Kinh sach

PHAÀN THÖÙ HAI: PHAÀN CHAÙNH TOÂNG

CHÖÔNG I: CHÆ BAØY CHAÂN TAÂM

MUÏC HAI: CHÆ ROÕ TAÙNH THAÁY

Kinh: Khi aáy, OÂng Kieàu Traàn Na ñöùng daäy baïch Phaät: “Toâi nay giaø caû, ôû trong ñaïi chuùng rieâng ñöôïc caùi danh laø Hieåu. Do toâi ngoä ñöôïc hai chöõ Khaùch Traàn maø thaønh quaû. Thöa Theá Toân, ví nhö ngöôøi khaùch ñi ñöôøng, vaøo troï nôi quaùn xaù, hoaëc nguû laïi, hoaëc aên. AÊn, nguû xong xeáp ñoà ñaïc leân ñöôøng khoâng ôû laïi ñöôïc. Neáu thaät laø ngöôøi chuû, töï khoâng phaûi ñi ñaâu. Toâi nghó nhö vaày: Khoâng ôû yeân maõi ñöôïc thì goïi laø Khaùch, coøn ôû maõi thì goïi laø Chuû. Laáy caùi söï Khoâng ôû yeân maõi ñöôïc laøm yù nghóa chöõ Khaùch. Laïi nhö trôøi môùi taïnh, maët trôøi chieáu saùng treân cao, aùnh saùng xuyeân qua khe hôû chieáu roõ buïi baëm trong khoaûng khoâng. Buïi traàn thì dao ñoäng, hö khoâng laëng yeân. Nhö vaäy maø suy nghó: ñöùng laëng goïi laø hö khoâng, lay ñoäng goïi laø Traàn. Toâi laáy Söï lay ñoäng laøm yù nghóa chöõ Traàn”.

Ñöùc Phaät noùi: “Chính vaäy”.

Thoâng raèng: Khaùch laø thí duï cho caùi thoâ troïng cuûa Sôû Tri; Traàn laø ví duï cho caùi vi teá cuûa phieàn naõo. Nieäm nieäm ñoåi dôøi, sanh ra roài dieät maát chaúng ngöøng, neân thí duï nhö khaùch ñi ñöôøng vaøo troï quaùn xaù. Khôûi leân söï meâ laàm, gaây ra nghieäp, boû cuõ theo môùi, neân thí duï laø aên, nguû xong thì thu doïn leân ñöôøng. Caùi Chaân Taùnh Thöôøng Truï voán chaúng coù chuyeän aáy, neân thí duï nhö ngöôøi chuû chaúng ñi ñaâu caû. Thoâ chöôùng thì deã tröø maø caùi meâ laàm vi teá thì khoù bieát, neân phaûi do baàu trôøi Baûn Taùnh taïnh raùo saùng trong coù maët trôøi Trí Hueä soi chieáu, qua khe hôû cuûa Nguõ AÁm soi roõ Baûn Taùnh roãng troáng, môùi bieát hö voïng töï roái ñoäng ôû trong. Do ñoù, môùi laáy thí duï “Trôøi taïnh, maët trôøi chieáu saùng, aùnh saùng vaøo trong loã hôû, phaùt hieän roõ raøng buïi baëm trong hö khoâng”.

Phieàn naõo thì roái ñoäng. Chaân Taùnh voán tòch nhieân. Nhö ngoä ñöôïc laø voán khoâng, thöôøng truï chaúng ñoäng, töùc bieát Taâm Taùnh thöôøng tòch vaäy.

Toå Trieäu Chaâu noùi: “Caùc oâng töø moät phen thaáy laõo taêng trôû veà sau, laïi chaúng phaûi laø ngöôøi naøo khaùc, chæ thaät laø ngöôøi chuû nhaân oâng. Caùi aáy ñaây laïi höôùng ra ngoaøi tìm kieám laøm chi? Chính luùc naøy ñaây, chôù chuyeån ñaàu ñoåi naõo. Neáu chuyeån ñaàu ñoåi naõo töùc maát ngay vaäy”.

Laïi moät hoâm, Ngaøi ñang queùt ñaát, coù vò taêng hoûi: “Hoøa Thöôïng laø baäc ñaïi Thieän Tri Thöùc vì sao laïi coøn queùt ñaát?”

Toå Chaâu noùi raèng: “Buïi töø ngoaøi ñeán”.

Taêng hoûi: “Ñaõ laø choán Giaø Lam trong saïch, laøm sao coù buïi?”

Toå Chaâu noùi: “Laïi moät haït buïi nöõa kìa”.

Ngaøi Trieäu Chaâu, aùnh saùng con maét Ngaøi soi naùt boán chaâu thieân haï, bieän roõ nghóa Khaùch Traàn, cheû vaøo thaáu caùi nhoû nhieäm. Neáu ôû choã naøy maø soi ra ñöôïc raønh reõ, thì quaû thaät laø vò Sa Di coù chuû, ôû ñôøi chaúng nhieãm, chöù ñaâu chæ ñöôïc mang tieáng laø Giaûi [Giaûi: hieåu].

Kinh: Khi aáy, Ñöùc Nhö Lai ôû giöõa ñaïi chuùng naém naêm ngoùn tay laïi. Naém roài laïi môû, môû roài laïi naém.

Roài hoûi OÂng Anan raèng: “Nay oâng thaáy gì?”

OÂng Anan ñaùp: “Toâi thaáy baøn tay Baùch Baûo Luaân cuûa Nhö Lai ôû giöõa ñaïi chuùng luùc môû luùc naém”.

Phaät baûo OÂng Anan: “OÂng thaáy tay ta ôû giöõa ñaïi chuùng khi môû khi naém, ñoù laø tay ta coù môû coù naém hay laø caùi Thaáy cuûa oâng coù môû coù naém?”

OÂng Anan thöa: “Baøn tay baùu cuûa Phaät ôû giöõa ñaïi chuùng khi môû khi naém. Toâi thaáy baøn tay Nhö Lai töï môû töï naém, chaúng phaûi caùi Taùnh Thaáy cuûa toâi coù môû coù naém”.

Phaät baûo: “Caùi gì Ñoäng, caùi gì Tónh?”

OÂng Anan thöa: “Baøn tay Phaät khoâng ôû yeân, chöù Taùnh Thaáy cuûa toâi coøn khoâng coù tónh, laáy gì goïi laø khoâng ôû yeân ñöôïc?”

Phaät daïy: “Ñuùng theá”.

Thoâng raèng: OÂng Kieàu Traàn Na nhôø ngoä hai chöõ Khaùch Traàn, chæ roõ bieát ñöôïc caùi bôø meù cuûa phieàn naõo. Ñöùc Theá Toân aét chæ ngay (Tröïc Chæ) caùi Boà Ñeà maø noùi. Tröôùc heát laø ôû nôi ngoaïi caûnh maø bieän roõ caùi Chaân Taùnh. Caûnh coù naém môû maø caùi Thaáy thì khoâng ñoäng hay tónh, ñaây laø choã ngöôøi ta deã bieát. Ñöùc Theá Toân nhaân caùi choã deã bieát ñoù maø daãn daét. Quaû nhieân, OÂng Anan tin laø caùi tay coù naém coù môû, coøn caùi Thaáy khoâng coù naém môû, maø noùi “Taùnh Thaáy cuûa toâi coøn khoâng coù caû caùi tónh, laáy gì goïi laø khoâng ôû yeân?” Tìm töôùng ñoäng tónh tuyeät chaúng theå ñöôïc. Cuõng gaàn thaáy ñöôïc vò chuû nhaân thöôøng truï roài. Neáu khoâng phaûi laø söï thöùc tænh vi dieäu cuûa Theá Toân laøm sao ñöôïc nhö vaäy.

Xöa, coù Ngaøi Taây Ñöôøng [Böïc tröôûng thöôïng toân tuùc lui aån nôi chuøa khaùc, ñeán taïm truù chuøa mình, goïi laø Taây Ñöôøng] hoûi Toå Baù Tröôïng: “Veà sau, oâng laøm sao khai thò cho ngöôøi?”

Toå Tröôïng duøng tay môû naém laïi hai löôït.

Ngaøi Taây Ñöôøng hoûi: “Laïi laøm caùi gì?”

Toå Tröôïng laáy ngoùn tay ñieåm ba caùi.

Thöû noùi caùi hieån duïng nhö theá cuûa Toå Baù Tröôïng laø hôïp vôùi cô phong cuûa Laêng Nghieâm hay khoâng, hay laø coù ñaïo lyù gì khaùc?

Laïi nhö Hoøa Thöôïng Caâu Chi, thuôû môùi truï am, coù vò ni teân laø Thöïc Teá ñeán am, ñi thaúng vaøo chaúng heà caát noùn, caàm tích tröôïng ñi quanh thieàn saøng ba voøng, roài baûo: “Noùi ñöôïc thì boû noùn”.

Hoûi vaäy ba laàn, thaày Caâu Chi khoâng coù choã ñaùp ñöôïc. Vò ni beøn ñi.

Thaày Caâu Chi noùi: “Trôøi saép toái roài, haõy nghó laïi moät ñeâm”.

Ni sö noùi raèng: “Noùi ñöôïc thì ôû laïi”.

Thaày Caâu Chi laïi khoâng coù choã ñaùp laïi. Ni sö beøn ñi.

Sö Caâu Chi than raèng: “Ta tuy coù caùi hình töôùng tröôïng phu maø khoâng coù khí phaùch cuûa tröôïng phu!” Beøn noåi loøng haêng töùc muoán roõ bieát vieäc naøy, ñònh boû am ñi caùc nôi tham hoûi.

Ñeâm aáy, vò thaàn Nuùi baûo raèng: “Chaúng neân lìa ñaây, ngaøy mai seõ coù vò Boà Taùt xaùc phaøm ñeán ñaây vì Hoøa Thöôïng noùi phaùp”.

Hoâm sau, Toå Thieân Long ñeán am, Ngaøi Caâu Chi nghinh leã roài keå laïi ñaày ñuû caâu chuyeän. Toå Thieân Long chæ döïng ñöùng moät ngoùn tay maø khai thò cho. Ngaøi Caâu Chi hoaùt nhieân ñaïi ngoä.

Töø ñoù veà sau, heã coù ai hoûi, Ngaøi chæ döïng ñöùng moät ngoùn tay. Khi saép thò tòch, Ngaøi noùi vôùi chuùng raèng: “Ta ñöôïc nôi Ngaøi Thieân Long moät ngoùn tay Thieàn, suoát ñôøi duøng chaúng heát. Coù hoäi chaêng?” Roài döïng leân moät ngoùn tay maø tòch.

Ngaøi Thieân Ñoàng tuïng raèng:

“Laõo Caâu Chi moät ngoùn tay Thieàn

Hai möôi naêm duøng maõi khoâng cuøng

Tin coù ñaïo nhaân, nhieàu phöông thuaät

Roõ khoâng tuïc vaät, tröôùc maét nhìn

Choã ñöôïc quaù giaûn dò

Ban baøy khaép roäng thay!

Ñaïi thieân saùt haûi uoáng ñaàu loâng

Voâ haïn roàng, laân vaøo tay keû?

Nhaäm Coâng traân troïng naém caàn caâu”.[Nhaäm Coâng : saùch Trang Töû noùi “OÂng Nhaäm Coâng laøm caàn caâu lôùn, sôïi raát to. Naêm chuïc con traâu laøm moài...”.]

Ngaøi Tuyeát Ñaäu tuïng raèng :

“Raát khen, thöông laém laõo Caâu Chi

Vuõ truï xöa nay chaúng coù gì

Töøng höôùng ñaïi döông buoâng goã noåi

Soùng ñeâm khuùc goã tieáp ruøa ñui”.

Kinh Phaùp Hoa : “Nhö con ruøa moät maét gaëp loã boäng cuûa khuùc goã troâi noåi, khoâng bò naïn cheát chìm”. Ñöùc Theá Toân töø luùc môû naém ngoùn tay cho ñeán ñaây, khoâng choã naøo laø khoâng chæ baøy Tri Kieán [Choã Thaáy Bieát] cuûa Phaät, khieán ngöôøi ñöôïc choã yeân oån. Sao laïi chaúng baét chöôùc caùi keá cuûa con ruøa ñui?

Kinh : Luùc aáy, Nhö Lai töø trong baøn tay phaùt ra moät ñaïo haøo quang baùu qua beân phaûi OÂng Anan, OÂng Anan lieàn quay ñaàu troâng qua beân phaûi. Phaät laïi phoùng ra moät ñaïo haøo quang qua beân traùi OÂng Anan, OÂng Anan laïi quay ñaàu troâng qua beân traùi.

Phaät baûo OÂng Anan: “Hoâm nay ñaàu oâng vì sao dao ñoäng?”

OÂng Anan thöa: “Toâi thaáy Nhö Lai phaùt haøo quang baùu qua beân phaûi roài qua beân traùi, neân toâi troâng qua beân phaûi vaø beân traùi, ñaàu töï dao ñoäng”.

- OÂng Anan, oâng xem haøo quang cuûa Phaät maø dao ñoäng caùi ñaàu qua phaûi qua traùi. Ñoù laø ñaàu oâng ñoäng hay laø caùi Thaáy ñoäng?

- Thöa Theá Toân, ñaàu toâi töï ñoäng chöù Taùnh Thaáy cuûa toâi thì döøng ñöùng coøn chaúng coù, laáy gì maø dao ñoäng?

Phaät daïy: “Ñuùng vaäy”.

Thoâng raèng : Ñoaïn naøy laø ôû trong thaân maø bieän roõ caùi Chaân Taùnh: ñaàu töï dao ñoäng, coøn caùi Thaáy (Taâm Taùnh) khoâng choã ñoäng. So vôùi ñoaïn tröôùc, tay töï naém môû, coøn caùi Thaáy khoâng coù choã ñoäng thì laïi caøng vi maät. ÔÛ nôi thaân cuûa moät ngöôøi, coù thaáy ñoäng töùc laø ñaàu ñoäng, laøm sao noùi ñöôïc laø ñaàu töï ñoäng lay maø caùi Thaáy thì khoâng ñoäng? Caùi tuøy theo ñaàu maø coù phaûi coù traùi aáy laø Tình Kieán. Caùi chaúng theo ñaàu maø coù ñoäng coù tónh laø Chaân Kieán (caùi Thaät Taùnh). Tình Kieán thuoäc Thöùc, neân coù khôûi coù dieät. Chaân Kieán thuoäc Taùnh, voán khoâng laøm, khoâng döøng laïi. Laøm sao nghieäm chuyeän naøy? Ñaàu coù ñoäng, coù tónh thì coù theå thaáy ñöôïc, caùi Thaáy khoâng coù ñoäng tónh ñeå coù theå chæ ra. Bôûi theá, neân bieát caùi khoâng coù ñoäng tónh ñeå chæ ra ñöôïc, ñoù laø Chaân Kieán. Tröôùc ñaây, OÂng Anan chaáp Thöùc laøm Taâm, chæ bieát Tình Kieán maø cho laø caùi Thaáy. Nay nhôø phöông tieän chæ daïy cuûa Nhö Lai, caùi Trí Saùng taïm hieän ra, môùi tin hieåu ñaàu töï dao ñoäng coøn caùi Thaáy thì khoâng choã ñoäng. Caùi Taùnh Thaáy voán chaúng ñoäng naøy, thì ñoäng cuõng nhö theá, tónh cuõng nhö theá; khi thaáy chaúng phaûi coù, khi khoâng thaáy chaúng phaûi laø khoâng, trong aáy coøn khoâng coù caùi ngöøng yeân, coù gì maø dao ñoäng. Ñoù laø caùi Theå Khoâng Tòch Ly Traàn vaäy. OÂng Anan ñoái theo ñaây maø bieát Taùnh ñoù vaäy. Ñaõ noùi laø bieát Taùnh, sao coøn laém thöù ña nghi? AÁy vì OÂng Anan nhôø Phaät ñöa baøn tay ra, roài phoùng aùnh saùng, laïi naém môû baøn tay, so saùnh vôùi ñaàu dao ñoäng. Caùi Thaáy baøn tay naém môû khoâng ñoäng, caùi Thaáy cuûa ñaàu day qua phaûi qua traùi cuõng khoâng ñoäng. Ñaây laø caùi bieát do suy nghó ño löôøng chöù khoâng phaûi laø söï nhieäm maàu cuûa töï mình toû ngoä. “Theo cöûa maø vaøo, chaúng phaûi cuûa baùu trong nhaø”, ôû ñaây laïi caøng roõ raøng tin hieåu.

Thieàn sö Voâ Nghieäp ban ñaàu ra maét Ñöùc Maõ Toå, baïch hoûi raèng: “Vaên hoïc cuûa Tam Thöøa ñaõ nghieân cöùu sô löôïc yù chæ. Töøng nghe Thieàn Toâng noùi “Töùc Taâm laø Phaät”, thaät chöa hieåu ñöôïc”.

Ñöùc Maõ Toå noùi: “Chæ caùi taâm chöa hieåu ñoù laø phaûi (töùc thò), ngoaøi ra khoâng coù vaät naøo khaùc”.

Sö Nghieäp hoûi: “Theá naøo laø maät truyeàn taâm aán cuûa Toå Sö töø Taây sang ?”

Ñöùc Maõ Toå noùi: “Ñaïi Ñöùc ñang oàn aøo khoâng ôû yeân ôû trong aáy, haõy ñi, khi khaùc ñeán”.

Sö Nghieäp vöøa ñi ra, Ñöùc Toå goïi: “Ñaïi Ñöùc!”

Sö Nghieäp quay ñaàu laïi.

Ngaøi Maõ Toå noùi: “Ñoù laø caùi gì?”

Sö Nghieäp lieàn laõnh ngoä, beøn leã baùi.

Ngaøi noùi raèng: “Caùi gaõ ngu naøy, leã baùi laøm chi vaäy?”

Laïi coù thieàn sö Nguõ Dueä Linh Maëc töø xa ñeán ra maét Ngaøi Thaïch Ñaàu, roài hoûi: “Moät lôøi hôïp nhau thì ôû, chaúng hôïp thì ñi”.

Toå Ñaàu cöù ngoài. Sö Dueä beøn ñi.

Toå Ñaàu theo sau, goïi: “Xaø Leâ!”

Sö Dueä quay ñaàu laïi.

Toå Ñaàu noùi: “Töø sanh ñeán töû, chæ laø caùi AÁy, quay ñaàu chuyeån naõo laøm gì!”

Sö Dueä ngay döôùi caâu noùi ñaïi ngoä, beøn beû neùm caây truï tröôïng maø ôû laïi.

Haõy noùi hai Ngaøi Voâ Nghieäp vaø Nguõ Dueä quay ñaàu, chuyeån naõo thì lieàn ngoä, so vôùi OÂng Anan laø nhieàu, ít?

Kinh: Luùc baáy giôø Nhö Lai baûo vôùi caû ñaïi chuùng: “Nhö caùc chuùng sanh laáy caùi dao ñoäng maø goïi laø Traàn, laáy caùi khoâng ôû yeân maø goïi laø Khaùch, thì caùc oâng haõy xem OÂng Anan : ñaàu töï dao ñoäng maø caùi Thaáy khoâng coù choã ñoäng; laïi haõy xem baøn tay Ta töï môû töï naém maø caùi Thaáy khoâng duoãi khoâng co. Côù sao caùc oâng hieän nay laïi laáy caùi ñoäng laøm thaân, laáy caùi ñoäng laøm caûnh, töø ñaàu ñeán cuoái nieäm nieäm sanh dieät, boû maát Chaân Taùnh, laøm vieäc ñieân ñaûo, maát choã Chaân Thaät, nhaän Vaät laøm Mình, luaân hoài trong aáy, töï mình choïn laáy söï troâi noåi ñoåi thay?”

Thoâng raèng: Baøn tay cuûa Phaät chaúng döøng truï, maø Taùnh Thaáy thöôøng truï, ñoù laø Chuû Nhaân OÂng chaân thaät. Ñaàu töï dao ñoäng, Taùnh Thaáy khoâng ñoäng, thaät laø caùi Theå Chôn Khoâng. Nay chaúng nhaän Chuû maø nhaän Khaùch, chaúng nhaän caùi Khoâng maø nhaän caùi Traàn, haù chaúng phaûi laø laøm chuyeän ñieân ñaûo hay sao? Cuõng vì nieäm nieäm sanh dieät, phieàn naõo noái nhau, ñeán noãi boû maát Chaân Taùnh, chaúng neân ñaïo Boà Ñeà, laø do Khaùch Traàn meâ hoaëc môùi ñeán noãi nhö theá.

Kinh Vieân Giaùc noùi “Laàm nhaän boán Ñaïi laøm thaân töôùng cuûa mình, boùng daùng saùu Traàn duyeân aûnh laøm taâm töôùng cuûa mình”. Chính laø choã ôû ñaây noùi “Laáy caùi ñoäng laøm thaân, laáy caùi ñoäng laøm caûnh, nhaän vaät laøm mình”. Ñaõ nhaän caùi voïng ñoäng chaïy theo caûnh ñoù laøm Töï Taâm, thì caùi Chaân Taâm Baát Ñoäng beøn meâ trong caùi troâi laên, neân goïi laø “Boû maát” chöù chaúng phaûi noùi Boû maát laø khoâng hieän coøn vaäy. Gioáng nhö nöôùc ñaõ thaønh baêng, taùnh nöôùc bieán maát.

Ñoaïn tröôùc, noùi “Hay sanh caùi duyeân, nhöng duyeân theo caùi Sôû neân boû maát. Boû maát caùi Voán Töï Saùng naøy, tuy suoát ngaøy duøng maø chaúng töï giaùc, uoång oan sa vaøo caùc neûo”. Nhö theá thì laøm sao maø ra khoûi sanh töû? Cho neân noùi “Luaân hoài xoay chuyeån trong ñoù, töï choïn giöõ laáy caùi troâi noåi xoay vaàn”. Tröôùc, noùi “Taát caû chuùng sanh töø voâ thuûy ñeán nay, sanh töû noái nhau, ñeàu do khoâng bieát caùi Chaân Taâm Thöôøng Truï, Taùnh Theå Saùng Saïch. Duøng caùc voïng töôûng, nhöõng töôûng naøy chaúng chaân thaät neân coù luaân chuyeån”. Chính laø noùi choã naøy.

Xöa, Toå Ñoäng Sôn hoûi moät vò taêng : “OÂng teân gì?”

Ñaùp: “Toâi ñaây”.

Toå Sôn hoûi: “Vaäy caùi gì laø Chuû Nhôn OÂng cuûa thaày Xaø Leâ?”

Ñaùp: “Caùi Thaáy ñoái dieän”.

Toå Sôn raèng: “Khoå thay, khoå thay! Ngöôøi ñôøi nay heát thaûy ñeàu nhö theá naøy. Chæ nhaän ra löøa tröôùc, ngöïa sau [Chæ boïn noâ leä, toâi tôù haàu chuû chaïy theo tröôùc ñaàu löøa, ñuoâi ngöïa. Thaønh ngöõ naøy cheâ bai ngöôøi ñôøi duøng thöùc tình phaân bieät, laáy thöùc tình laøm thöùc aên, ñeo theo söï phaân bieät vaät chaát, laøm noâ leä cho noù] ñaáy thoâi maø laáy laøm caùi Chính Mình. Phaät Phaùp chìm ñaém laø do ñoù vaäy. Chuû trong Khaùch [Taân Trung Chuû, moät trong nguõ vò quaân thaàn cuûa Toâng Taøo Ñoäng] coøn chöa phaân bieät ñöôïc, laøm sao phaân bieät noåi OÂng Chuû trong Chuû (Chuû trung Chuû)”.

Vò taêng lieàn hoûi: “Nhö sao laø Chuû trong Chuû?”

Toå Sôn noùi: “Thaày Xaø Leâ töï noùi laáy”.

Vò taêng ñaùp: “Toâi maø noùi ñöôïc thì ñoù laø Chuû trong Khaùch, coøn nhö theá naøo laø Chuû trong Chuû?”

Toå Sôn noùi raèng: “Noùi ra thì deã bieát bao, maø töông tuïc noái nhau thì quaù khoù!”

Beøn khai thò baèng baøi tuïng:

“OÂi thaáy ñôøi nay hoïc ñaïo ñoâng

Ngaøn ngaøn vaïn vaïn nhaän cöûa ngoaøi

Cuõng tôï vaøo kinh chaàu Vua Thaùnh Chuùa

Chæ ñeán cöûa trieàu ñaõ voäi ngöøng”.

Do ñaây maø xeùt, thaät Thöùc Tình Phaân Bieät maø so vôùi caùi Kieán Tinh Baát Ñoäng haõy coøn caùch xa maáy daëm ñöôøng, maø caùi Kieán Tinh Baát Ñoäng so vôùi Chaân Taùnh Tòch Thöôøng vaãn coøn phaûi töï mình bieän bieät. Nhö ñoaïn kinh sau noùi “Thaáy do lìa Thaáy, caùi Thaáy khoâng bì kòp”, thì cô hoà ñaõ vöôït cöûa trieàu maø thaáy Vua roài ñoù.

VII. CHÆ TAÙNH THAÁY KHOÂNG SANH DIEÄT

Kinh : Luùc baáy giôø OÂng Anan cuøng caû ñaïi chuùng nghe lôøi Phaät daïy, thaân taâm thö thaùi, nghó mình töø voâ thuûy ñeán nay boû maát Baûn Taâm, voïng nhaän boùng daùng do phaân bieät tieàn traàn. Ngaøy nay khai ngoä, nhö haøi nhi maát söõa boãng gaëp meï hieàn, chaép tay leã Phaät, mong ñöôïc nghe Nhö Lai baøy toû caùi chaân, voïng, caùi hö thaät ôû nôi thaân taâm, vaø ôû ngay hieän tieàn phaùt minh ra hai caùi Sanh Dieät vaø Chaúng Coù Sanh Dieät.

Thoâng raèng: Tröôùc, noùi raèng: “Caùi Thaáy khoâng coù choã ñoäng, caùi Thaáy khoâng coù môû ra cuoán vaøo ñeå chæ baøy roõ raøng caùi Taùnh khoâng coù sanh ra, khoâng coù dieät maát. Nhöng caùi Taùnh Baát Sanh Baát Dieät naøy hieän tìm thaáy ôû trong caùi Thaân Sanh Dieät. Caùi Chôn Phaùt Minh Taùnh laø caùi caên baûn khoâng sanh khoâng dieät. Coøn caùi Voïng Phaùt Minh Taùnh laø caùi caên baûn sanh dieät. ÔÛ trong aáy, hö thaät khoù bieän roõ, neân caàu mong Nhö Lai baøy roõ cho.

Xöa, OÂng Tieát Giaûn hoûi Ñöùc Luïc Toå: “Chö vò thieàn ñöùc ôû choán kinh ñoâ ñeàu noùi raèng “Muoán ñöôïc hieåu ñaïo, phaûi ngoài thieàn, taäp ñònh. Neáu khoâng nhôø thieàn ñònh maø ñöôïc giaûi thoaùt laø ñieàu khoâng heà coù”. Chöa roõ choã daïy cuûa Sö ra sao?”

Toå ñaùp: “Ñaïo do taâm ngoä, ñaâu phaûi ôû ngoài. Kinh noùi: Neáu noùi Nhö Lai coù ngoài, coù naèm, thì ñoù laø haønh taø ñaïo. Vì sao theá? Khoâng töø ñaâu ñeán, cuõng khoâng ñi veà ñaâu, khoâng coù sanh, khoâng coù dieät, laø phaùp thieàn trong saïch cuûa Nhö Lai. Chö phaùp Khoâng Tòch [Roãng laëng] ñoù laø söï ngoài trong saïch cuûa Nhö Lai. Roát raùo khoâng choã chöùng, huoáng laø ngoài ö?”

Tieát Giaûn thöa: “Saùng ví duï Trí Hueä, toái ví duï phieàn naõo. Neáu chaúng duøng Trí Hueä soi phaù phieàn naõo, nhôø ñaâu maø vöôït khoûi sanh töû töø voâ thuûy?”

Toå noùi: “Phieàn naõo töùc Boà Ñeà, khoâng hai, khoâng khaùc. Neáu duøng Trí Hueä soi phaù phieàn naõo, ñoù laø kieán giaûi cuûa Nhò Thöøa, laø caên cô cuûa xe deâ, xe nai. Baäc Thöôïng Caên Ñaïi Trí aét chaúng nhö theá”.

OÂng Tieát thöa: “Nhö theá naøo laø kieán giaûi Ñaïi Thöøa?”

Toå noùi raèng: “Caùi Minh vaø caùi Voâ Minh, phaøm phu thaáy laø hai. Vôùi ngöôøi Trí lieãu ñaït thì caùi Taùnh cuûa chuùng laø khoâng hai. Taùnh Khoâng Hai ñoù laø Thaät Taùnh. Thaät Taùnh aáy, ôû phaøm ngu chaúng dieät, taïi Hieàn Thaùnh cuõng chaúng taêng, trong phieàn naõo cuõng khoâng loaïn, nôi thieàn ñònh cuõng khoâng heà laëng döùt. Chaúng ñoaïn chaúng thöôøng, chaúng ñeán chaúng ñi. Chaúng ôû giöõa, chaúng truï trong, ngoaøi. Khoâng sanh khoâng dieät, Taùnh Töôùng nhö nhö. Thöôøng truï chaúng dôøi, goïi aáy laø ñaïo”.

Tieát Giaûn thöa: “Thaày noùi khoâng sanh khoâng dieät, khaùc gì ngoaïi ñaïo ñaâu?”

Toå noùi raèng: “Choã ngoaïi ñaïo noùi chaúng sanh chaúng dieät aáy, laø laáy Dieät döùt Sanh, laáy Sanh toû baøy Dieät. Theá laø dieät maø xem nhö chaúng Dieät, sanh maø noùi Chaúng Sanh. Ta noùi chaúng sanh chaúng dieät aáy, laø Voán Töï Khoâng Sanh, nay cuõng chaúng dieät, neân chaúng ñoàng ngoaïi ñaïo. Neáu oâng muoán bieát caùi taâm yeáu, chæ vôùi taát caû thieän aùc ñeàu chaúng dính daáp tôùi thì töï nhieân thaáu vaøo ñöôïc caùi Taâm Theå trong saïch, trong treûo nhö nhieân, haèng haèng vaéng laëng, dieäu duïng khoâng cuøng”.

OÂng Tieát Giaûn nhôø lôøi chæ daïy, hoaùt nhieân khai ngoä.

Ñaây laø choã hieän tieàn thaáy coù Sanh Dieät, baøy roõ caùi Chaân Taùnh chaúng coù Sanh Dieät. Neáu chaúng phaûi laø böïc Phaät vôùi nhau thì khoâng theå hieån baøy roõ raøng nhö vaäy.

Kinh: Khi aáy, vua Ba Tö Naëc ñöùng daäy baïch Phaät: “Tröôùc toâi chöa ñöôïc vaâng nghe lôøi Phaät daïy baûo, toâi thaáy caùc OÂng Ca Chieân Dieân, Tyø La Chi Töû ñeàu noùi “Thaân naøy cheát roài thì maát haún goïi laø Nieát Baøn. Nay tuy ñöôïc gaëp Phaät, nhöng toâi vaãn coøn hoà nghi. Xin Phaät chæ roõ laøm theá naøo chöùng bieát choã chaúng Sanh Dieät cuûa Taâm naøy. Hieän giôø caùc haøng Höõu Laäu trong ñaïi chuùng cuõng ñeàu troâng mong ñöôïc nghe ñieàu aáy”.

Phaät noùi: “Ñaïi Vöông, thaân oâng hieän ñaây, nay ta hoûi oâng: caùi thaân xaùc thòt cuûa oâng coù gioáng ñöôïc nhö kim cöông, coøn hoaøi chaúng hoaïi, hay laïi bieán ñoåi vaø tan raõ?”

- Theá Toân, caùi thaân hieän ñaây cuûa toâi, roát cuoäc cuõng thay ñoåi vaø tieâu dieät.

Phaät baûo: “Ñaïi Vöông, oâng chöa töøng dieät, laøm sao bieát laø phaûi bò dieät?”

Thoâng raèng : Ñöùc Theá Toân nhuû lôøi, böôùc böôùc ñeàu quay veà Chaân. Nhö hoûi “OÂng chöa töøng dieät, laøm sao bieát dieät?” Neáu laø baäc Thöôïng Caên Lôïi Trí thì lieàn ngoä “Caùi ngöôøi bieát söï dieät, voán chöa töøng sanh dieät”, lieàn chöùng Voâ Sanh Phaùp Nhaãn.

Coù nhaø sö hoûi Toå Vaân Cö : “Môùi sanh ra vì sao chaúng bieát coù?”

Ñaùp : “Chaúng cuøng sanh”.

Hoûi : “Khi chöa sanh thì nhö theá naøo?”

Ñaùp : “Chöa töøng dieät”.

Hoûi : “Khi chöa sanh thì ôû ñaâu?”

Ñaùp : “Coù choã chaúng thu naïp”.

Hoûi : “Vì sao ngöôøi chaúng thoï dieät?”

Ñaùp : “Dieät aáy chaúng theå ñöôïc”.

Xem choã ñoái ñaùp cuûa Toå Vaân Cö nhö theá, haù phaûi mô hoà! Caàn roõ chuyeän beân ñoù môùi coù theå xem lôøi noùi naøy!

Kinh: “Baïch Theá Toân, caùi thaân voâ thöôøng bieán hoaïi cuûa toâi ñaây tuy chöa dieät, song hieän giôø, toâi xeùt noù nieäm nieäm dôøi ñoåi, maõi maõi chaúng ngöøng, nhö löûa thaønh tro daàn daàn tieâu maát. Tieâu maát chaúng ngöøng neân toâi bieát chaéc thaân naøy roài phaûi dieät maát”.

Phaät daïy: “Ñuùng theá! Ñaïi Vöông, tuoåi taùc cuûa oâng nay ñaõ giaø yeáu, vaäy maët maøy cuûa oâng so vôùi luùc coøn beù nhö theá naøo?”

- Baïch Theá Toân, hoài coøn beù nhoû, toâi da thòt mòn maøng, ñeán luùc tröôûng thaønh, khí huyeát ñaày ñuû, nay thì tuoåi giaø, ngaøy theâm suy laõo, hình saéc gaày oám, tinh thaàn moõi meät, toùc baïc da nhaên, soáng chaúng coøn laâu, so saùnh theá naøo ñöôïc vôùi thôøi treû maïnh?”

Phaät baûo: “Ñaïi Vöông, hình dung cuûa oâng ñaâu coù hö hao ngay”.

Vua baïch: “Thöa Theá Toân, söï bieán hoùa aâm thaàm dôøi ñoåi neân toâi chaúng hay bieát. Möa naéng ñoåi dôøi laàn ñeán nhö vaày. Vì sao? Toâi khi naêm hai möôi tuy goïi laø treû nhöng maët maøy ñaõ giaø hôn khi möôøi tuoåi. Khi ba möôi, laïi suy suùt hôn hoài hai möôi vaø ñeán nay saùu möôi hai, troâng laïi luùc naêm möôi thì khi aáy coøn khoeû hôn nhieàu. Baïch Theá Toân, toâi thaáy söï aâm thaàm thay ñoåi nhö theá, thaân naøy tuy nay ñaõ suy yeáu, nhöng trong söï thay ñoåi coøn chia töøng möôøi naêm moät. Neáu toâi suy xeùt chín chaén hôn nöõa thì caùi söï bieán ñoåi aáy ñaâu phaûi töøng möôøi naêm maø thaät laø moãi naêm moãi thay ñoåi. Laïi ñaâu phaûi moãi naêm moãi thay ñoåi maø laø moãi thaùng moãi thay ñoåi, khoâng nhöõng moãi thaùng thay ñoåi maø laø moãi ngaøy thay ñoåi. Suy cuøng xeùt kyõ, thì saùt na saùt na, khoaûng giöõa moãi nieäm, khoâng theå ñöùng yeân, vaäy neân toâi bieát thaân naøy roát cuoäc phaûi bieán ñoåi vaø tieâu dieät”.

Phaät baûo: “Ñaïi Vöông, oâng thaáy bieán hoùa dôøi ñoåi khoâng ngöøng, roõ laø phaûi dieät. Vaäy oâng nieäm nieäm tieâu dieät nhö theá, oâng coù bieát trong thaân coù caùi gì khoâng dieät chaêng?”

Thoâng raèng: Saéc Thaân huyeãn hoùa roát cuoäc phaûi bieán dieät. Caùi Phaùp Thaân thanh tònh voán chaúng coù sanh dieät. Chaúng phaûi ngoaøi caùi saéc thaân rieâng coù Phaùp Thaân. Phaùp Thaân nhö bieån lôùn, Saéc Thaân nhö boït nöôùc. Boït nöôùc coù sanh coù dieät, nöôùc bieån nhaát nhö. Baäc Ñaïi Ngoä thì “Huyeãn hoaù, khoâng thaân töùc Phaùp Thaân”. Vaäy neân bieát, trong thaân coù caùi chaúng heà hoaïi dieät vaäy.

Toå Thaïch Ñaàu coù baøi keä raèng:

“Hoûi am naøy: hö, chaúng hö?

Hö, chaúng hö vaãn nguyeân oâng chuû

Chaúng ôû Nam Baéc vôùi Ñoâng Taây

Neàn taûng vöõng beàn, quan troïng nhaát”.

(Vaán thöû am, hoaïi baát hoaïi

Hoaïi döõ baát hoaïi, chuû nguyeân lai

Baát cö Nam Baéc döõ Ñoâng Taây

Cô chæ kieân lao dó vi toái).

Laïi tuïng:

“Truï am naøy, thoâi kieán giaûi

Ai khoe baøy chieáu, muoán ngöôøi mua

Hoài quang phaûn chieáu beøn veà vaäy

Roãng suoát Linh Caên, khoâng sau tröôùc”.

(Truï thöû am höu taùc giaûi

Thuøy khoa phoâ tòch ñoà nhôn maõi

Hoài quang phaûn chieáu tieän quy lai

Khuyeách ñaïi Linh Caên phu höôùng boái).

Than oâi! Ngöôøi ngöôøi saün ñuû Taùnh chaúng sanh dieät naøy, sao laïi theo doøng ñuoåi baét soùng ñeå chaúng theå hoài quang phaûn chieáu!

Kinh: Vua Ba Tö Naëc chaáp tay baïch Phaät: “Toâi thaät khoâng bieát”.

Phaät daïy: “Nay Ta chæ cho oâng caùi Taùnh khoâng sanh dieät. Ñaïi Vöông! OÂng naêm maáy tuoåi thì thaáy nöôùc soâng Haèng?”

Vua baïch: “Khi toâi leân ba, meï toâi daãn ñi laøm leã Thaàn Kyø Baø Thieân [Thaàn Tröôøng Thoï], coù ñi qua soâng aáy. Luùc aáy, toâi lieàn bieát ñoù laø nöôùc soâng Haèng”.

Phaät baûo: “Ñaïi Vöông, nhö lôøi oâng noùi “Luùc hai möôi tuoåi thì suy hôn luùc möôøi tuoåi”, cho ñeán nay ñaõ saùu möôi, naêm thaùng ngaøy giôø nieäm nieäm ñoåi thay. Vaäy, khi oâng ba tuoåi, thaáy nöôùc soâng naøy, roài ñeán khi möôøi ba tuoåi thì nöôùc aáy theá naøo?”

Vua baïch: “Thöa, cuõng nhö khi leân ba, in heät nhö nhau khoâng khaùc gì, vaø ñeán nay tuoåi ñaõ saùu möôi hai, cuõng vaãn khoâng khaùc”.

Phaät baûo: “Nay oâng töï buoàn laø mình toùc baïc, da nhaên. Maët oâng haún phaûi nhaên hôn hoài treû. Vaäy caùi Thaáy soâng Haèng hieän giôø cuûa oâng so vôùi caùi Thaáy soâng Haèng luùc nhoû coù giaø treû gì khoâng?”

Vua baïch: “Thöa Theá Toân, khoâng”.

Phaät baûo: “Naøy Ñaïi Vöông, maët oâng tuy nhaên, nhöng Taùnh cuûa caùi Thaáy (Kieán Tinh Taùnh) aáy chöa heà bò nhaên. Caùi nhaên thì thay ñoåi coøn caùi khoâng bò nhaên thì chaúng thay ñoåi. Caùi thay ñoåi thì phaûi dieät, coøn caùi khoâng thay ñoåi kia thì voán khoâng sanh khoâng dieät, laøm sao trong aáy laïi coù sanh töû cho oâng thoï nhaän maø oâng laïi coøn daãn lôøi cuûa nhoùm Maït Giaø Leâ kia, noùi raèng “Thaân naøy cheát roài thì dieät haún!”

Vua nghe xong lôøi daïy naøy, tin bieát raèng thaân naøy veà sau, boû ñôøi naøy qua ñôøi khaùc, cuøng vôùi ñaïi chuùng nhaûy nhoùt vui möøng, ñöôïc söï chöa töøng coù.

Thoâng raèng: Ngoaïi ñaïo coù saùu oâng thaày:

Moät laø, Phuù Lan Na Ca Dieáp: cho raèng caùc phaùp ñeàu chaúng sanh, chaúng dieät.

Hai laø, Maït Giaø Leâ Caâu Xa Leâ Töû: cho raèng chuùng sanh tuy coù khoå vui, nhöng khoâng coù nhaân duyeân, töï nhieân maø vaäy thoâi.

Ba laø, Saùn Ñaø Xa Tyø La Chi Töû: cho raèng chuùng sanh theo vaän, thôøi gian chín muoài thì ñaéc ñaïo, ñaày ñuû taùm vaïn kieáp thì töï nhieân ñaéc ñaïo.

Boán laø, A Kyø Da Sí Xaù Khaâm Ba La: cho raèng chuùng sanh hieän chòu khoå baùo, sau thì höôûng thoï vui söôùng cuûa Nieát Baøn.

Naêm laø, Ca Laâu Cöu Ñaø Ca Chieân Dieân: cho raèng caùc phaùp cuõng coù, cuõng khoâng.

Saùu laø, Tyø Kieän Ñaø Nhaõ Ñeà Töû: cho raèng taát caû ñeàu do Nghieäp ñònh, khoâng theå troán laùnh.

Taát caû ñeàu laø Ñoaïn Kieán vaäy [Nhò kieán coù hai thöù: Ñoaïn Kieán vaø Thöôøng Kieán.- Ñoaïn Kieán : caùi thaáy sai laàm (voïng kieán), chaáp chaët thaân taâm con ngöôøi döùt dieät (cheát) Roài chaúng coøn noái sanh nöõa, töùc Voâ Kieán]. Tuy cuõng noùi laø chaúng sanh chaúng dieät, nhöng ñoù laø ñoái vôùi sanh dieät maø noùi. Nhôn bôûi söøng traâu Coù (Höõu), maø noùi söøng thoû Khoâng coù (Voâ). Ñaõ coù ñoái ñaõi, roát cuoäc thuoäc veà sanh dieät.

Neáu caùi thaáy soâng y nhieân khoâng khaùc thì coù theå troäm thaáy caùi Chaân Taùnh baát bieán. Ngay trong choã thaáy tröôùc maét coù sanh dieät maø hieån baøy caùi Taùnh chaúng sanh dieät, theá môùi bieát trong thaân coù caùi chaúng coù Dieät ñang hieän höõu. Tuy noùi boû ñôøi soáng naøy qua ñôøi soáng khaùc, kyø thöïc laø dieät maø chaúng dieät. Haù caùi Ñoaïn Kieán cuûa ngoaïi ñaïo coù theå coù noùi ñöôïc sao?

Coù vò taêng hoûi Toå Trieäu Chaâu: “Thaày cuûa con coù noùi “Khi theá giôùi hoaïi, Taùnh naøy chaúng hoaïi”. Theá naøo laø caùi Taùnh naøy?”

Toå Chaâu noùi: “Töù Ñaïi, Nguõ AÁm”.

Vò taêng hoûi: “Caùi aáy coøn laø hö hoaïi, theá naøo laø caùi Taùnh naøy?”

Toå Chaâu noùi: “Töù Ñaïi, Nguõ AÁm”.

Ngaøi Phaùp Nhaõn noùi: “AÁy laø moät caùi? AÁy laø hai caùi? AÁy laø hoaïi? AÁy laø chaúng hoaïi? Haõy hieåu laøm sao? Thöû quyeát ñoaùn xem!”

Coù vò taêng hoûi Toå Ñaïi Tuøy: “Kieáp Hoûa thieâu heát, Ñaïi Thieân ñeàu hoaïi. Chöa roõ caùi AÁy hoaïi hay chaúng hoaïi?”

Toå Tuøy ñaùp: “Hoaïi”.

Vò taêng raèng: “Nhö theá thì theo noù ñi ö?”

Toå Tuøy raèng: “Theo noù ñi”.

Laïi coù vò taêng hoûi Toå Long Teá: “Kieáp Hoûa thieâu heát, Ñaïi Thieân ñeàu hoaïi. Chöa roõ caùi AÁy hoaïi hay chaúng hoaïi?”

Toå Teá ñaùp: “Chaúng hoaïi”.

Vò taêng raèng: “Vì sao chaúng hoaïi?”

Toå Teá ñaùp: “Vì ñoàng Ñaïi Thieân”.

Ngaøi Thieân Ñoàng tuïng raèng:

“Hoaïi, chaúng hoaïi, theo noù maø ñi

Caûnh giôùi Ñaïi Thieân, ôû trong caâu roõ

Khoâng ai khoùa buoäc, ñaàu chaân laïi bò daây leo quaán

Hieåu, chaúng hieåu?

Chuyeän thaät roõ raøng, caên daën kyõ

Bieát Taâm, ñem ra ñöøng thöông löôïng

Ñöa ta phaûi ñi cuøng mua baùn”.

Ñaïi Tuøy noùi hoaïi, Long Teá noùi chaúng hoaïi. AÁy laø moät? AÁy laø hai? Toå Teá baûo “Vì ñoàng Ñaïi Thieân”. Toå Tuøy baûo “Theo noù ñi!” Y nhieân laø caùi toâng chæ “Töù Ñaïi, Nguõ AÁm” cuûa Ngaøi Trieäu Chaâu. Khi theá giôùi hoaïi, Taùnh naøy chaúng hoaïi. Chính phaûi ôû trong Töù Ñaïi, Nguõ AÁm maø tìm caùi choán an oån môùi ñöôïc!

VIII. CHÆ CHOÃ ÑIEÂN ÑAÛO

Kinh: OÂng Anan lieàn töø choã ngoài ñöùng daäy, leã Phaät, chaép tay, quyø daøi, baïch Phaät: “Thöa Theá Toân, neáu caùi Thaáy-Nghe naøy thaät khoâng Sanh Dieät thì taïi sao Ñöùc Theá Toân laïi baûo raèng chuùng toâi ñeàu boû maát Chaân Taùnh, laøm vieäc ñieân ñaûo, loän ngöôïc. Xin Phaät môû loøng töø bi röûa saïch traàn caáu [Buïi dô] cho chuùng toâi”.

Khi aáy, Ñöùc Nhö Lai lieàn duoãi caùnh tay kim saéc, ngoùn tay chæ xuoáng, baûo OÂng Anan: “Nhö nay oâng thaáy tay Maãu Ñaø La [Mudra, coøn goïi laø Kieát Töôøng Thuû. Töùc laø kieát caùi aán quyeát ñònh (Quyeát Ñònh AÁn)]cuûa Ta laø chaùnh hay ñaûo (ngöôïc)?”

OÂng Anan baïch: “Chuùng sanh theá gian cho ñoù laø ñaûo ngöôïc, coøn toâi thì chaúng bieát caùi naøo laø chaùnh, caùi naøo laø ñaûo”.

Phaät baûo OÂng Anan: “Neáu ngöôøi theá gian cho vaäy laø ñaûo, thì ngöôøi theá gian cho theá naøo laø chaùnh?”

OÂng Anan baïch Phaät: “Ñöùc Nhö Lai ñöa caùnh tay leân, tay Ñaâu La Mieân chæ leân khoâng thì goïi laø chaùnh”.

Phaät lieàn ñöa caùnh tay leân vaø baûo OÂng Anan: “Caùi ñieân ñaûo (loän ngöôïc) nhö theá chæ laø ñaàu ñuoâi thay ñoåi laãn nhau thoâi. Caùc ngöôøi theá gian ñeàu ñieân ñaûo gaáp boäi maø xem maø thaáy. Nay laáy caùi thaân oâng vaø Phaùp Thaân thanh tònh Nhö Lai so saùnh maø phaùt minh thì Thaân cuûa Nhö Lai goïi laø Chaùnh Bieán Tri, coøn thaân cuûa caùc oâng goïi laø taùnh ñieân ñaûo. Tuøy oâng xeùt kyõ: Thaân oâng, Thaân Phaät, caùi goïi laø ñieân ñaûo loän ngöôïc ñoù, do ôû choã naøo maø goïi laø ñieân ñaûo?”

Thoâng raèng: Caùi Phaùp Thaân thanh tònh laø caùi Dieäu Taâm maàu saùng, thuaàn chaân vaäy. Caùi Thaáy, Nghe, Hay, Bieát (Kieán Vaên Giaùc Tri) laø vaät baøy hieän ra [Caùi Duïng] ôû trong Dieäu Taâm vaäy. Veà goác laø Chaùnh, ñuoåi theo ngoïn laø Ñaûo (ngöôïc). Thí nhö boït nöôùc sanh ra nôi bieån, nhaän bieån laø Chaùnh, nhaän boït laø Ñaûo.

Phaät hoûi OÂng Anan: “Nay oâng thaáy Ta thaû tay xuoáng laø chaùnh hay ñaûo?”, thì chæ neân ôû nôi choã töï thaáy maø tænh ngoä maïnh meõ: caùi naøo chaùnh, caùi naøo ñaûo, chôù chaúng neân ôû nôi tay Nhö Lai maø phaân chaùnh, phaân ñaûo.

Nhö oâng Tu Boà Ñeà ngoài yeân tònh trong hang nuùi, thaáy Phaùp Thaân Nhö Lai chaúng duyeân vôùi Caên, Thöùc ñoù goïi laø Chaùnh Bieán Tri. Coøn neáu laáy con maét cuûa OÂng Anan ñeå ñoái vôùi tay cuûa Nhö Lai, laïi coøn ôû tay maø phaân Chaùnh, phaân Ñaûo ñaây beøn laø choã ñoäng duïng cuûa saùu Thöùc, boû goác theo ngoïn, ñaõ lìa chaùnh vò neân goïi laø taùnh ñieân ñaûo, loän ngöôïc.

Môùi ñaàu, OÂng Anan laáy tay buoâng xuoáng laøm ñaûo, lôøi noùi coøn mô hoà. Ñeán khi hoûi “Laáy gì laøm Chaùnh?”, thì laáy tay ñöa leân laøm chaùnh, môùi bieát choã OÂng Anan cho laø chaùnh vaø ñaûo ñoù chæ laø söï bieän bieät caên cöù vaøo tay, chaúng phaûi ôû nôi caùi Thaáy maø bieän bieät. Söï ngaém nhìn ñoù ñaõ laø ñieân ñaûo vaäy. Tay buoâng xuoáng, ñaàu ñuoâi thuaän nhau, voán laø chaùnh, maø ngöôøi ñôøi cho ñoù laø ñaûo! Tay ñöa leân, ñaàu ñuoâi ñoåi choã, voán laø ñaûo maø ngöôøi ñôøi cho ñoù laø chaùnh! Theá laø ôû trong söï ngaém nhìn ñieân ñaûo, laïi coøn choàng theâm ñieân ñaûo! Cho neân, so saùnh phaùt minh thì boû maát caùi Phaùp Thaân trong saïch maø nhaän Thaáy, Nghe, Hay, Bieát ñaõ laø ñieân ñaûo. Laïi chaáp caùi Thaáy, Nghe, Hay, Bieát ôû trong saéc thaân cho laø chaúng sanh dieät maø baûo raèng ñoù laø chaùnh chöù chaúng phaûi ñaûo, thì chaúng phaûi laø trong ñieân ñaûo laïi choàng theâm ñieân ñaûo sao?

Coù nhaø sö hoûi Toå Ñoäng Sôn: “Bình thöôøng Ngaøi daïy hoïc nhôn haønh ñieåu ñaïo [Ñöôøng chim, chæ ñòa vò ñeán choã khoù treân ñöôøng tu thieàn : Hieåm khoå nhö ñöôøng chim. Laïi coøn chæ ñòa vò ñeán ñöôøng roäng lôùn meânh moâng, khoâng bôø coõi (nhö treân trôøi roäng lôùn), nhö daáu veát con chim trong thinh khoâng], chöa roõ theá naøo laø ñieåu ñaïo?”

Toå Sôn noùi : “Khoâng gaëp moät ngöôøi”.

Hoûi: “Haønh (ñi) nhö theá naøo?”

Toå Sôn: “Chính phaûi döôùi chaân khoâng tö rieâng”.

Hoûi: “Chæ nhö choã haønh ñieåu ñaïo, chaúng phaûi aáy laø Boån Lai Dieän Muïc [Caùi xöa nay tröôùc maét] ñoù sao?”

Toå Sôn raèng: “Thaày Xaø Leâ nhaân sao ñieân ñaûo quaù laém?”

Hoûi: “Choã naøo laø ñieân ñaûo cuûa keû hoïc nhaân?”

Toå Sôn raèng: “Neáu khoâng ñieân ñaûo, vì sao laïi nhaän toâi tôù laøm choàng?”

Hoûi: “Nhö theá naøo laø Boån Lai Dieän Muïc?”

Toå Sôn noùi : “Chaúng haønh ñieåu ñaïo”.

Ngaøi Ñôn Haø tuïng raèng:

“Loái coå tieâu nhieân döïa Thaùi Hö

Neûo nhieäm coøn nhö traûi gaäp geành

Chaúng leân ñieåu ñaïo tuy laø dieäu

Kieåm ñieåm veà sau ñaõ ñuïng ñöôøng”.

(Coå loä tieâu nhieân yû Thaùi Hö

Haønh huyeàn du thò thieäp kyø khu

Baát ñaêng ñieåu ñaïo tuy vi dieäu

Kieåm ñieåm töông lai dó xuùc ñoà).

OÂi! Ñieåu ñaïo saâu xa nhoû nhieäm ñeán theá, gaàn vôùi chuyeån coâng thaønh ñaïo maø moân haï phaùi Ñoäng Sôn coøn cho laø ñieân ñaûo, huoáng laø caùi Thaáy Nghe (Kieán Vaên) roõ raøng coøn daáu veát thoâ thieån maø laïi cho laø chaúng sanh dieät, thì sao ñuû ñeå ñoái saùnh vôùi caùi Boà Ñeà Voâ Thöôïng ö?

Kinh: Khi aáy, OÂng Anan cuøng caû ñaïi chuùng söûng soát nhìn Phaät, maét chaúng chôùp nhaùy, chaúng bieát thaân taâm choã naøo ñieân ñaûo.

Phaät phaùt loøng Töø Bi, thöông xoùt Anan vaø ñaïi chuùng, phaùt tieáng Haûi Trieàu, baûo khaép trong hoäi: “Caùc trai laønh, Ta thöôøng daïy raèng: Saéc taâm, caùc duyeân vaø caùc taâm sôû, caùc phaùp sôû duyeân ñeàu duy taâm maø hieän. Thaân oâng, taâm oâng ñeàu laø nhöõng vaät hieän ra ôû trong caùi Dieäu Taâm Maàu Saùng Thuaàn Chaân. Taïi sao caùc oâng boû maát caùi Taâm Taùnh voán nhieäm maàu, troøn saùng, quyù baùu ñeå nhaän laáy meâ laàm trong caùi Voán Ñaõ Giaùc Ngoä?

“Meâ muoäi thaønh coù hö khoâng. Trong hö khoâng meâ muoäi aáy, keát caùi toái aùm thaønh saéc, saéc xen laãn voïng töôûng ra hình töôùng laøm thaân. Nhoùm caùc duyeân dao ñoäng beân trong, rong ruoåi theo beân ngoaøi, roài laáy caùi töôùng muø mòt laêng xaêng ñoù laøm Taâm Taùnh. Moät phen meâ laàm caùi töôùng aáy laøm taâm thì ñöa tôùi caùi laàm quyeát ñònh laø taâm ôû trong saéc thaân, maø chaúng bieát raèng caùi saéc thaân cho ñeán nuùi soâng, hö khoâng, ñaát ñai beân ngoaøi, heát thaûy ñeàu laø vaät hieän trong caùi Dieäu Minh Chaân Taâm naøy.

Thoâng raèng: Thaân OÂng laø Töôùng Phaàn, Taâm OÂng laø Kieán Phaàn. Töôùng Phaàn goàm caû Caên, Traàn, caùc phaùp sôû duyeân, nuùi soâng, ñaát ñai, saùng toái, saéc khoâng caû thaûy. Kieán Phaàn goàm taùm Thöùc vaø naêm möôi moát Taâm Sôû, thieän aùc nghieäp haønh, taø chaùnh, nhaân quaû heát thaûy. Caû Töôùng Phaàn vaø Kieán Phaàn ñeàu ôû trong Nhö Lai Taïng löu xuaát, neân noùi “Duy Taâm maø hieän ra”. Caùi Taâm naøy voán nhieäm maàu, chaúng nhôø tu taäp. Laøm sao thaáy ñöôïc caùi Voán Dieäu ñoù?

Noùi veà Theå, thì goïi laø Vieân Dieäu Minh Taâm. Töø caùi maàu ñeïp (Dieäu) khôûi ra caùi Saùng Soi (Minh), neân goïi laø Troïn Veïn (Vieân).

Noùi veà Duïng, thì goïi laø Böûu Minh Dieäu Taùnh. Töùc laø ngay nôi Saùng Soi (Minh) maø Maàu Ñeïp (Dieäu), neân goïi laø Quyù Baùu (Baûo).

Maàu Ñeïp maø Saùng Soi, Saùng Soi maø Maàu Ñeïp, khoâng daáu veát nhieãm oâ, töùc laø Ñaïi Vieân Caûnh Trí. Taát caû Töôùng Phaàn, Kieán Phaàn ñeàu laø boùng hieän ra trong caùi göông Ñaïi Vieân Caûnh Trí aáy. Nay boû queân caùi Voán Dieäu aáy (Chaân Taâm) maø nhaän Thaáy, Nghe (Taâm Thöùc) thì cuõng nhö boû caùi göông voán coù maø nhaän boùng huyeãn trong göông. Tuy laø coù bieát ñoù maø kyø thaät laø bieát ôû trong Meâ, cho neân noùi Meâ trong Ngoä.

Töø choã “Nhaän meâ trong ngoä...” cho ñeán “Roài laáy caùi töôùng môø mòt laêng xaêng laøm Taâm Taùnh”, phaûi ñoïc moät hôi môùi ñöôïc.

Meâ caùi Taùnh Dieäu Minh maø thaønh Voâ Minh. Do caùi Voâ Minh [Khoâng bieát Boån Taùnh] naøy maø thaønh ra caùi Ngoan Khoâng, neân noùi “Meâ muoäi thaønh Hö Khoâng”. Caùi Sôû Bieán laø Ngoan Khoâng vaø caùi Naêng Bieán laø Voâ Minh, caû hai hoøa hieäp, bieán ra Töù Ñaïi ñeå laøm caùi Ngoaïi Saéc cuûa Y Baùo [Vuõ truï, theá giôùi, taát caû söï vaät ôû theá gian thaân taâm döïa nöông ôû. Nhaân bôûi nghieäp ñôøi tröôùc caûm öùng ra]. Laáy caùi Saéc cuûa boán Ñaïi xen laãn vôùi voïng töôûng cuûa Taâm bieán ra Noäi Saéc cuûa Chaùnh Baùo [Caên thaân. Theo nguyeân nhaân cuûa nghieäp ñôøi tröôùc caûm öùng ra (thöôøng goïi laø traû baùo) ngay nôi thaân theå] chuùng sanh.

Töôûng laø voïng töôûng; töôùng laø voïng saéc. Töôùng Töôûng laøm Thaân thì Kieán Phaàn vaø Töôùng Phaàn ñeàu ñaày ñuû, töùc laø Thöùc Thöù Taùm. “Nhoùm caùc duyeân dao ñoäng beân trong” töùc laø Thöùc Thöù Baûy. “Rong ruoåi theo caûnh ngoaøi” töùc laø Thöùc Thöù Saùu. Laáy caùi Voâ Minh naøy bieán ra caùi Töôùng môø mòt laêng xaêng laãn vôùi duyeân traàn, roài nhaän caùi ñoù laøm Töï Taâm, haù chaúng meâ muoäi sao?

Caùi Chaân Taâm Dieäu Minh töùc laø Phaùp Thaân trong saïch doïc suoát ba teá [Quaù khöù, hieän taïi vaø vò lai], ngang khaép möôøi phöông chöù ñaâu phaûi raøng buoäc trong thaân sao? Coøn caùi thaáy, nghe naøy thì rôøi maét aét khoâng thaáy, xa tai thì chaúng nghe; laáy noù laøm Taâm, ñoù laø caùi laàm quyeát ñònh cho Taâm ôû trong saéc thaân. Ñaâu coù bieát raèng caùi saéc thaân naøy cho ñeán nhöõng thöù beân ngoaøi nhö nuùi soâng, ñaát ñai ñeàu laø nhöõng vaät ôû trong caùi Chaân Taâm Dieäu Minh naøy. Nhö boùng daùng truøng truøng cuõng ñeàu laø aûnh trong göông. Cho neân, nhaän ra göông, laø ngoä ôû trong ngoä, goïi laø Chaùnh Bieán Tri. Coøn nhaän laáy boùng, töùc laø meâ trong ngoä, goïi laø taùnh ñieân ñaûo.

Toå Tröôøng Sa noùi raèng: “Neáu ta cöù moät möïc neâu cao Thieàn thì trong phaùp ñöôøng coû seõ leân cao caû thöôùc! Cöïc chaúng ñaõ maø noùi vôùi caùc oâng: Cuøng khaép möôøi phöông theá giôùi laø con maét cuûa Sa moân! Cuøng khaép möôøi phöông theá giôùi laø toaøn thaân cuûa Sa moân! Cuøng khaép möôøi phöông theá giôùi laø quang minh cuûa chính mình! Cuøng khaép möôøi phöông theá giôùi khoâng ai chaúng phaûi laø chính mình. Ta thöôøng noùi vôùi caùc oâng: Ba ñôøi Chö Phaät, Phaùp Giôùi, Chuùng Sanh laø caùi aùnh saùng cuûa Ma Ha Baùt Nhaõ. Khi aùnh saùng chöa phaùt ra, heát thaûy caùc oâng höôùng veà choã naøo maø roõ bieát? AÙnh saùng chöa phaùt coøn khoâng coù boùng daùng Phaät vaø chuùng sanh, thì choã naøo coù ñöôïc nuùi soâng, quoác ñoä naøy ñaây?”

Khi ñoù, coù nhaø sö hoûi: “Nhö theá naøo laø con maét cuûa Sa moân?”

Toå Sa raèng: “Muùt maét, ra chaúng khoûi”.

Laïi noùi: “Thaønh Phaät, thaønh Toå ra chaúng khoûi! Saùu neûo luaân hoài ra chaúng khoûi!”

Nhaø sö raèng: “Chöa roõ caùi gì ra chaúng khoûi?”

Toå Sa raèng: “Ngaøy thaáy maët trôøi, ñeâm thaáy sao”.

Hoûi: “Hoïc nhaân chaúng hieåu”.

Toå Sa raèng: “Nuùi Cao Sôn [Tu Di] xanh laïi caøng xanh”.

Haõy noùi laø lôøi naøy cuûa Toå Tröôøng Sa laø chæ caùi Thöùc Tinh Nguyeân Minh [Thöùc Tinh Voán Saùng] hay laø caùi Baûo Minh Dieäu Taùnh? Haõy phaân bieät roõ raøng xem!

Kinh: “Ví nhö boû caû traêm ngaøn bieån lôùn trong laëng, chæ nhaän moät caùi boït nöôùc maø cho noù laø toaøn theå caû nuôùc, cuøng heát caùc bieån lôùn. Caùc oâng laø nhöõng keû meâ laàm nhieàu lôùp, nhö caùnh tay Ta buoâng xuoáng khoâng khaùc gì. Nhö Lai goïi laø ñaùng thöông xoùt ñoù.

Thoâng raèng: Bieát “Caùi thaáy soâng” thaät chaúng sanh dieät, hình nhö thuoäc veà ngoä, nhöng chaáp Caùi thaáy soâng naøy laø ôû trong saéc thaân thì ñoù laø meâ trong ngoä. Cuõng nhö boû bieån caû maø nhaän laáy boït nöôùc ñaõ laø meâ, laïi coøn cho raèng boït nöôùc laø toaøn theå bieån caû thì chaúng phaûi laø meâ trong meâ hay sao?

Boû maát Chaân Taùnh maø nhaän laáy caùi Thaáy-Nghe ñaõ laø meâ, laïi cho raèng caùi Thaáy-Nghe laø caùi Taùnh chaúng sanh dieät, chaúng phaûi laø meâ trong meâ sao? Chaúng ngoä maø meâ, thì chæ moät lôùp meâ. Coøn ngoä maø trong meâ thì caùi tình chaáp laïi caøng saâu daøy laém, chaúng phaûi laø choàng theâm nhieàu lôùp meâ sao?

“Nhö caùnh tay Ta buoâng xuoáng”, caùi Thaáy cuûa oâng coù phaân bieät, ñaõ laø ñieân ñaûo. Huoáng laø ñaàu ñuoâi ñoåi nhau, xuoâi ngöôïc laàm laãn thì haù chaúng phaûi laø ñieân ñaûo gaáp boäi sao? Ñaõ ôû trong ñieân ñaûo maø coøn hoûi “Sao Ñöùc Theá Toân laïi baûo chuùng toâi laø ñieân ñaûo?”, laø ñieân ñaûo ôû trong caùi ñieân ñaûo vaäy. Ñoù laø caùi meâ ôû trong meâ vaäy! Neân môùi noùi “Caùc oâng laø nhöõng ngöôøi meâ laàm nhieàu lôùp”.

Ngaøi Quoác sö Kính Sôn Khaâm ñang ngoài vôùi Quoác sö Hueä Trung ôû noäi ñình [Cung vua], thaáy vua ngöïï ñeán, Ngaøi ñöùng daäy.

Vua noùi: “Thaày sao laïi ñöùng daäy?”

Ngaøi noùi: “Ñaøn vieät ñaâu coù theå höôùng vaøo boán oai nghi maø thaáy baàn ñaïo”.

Vua vui loøng.

Laïi vua Tuùc Toâng hoûi Ngaøi Hueä Trung Quoác sö : “Ngaøi ôû Taøo Kheâ ñöôïc Phaùp gì?”

Ngaøi ñaùp : “Beä haï coù thaáy moät maûnh maây trong hö khoâng chaêng ?”

Vua ñaùp : “Thaáy”.

Ngaøi ñaùp raèng : “Ñoùng ñinh vaøo ñoù. Treo dính leân ñoù”.

Vua laïi hoûi : “Theá naøo laø möôøi Thaân cuûa Phaät ?”

Ngaøi beøn ñöùng thaúng leân maø raèng: “Am hieåu chaêng?”

Vua noùi: “Khoâng hieåu”.

Ngaøi noùi raèng: “Ñöa qua ñaây cho laõo taêng caùi tònh bình”.

Vua laïi hoûi: “Theá naøo laø Voâ Traùnh [Khoâng tranh caõi] Tam Muoäi?”

Ngaøi noùi: “Ñaøn vieät nhaûy leân ñænh Tyø Loâ maø ñi”.

Vua hoûi: “YÙ aáy theá naøo?”

Ngaøi noùi: “Chôù nhaän Phaùp Thaân trong saïch cuûa chính mình (töï kyû)”.

Vua laïi hoûi maø Ngaøi ñeàu chaúng nhìn ñeán. Vua noùi: “Traãm laø vua nöôùc Ñaïi Ñöôøng, Thaày sao laïi chaúng nhìn ñeán?”

Ngaøi noùi: “Vua coù thaáy hö khoâng chaêng?”

Vua ñaùp: “Thaáy”.

Ngaøi noùi: “Hö khoâng aáy coù chôùp maét nhìn Beä haï khoâng?”

Xem choã chæ baøy cuûa hai Ngaøi, moät vò thì laáy “Söï chaúng theå höôùng vaøo boán oai nghi maø thaáy baàn ñaïo”, moät vò thì laáy “Caùi hö khoâng coù chôùp maét nhìn Beä haï chaêng?”, thaät ñaâu coù heà laàm laø ôû trong saéc thaân. Caùi Thaáy naøy vôùi Caùi thaáy soâng caùch nhau nhö trôøi khaùc ñaát. Ñaùng cuøng vôùi OÂng Tu Boà Ñeà thaáy Phaùp Thaân Phaät, ñoàng goïi laø Chaùnh Bieán Tri. Toùm laïi, laáy Nieäm laøm Tri thì Taâm chaúng khaép.

Ngaøi Maõ Minh daïy: “Neáu caùi taâm coù ñoäng thì chaúng phaûi laø Caùi Bieát Chaân Thaät. Caùi töôùng ñoäng ñoù laø nieäm khôûi leân laøm ngaên ngaïi vaäy. Lìa taát caû caùc nieäm ngaên ngaïi thì caùi Bieát beøn cuøng khaép”.

	]

	THIỀN TÔNG VIỆT NAM