûa Phaät Toå daïy laø chuùng ta ñang soáng trong tinh thaàn giaùc ngoä cuûa ñöùc Phaät. Kinh Phaùp Hoa noùi nhöõng ñoàng töû beù thô giôõn chôi ñaép caùt laøm thaønh hình töôïng Phaät, mieäng nieäm Nam Moâ Phaät cuõng ñöôïc Nhö Lai thoï kyù sau naøy seõ thaønh Phaät. Huoáng laø chuùng ta hoïc Phaät tu Phaät, thöïc hieän troïn veïn ñôøi soáng cuûa ngöôøi Phaät töû, laøm sao khoâng thaønh Phaät ñöôïc! Nhöng baây giôø mình coøn laø chuùng sanh vì moãi ngöôøi moãi duyeân, coøn dong ruoåi theo nghieäp taäp cuûa mình. Keû thì baän roän ôû phoá thò, ngöôøi thì chìm ñaém nôi nuùi röøng, chöa ra khoûi söï troùi buoäc cuûa caùc phaùp.

Kinh noùi trong kieáp soá thöù nhaát, haønh giaû coøn do döï, chöa hoaøn toaøn oån ñònh ñöôïc taâm mình, ngöôïc xuoâi theo caùc voïng töôûng ñaûo ñieân neân coâng phu giaùn ñoaïn, ñaïo löïc chöa ñuû ñeå ñöôïc quaû giaùc. Gioáng nhö con khæ nhoát trong caùi loàng coù saùu cöûa. Beân ngoaøi cuõng coù moät con khæ, noù tôùi cöûa naøy keâu “choùe choùe”, con khæ ôû trong cuõng ñaùp laïi “choùe choùe”. Noù tôùi cöûa kia keâu “choùe choùe”, con khæ beân trong cuõng ñaùp laïi “choùe choùe”. Nghóa laø con khæ beân ngoaøi keâu thì con khæ beân trong ñaùp laïi. Chæ tröø khi con khæ trong loàng nguû, thì con khæ beân ngoaøi coù keâu maáy, noù vaãn naèm im.

Chuùng ta tu cuõng theá, laøm sao cho con khæ beân trong nguû ñi, ñöøng bò ñoäng, ñöøng theøm nghe, ñöøng theøm ñeå yù gì beân ngoaøi thì moïi vieäc yeân oån. Phaùp tu naøy thaät ra khoâng phaûi laø khoù ñaâu. Chæ vì chuùng ta quen chaïy theo caùc caûnh duyeân, neân khoâng nhôù döøng laïi thoâi. ñöøng nghó döøng laïi khoù, chæ caàn ta nhôù laø ñöôïc. Cho neân Hoøa thöôïng thöôøng nhaéc phaûi tænh, phaûi saùng ñöøng laàm chaïy theo caùc caûnh duyeân beân ngoaøi. Chuùng ta ñöøng cho nhöõng hieän töôïng beân ngoaøi laø thaät thì con khæ beân trong seõ nguû yeân. Con khæ aáy nguû roài thì khoûe khoaén laém thöa quí vò. Noù nheï nhaøng, an nhieân, giaûi thoaùt. Cho neân giaûi thoaùt coù ñöôïc laø töø choã con khæ yù thöùc beân trong nguû, khoâng laêng xaêng, khoâng bò ñoäng hay dính maéc bôûi caûnh duyeân beân ngoaøi. Coøn bò ñoäng coøn dính maéc thì chöa yeân, maø chöa yeân thì noùi gì giaûi thoaùt.

Muoán theá taâm chuùng ta phaûi vöõng vaøng, roãng rang saùng suoát môùi laøm chuû ñöôïc con khæ yù thöùc beân trong, töùc laø soáng ñöôïc vôùi taùnh giaùc cuûa mình. Moãi ngöôøi ñeàu coù taùnh giaùc, nhöng mình chöa soáng ñöôïc vôùi taùnh giaùc laø vì bò ñoäng bôûi caûnh duyeân beân ngoaøi. Baây giôø muoán giaûi thoaùt phaûi laøm sao? Nhö toâi ñaõ noùi chæ caàn con khæ beân trong nguû yeân laø giaûi thoaùt thoâi. Hoïc quaû hay quaû giaùc cuõng na naù vôùi giaûi thoaùt vaäy. Treân haønh trình tu taäp, chuùng ta khoâng thoaùi chuyeån, khoâng bò keùo loâi, khoâng coøn do döï trong loøng, khaúng ñònh moät höôùng nhö vaäy thì quaû giaùc troøn ñaày. Neân giai ñoaïn thöù nhaát laø ñaû thoâng söï do döï, oån ñònh ñöôïc coâng phu cuûa mình.

Ñeán giai ñoaïn thöù hai, maëc duø ñaû thoâng ñöôïc nhöõng do döï roài, nhöng chöa hoaøn toaøn laøm chuû ñöôïc taát caû caùc caûnh duyeân, neân coøn bò ñoäng. Luùc naøy, neáu ta khoâng soaùt xeùt laïi mình, chaïy ra ngoaøi moät thôøi gian seõ queân heát. Ña soá coù thoùi quen roïi soi beân ngoaøi, maø ít khi naøo quay veà roïi soi laïi chính mình. Thaáy ngöôøi naøy xaáu ngöôøi kia teä, cuoái cuøng mình laêng xaêng, loän xoän nhaát maø khoâng hay. Ñoù laø caùi thaát baïi lôùn cuûa chuùng ta. Vì theá phaûi chuyeân taâm gìn giöõ coâng phu.

Chöa thaønh Phaät cuõng gioáng nhö ngöôøi leân non chöa tôùi ñænh, ñöøng bao giôø döøng doïc ñöôøng hoùng gioù ngaém traêng, hoaëc nhìn ngoù hai beân khe nuùi, coi chöøng chaúng nhöõng khoâng tôùi ñænh maø ñoâi khi trôït chaân teù nhaøo xuoáng nuùi. Neáu coù moûi chaân, nghæ moät chuùt thoâi, roài choáng gaäy ñi tieáp. Bao giôø ngoài treân ñænh cao roài môùi hoùng maùt boán phöông gioù loäng. Duø trong luùc coâng phu, ta coù ñöôïc lôïi laïc chuùt chuùt, nhöng nhôù nhöõng lôïi laïc ñoù chaúng tôùi ñaâu. Nhaát laø ngöôøi tu thieàn, taâm hôi yeân thì thaáy voâ vaøn hieän töôïng thuø thaéng. Nhöng nhöõng caùi aáy chöa phaûi laø keát quaû cuoái cuøng, ñoù chæ môùi laø tieåu ngoä thoâi, coøn phaûi tieán leân nhieàu hôn nöõa.

Coù nhöõng Phaät töû ñi chuøa laâu naêm, hoïc ñaïo, toïa thieàn thaáy an laïc neân thích thuù quaù. Ngoài ñöôïc moät tieáng röôõi hai tieáng an laïc, lieàn keå cho baø con nghe, nay keå, mai keå, keå rieát maát heát khoâng coøn thaáy gì nöõa. Cho neân giaû nhö ñöôïc vaäy ta cuõng bieát noù khoâng thaät, boû qua, khoâng baän taâm, cöù tu tieán tôùi. Neân nhôù Nieát-baøn hay quaû giaùc cuûa Phaät laø Ngaøi soáng ñöôïc vôùi taùnh giaùc cuûa mình. Taùnh giaùc aáy voán roãng rang saùng suoát, khoâng coù caùi gì trong ñoù. Cho neân ñeå baûo veä coâng phu tu haønh, luùc naøo ta cuõng vöõng tieán, ñeán khi con traâu cuûa mình thuaàn roài, thaáy luùa maï ngöôøi khoâng quan taâm nöõa, bình thaûn ñi thaúng, thì môùi yeân ñöôïc.

Ngöôøi thaät taâm tu haønh khoâng noùi ñaéc khoâng noùi chöùng, nhöng töøng ngaøy töøng phuùt coâng phu haønh trì thaáy coù lôïi laïc. Con traâu ngaøy xöa hung haêng phaûi naém daây giöït vaøm, ñeán luùc noù ñaõ thuaàn roài, muïc ñoàng ngoài nghæ noù cuõng naèm chôi, hoaëc coù theå côõi treân löng traâu thoåi saùo, maëc tình ngaém trôøi nhìn maây, khoâng sôï noù noåi khuøng noåi ñieân. Coøn baây giôø chöa ñöôïc, thì giöõ coâng phu nhö ngöôøi leân nuùi, moät beà thaúng tieán, khoâng ngoù tôùi ngoù lui.

Trong quaù trình coâng phu phaûi phaù ñöôïc taâm tham saân ñieân ñaûo cuûa mình, ñoàng thôøi höôùng daãn moïi ngöôøi ñeàu nhö theá. Ñoù laø yù nghóa töï giaùc vaø giaùc tha troøn ñaày ñeå ñöa tôùi quaû giaùc vieân maõn. Töï giaùc laø töï giaùc ngoä cho mình, giaùc tha laø giuùp ñôõ, taïo ñieàu kieän cho moïi ngöôøi chung quanh cuõng ñöôïc giaùc ngoä nhö mình. Tham saân ñieân ñaûo laø nhöõng thöù luoân nguû ngaàm trong chuùng ta. Coù khi ngay luùc mình tu, noù cuõng loù moài leân nöõa. Laïy Phaät, tuïng kinh hay toïa thieàn maø coù vieäc gì traéc trôû, mình noåi noùng leân lieàn. Nghóa laø tham saân, ñieân ñaûo loaïn töôûng luoân chöïc chôø beân caïnh, coù cô hoäi laø noù taán coâng ta ngay.

Theâm moät ñieàu nöõa, trong coâng phu khoâng neân buoâng lung. ÔÛ treân laø khoâng thoaùi chuyeån, khoâng coù do döï, ñeán ñaây laø khoâng buoâng lung. Buoâng lung laø thaû troâi, maëc tình cho thaân taâm, yù töôûng lang thang dong ruoåi, sa ñaø khaép nôi. Ngöôøi tu khoâng theåâ naøo chaáp nhaän nhöõng thöù naøy hieän dieän trong sinh hoaït tu taäp cuûa mình ñöôïc. Chuùng ta buoâng lung töùc laø chaúng nhöõng con khæ beân ngoaøi keâu choùe choùe, con khæ beân trong ñaùp laïi choùe choùe, maø ñaèng naøy ta môû cöûa cho con khæ beân trong nhaûy ra gaëp con khæ beân ngoaøi luoân, thì thoâi toái trôøi toái ñaát.

Chuùng ta cuõng vaäy, neáu buoâng lung maëc tình maëc yù thì noùi gì tu nöõa, ñuû thöù chuyeän xaûy ra treân ñôøi. Sôû dó chuùng ta coøn tu ñöôïc laø nhôø coøn giôùi luaät, khoáng cheá beänh buoâng lung cuûa mình. Phaät cheá giôùi laø töø kinh nghieäm cuûa ngöôøi xöa. Soáng khoâng buoâng lung, coù kyû luaät, coù ñaïo ñöùc, coù phöông thöùc tu taäp roõ raøng môùi ñaûm baûo ñöôïc coâng phu tu haønh cuûa chuùng ta ñi ñeán quaû giaùc. Khoâng chæ thôøi chuùng ta, maø ngay caû luùc ñöùc Phaät coøn taïi theá, nhöõng Tyø-kheo buoâng lung ñeàu khoâng tu taäp ñöôïc, thoái thaát taâm Boà-ñeà phaûi hoaøn tuïc. Do ñoù, ñöùc Phaät ñaõ khuyeán caùo ñieàu naøy raát nhieàu, Taêng Ni chuùng ta caàn phaûi naém vöõng ñeå coù höôùng tu taäp vöõng chaéc.

Ngöôøi tu thieàn quan troïng nhaát laø thöïc haønh. Coù ngoài thieàn môùi bieát theá naøo laø lôïi laïc khinh an. ÔÛ ñaây khoâng noùi taâm baát ñoäng gì gì, neáu ta khoâng sôï ñau, buoâng boû ñöôïc nhöõng laêng xaêng, saép ñaët oån ñònh thôøi khoùa tu taäp roài, cöù y nhö vaäy maø tu. Ñaàu ñeâm, giöõa ñeâm, cuoái ñeâm ngoài yeân oån, chaéc chaén nguoàn an laïc chæ coù ta môùi neám ñöôïc moät caùch troïn veïn thoâi. Nhaø thieàn thöôøng noùi tôùi ñoù noùng laïnh töï bieát, chöù khoâng theå noùi ra cuøng ngöôøi. Thaønh ra caùc baäc coå ñöùc chæ khuyeán khích ñoäng vieân chuùng ta coá gaéng ñeán ñoù thì seõ ñöôïc nhö theá, chöù cuõng khoâng theå dieãn taû ñöôïc noù. Bôûi noù coù hình töôùng gì ñaâu maø noùi maø taû. Tuøy duyeân, tuøy nghieäp taäp cuûa moãi ngöôøi maø choã thaân chöùng coù nhöõng kinh nghieäm vaø nguoàn vui khaùc nhau, khoâng ai gioáng ai caû.

Phaät daïy trong khi tu haønh, chöa ñaû thoâng noåi nhöõng hình thöùc haïn heïp thì goïi laø hoïc, traùi laïi goïi laø hoïc quaû. Ngöôøi tu muoán ñöôïc giaûi thoaùt phaûi môû tung taát caû thaét guùt, khoâng coøn bò keït vöôùng bôûi baát cöù hình thöùc naøo, môùi coù theå môû ra chaân trôøi theânh thang giaûi thoaùt. Ñieàu naøy trong kinh Töù Thaäp Nhò Chöông Phaät ñaõ noùi: “Nhö treân moät doøng soâng coù khuùc goã ñang troâi. Khuùc goã naøy seõ veà tôùi beán baõi neáu ñöøng bò taáp bôø beân ñaây, vöôùng bôø beân kia, ñöøng bò raõ muïc taïi choã, ñöøng bò ngöôøi khaùc vôùt leân. Ñaày ñuû nhöõng ñieàu kieän ñoù, ñaûm baûo khuùc goã seõ troâi veà ñeán bôø ñeán beán”. Giaûi thoaùt hay choã cöùu kính cuûa ngöôøi tu Phaät cuõng vaäy, ñöøng maéc beân thaät, ñöøng keït beân giaû, ñöøng hö giöõa ñöôøng, ñöøng bò ma oáp thì ñaûm baûo tôùi ñöôïc hoïc quaû.

Laøm sao trong loøng ñöôïc roãng rang, ñaây laø chuyeän khoù chöù khoâng phaûi deã. Roãng laø troáng khoâng, rang laø theânh thang, roãng rang laø theânh thang troáng khoâng, khoâng vöôùng maéc vaøo baát cöù thöù gì. Laøm sao loøng chuùng ta ñöôïc nhö vaäy? Saùng sôùm môû con maét ra laø bao nhieâu suy nghó toan tính, caùi naøo laøm ñöôïc, caùi naøo chöa laøm ñöôïc. Caùi naøy vöôùng caùi noï, dính chuøm trong quaù khöù hieän taïi vò lai. Vieäc gia ñình vieäc xaõ hoäi tuøm lum, giaûi thoaùt laøm sao ñöôïc. Caùc phaùp theá gian tuy huyeãn giaû nhöng noù coù moät naêng löïc troùi buoäc raát lôùn. Muoán giaûi thoaùt khoûi noù, phi trí tueä thì khoâng coù caùch gì thaùo gôõ noåi.

Cho neân ngöôøi tu phaûi coù trí tueä, coù ñònh löïc môùi bình tónh nhìn thaáy roõ caùc phaùp khoâng thaät, thì töï nhieân giaûi thoaùt thoâi. Tinh thaàn giaûi thoaùt cuûa ñaïo Phaät khoâng phaûi thöïc hieän ôû moät caûnh giôùi naøo khaùc, cuõng khoâng ñaët ñònh rieâng cho ai. Trong cuoäc soáng bình nhaät, ñoái duyeân xuùc caûnh tham saân ñieân ñaûo khoâng daáy khôûi laø giaûi thoaùt. Gaëp caûnh tham ñöøng tham, caûnh saân ñöøng saân, soáng bình thaûn nhö vaäy laø giaûi thoaùt. Tôùi giôø aên thì aên, tôùi giôø laøm thì laøm, tôùi giôø nghæ thì nghæ, tænh taùo saùng suoát, khoâng laãn loän vieäc noï xoï vieäc kia laø giaûi thoaùt. Ta cöù nghó ngôïi xa xoâi, naøo laø nhieàu ñôøi kieáp laàm taïo nghieäp nhaân trong traàm luaân sanh töû, gaây voâ vaøn raøng buoäc vöôùng maéc, baây bieåu giaûi thoaùt laøm sao giaûi cho noåi. Nghó nhö vaäy laø sai laàm, laø töï mình ñaùnh maát mình, ñaùnh maát söï an laïc giaûi thoaùt voán coù saün beân ta.

Trong kinh keå laïi, coù moät thieân töû duøng thaàn löïc böùng hai caây ngoâ ñoàng thaät ñeïp, daâng cuùng ñöùc Theá Toân. Phaät baûo:

- Buoâng!

Vò aáy buoâng caây thöù nhaát xuoáng. Phaät baûo:

- Buoâng!

Vò aáy buoâng caây thöù hai. Phaät laïi baûo:

- Buoâng!

Vò aáy ngaïc nhieân thöa:

- Con coù hai caây ngoâ ñoàng daâng cuùng Theá Toân, Phaät baûo buoâng hai laàn con cuõng ñaõ buoâng heát hai caây. Baây giôø Nhö Lai baûo buoâng nöõa, con khoâng bieát buoâng caùi gì?

Phaät noùi:

- Ta ñaâu coù baûo oâng buoâng caây ngoâ ñoàng. Laàn thöù nhaát ta baûo buoâng laø buoâng saùu traàn. Laàn thöù hai ta baûo buoâng laø buoâng saùu caên. Laàn thöù ba ta baûo buoâng laø buoâng saùu thöùc. OÂng khoâng hieåu ñieàu naøy neân cöù maõi ñi trong traàm luaân sanh töû, khoâng theå giaûi thoaùt ñöôïc.

Ñeán giai ñoaïn thöù ba naøy, chuùng ta coøn ñieàu gì trong loøng xin ñeà nghò “Buoâng”, thì môùi giaûi thoaùt. Nhöng neáu thaáy khoâng coøn gì thì ñöøng buoâng, khoâng kheùo ta laïi maéc keït nôi chöõ “Buoâng” nöõa thì nguy. Thaønh ra laøm sao ñaû thoâng ñöôïc nhöõng vöôùng maéc chung quanh, khoâng maéc möùu gì heát, quaû thöïc môùi nheï nhaøng thaûnh thôi. Cho neân Nieát-baøn cuûa Taâm Toâng laø Nieát-baøn töø taâm. Ví duï noùi taát caû chuùng sanh ñeàu laø Phaät, neân bieát ñaây khoâng phaûi laø Phaät vôùi ba möôi hai töôùng toát, thaàn thoâng hieån haùch, maø ñaây laø Phaät giaùc, khaû naêng thaønh Phaät cuûa moãi chuùng sanh.

Coù theá chuùng ta môùi haân hoan, phaán khôûi tu taäp. Chöù coøn nghe traûi qua ba voâ soá kieáp tu haønh gian khoå môùi thaønh töïu quaû giaùc, thì thaät tình ngaùn quaù. Nhöng thaät ra khi ñaõ thaáu roõ taùnh khoâng cuûa caùc phaùp, thaáy thôøi gian khoâng gian khoâng thaät, thì con soá ba voâ soá kieáp cuõng khoâng thaät, noùi gì ngaùn vôùi khoâng ngaùn. Cho neân quan troïng laø chuùng ta phaûi coù trí tueä, thaáy caùc phaùp nhö thaät, thì vieäc tu taäp khoâng coøn khoù khaên nöõa.

Phaät daïy tinh thaàn cuûa Ñaïi thöøa taâm toâng laø moãi ngöôøi ñeàu coù khaû naêng thaønh Phaät. Nhö Lai traûi daøi nhöõng kieáp soá coâng phu nhö vaäy vaø baây giôø ñaõ vieân maõn, caùc vò neáu baét tay vaøo coâng phu thì ñöøng tính keå thôøi gian naêm thaùng, khi naøo ñaày ñuû coâng ñöùc quaû giaùc töï troøn ñaày. Ñaõ coù goác giaùc saün ta cöù yeân taâm tu taäp, noù naèm ñoù chöù khoâng maát ñi ñaâu maø sôï. Chæ sôï mình khoâng muoán baät goác aáy leân thoâi.

Soáng ñöôïc vôùi taùnh giaùc roài, thì khoâng sôï gì ma quaùi nöõa, khoâng sôï keït beân ñaây beân kia hoaëc giöõa ñöôøng bò caùc thöù caûnh duyeân keùo loâi. Duø chuùng ta chöa laøm chuû hoaøn toaøn, nhöng bieát moïi thöù ñeàu giaû taïm, khoâng meâ ñaém theo noù laø chuùng ta coù theå baûo veä ñöôïc taùnh giaùc cuûa mình roài. Gioáng nhö maët trôøi maët traêng luoân hieån hieän trong hö khoâng, nhöng bò aùng maây che khuaát neân ta khoâng thaáy roõ aùnh saùng. Tuy theá ta bieát chaéc raèng khi maây tan, aùnh saùng seõ hieån hieän troøn ñaày, khoâng phaûi sôï toái taêm, bôûi maët trôøi maët traêng vaãn coøn ñoù, chöù coù maát bao giôø. Taùnh giaùc cuûa chuùng ta cuõng vaäy, khi con khæ yù thöùc laëng ñi, taâm ñònh tónh trong saùng, khoâng do döï, khoâng thoaùi chuyeån thì taùnh giaùc seõ hieån loä. Soáng nhö vaäy laø chuùng ta seõ daàn daàn theå nhaäp ñöôïc taâm roãng rang saùng suoát cuûa mình.

Chuùng ta neân bieát khoâng phaûi noùi giaùc ngoä, ñuøng moät caùi ñöôïc nhö vaäy. Nhaän roài coøn phaûi traûi qua giai ñoaïn coâng phu nöõa. Ngöôøi xöa noùi “Ñoán ngoä tuy ñoàng Phaät, ña sanh taäp khí thaâm”, nghóa laø choùng ngoä tuy ñoàng vôùi Phaät, nhöng nhieàu ñôøi taäp khí saâu. Do ñoù caàn phaûi duõa maøi taäp khí môùi ñöôïc. Chuùng ta thaáy moät baäc Boà-taùt thò hieän nhö Luïc Toå Hueä Naêng coøn phaûi chòu bao nhieâu hoaïn naïn ngheøo khoù. Khi gaëp ñöôïc Phaät phaùp thaày toå roài, ñöôïc truyeàn y baùt maø phaûi ôû laãn trong thôï saên möôøi maáy naêm tröôøng, gian lao ñieâu ñöùng voâ cuøng. Ñaâu phaûi noùi thaønh Phaät thaønh Toå laø haøo quang saùng leân nhö baät coâng taéc ñeøn chôùp nhoaùng. Coâng phu phaûi traûi qua nhöõng quaù trình nhö theá, ñeå gaïn loïc saïch nhöõng thoâ laäu nhieàu ñôøi. Chöøng aáy quaû giaùc môùi thuaàn nhaát khoâng taïp, trang nghieâm thanh tònh ñöôïc chöù.

Trong khi tu, chuùng ta thöïc haønh phöông phaùp Phaät daïy, coá gaéng baûo veä coâng phu cuûa mình, ñoàng thôøi khoâng queân tinh thaàn voâ ngaõ vò tha cuûa Boà-taùt. Tinh thaàn vò tha voâ ngaõ ñoù coù theå thöïc hieän ñöôïc ôû moïi nôi, nhöng vôùi ñieàu kieän laø chuùng ta phaûi bieát tuøy thôøi, tuøy caûnh. Ví duï ñi treân soâng bieån, mình raát sôï nöôùc vì khoâng heà bieát loäi. Baáy giôø coù moät ngöôøi baïn rôùt xuoáng soâng, mình nhaûy xuoáng ñöôïc khoâng? Ñöôïc thì ñöôïc ñoù, nhöng chaéc hai ñöùa naém tay ñi thaêm baø thuûy luoân. Nhöng khoâng nhaûy xuoáng ngoài yeân ñoù nhìn ñöôïc khoâng? Trong tình huoáng naøy chuùng ta phaûi xöû trí theá naøo cho thích hôïp. Thoâi thì theá naøy, ta khoâng bieát loäi thì la baùo leân cho moïi ngöôøi chung quanh bieát coù ngöôøi ñang cheát ñuoái, ai coù khaû naêng bôi loäi thì cöùu vôùt giuøm.

Chuùng ta phaûi coù tinh thaàn töông trôï nhau trong ñôøi soáng tu hoïc, chöù khoâng neân ñoùng cöûa tu moät mình. Ñi chuøa nghe thaày daïy phaûi tu, vaäy laø ñoùng cöûa khoâng tieáp ai heát. Cöù ôû trong ñoù goõ moõ loác coác Nam Moâ Boån Sö Thích Ca Maâu Ni Phaät, ai goõ cöûa lieàn noùi toâi maéc nieäm Phaät. Quí vò thaáy tu kieåu ñoù coù chöôùng thieân haï khoâng? Thôøi buoåi khoa hoïc kyõ thuaät naøy, con ngöôøi phaûi tích cöïc ñoùng goùp söùc löïc trí tueä cho xaõ hoäi tieán boä vaên minh, maø mình tu nhö vaäy, e laø ta töï ñaøo thaûi laáy mình thoâi. Moãi ngaøy cöù môû cöûa queùt doïn, ñi chôï naáu aên, tieáp khaùch bình thöôøng, nhöng tu trong loøng ai bieát ñöôïc, ai caám caûn? Ñoù laø chaân tinh thaàn tu taäp cuûa ngöôøi Phaät töû. Trong baát cöù thôøi ñieåm naøo, tinh thaàn mình vì moïi ngöôøi cuõng ñöôïc neâu cao. Cho neân ñaïo Phaät raát chan hoøa vôùi xaõ hoäi, vôùi ñôøi soáng con ngöôøi, theå hieän roõ neùt qua tinh thaàn voâ ngaõ vò tha. Ai soáng ngöôïc laïi ñieàu naøy thì khoâng phaûi laø Phaät töû vaäy.

Trong sinh hoaït coäng ñoàng, tinh thaàn töông thaân töông trôï khoâng theå thieáu, nhaát laø vôùi baïn höõu ñoàng chí höôùng tu haønh. Chuùng ta khoâng theå naøo ñoùng cöûa, chæ lo rieâng mình maø luoân coù söï quan heä, thaét chaët vôùi xaõ hoäi. Giaùo lyù “truøng truøng duyeân khôûi” cuûa Hoa Nghieâm ñaõ noùi raát roõ veà moái töông quan töông duyeân naøy. Trong caùi rieâng coù caùi chung, trong caùi chung coù caùi rieâng, ñoù laø quy luaät hình thaønh vuõ truï vaø con ngöôøi.

Nhö ta ñeán moät khu vöôøn, thaáy trong ñoù nhieàu loaïi caây  caûnh, boâng hoàng boâng traéng, coù ñaù coù nöôùc, coù ngöôøi coù thuù, khung caûnh thieân nhieân hoøa laãn vôùi baøn tay uoán naén cuûa con ngöôøi, taïo neân moät khu vöôøn ñeïp. Neáu khoâng ñaày ñuû caùc yeáu toá ñoù thì khoâng coù khu vöôøn ñeïp. Chuùng ta cuõng vaäy, ñoái vôùi xaõ hoäi mình laø moät nhaân toá trong coäng ñoàng, neân phaûi goùp söùc vaøo söï toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa xaõ hoäi mình ñang soáng. Phaät daïy ngöôøi Phaät töû giöõ naêm giôùi, Quy y Tam Baûo laø laøm troøn nhaân caùch, boån phaän cuûa moät con ngöôøi trong xaõ hoäi cho thaät hoaøn bò. Toâi daùm noùi raèng moät xaõ hoäi maø trong ñoù taát caû coâng daân ñeàu tin kính Tam Baûo, giöõ naêm giôùi thì xaõ hoäi ñoù toát ñeïp vaên minh baäc nhaát. Cho neân vieäc giöõ giôùi ñaõ mang tính chaát töï lôïi vaø lôïi tha roài.

Noùi theá nhieàu Phaät töû hoûi taïi sao trong Thieàn vieän toå chöùc nhaäp thaát, khoâng tieáp xuùc vôùi ai heát. Ñaây laïi laø tröôøng hôïp khaùc. Taêng Ni saép xeáp thay phieân nhau nhaäp thaát, nhaèm taïo ñieàu kieän caét heát caùc duyeân, chuyeân taâm vaøo moät vieäc ñeå coâng phu thaêng tieán. Song khoâng phaûi nhaäp thaát maõi nhö vaäy, sau moät thôøi gian quy ñònh, vò aáy ra thaát hoøa ñoàng cuøng cuoäc soáng ñaïi chuùng, hoã trôï nhau tu haønh. Nhö vaäy ñaâu coù gì laø traùi vôùi cuoäc soáng coäng ñoàng.

Trong nhaø Phaät coøn noùi ñeán naêm thöù trieàn caùi laø tham, saân, traïo hoái, thuøy mieân, nghi. Naêm thöù naøy luoân ngaên che chaân taùnh chuùng ta. Tham laø tham duïc, saân laø noùng giaän, traïo hoái laø lao löï vaø hoái haän, nghi laø nghi ngôø. Caùc Thieàn sö thöôøng noùi laøm sao trong möôøi hai giôø, nhaém maét môû maét, gaëp caûnh tham ñöøng tham, gaëp caûnh saân ñöøng saân laø coù coâng phu. Caùc Ngaøi khoâng noùi Phaät phaùp nhieàu, khoâng baét tuïng kinh ngoài thieàn, chæ trong moïi thôøi moïi khaéc ñoái duyeân xuùc caûnh ñöøng ñeå loøng tham daáy leân thì chaân taùnh hieän baøy.

Ña soá chuùng ta khi gaëp caûnh nghòch thöôøng hay noåi saân, maø noåi saân thì trí tueä bò lu môø. Cho neân ta thöôøng nghe noùi khi noùng giaän maát khoân. Ngöôøi tu theo ñaïo Phaät laø ngöôøi taäp soáng vôùi trí tueä cuûa mình, cho neân phaûi ñieàu phuïc tham saân. Ñieàu naøy khoù chöù khoâng phaûi deã. Taäp khí cuûa chuùng ta laø quen noåi noùng, baây giôø muoán chuyeån laïi phaûi coù noäi löïc. Nghóa laø phaûi thöôøng xuyeân taäp quaùn saùt laïi chính mình, bieát luùc naøo ñang saân, luùc naøo ñang tham ñeå ñieàu phuïc söûa ñoåi noù. Hình aûnh Boà-taùt Quan Theá AÂm röôùi nöôùc cam loä treân ñaûnh ñaàu chuùng sanh, ñeå noùi leân yù nghóa chuùng ta phaûi duøng nöôùc töø bi röôùi leân taâm saân haän oaùn thuø, coù nhö vaäy nghieäp chöôùng oan khieân môùi coù theå giaûi tröø. Ngöôøi tu Phaät ñoái vôùi taát caû caûnh tham caûnh saân, caûnh thuaän caûnh nghòch, caûnh vui caûnh buoàn gì cuõng maùt röôïi heát, môùi laø ngöôøi coù trí tueä chaân thaät.

Nguû nghæ cuõng laø vieäc che chöôùng raát naëng. Nguû nghæ nhieàu thì ñaàu oùc taêm toái vì luùc naøo cuõng löø nhöø. Ngöôøi maéc beänh naøy phaûi phaán chaán leân cho tænh taùo. Muoán coâng phu tu haønh ñi ñeán quaû giaùc thì khoâng ñöôïc say söa trong nguû nghæ. Coøn traïo hoái cuõng theá, noù caøng laãy löøng thì caøng che chöôùng coâng phu cuûa mình. Ngöôøi ñieàm tónh, khoâng lao löï tính toan, khoâng phaïm nhöõng sai laàm thì khoâng bò hoái haän. Cho neân ngöôøi tu ñieàm tónh thì trí tueä luoân saùng suoát, môùi coù theå giaûi quyeát söï vieäc moät caùch deã daøng. Coøn cöù laêng xaêng loän xoän, taâm thaàn khoâng oån ñònh thì thaáy nghe khoâng roõ raøng, laøm sao giaûi quyeát ñöôïc gì. Neân bieát ñieàm tónh chæ laø moät haïnh nhoû thoâi nhöng khoâng theå thieáu ñoái vôùi ngöôøi tu chuùng ta.

Ñeán nghi ngôø cuõng caàn phaûi phaù tan môùi tieán ñaïo ñöôïc. Phaùp moân cuûa Phaät daïy moät khi ta ñaõ naém vöõng roài thì cöù nhö vaäy maø laøm. Moät nieäm nghi ngôø môû ra laø chaén loái tieán ñaïo. Vì vaäy ngöôøi con Phaät phaûi trieät ñeå phaù tan nghi ngôø, coâng phu môùi khoâng bò ñình treä. Giaû duï nhö baây giôø coù ñaáng naøo ñoù noùi ta coù phaùp moân hay hôn phaùp cuûa ñöùc Phaät Thích Ca, tu theo ta raát mau thaønh töïu, chuùng ta tính sao? Neáu ta khôûi taâm lung lay theo ngöôøi ñoù laø loøng tin chöa vöõng, laø trong loøng coù nghi ngôø roài. Nhö vaäy raát khoù tieán ñaïo.

Ñeå keát thuùc buoåi noùi chuyeän naøy, toâi daãn chuyeän Thieàn sö Ñaïi Mai Phaùp Thöôøng theá naøy. Ngaøi ñeán choã Maõ Toå, Maõ Toå noùi: “Töùc taâm töùc Phaät”, ngay ñaây Ngaøi nhaän ñöôïc yeáu chæ lieàn ñeán truï ôû nuùi Ñaïi Mai, khoâng hoïc theâm gì nöõa. Thôøi gian sau, Maõ Toå sai ngöôøi ñeán nghieäm xeùt xem theá naøo. Vò taêng hoûi:

- Ngaøy xöa ôû choã Maõ Toå, Ngaøi hoïc ñöôïc caùi gì maø veà ôû nuùi?

Ngaøi Phaùp Thöôøng noùi:

- Ta khi aáy nghe Maõ Toå noùi “töùc taâm töùc Phaät” lieàn veà ôû nuùi ñeán nay.

Vò kia baûo:

- Baây giôø Maõ Toå khoâng noùi “töùc taâm töùc Phaät” nöõa, maø noùi “phi taâm phi Phaät”.

Ngaøi Ñaïi Mai lieàn haï ngöõ:

- Maëc cho oâng giaø aáy doái gaït ngöôøi trong thieân haï, ta chæ bieát “töùc taâm töùc Phaät” thoâi.

Vò taêng aáy veà trình laïi vôùi Maõ Toå nhö theá. Maõ Toå lieàn nhoùm chuùng noùi: “Traùi mai ñaõ chín”.

Ñoù laø caâu chuyeän toâi möôïn ñeå keát thuùc buoåi noùi chuyeän hoâm nay. Mong toaøn theå quyù Phaät töû cuøng chuùng toâi taän höôûng ñöôïc höông vò “Traùi mai ñaõ chín” cuûa Thieàn sö Phaùp Thöôøng naêm xöa.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM