NGUYỆN XƯA CÒN ĐÓ H.T THÍCH NHẬT QUANG
TÙY DUYÊN TU Hôm nay nhằm ngày rằm tháng mười. Trong một năm có bốn mùa gọi là tứ quý và ba nguơn. Ba nguơn là thượng nguơn, trung nguơn và hạ nguơn. Thượng nguơn là rằm tháng giêng, trung nguơn là rằm tháng bảy, hạ nguơn là rằm tháng mười. Ở thiền viện ngày rằm tháng mười không có tổ chức gì đặc biệt, chỉ nấu cơm và kiểm nhiều một chút, vì Phật tử đông hơn bình thường, quan trọng là giảng giải đạo lý cho Tăng Ni Phật tử hiểu để áp dụng tu hành. Gần đây có một số Phật tử về thiền viện hỏi tôi: “Bạch thầy, con phải tu như thế nào?” Một câu hỏi giản dị nhưng trả lời rất khó. Vì mỗi người có một hoàn cảnh, một nhân duyên khác nhau, nên cách thức tu hành không thể giống nhau. Thế nên chúng tôi trả lời chung chung thôi. Làm sao mình đừng bị vướng mắc bởi các công việc bên ngoài nhiều quá. Phật tử càng tu càng thấy ba nghiệp tham sân si giảm bớt là tốt. Tu để tỉnh táo chứ không phải càng tu càng nổi quạu. Cho nên đối với Phật tử, trả lời về cách thức tu hành một cách tương đối ổn nhất là “tùy duyên tu”. Chữ “Tùy duyên” tức là tùy theo hoàn cảnh, tùy theo duyên sinh hoạt của từng người mà tu. Sinh hoạt của quí vị không ai giống ai, vì mỗi người mỗi công việc, mỗi kiến thức riêng. Tuy nhiên trong cái “tùy” ở đây, quí vị phải hiểu Phật pháp mới áp dụng được. Nghĩa là tùy duyên mà chúng ta không bị biến, không bị mất mình theo duyên, ta làm chủ chứ không là kẻ lệ thuộc. Như người nắm dao phải nắm ở đầu cán, chớ không nắm ở lưỡi. Nắm ở đầu cán khi nào cần chặt cái gì thì chặt dễ dàng. Còn nếu nắm ở lưỡi bị người ta giựt mình sẽ đứt tay. Đối với các duyên trần cũng vậy, chúng ta tùy theo các duyên mà hóa giải, rồi tiêu dung buông xả, chớ không bị trôi theo duyên luôn. Người xưa nói: “Người biết nhiều việc không bằng người dứt những ý tưởng lăng xăng”. Bởi vì biết nhiều việc nên mắc mứu bận bịu việc này việc kia, không bằng người cắt đứt vọng tưởng lăng xăng, họ khỏe và an ổn hơn. Ít duyên ít việc không có nghĩa là chúng ta không làm gì hết hay bỏ việc giữa chừng. Ít việc là vẫn làm việc đều đặn nhưng không đặt thành vấn đề quan trọng, không để công việc kéo lôi, làm cho mình vướng mắc. Nghe, thấy, ngửi, nếm, cảm xúc đầy đủ, tất cả các giác quan lúc nào cũng bén nhạy, không có giác quan nào chết hết. Mắt thấy rõ ràng, tai nghe tinh nhuệ, mũi lưỡi đều tốt nhưng đừng chạy theo cái nào. Thấy là thấy, nghe là nghe, ngửi là ngửi, nếm là nếm, các cảm xúc luôn luôn được làm chủ. Người này có thể sống tùy duyên. Như vậy muốn tùy duyên cũng phải có sự tu tập, có công phu mới thực hiện được, chứ không thể dễ dàng đâu. Người xưa nói kẻ ít việc là ít bị ràng buộc chung quanh, ý tưởng của họ ít lăng xăng. Như thế sẽ khỏe hơn người bị ràng buộc bởi các ngoại duyên chung quanh. Hoặc nói: “Lo nhiều thì thất nhiều chẳng bằng chuyên một”. Người lo lắng nhiều sẽ bị mất mát nhiều. Điều này cụ thể thôi, như bữa nào quí vị có việc lo lắng mà lo không xong, đêm đó nhất định mất ngủ. Dù quí vị có uống đồ mát hay thuốc ngủ nhưng vẫn khó ngủ. Người nào tỉnh lắm, khỏe lắm cũng bị trằn trọc. Cho nên làm việc nào theo việc nấy, sắp đặt có trật tự, mình luôn làm chủ, đừng để lo nhiều, bị vướng mắc, kéo lôi, mạnh dạn chặt đứt các duyên tạp quí vị mới an ổn. Được an ổn thì ngủ ngon, ăn cũng ngon. Có bài kệ thế này: Lo nhiều thì đãng trí Biết nhiều thì loạn tâm Loạn tâm thì sinh phiền não Đãng trí thì hại đạo. Người lo nhiều thì đãng trí. Đãng trí ở đây không có nghĩa là đi vớ vẫn đến nhà thương Biên Hòa - chưa đến mức đó - mà chỉ là hay quên. Như đang nói chuyện bỗng nhiên quên mất không biết mình nói cái gì, hoặc sáng mai đi làm mang vớ, mang một chiếc vô rồi lại tống thêm một chiếc nữa, hai chiếc vô một chân rồi đi tìm chiếc kia. Chúng ta lớn tuổi nhiều việc mà không sắp đặt ổn định dễ rơi vào tình trạng đó. Đừng nói các vị lớn tuổi, cỡ như tôi sáu mươi ngoài đây là thấy có trường hợp như thế rồi. Nhiều khi tôi để khách ngồi đợi cả tiếng đồng hồ, thật ra tôi không cố tình như vậy. Tôi hẹn với họ “đạo hữu ngồi chờ một chút, tôi có việc ra ngoài kia rồi sẽ trở vô.” Nhưng ra kia gặp việc tôi quên mất tiêu, ở ngoải tòn ten cho tới trưa mới trở lại. Thấy Phật tử ngồi chờ, tôi giật mình thì sự việc đã lỡ rồi. Không lẽ quí vị gây với mình, chớ tôi thấy họ bực bội lắm. Đó là một loại đãng trí. Đôi khi không hẳn nhiều việc mà nảy sanh tình trạng như thế, chỉ vì mình sắp đặt không ổn, không lên bài bản, không có quy cách nên bị tình trạng đó. Cho nên Phật tử giữ trong nếp tu tập hằng ngày, cố gắng sắp đặt trôi tròn công việc, ai có rủ rê hoặc nẩy sanh ý tưởng tạp loạn thì lấy dao trí tuệ chặt đứt ngay. Nếu nó nhảy lên, có những mời mọc gì mà mình lao theo thì cả ngày chạy ngoài đường, ngược xuôi tất tả, không về nhà nghỉ ngơi được tí nào. Chẳng những thế, về nhà đến lúc nghỉ, cũng còn vớ vẫn trong đầu lăng xăng lộn xộn. Đó là người đãng trí. Vì vậy người xưa nói lo nhiều là người đãng trí, người đãng trí thì loạn tâm. Loạn tâm rất hại đạo. Vì vậy người tu Phật bắt buộc phải định tâm. Như quí vị niệm Phật muốn được yên, không bị việc gia đình kéo lôi thì phải định tâm. Ngồi trong tư thế hoa sen niệm Phật mới ổn, chứ còn ngồi bình thường lần chuổi hoặc nằm võng lần chuổi thì không biết có niệm hay không. Chuỗi lần rất bóng nhưng tâm không định thì công đức không phát sinh, Phật và Bồ-tát không rước đâu. Rước về thế giới của Phật mà tu hành kiểu đó mệt lắm, không ai giải quyết được. Muốn định thì trong bốn oai nghi đi đứng nằm ngồi đều phải chánh niệm. Trong bốn thế ấy, ngồi là thế an ổn, dễ dàng định tỉnh nhất. Nằm có khi thoải mái quá mình nhắm mắt ngủ quên. Đi thì động nên khó định. Đứng lâu sanh nhọc nhằn, tu không có kết quả. Biết nhiều sanh loạn tâm, loạn tâm sanh phiền não. Chữ “Phiền” một bên bộ Hỏa, một bên bộ Hiệt. Hỏa là lửa, hiệt là cái đầu. Phiền giống như lửa đốt trên đầu vậy. Khi chúng ta lo điều gì trong đầu nóng bức như bị lửa đốt. Hoặc khi giận bực cái gì, ta nghe như có lửa nóng trong bụng. Bởi nóng như vậy nên không dằn được, con mắt trợn lên, mặt đỏ ngay, miệng quặm lại hoặc giựt méo một bên. Đó là hiện tượng của lửa phiền đốt tâm. Chữ “Não” một bên bộ Tâm, một bên chữ Não, tức trong lòng lăng xăng, lộn xộn, không yên. Phiền não là vừa bị lửa đốt, vừa lăng xăng lộn xộn trong lòng, như thế làm sao yên được. Cho nên cổ đức nói bị phiền não rất hại đạo, nghĩa là rất khó tu. Phiền não là một thứ bệnh nguy hiểm đối với người tu. Nếu chúng ta không làm chủ, không có cách dừng phiền não thì không tu tiến, không tu tiến thì không có sự an tỉnh. Đó là ta đã bị phiền não nhiễu loạn. Nếu để tình trạng ấy kéo dài, con đường của mình đi sẽ là con đường ma, việc làm của mình làm sẽ là việc ma. Như vậy ta không còn là người tu chánh đạo nữa. Người tu chánh đạophải định tỉnh, sáng suốt tùy theo các duyên mà cắt đứt những duyên không cần thiết. Ví dụ khi ăn cơm chỉ ăn cơm, khi ngủ chỉ ngủ, khi làm việc gì chỉ một việc ấy, ngoài ra chặt đứt các duyên không cần thiết. Đó là giai đoạn tùy duyên thứ nhất. Đến giai đoạn thứ hai, chúng ta cố gắng chủ động đừng để các duyên bên ngoài quấy rầy, đồng thời tránh những hiện tượng xấu ảnh hưởng đến mình, làm ta mất tự chủ. Cổ đức nói một niệm lành thời khí hòa gió mát. Điều này rõ ràng, nếu trong lòng niệm lành hiện diện chúng ta sẽ thấy thoải mái, không bị kẹt vướng gì, an ổn, vui vẻ. Ngược lại, trong lòng còn những niệm xấu, ta sẽ không yên, thấy xốn xan, khó khổ. Tu hành cũng không phải khó khăn lắm, cốt yếu ta làm chủ được, biết cái nào tốt thì làm, cái nào không tốt loại bỏ. Trong giai đoạn mới tập tu, quí Phật tử phải chọn bạn tốt, nhờ bạn tốt nhắc nhở, giúp đỡ tu hành. Đến khi nào quí vị hoàn toàn làm chủ được rồi, không sợ bị vướng mắc bên ngoài thì sống tự tại, tốt hay xấu không thành vấn đề. Bây giờ nếu quí vị ở chỗ xấu, gần bạn xấu thì sẽ nghĩ xấu làm việc xấu, trái với đạo, không thể tu tiến được. Chẳng những không tu tiến mà còn tăng trưởng phiền não, sống bất an trong đời này và cả những đời sau, rất nguy hại. Bởi vậy Phật tử cố gắng nhớ cho một chữ “hiền”, một chữ “Thiện” là được rồi. Thêm một điều nữa, người xưa dặn: “Phải học hỏi nơi các bậc tiên tri, sau khi lựa quyết chính chắn phải lóng thần như đi trên băng mỏng”. Nghĩa là chúng ta học hỏi, hiểu biết, chọn lựa chính chắn rồi thì phải lóng thần tu tập. Lóng thần như thế nào? Giống như đi trên băng mỏng vậy. Quí vị thử tưởng tượng xem, nếu đi trên băng mỏng mà mình đi mạnh thì nó vỡ ra, mình sẽ lọt xuống hố nước, sẽ chết. Cho nên chúng ta cần chính chắn chọn lựa con đường tu tập, học hỏi nơi các bậc tiên triết, lắng lòng thực hiện từng bước kỹ càng, đừng để lui sụt như đi trên băng mỏng vậy. Hoặc giống như leo lưng cọp rồi thì đừng nói hay nói dỡ, phải làm sao đừng bị cọp xơi. Lúc đó không có lý thuyết huênh hoang nói phải nắm đuôi cọp, nắm đầu cọp… không cần phải bàn luận gì hết. Chỉ ngồi được trên lưng cọp vững vàng không bị té, đó là người giỏi. Sự tu tập hằng ngày cũng vậy. Tùy duyên, tùy hoàn cảnh, sắp xếp sao cho ba nghiệp tham sân si mỏng bớt, đừng để lui sụt. “Cần phải nghiêng tai ghé mắt vâng giữ những lời dạy của các bậc thiện hữu tri thức”. Tức là kinh điển do Phật Bồ-tát dạy, Phật tử nên quý trọng, nghiêng tai, ghé mắt để ý, học hỏi, tu tập cho được. Phật tử tu hành mà cứ hiểu chung chung, không quyết định dứt khoát, người ta rủ đi chùa thì đi chùa, rủ đi cúng bà thì đi cúng bà, những việc không đúng với chánh pháp vẫn cứ làm thì đâu thể gọi là Phật tử được. Nhiều vị đến hỏi chúng tôi tu như thế nào để mau có kết quả. Thật ra quí vị đừng nghĩ chúng tôi tu mau có kết quả, cũng bậm trầy bậm trật đây. Nhưng chúng tôi biết chắc con đường mình đi, quyết định phải như vậy, không có cách nào khác hơn. Nếu chúng ta còn lờ mờ, chưa khẳng định, bị ngoại cảnh chung quanh kéo lôi, thì việc tu sẽ không tới đâu hết. Đã là Phật tử mà không quyết, không khẳng định, để cho thoái tâm thì không xứng là con Phật. Người xưa dạy: “Dẹp tình trần mà xét lý đạo, quên lời tục mà nhận ý mầu, dứt niệm lự tỏ nghĩa cao sâu, để tâm nghiên cứu tu tập”. Đoạn này dạy phải dẹp tất cả tình trần, tức là những duyên trái với đạo, không có lợi cho công phu. Làm sao cắt đứt các duyên xấu, nuôi dưỡng duyên đạo. “Xét lý đạo quên lời tục mà nhận ý mầu”, hãy để qua một bên những duyên thuộc về thế tục, mà đi thẳng vào lý đạo, nghiên cứu tu tập. Như vậy tu hành mới có kết quả tốt. Bởi vì chúng ta không phải thánh, nếu đụng đầu vô các duyên không tốt, để nó ràng buộc kéo lôi hoài, nhất định chúng ta tu không tiến. Ví dụ bây giờ biết lòng tham của mình nhiều, mà cứ tới những cảnh tham thì làm sao tu được, làm sao ngồi thiền cho yên. Khi biết mình yếu chỗ nào thì tránh chỗ đó. Như biết cái tật của mình hay sân, hay la hét đỏ mặt tía tai, dỡ như vậy thì đừng bao giờ tạo duyên cho nó hiện ra. Nếu lỡ gặp cảnh sân thì rút lui, tránh duyên đi. Phật dạy người muốn tu ổn là phải tránh duyên. Khi nào chúng ta đủ sức mạnh, làm chủ hoàn toàn rồi, không cần phải tránh duyên nữa, nhưng chưa được như thế thì phải tránh duyên thôi. Như chư tăng ở trong chùa có qui chế, mỗi tháng đọc rồi giải thích, ai vi phạm điều nào đưa ra kiểm thảo, phải sám hối chừa bỏ. Đó là cách để trị bệnh, để tránh duyên, để giữ vững tâm Bồ-đề mà tu tiến. Phật tử chưa đủ điều kiện thực hiện như vậy, nên nhắc nhở nhau nhớ việc bổn phận của mình. Quí vị tu mà cảnh tham mình tham, cảnh sân mình sân, si mê điên đảo loạn tưởng cả ngày thì tiến chỗ nào! Nên tự xét mình tham nhiều sân nhiều thì cố gắng áp dụng lời Phật dạy, bỏ bớt để tu tiến. Phật dạy: “Người hành đạo như một người chiến đấu với muôn vạn người, khi lâm trận nếu trong lòng khiếp nhược hoặc nửa đường thoái lui, người đó sẽ không chiến đấu được.” Chỉ khi nào thắng trận tấu ca khúc khải hoàn trở về mới là người biết tu, là người thắng trận. Khiếp nhược là sao? Trong lòng chưa quyết, còn nghi. Một niệm nghi khởi lên là đã thua trận rồi. Vì niệm nghi khởi lên thì phiền não, tập quán sẽ tấn công làm mình bỏ cuộc. Vì vậy người tu phải mạnh mẽ, phải là những chiến sĩ. Như hình ảnh tổ Huệ Khả vì cầu đạo mà đứng dưới tuyết suốt đêm. Tổ Bồ-đề-đạt-ma ngồi nhìn vách chín năm không nhúc nhích, nhưng với sự cương quyết mãnh liệt, Huệ Khả đã nhổ gốc nổi ông già này, làm cho ông cụ quay lưng mở miệng thuyết pháp. Gương cái hạnh ấy các ngài đã để lại, bây giờ bọn con cháu chúng ta không thể xìu xìu ểnh ểnh được. Không ai tu xìu xìu ểnh ểnh mà được Phật tổ truyền tâm ấn cho cả. Truyền tâm ấn hay ấn tâm là người đệ tử có tâm giống hệt như thầy, tâm tâm in nhau nên mới được thầy truyền tâm ấn. Tâm của tổ là tâm giác ngộ giải thoát, tâm sáng suốt, đệ tử có tâm đó mới ấn được. Còn tâm mình tào lao, điên đảo mà biểu ấn thì ấn làm sao được. Từ chỗ này, chúng ta thấy mình là người chiến đấu với muôn vạn binh. Quân binh đó là vọng tưởng điên đảo, là ương hèn dở xấu, là tị hiềm ích kỷ, nó ngủ ngầm trong tâm. Chúng ta chiến đấu, khắc phục, giải quyết như thế nào cho sạch sẽ hết mới được tâm ấn, được thành Phật. Đừng nói con niệm Phật được Phật rước, niệm Phật kiểu nằm võng tòn ten Phật không rước đâu. Trên thế giới của Phật toàn là người tâm thanh tịnh, các bậc thượng thiện nhơn ngồi hoa sen, hít thở toàn thanh khí. Chúng ta uế trược quá, ai mà dám đón lên trên kia, khó lắm. Nói chiến đấu theo tinh thần của người tu Phật là chiến đấu với loạn tưởng điên đảo của mình. Một niệm dấy lên, nếu chúng ta khắc phục được tức là chiến thắng niệm đó. Một ý tưởng xằng bậy nổi lên chặt đứt được là chiến thắng ý tưởng đó. Trong sinh hoạt hằng ngày, niệm dấy lên mình biết sai trái, làm phiền loạn, mất chánh niệm, mất sự an ổn, ta chặt đứt tức là chiến đấu liên tục. Khi nào tất cả đều bị chặt đứt hết thì mình thành công. Một người chiến đấu với muôn vạn người mà trong lòng khiếp nhược làm sao chiến đấu được. Vừa đánh hai ba chiêu, mình quăng vũ khí chạy tuốt rồi, kiếm cung gãy hết thì còn chiến đấu gì nữa? Đệ tử Phật luôn luôn có cung thiền định và kiếm trí tuệ. Cầm cung thiền định vững vàng bắn tất cả loạn tưởng lăng xăng. Tuốt kiếm trí tuệ sáng suốt chém hết thói hư tật xấu nhiều đời. Các duyên chướng đạo, làm mất sự an ổn của ta đều triệt đốn hết. Không có con đường nào khác giản dị hơn, có thể thu ngắn đoạn đường tu tập của chúng ta. Nếu giữ thế như vậy mình sẽ là người thắng trận. Đó là cách thức tu tập của hàng Phật tử. Người hành đạo phải kiêng tâm giữ vững ý chí, siêng năng dũng mãnh mới trở về quê được. Kinh Pháp Cú nói: “Những người thường giác tỉnh, ngày đêm chuyên tu học, chí hướng đến Niết-bàn thì mọi phiền não sẽ dứt sạch”. Người thường giác tỉnh lấy chỗ dứt sạch phiền não làm tiêu chí. Giác tức là biết, tỉnh tức là tỉnh táo. Sự giác tỉnh này từ mình mà có, không nhờ ai ban cho. Chúng ta biết rõ các pháp không thật, không cần thiết nên không mê đắm tham cầu, không vướng kẹt. Tỉnh là không mê. Người mê tạo nghiệp luân hồi sinh tử nhiều đời kiếp, bây giờ mình tỉnh nên không tạo nghiệp như thế, mà còn cắt đứt nữa. Cắt đứt cái gì? Cắt đứt dòng luân hồi lẩn quẩn nhiều đời nhiều kiếp. Chư Tổ thường dạy chỗ dung công phu đi cũng tỉnh, ngồi cũng tỉnh, nằm cũng tỉnh, làm bất cứ việc gì cũng tỉnh. Nói năng, ăn uống, ngủ nghỉ, tiếp khách, làm việc, ngồi thiền, tụng kinh… lúc nào cũng tỉnh giác. Được vậy quí vị sống trong Niết-bàn, khỏi phải cầu ở đâu. Niết-bàn hiện tại khi chúng ta đầy đủ sự giác tỉnh, cắt đứt được các duyên làm chướng đạo. Niết-bàn này do mình thực hiện, không ỷ lại, không đợi chờ, không trông mong ai cho cả. Bao nhiêu pháp môn đức Phật đã chỉ dạy hết, tam tạng kinh điển đầy đủ nhưng nếu chúng ta không điều phục vọng tưởng điên đảo của mình thì chư Phật cũng hết phương cứu chữa. Có câu nhất tu thị, nhị tu sơn, thứ ba tu chùa. Quí vị ở tại chợ, đối đầu với tất cả công việc mà tu được thì hạng nhất rồi. Thứ hai là những vị tu hành trên núi non, thứ ba tức hạng bét là tu chùa như chúng tôi đây. Tu mà có hàng rào, có cổng, có qui chế miên mật là dỡ lắm. Do dỡ mới có nguyên tắc. Cho nên quí Phật tử tu được là quí lắm. Phật không hoan hỷ khi thấy Tăng Ni cất am cốc trong xóm làng, không hoan hỷ khi thấy Tăng Ni sống lẫn lộn ở chỗ thế tục. Phật rất hoan hỷ khi thấy những vị biết tránh duyên, biết cách giữ mình để tu tập. Trong kinh A Hàm có ghi lại lời Phật nói thế này: “Dù ta đi ngang thấy các đệ tử đang ngủ gục, mà chỗ đó không phải xóm làng, không phải chợ búa, không là nơi ồn náo. Ta biết rằng đệ tử của ta sau khi ngủ gục sẽ tỉnh táo tu tập và có kết quả tốt. Còn như ta đi ngang xóm làng thấy đệ tử của ta tu hành miên mật, nhưng ta biết chắc những đệ tử sống như vậy, nếu không có thiền định, không có trí tuệ thì duyên cảnh trong xóm làng ồn náo sẽ làm họ không tu tỉnh như những vị đang ngủ gục ở chỗ vắng vẻ.” Quí Phật tử sống trong hoàn cảnh bận rộn nên rất khó tu. Bởi khó tu nên chư tổ nói tu được là hạng nhất. Ngược lại nếu tu không được thì không có hạng nào hết. Quí vị cứ rề rà thả trôi, tháng năm dài lẩn quẩn trong cuộc đời. Mới thấy thanh xuân đó rồi đầu bạc, già nua và đi tới cái chết. Những đám tang đi trên đường có khi người già năm bảy mươi tuổi, nhưng cũng có khi người mười mấy hai mươi, có gì bảo đảm đâu. Nếu chúng ta cứ thả trôi năm tháng, không chịu tỉnh, không chịu quyết thì không thể tự cứu lấy đời mình. Hoàn cảnh của Phật tử là hoàn cảnh ít thuận lợi cho việc tu hành, bận rộn đủ thứ việc, khó tu tỉnh lắm nên phải hạ quyết tâm thật mạnh mẽ, ý chí kiên cố vững vàng mới giữ được đạo tâm. Quí vị không thể so bì với tăng ni được. Như chúng tôi chiều lại thì đóng cửa thiền môn, cảnh thanh tịnh dễ công phu. Còn quí vị đóng cửa rồi vẫn còn tivi, bạn bè, ăn uống, đủ thứ chuyện, làm sao tu tỉnh? Thế nên Phật nói “ta rất thương chúng sinh” là vì vậy. Chớ không phải Ngài thấy thiếu cơm thiếu gạo, thiếu xe hơi mà thương. Thương do mình không tỉnh, không tu, không thấy sự đổi thay mất mát mau chóng đang rình rập từng ngày từng giờ. Bây giờ quí vị sống trong chỗ ồn náo thì càng khẳng định hơn, quyết tu trong chỗ ồn náo. Chứ đừng đợi được cảnh tốt mới tu. Có vị nói: “Thưa thầy! Con định tới năm sáu mươi tuổi mới xuất gia”. Nhiều người bốn mươi mấy tuổi đã thấy hiện tướng lọng cọng rồi, có vẻ như bị phong thấp hay sao đó, chờ tới sáu mươi mấy để xuất gia thì không bảo đảm rồi. Cho nên nói tới tu hành là ngay bây giờ, tu trong mọi hoàn cảnh. Cho nên mới có vấn đề tùy duyên, Hòa thượng dạy chúng ta tu trong mọi hoàn cảnh, mọi trường hợp, đó là tùy duyên, đừng để ngày trôi qua rất uổng. Thiền sư Vạn Hạnh là vị thiền tổ Việt Nam vào thời Lý, Ngài làm quốc sư tham mưu cho Lý Công Uẩn dựng lập nhà Lý. Làm một vị quốc sư, đủ thứ công việc nhưng phần công phu ngài vẫn giữ gìn nghiêm mật, không hề mất mát hay bê trễ. Xong việc quốc gia liền rút về ẩn nơi núi rừng chuyên tâm tu hành. Cho nên thiền sư đã để lại những bài thơ kệ thật thấm thía đạo vị, không phải như mình hẹn sáu bảy mươi tuổi mới tu, Ngài nói: Thân như điện ảnh hữu hoàn vô Vạn mộc xuân vinh thu hựu khô Nhậm vận thịnh suy vô bố uý Thịnh suy như lộ thảo đầu phô. Dịch: Thân như bóng chớp có rồi không Cây cỏ xuân tươi thu đượm hồng Mặc cuộc thịnh suy không sợ hãi Thịnh suy như cỏ hạt sương đông. (HT. Thanh Từ - Thiền sư Việt Nam ) Thân người như bóng chớp có rồi lại không. Ngài thấy thân này thay đổi nhanh chóng như bóng chớp vậy. Cây cối mùa xuân tươi tốt mùa thu lại khô héo. Câu này đánh thức chúng ta nhiều lắm. Quí vị đừng tưởng cuộc đời toàn là mùa xuân, có mùa xuân thì có mùa hạ. Tàn tạ nhất là cuối hạ, mùa mà người ta nói là thu tàn. Không phải lúc nào tóc cũng xinh, mặt cũng đẹp, cái toại nguyện như ý của mùa xuân ít ỏi, qua nhanh. Xuân hạ thu xuân đông luôn luôn đổi thay, cảnh vật theo đó cũng thay đổi. Mùa xuân thấy xinh tươi nhưng hạ tới cây cỏ tàn tạ. Tuổi thanh xuân mười mấy đôi mươi rất tươi đẹp nhưng năm sáu mươi thì già xấu, tóc bạc, bệnh hoạn. Phật tử luôn nhận định sâu sắc vấn đề vô thường để lo tu, không bỏ phí thời giờ. Ngài nói Mặc cuộc thịnh suy không sợ hãi, người biết đạo lý thì không còn sợ hãi, vì thấy rõ thịnh suy như giọt sương trên đầu ngọn cỏ ban mai. Đây là chỗ nhận thức sâu sắc của người tu. Không phải biết mùa xuân rồi đắm mê mùa xuân, biết mùa hạ rồi sợ sệt lo lắng mình chết sẽ đi về đâu. Người Phật tử hiểu đạo thì nhậm vận thịnh suy vô bố úy, nghĩa là không sợ hãi gì hết. Con người sinh ra, lớn lên, già chết, duyên sinh như vậy. Chỉ cốt giữ vững lòng mình, định tỉnh sáng suốt, đó là mùa xuân miên viễn. Trong sự đổi thay đó nếu chúng ta sống được với cái bất sinh bất diệt của mình thì lo gì sống chết. Sự sống chết chỉ là sự đổi thay của thân thôi, chớ còn định tuệ chân thật không bao giờ mất được. Chúng ta sống là sống với cái đó, cái không bị luân hồi sanh tử chi phối. Làm sao sống được với cái đó? Buông cái giả thì cái thật hiện ra thôi, đừng chấp đừng mê nữa. Mất thân này ta thấy sợ sệt là vì chấp thân thật. Nếu thấy thân không thật, nó bị già suy hoặc bệnh hoạn, ta biết rõ đó là luật vô thường chi phối, mình bình tĩnh tu tập nên không sợ hãi lo buồn. Người biết tu không sợ sệt cũng không mong cầu, sống rất an ổn. Phật tử sống tu như vậy là đúng với chánh đạo, đúng với lời dạy của quốc sư Vạn Hạnh. Chúng ta có tu tập, có gần gũi thiện hữu tri thức, thực hiện đúng lời Phật dạy sẽ thấy cuộc đời, mạng sống, danh vọng tiền tài như những hạt sương mai long lanh trên ngọn cỏ. Chỉ một ánh nắng thôi, mặt trời thức dậy thì tất cả tan loãng hết, không còn gì cả. Nếu hiểu đạo lý, áp dụng được đạo lý thì ngay bây giờ, chúng ta có thể nhận và sống được với cái chân thật bất sanh bất diệt. Cái không bảo đảm mà mình kẹt vướng thì thiệt quá dỡ, nói dỡ là nói nhẹ, Phật tổ quở là quá ngu. Chúng ta không chịu sống với cái chân thật, với cung thiền định kiếm trí tuệ của mình, lại ham mê chạy theo vướng mắc cái giả, mong manh như hạt sương mai, thì quả là ngu đáo để. Bây giờ chúng ta đừng ngu nữa mà sống lại với cái chân thật, phát huy cung thiền định kiếm trí tuệ thật bén nhạy để phá tan màn vô minh tăm tối. Cuộc đời mỏng manh, sanh lão bệnh tử chực chờ một bên, không dung dị bất cứ một ai, nên phải cố gắng mãnh tỉnh lo tu tập. Nói tới đây, tôi nhớ câu chuyện trong kinh kể thật thấm thía làm sao. Hôm ấy Phật cùng A Nan và các vị đệ tử đi hoằng pháp. Ngang qua một cánh đồng, thấy bầy trâu đang ăn cỏ và chơi giỡn với nhau, con này húc con kia thật vui vẻ. Phật kêu A Nan nói: “Chúng sinh cũng như vậy. Bầy trâu kia sắp bị chủ làm thịt mà chúng đâu có biết. Mỗi ngày người chủ làm thịt một con, trâu mập làm trước trâu gầy làm sau, thế nhưng chúng đâu hay biết chi, cứ vui chơi nhảy nhót. Chúng sanh cũng vậy, vô thường nhanh chóng cướp mất người thân, rồi cướp tới bản thân mình, sự già chết chụp lên không chừa một ai. Vậy mà các chúng sanh cứ vui chơi tranh giành ấu đã với nhau từng chút, không biết rồi sẽ tới lượt mình bị quỉ dữ vô thường xơi thịt.” Người tu biết rõ điều đó thì phải tỉnh, cố gắng hành trì lời Phật dạy, như thế mới xứng đáng con của Phật. Đức Phật đã chứng đạt và sống một đời sống hoàn toàn bằng trí tuệ thiền định. Ngài dạy chúng ta cũng như thế nhưng ta chưa làm được, là vì mình dễ duôi cứ để ngày tháng trôi qua, không gắng lo tu. Đến khi vô thường tới không kịp chuẩn bị tư lương, lo sợ hốt hoảng không biết mình sẽ đi về đâu? Tóm lại, tinh thần của người tu Phật hôm nay, mỗi vị tùy theo duyên, theo hoàn cảnh của mình ráng nỗ lực tu, đừng để ngày qua ngày qua, bị mất mát nhiều mà không hay biết. Chúng ta phải có thái độ dứt khoát, phải khẳng định tu tập như đi trên băng mỏng, không thể buông lung, vừa đi vừa ngó qua ngó lại. Quí vị nhớ, chúng ta là người chiến sĩ, một mình phải chiến đấu với muôn vạn quân binh, tức là chiến đấu với vô lượng phiền não, những trở duyên, nghịch cảnh, những ngang trái trong cuộc đời. Thế nên mình không thể không đổ mồ hôi nước mắt. Đổ nhiều mồ hôi nước mắt lắm. Phải phấn đấu liên tục, kiên trì và phải gan dạ mới giữ được thế làm chủ. Giữ thế làm chủ rồi mới có đời sống an ổn tự do tự tại. Ngài Hoàng Bá dạy: Nếu chẳng một phen xương lạnh buốt, Hoa mai đâu dễ ngửi mùi hương. Nếu không có sự tu tập quyết tử, không dễ gì thưởng thức được mùi hương của hoa mai, tức là hương vị của Niết-bàn giải thoát thanh tịnh. Quí vị đang công phu, đang nỗ lực, chúng tôi chúc cho quí vị công phu ngày càng tăng tiến, nhất định không phải là kẻ chết trận, thoái lui, mà phải là người thắng trận ca khúc khải hoàn.

	]
	THIỀN TÔNG VIỆT NAM