ÑÖÙC PHAÄT TRONG ÑÔØI

T.T THÍCH NHAÄT QUANG

ÑOÂI NEÙT VEÀ CUOÄC ÑÔØI VAØ SÖÏ GIAÙO HOÙA CUÛA ÑÖÙC PHAÄT

Phaät Ñaûn 2541- 1997

Hoâm nay laø ngaøy kyû nieäm ñöùc Boån sö Thích Ca Maâu Ni Phaät ñaûn sanh laàn thöù 2541, quyù Phaät töû veà chuøa möøng ñaïi leã Phaät ñaûn, ñeå töôûng nhôù ñeán ñöùc Giaùo Chuû cuûa chuùng ta, chuùng toâi xin ñöôïc nhaéc laïi vaøi neùt veà cuoäc ñôøi vaø söï giaùo hoùa cuûa ñöùc Phaät.

Thöù nhaát laø veà cuoäc ñôøi cuûa ñöùc Phaät Boån sö Thích Ca Maâu Ni. Thöù hai laø nhöõng ñaïo lyù maø Ngaøi ñaõ chöùng nghieäm ñöôïc sau khi töø boû lôïi döôõng duïc laïc theá gian. Ñieåm sau cuøng toâi muoán neâu leân laø tinh thaàn tu haønh cuûa ngöôøi Phaät töû ñoái vôùi ñaïo lyù Phaät daïy qua con ñöôøng Thieàn.

1.      Cuoäc ñôøi cuûa ñöùc Phaät:

Nhö chuùng ta ñeàu bieát, ñöùc Phaät xuaát thaân laø moät vò Ñoâng cung Thaùi töû, soáng trong nhung luïa vôùi taát caû nhöõng tieän nghi cuûa moät vò Hoaøng ñeá. Nhöng Ngaøi khoâng ñaønh loøng höôûng thuï rieâng cho mình neân ñaõ töø boû taát caû, vöôït thaønh xuaát gia ñeå tìm ñöôøng giaûi thoaùt cho baûn thaân vaø nhaân loaïi.

Theo lòch söû vaøo ngaøy traêng troøn thaùng tö tính theo aâm lòch cuûa chuùng ta, nhöng theo AÁn Ñoä thì ngaøy traêng troøn thaùng naêm vaøo naêm 543 tröôùc Coâng Nguyeân, taïi thaønh Ca Tyø La Veä, trong vöôøn Laâm Tyø Ni, Thaùi töû Taát Ñaït Ña ra ñôøi. Cha Ngaøi laø vua Tònh Phaïn thuoäc doøng quyù toäc Thích Ca, meï laø Hoaøng haäu Ma Da. Sau khi sanh Ngaøi ñöôïc baûy ngaøy thì Hoaøng haäu Ma Da qua ñôøi. Ngöôøi em gaùi cuûa baø laø Ma Ha Ba Xaø Ba Ñeà, töùc baø Kieàu Ñaøm Di nuoâi döôõng Ngaøi. Thaùi töû ñöôïc nuoâi döôõng cöng chieàu vôùi taát caû tieän nghi cao nhaát cuûa moät oâng hoaøng.

Moät hoâm nhaân ngaøy ñaàu vuï muøa, vua quan ñeán vuøng noâng thoân laøm leã, caøy nhöõng luoáng caøy ñaàu tieân vôùi öôùc nguyeän noâng daân ñöôïc truùng vuï muøa, thu hoaïch nhieàu, ñem laïi no aám cho toaøn daân. Ngaøy naøy goïi laø ngaøy leã haï ñieàn. Thaùi töû Taát Ñaït Ña cuõng ñöôïc theo vua cha ñeán döï leã haï ñieàn. Leã raát vui, moïi ngöôøi aên maëc ñeïp ñeõ, sang troïng. Caùc noâng daân theo nghi thöùc cuûa nhaø nöôùc ñeán ñoù daâng leã ñoái vôùi caùc baäc thaàn thaùnh toå quoác vaø sau ñoù chuaån bò caøy nhöõng luoáng caøy ñaàu tieân döôùi söï chöùng kieán cuûa vua, caùc vò ñaïi thaàn. Ñaây laø ngaøy leã hoäi raát lôùn ñoái vôùi toaøn daân AÁn Ñoä thôøi baáy giôø.

Trong luùc moïi ngöôøi ñang noâ ñuøa möøng leã, Thaùi töû cuõng raát vui nhöng khi thaáy töøng luoáng caøy, töøng thôù ñaát laät leân coù nhöõng con truøng, con deá bò ñöùt laøm hai laøm ba, lieàn ñoù caùc loaøi chim ôû röøng bay ñeán, giaønh nhau nuoát nhöõng con vaät nhoû kia. Roài ngöôøi thôï saên rình raäp ñaâu ñoù, laép cung teân saün saøng haï thuû maáy con chim. Ñoàng thôøi trong khu röøng, nhöõng con hoå chöïc chôø ñeå voà laáy gaõ thôï saên. Thaáy caû moät chuoãi tranh giaønh, caáu xeù cuûa chuùng sanh, Thaùi töû quaù ñau loøng neân saéc dieän trôû neân traàm tö buoàn baõ. Thaønh ra, thay vì döï leã vui töôi nhö bao ngöôøi thì Thaùi töû laïi tìm moät nôi yeân laéng, ngoài suy tö baát ñoäng döôùi boùng caây.

Ñoù laø daáu hieäu ñaàu tieân cho thaáy ngay töø thôøi beù thô, ñöùc Phaät ñaõ coù nhöõng bieåu hieän khaùc laï so vôùi moïi ngöôøi bình thöôøng ôû theá gian. Naêm 16 tuoåi, Ngaøi vaâng leänh Phuï hoaøng vaø Hoaøng toäc keát hoân cuøng coâng chuùa Da Du Ñaø La vaø sau ñoù sanh ra moät hoaøng nam laø La Haàu La. Theo söû cuûa Phaät giaùo Ñaïi thöøa, Ngaøi vöôït thaønh xuaát gia naêm 19 tuoåi cho ñeán 30 tuoåi thì thaønh ñaïo. Theo söû cuûa Phaät giaùo Nguyeân thuûy, 29 tuoåi Ngaøi môùi xuaát gia.

Thaùi töû xuaát gia khoâng phaûi laø söï töø boû cuûa moät cuï giaø ñaõ traûi qua heát cuoäc ñôøi chaùn chöôøng hay cuûa ngöôøi baàn cuøng ngheøo ñoùi, khoâng coøn gì ñeå laïi phía sau. Ñaây laø söï töø khöôùc cuûa moät oâng Hoaøng, giöõa thôøi nieân thieáu trong caûnh aám no sung tuùc vaø thònh vöôïng. Taïi sao toâi neâu leân ñieàu naøy? Vì nhieàu ngöôøi cho raèng ngöôøi ñi tu laø nhöõng keû chaùn theá gian hoaëc giaø nua khoâng coøn laøm gì ñöôïc nöõa. ÔÛ ngoaøi ñôøi hoï thua thieät, thieáu thoán, ngheøo khoù… noùi chung laø nhöõng tröôøng hôïp thaát chí, thaát tình, khoâng coøn con ñöôøng naøo ñeå thoaùt thaân ngoaøi con ñöôøng ñi tu. ÔÛ ñaây vò giaùo chuû cuûa chuùng ta boû thaønh ñi tu vaøo luùc tuoåi thanh xuaân vôùi taát caû quyeàn uy, ñòa vò, lôïi döôõng, tieän nghi cuûa baäc ñeá vöông, chôù khoâng nhö caùi hieåu thoâng thöôøng cuûa ngöôøi ñôøi.

Laøm oâng hoaøng chöùng kieán taát caû nhöõng söï kieän hieän thöïc trong ñôøi. Ngay töø thôøi beù thô maø Ngaøi ñaõ coù moät caùi nhìn raát thieát thöïc veà cuoäc ñôøi. Maëc duø vaâng leänh Phuï hoaøng keá thöøa vaø tröôûng thaønh töø caùc nghi thöùc, nghi leã cuûa theá gian nhöng trong loøng Ngaøi luùc naøo cuõng canh caùnh nhöõng söï kieän tröôùc maét maø Ngaøi chöa haøi loøng. Ngaøi vaãn nhôù vaø thaáy moät caùch töôøng taän nhöõng hieän thöïc trong cuoäc ñôøi laø nhö vaäy. Do ñoù, cuoái cuøng Ngaøi caét ñöùt, töø giaõ Phuï hoaøng, taát caû ngöôøi thaân ñeå ñi xuaát gia. Vôùi taám loøng bao la roäng raõi, Ngaøi quyeát tìm loái thoaùt hay moät chaân lyù ñeå giaûi quyeát vaán ñeà sanh töû cuûa kieáp ngöôøi moät caùch roát raùo.

Thaùi töû cuøng Xa Naëc vöôït thaønh, ñeán nôi bìa röøng Ngaøi caét toùc, côûi traû vaøng voøng chaâu baùu trao laïi cho ngöôøi caän veä vôùi lôøi töï khaéc, töï höùa: “Bao giôø tìm ñöôïc ñaïo, chöùng ñaïo ta môùi trôû laïi. Ngöôi haõy ñem taát caû nhöõng vaät naøy veà trình vôùi Phuï hoaøng vaø thaân quyeán cuûa ta”. Döùt khoaùt roài Ngaøi baét ñaàu cuoäc ñôøi keû haønh khaát, trong tay khoâng coù vaät gì, soáng khoå haïnh trong röøng traûi daøi saùu naêm tröôøng. Döôùi coäi Boà-ñeà, Ngaøi tinh taán sieâng naêng toät böïc vaø ñaõ theä nguyeän caû quyeát raèng: “Neáu khoâng ñaït ñöôïc ñaïo Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc, duø thòt naùt xöông tan ta quyeát khoâng rôøi khoûi choã ngoài naøy”. Vôùi lôøi theä nguyeän quaû caûm nhö vaäy, Theá Toân ñaõ giaùc ngoä hoaøn toaøn vaø thaønh töïu quaû vò Phaät.

Toâi vöøa ñieåm qua vaøi neùt veà cuoäc ñôøi cuûa ñöùc Phaät. Ngaøi cuõng laø con ngöôøi, cuõng coù nhöõng öu tö khoaéc khoaûi, nhöõng nghi ngôø vaø cuoái cuøng Ngaøi ñaõ tìm ra loái thoaùt. Trong ñaïo Phaät tuyeät ñoái khoâng coù söï thaàn khaûi naøo maø taát caû ñeàu ñöôïc theå nghieäm töø thöïc teá, vôùi moät yù chí maõnh lieät, kieân quyeát nhaát ñònh seõ thaønh coâng.

2. Giaùo lyù cuûa ñöùc Phaät:

Ñöùc Phaät sau khi chöùng ngoä Voâ thöôïng Boà-ñeà, Ngaøi coù ñaày ñuû tam minh: Moät laø tuùc maïng minh. Hai laø thieân nhaõn minh. Ba laø laäu taän minh. Chuùng ta seõ laàn löôït tìm hieåu qua ba minh naøy:

1. Tuùc maïng minh.

Trong kinh noùi raèng “Tö töôûng cuûa Ngaøi trôû neân laéng dòu, tinh khieát, trong saïch, khoâng coøn tham aùi vaø oâ nhieãm, deã ñieàu phuïc, khoâng lay chuyeån vaø luoân tænh giaùc”. Nhöõng ñieàu naøy khoâng laï neáu chuùng ta coù nghieân cöùu ñaïo lyù, coù coâng phu tu haønh thì seõ thaáy roõ vieäc ñieàu phuïc voïng töôûng, laøm chuû nhöõng nieäm laêng xaêng laø coù theå thöïc hieän ñöôïc. Baáy giôø tö töôûng hay nhöõng daáy nieäm cuûa chuùng ta seõ yeân laéng daàn daàn. Cho neân bieát ñaïo lyù cuûa Phaät daïy laø nhöõng ñieàu hieän thöïc.

Tö töôûng yeân laéng roài, nhöõng daáy nieäm oâ nhieãm seõ yeáu theá, noù khoâng coøn ñuû söùc haáp daãn, keùo loâi ngöôøi tænh taùo saùng suoát, laøm chuû ñöôïc mình. Loøng chuùng ta yeân dòu, caùi saùng seõ lôùn maïnh truøm khaép. Baây giôø voïng töôûng coøn laø vaán ñeà, laø ñoái töôïng vì chuùng ta chöa tænh, sô hôû töøng phuùt giaây neân bò noù keùo loâi. Chuùng ta deã bò maéc möùu, deã chaïy theo caùi giaû maø boû queân caùi thaät. Vôùi ngöôøi tu, töø nhöõng söï kieän, nhöõng loái moøn naøy maø chuùng ta tìm ra loái thoaùt. Vò giaùo chuû cuûa chuùng ta cuõng ñi con ñöôøng nhö vaäy. Ngaøi laø moät con ngöôøi, coù doøng maùu cuøng ñoû, nöôùc maét cuøng maën nhö taát caû chuùng sanh. Ngaøi öu tö nghi ngôø, khoaéc khoaûi phaán ñaáu ñeán cuøng, bao giôø ñaït ñaïo môùi thoâi. Chuùng ta cuõng coù phaán ñaáu, coù sieâng naêng nhöng saùng sieâng thì tröa laïi bieáng, saùng maïnh meõ tröa laïi yeáu xìu, toái laïi nguû queân roài laõng queân caû moät ñôøi.

Muoán ñieàu phuïc ñöôïc nhöõng laêng xaêng ñieân loaïn, baét buoäc chuùng ta phaûi tænh. Coù tænh thì coù tueä, tænh tueä khoâng rôøi nhau. Neáu khoâng coù tænh thì khoâng laøm sao coù tueä saùng suoát. Baûn thaân chuùng ta ñang hít thôû, taát caû giaùc quan ñang tieáp xuùc vôùi moïi hieän töôïng chung quanh raát beùn nhaïy, phaûi ngay nôi ñoù tænh laáy thì khoâng tan thaân maát maïng, baèng ngöôïc laïi ba coõi saùu ñöôøng môû ra cuoán huùt chuùng ta ñi ngay. Kinh nghieäm tu thieàn cho thaáy, vieäc laøm naøy töø xöa tôùi giôø khoâng khaùc. Ngöôøi xöa laøm ñöôïc chuùng ta cuõng laøm ñöôïc. Ngöôøi xöa phaán ñaáu thaønh coâng, chuùng ta phaán ñaáu tích cöïc nhaát ñònh cuõng seõ thaønh coâng.

Ñöùc Phaät höôùng taâm vaøo tueä giaùc, nhôù laïi nhöõng kieáp quaù khöù. Ngaøi ñaõ tænh thuaàn thuïc neân môùi höôùng taâm tueä veà nieäm quaù khöù. Nhôù laïi moät kieáp, hai kieáp cho ñeán traêm ngaøn kieáp. Trong soá kieáp voâ löôïng ñoù Ngaøi teân gì, sinh tröôûng trong gia ñình naøo, giai caáp naøo, vui thích vaø khoå ñau nhö theá naøo, cheát taùi sinh ôû ñaâu v.v.. Ngaøi nhôù laïi taát caû. Ñaây laø giai ñoaïn Ngaøi ñaõ phaù tan lôùp voâ minh quaù khöù, chöùng ñöôïc tuùc maïng minh.

Baây giôø chuùng ta tu haønh, ngoài yeân, döùt taát caû nhöõng nghó töôûng laêng xaêng, tænh vaø tueä cuï theå, saùng suoát truøm khaép, höôùng taâm tueä naøy veà nhöõng gì ñaõ qua thì nhaát ñònh seõ bieát. Nhöõng ngöôøi ngoaïi ñaïo thôøi ñöùc Phaät, cuõng do coâng phu thieàn ñònh maø hoï coù theå nhôù laïi möôøi kieáp hay hai möôi kieáp cuûa baûn thaân vaø nhöõng chuùng sanh coù lieân quan ñeán hoï. Ngoaïi ñaïo maø coøn coù naêng löïc nhö vaäy huoáng laø chuùng ta aùp duïng ñuùng nhöõng kinh nghieäm Phaät daïy thì nhaát ñònh seõ thaønh coâng. Noùi theá khoâng phaûi ñeå chuùng ta chuoäng thích thaàn thoâng, maø ñeå bieát raèng mình tu haønh coù theå thaønh coâng vaø keát quaû taát yeáu laø seõ ñaït ñöôïc nhöõng naêng löïc nhö vaäy. Vieäc aáy khoâng khoù khaên, maø khoù khaên laø do chuùng ta khoâng sieâng naêng lieân tuïc.

2. Thieân nhaõn minh:

Ngaøi höôùng taâm thanh tònh veà tri giaùc hieän töôïng sinh vaø dieät cuûa muoân loaøi. Chính ngay nôi ñaây Ngaøi chöùng ñöôïc thieân nhaõn minh. Ñaây laø trí tueä sieâu phaøm, thaáy ñöôïc taát caû chuùng sinh cheát töø nôi ñaây seõ taùi sinh vaøo ñaâu, vôùi bao nhieâu caûnh töôïng sang heøn ñeïp xaáu, khoå vui… tuøy thuoäc vaøo haønh vi taïo taùc cuûa moãi ngöôøi. Neáu tö töôûng haønh ñoäng xaáu aùc, khoâng chaân chaùnh thì sau khi cheát seõ taùi sinh vaøo nhöõng traïng thaùi khoå naõo.

Trong ñôøi soáng neáu chuùng ta höôùng nhöõng haønh vi, taïo taùc haèng ngaøy theo höôùng toát thì seõ soáng trong nieäm chaân chaùnh. Ñöôïc nhö vaäy, khi cheát chuùng ta seõ taùi sinh vaøo theá giôùi an laïc. Bôûi vì khoå vui ñöôïc hình thaønh töø luaät nhaân quaû. Muoán ñöôïc vui, muoán töông lai khoâng khoå thì baây giôø phaûi ñi con ñöôøng chaân chính, khoâng xaáu aùc. Haønh trì nhö vaäy baûo ñaûm töông lai, sau khi cheát ta seõ taùi sinh vaøo theá giôùi khoâng coù khoå ñau hay ít khoå ñau, ñöôïc an vui. Hoïc bieát nhö vaäy roài Phaät töû khoûi caàu nguyeän. Quaû thöïc vui hay khoå laø töï nôi haønh ñoäng cuûa mình ngay hieän ñôøi thoâi.

Neáu muoán töông lai toát ñeïp thì baây giôø phaûi phaán ñaáu trong chaùnh nieäm, trong tinh thaàn toát ñeïp. Ngay baây giôø mình khoâng laøm chuû, höôùng nieäm haønh ñoäng theo con ñöôøng xaáu aùc, taïo nghieäp nhaân khoâng toát thì duø coù caàu nguyeän bao nhieâu ñi nöõa quaû baùo chaéc chaén cuõng seõ khoå. Hieåu theá chuùng ta vöõng loøng tu, vöõng loøng laøm nhöõng vieäc coâng ñöùc, vì bieát chaéc raèng töø nhöõng vieäc laøm toát ta seõ coù quaû baùo töông öng.

Treân ñôøi naøy, ôû ñaâu con ngöôøi khoâng tin nhaân quaû nöõa thì söï khoå ñau seõ daãy ñaày. Sôû dó khoå ñau giaûm bôùt, con ngöôøi coù thaêng hoa, xaõ hoäi coøn höôùng toát ñeïp laø nhôø con ngöôøi coøn tin vaøo töông lai, tin vaøo khaû naêng cuûa chính mình. Duø hieän taïi nhö theá naøo nhöng vôùi trí tueä, naêng löïc vaø kinh nghieäm saün coù, chuùng ta seõ gaày döïng ñöôïc töông lai toát ñeïp. Maëc duø hieän taïi khoå ñau nhöng tin chaéc tu haønh nhö vaäy ta seõ ñöôïc an laïc. Vöõng taâm quyeát chí tích cöïc tu thì nhaát ñònh laø an laïc lôùn lao, thaønh töïu toát ñeïp seõ ñeán vôùi chuùng ta.

Tö töôûng, haønh ñoäng toát ñeïp, chaân chính laø soáng trong chaùnh kieán. Ngöôøi soáng trong chaùnh kieán seõ ñöôïc haïnh phuùc. Ngöôïc laïi neáu chuùng ta khoâng höôùng thieän, khoâng soáng neáp chaùnh kieán, bò va chaïm nhieàu roài queân mình ñoái vôùi nhöõng hieän töôïng chung quanh thì töông lai chaéc chaén seõ khoå ñau. Ñaây laø ñieàu maø Phaät töû phaûi sôï. Sôï ñaây khoâng phaûi sôï ma sôï quyû, sôï heát côm, heát gaïo, sôï maát ngöôøi thöông… nhöõng taâm traïng sôï haõi cuûa ngöôøi theá gian. Sôï ñaây laø sôï ta khoâng ñuû tænh löïc, khoâng quyeát taâm, khoâng tin vaøo haønh ñoäng cuûa mình coù theå chuyeån hoùa ñöôïc khoå vui. Sôï laø sôï nhö vaäy. Tuy sôï nhöng chuùng ta khoâng hoaøn toaøn baát löïc. Caøng sôï thì caøng kieân taâm, quaû quyeát thöïc hieän theo tinh thaàn cuûa Phaät daïy. Chuùng ta quyeát taâm haønh trì theo nhöõng phöông thöùc aáy ñeå khaéc phuïc nhöõng gì hieän taïi ta chöa vöøa loøng. Coâng ñöùc ñoù, thaønh töïu ñoù laø do ta maø thaønh, chính chuùng ta laøm, chuùng ta thöïc hieän chöù khoâng nhôø vaû ôû ñaâu.

Khi ñöùc Phaät muïc kích roõ raøng söï phaân taùn, söï caáu hôïp trôû laïi cuûa chuùng sinh, thaáy roõ chuùng sanh cheát ñi vaø taùi sinh trôû laïi nôi naøo, Ngaøi phaù tan ñöôïc lôùp voâ minh coù lieân quan ñeán töông lai, chöùng ñöôïc thieân nhaõn minh.

3. Laäu taän minh:

Höôùng taâm thanh tònh veà nguoàn goác vaø con ñöôøng chaám döùt caùc phaùp traàm luaân, giai ñoaïn naøy Ngaøi chöùng ñöôïc laäu taän minh. Töø ñaây ñöùc Phaät phaù saïch taát caû söï taêm toái, thaáu suoát taän caên ñeå vì sao chuùng sanh traàm luaân trong sanh töû vaø tìm ra con ñöôøng ñeå giaûi thoaùt sanh töû. Lòch söû noùi vaøo canh ba ñeâm thöù 49, Boà-taùt Taát Ñaït Ña hoaøn toaøn giaûi quyeát ñöôïc vieäc sinh töû, vieäc lôùn cuûa chính mình vaø cuûa chuùng sanh. Ngaøi khoâng coøn nghi ngôø gì nöõa, vì trí giaùc ñaõ hoaøn toaøn thoâng suoát. Theá Toân giaùc ngoä vieân maõn.

Chuùng ta vaø chuùng sanh hieän dieän trong thôøi ñieåm naøy, nhöng khoâng bieát mình töø ñaâu laïi vaø cheát seõ ñi veà ñaâu. Taïi sao chuùng ta coù maët ôû ñaây? Taïi sao chuùng ta phaûi nhö vaäy? Coù voâ löôïng nhöõng vaán ñeà mình khoâng laøm sao bieát töôøng taän ñöôïc. Coù ngöôøi vaát vaû caû ñôøi maø khoâng ñaït ñöôïc sôû nguyeän cuûa mình. Ngöôøi ñoù sinh ra, lôùn leân, laäp gia ñình vôùi taát caû taâm nguyeän laø muoán ñöôïc nhaø laàu, xe hôi v.v.. nhöng caû ñôøi khoâng thöïc hieän ñöôïc. Traùi laïi coù nhöõng ngöôøi môùi sinh ra, lôùn leân ñaõ ñaày ñuû tieän nghi, thöïc hieän coâng vieäc naøo cuõng thaønh töïu deã daøng, döôøng nhö ôû ñaâu saün daâng ñeán cho hoï vaäy. Ñaây laø nhöõng ñieàu ngay trong cuoäc soáng, chuùng ta ñoái dieän maø khoâng bieát khoâng hay, khoâng giaûi quyeát ñöôïc.

Baây giôø qua ñaïo lyù cuûa Phaät daïy, chuùng ta hoïc vaø haønh trì seõ laø chìa khoùa heù môû caùnh cöûa giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà aáy. Neáu coâng phu maõnh lieät chuùng ta coù theå phaù vôõ nhöõng thaønh trì aáy, thaáy roõ nguoàn goác moïi guùt maéc vaø seõ giaûi quyeát xong vaán ñeà lôùn lao cuûa con ngöôøi. Caùnh cöûa, thaønh trì ñoù vò giaùo chuû cuûa chuùng ta vaø voâ löôïng baäc Ñaïi thaùnh ñaõ phaù ñöôïc.

Nhö ñaõ noùi ñöùc Phaät chöùng ñöôïc thieân nhaõn minh, thaáy roõ söï cheát ñi vaø taùi sinh cuûa caùc chuùng sanh. Ñaây laø moät ñieàu lyù thuù. Bôûi vì ñoái vôùi nhöõng ñieàu ta taêm toái, baây giôø môû ra ñöôïc thì roõ raøng raát lyù thuù. Nhaø Phaät goïi ñaây laø tueä giaùc thaáy toät cuøng nguyeân nhaân sanh töû. Ngöôøi tu Phaät vôùi taâm nguyeän laøm chuû ñöôïc sanh töû, giaûi quyeát sanh töû laø vaán ñeà troïng yeáu nhaát. Sôû dó sanh laøm khoå mình, töû laøm khoå mình, cuoäc soáng naøy laøm khoå mình vì chuùng ta chöa ñuû trí tueä, chöa laøm chuû ñöôïc mình. Neân taâm nguyeän duy nhaát cuûa ngöôøi tu laø giaûi quyeát vaán ñeà sanh töû cuûa chính mình.

Neáu chuùng ta giaûi quyeát ñöôïc vieäc sanh töû cuûa mình thì cuõng coù theå thaáy ñöôïc vieäc sanh töû cuûa voâ löôïng chuùng sanh, khoâng laàm khoâng nghi nöõa. Trong kinh coù ghi: “Ñaây laø phieàn naõo, ñaây laø nguyeân nhaân daãn ñeán phieàn naõo, ñaây laø söï chaám döùt phieàn naõo, ñaây laø con ñöôøng daãn ñeán söï chaám döùt phieàn naõo”, ñöùc Phaät thaáy roõ raøng nhö theá. Bao giôø chuùng ta quay laïi, thaáy ñöôïc nhöõng gì nhö ñöùc Phaät ñaõ thaáy laø mình heát phieàn naõo.

Chuùng ta thaät khoâng coù giaây phuùt naøo yeân. Trong ñôøi naøy coù nhieàu söï kieän ngoä laém, ngöôøi ta cöôøi maø ra nöôùc maét, khoùc maø vui. Coù nhöõng ñieàu mình nghó nhö vaäy maø mieäng phaûi noùi khaùc ñi. Thaät laï luøng! Laø ngöôøi tu chuùng ta phaûi laøm sao thaáy roõ “Ñaây laø söï baát oån trong toâi, ñaây laø söï chaám döùt nhöõng baát oån trong toâi, ñaây laø con ñöôøng daãn ñeán söï chaám döùt nhöõng söï baát oån trong toâi” thaáy roõ raøng nhö thaáy moät vaät trong loøng baøn tay cuûa mình. Ngöôøi thaáy nhö vaäy laø ngöôøi coù trí tueä thoâng suoát.

Neáu chuùng ta bieát aùp duïng cuï theå lôøi Phaät daïy, khoâng phaûi thoâng heát tam taïng giaùo ñieån maø chæ moät phaùp naøo ñoù thoâi. Nhö Phaät daïy ñeám hôi thôû seõ caét ñöùt nhöõng nieäm töôûng laêng xaêng. Chæ baûo ñeám hôi thôû chôù khoâng tu phaùp gì caû. Neáu aùp duïng phöông phaùp ñeám hôi thôû vôùi moät tueä giaùc thaáy roõ: “Ñaây laø nhöõng laêng xaêng loaïn töôûng trong toâi, söï chaám döùt nhöõng laêng xaêng loaïn töôûng trong toâi vaø nhöõng phöông thöùc chaám döùt nhöõng laêng xaêng loaïn töôûng trong toâi”. Thaáy roõ raøng nhö vaäy thì khoâng ai daïi gì soáng vôùi caùi laêng xaêng maø queân caùi tænh saùng cuûa mình. Höôùng tu haønh cuûa chuùng ta laø vaäy.

“Ñaây laø oâ nhieãm, ñaây laø söï chaám döùt oâ nhieãm, ñaây laø con ñöôøng chaám döùt oâ nhieãm”. Toâi daãn lôøi naøy ñeå thaáy moät vieäc laøm bình thöôøng chuùng ta coù theå thöïc haønh ñöôïc, chôù khoâng phaûi quaù khoù. Ñöøng bao giôø mang tö töôûng raèng ñaïo lyù aáy, tueä giaùc aáy, quaû chöùng aáy laø cuûa Phaät, Boà-taùt chöù mình khoâng coù phaàn, khoâng dính daùng gì heát. Khoâng phaûi nhö vaäy! Phaät noùi phaùp ñeå chuùng sanh tieáp thu vaø theå nghieäm, chôù ñaâu phaûi noùi cho chuùng ta khoâng tu ñöôïc. Phaät hieåu roõ laø baûn thaân chuùng sanh seõ ñaït ñöôïc keát quaû neáu öùng duïng tu taäp ñuùng phaùp môùi noùi chöù!

Toâi tin raèng Phaät coøn taïi theá, Ngaøi cuõng khoâng ngoài noùi nhö chö Taêng baây giôø. Lôøi Phaät raát giaûn dò, coù khi laø söï bieåu tröng qua moät hình aûnh naøo thoâi, nhöng khieán ngöôøi ñöông thôøi nhaän hieåu xuyeân qua tröïc giaùc baûn thaân cuûa ngöôøi ñoù. Nhö theá phaùp Phaät daïy, bieåu tröng do Phaät theå hieän môùi coù giaù trò, coù taùc duïng naâng ñôõ, giuùp con ngöôøi heát khoå ñöôïc vui.

Taâm Phaät ñaõ giaûi thoaùt khoûi nhöõng duïc laäu töùc laø heát moïi nhieãm oâ duïc voïng. Höõu laäu laø nhöõng oâ nhieãm cuûa söï luyeán aùi theá gian, voâ minh laäu laø nhöõng oâ nhieãm cuûa voâ minh. Maøng voâ minh giaûi toûa, trí tueä phaùt ra, ñeâm toái ñaõ tan, aùnh saùng laïi ñeán, Ngaøi thaønh ñaïo. Töø baûn thaân theå nghieäm, traûi qua quaù trình tu chöùng, ñöùc Phaät maïnh daïn chæ daïy laïi cho chuùng ta, vì Ngaøi bieát mình cuõng coù nhöõng khaû naêng nhö theá. Ngaøi phaù tan maøng voâ minh taêm toái, veùn leân ñöôïc chaân trôøi toû raïng cho chính baûn thaân mình vaø taát caû chuùng sanh. Nhö vaäy roõ raøng caùi taêm toái trong taâm thöùc chuùng ta hieän nay coù phöông thöùc giaûi tröø, phieàn naõo ñang aâm æ trong ta coù theå boû ñöôïc. Ñaïo lyù giaûi thoaùt ñöùc Phaät daïy chuùng ta coù theå thöïc hieän ñöôïc.

Theá neân chuùng ta haõy vöõng nieàm tin phaán ñaáu, vöôn leân ñeå ñaït ñöôïc sôû nguyeän giaûi thoaùt sanh töû, chaám döùt khoå ñau. Khoå theo caùi nhìn cuûa ñaïo Phaät khoâng phaûi laø thieáu aên thieáu maëc maø khoå laø bò coøng troùi bôûi nhöõng tieän nghi duïc laïc, nhöõng hieän töôïng ñieân ñaûo. Ñaây laø caùi khoå thoáng thieát, neáu chuùng ta khoâng tænh saùng ñeå thoaùt ra thì khoâng caùch gì côûi môû, caét ñöùt ñöôïc. Neâu leân cuoäc ñôøi vaø giaùo lyù cuûa ñöùc Phaät laø chuùng toâi hy voïng taát caû chuùng ta cuõng seõ thöïc hieän ñöôïc nhö vaäy.

Toâi xin daãn caâu chuyeän “Phaät laø ai?” nhö theá naøy. Coù moät vò theo Baø La Moân giaùo, ôû AÁn Ñoä Baø La Moân giaùo laø quoác giaùo, vò naøy teân laø Dona. Nhaân ñi qua ñöôøng, thaáy treân ñaát in laïi nhöõng daáu chaân cuûa ñöùc Phaät raát ñaëc bieät. OÂng tìm ñeán hoûi Phaät:

- Thöa Ngaøi, phaûi chaêng Ngaøi laø moät vò trôøi?

Phaät traû lôøi:

- Khoâng, ta khoâng phaûi laø moät vò trôøi.

- Vaäy phaûi chaêng Ngaøi laø moät nhaïc coâng ôû coõi trôøi?

Phaät traû lôøi:

- Ta cuõng khoâng phaûi laø nhaïc coâng ôû coõi trôøi.

- Ngaøi laø quyû Saka(1) chaêng?

- Khoâng, ta khoâng phaûi laø quyû Saka.

- Nhö vaäy Ngaøi laø ngöôøi chaêng?

- Khoâng, quaû thaät ta cuõng khoâng phaûi laø ngöôøi.

- Vaäy xin cho bieát Ngaøi laø ai?    

Ñöùc Phaät traû lôøi:

- Ta laø ngöôøi ñaõ taän dieät heát nhöõng phaùp traàm luaân, nhöõng nguyeân nhaân ñeå taùi sinh vaøo ba coõi.

Noùi toùm laïi, ñöùc Phaät laø ngöôøi ñaõ taän dieät heát nhöõng nguyeân nhaân ñi trong ba coõi saùu ñöôøng. Vì theá neân hoûi laøm trôøi Ngaøi phuû nhaän, laøm ngöôøi Ngaøi cuõng phuû nhaän… Bôûi vì Ngaøi ñaõ giaûi thoaùt ra ngoaøi nhöõng hình thöùc ñoù.

Qua ñaïo lyù naøy chuùng ta môùi thaáy caùi sieâu vieät cuûa ñaïo Phaät. Noù chæ roõ nguyeân nhaân cuûa nhöõng söï kieän, nhöõng phaùp ñaõ hình thaønh nhö theá, nhö theá. Vaø sau cuøng ñöùc Phaät ñöa ra con ñöôøng ñeå thoaùt khoûi nhöõng söï kieän ñoù. Bôûi theá neân noùi Nhö Lai ñaõ vöôït ngoaøi Tam giôùi.

Coù lôøi keä nhö theá naøy:

Nhö hoa sen ñeïp vaø deã thöông,

Khoâng oâ nhieãm buøn nhô nöôùc ñuïc,

Giöõa ñaùm buïi traàn ta khoâng vöôùng chuùt bôïn nhô,

Nhö vaäy ta laø Phaät.

Giaùc ngoä toaøn trieät vaø giaûi thoaùt taát caû. Cuoái cuøng Ngaøi traû lôøi cho chuùng ta nhö vaäy. Nhö ñoùa sen ñang nôû vaø ngaùt höông thôm, ñoùa sen khoâng bò nhieãm oâ bôûi nöôùc ñuïc buøn nhô. Giöõa ñaùm buïi traàn ta khoâng vöôùng chuùt bôïn nhô, nghóa laø soáng giöõa buïi traàn ai maø khoâng vöôùng chuùt bôïn nhô naøo heát. Nhö vaäy ta laø Phaät, giaùc ngoä toaøn trieät, gôõ tung nhöõng maéc möùu laâu nay, giaûi thoaùt hoaøn toaøn. Ñoù laø ñieåm thöù hai chuùng toâi neâu leân veà ñaïo lyù maø vò giaùo chuû cuûa chuùng ta ñaõ thöïc hieän ñöôïc.

3. Tinh thaàn tu haønh cuûa ngöôøi Phaät töû ñoái vôùi ñaïo lyù Phaät daïy qua con ñöôøng Thieàn.

Ngöôøi tu thieàn cuõng gioáng nhö ngöôøi hoïc bôi loäi. Ngöôøi hoïc bôi loäi ñöôïc huaán luyeän vieân chæ veà phöông phaùp vaø kyõ thuaät caên baûn, sau ñoù hoaøn toaøn tuøy thuoäc y. Neáu nhö y khoâng chòu nhaûy xuoáng nöôùc taäp bôi thì y khoâng bao giôø bôi ñöôïc. Caùch hoïc duy nhaát laø y phaûi nhaûy xuoáng nöôùc vaø baét ñaàu thöïc haønh theo lôøi huaán luyeän vieân ñaõ daïy. Neáu y chaêm chæ thöïc haønh thì y coù theå trôû thaønh tay bôi cöø khoâi. Neáu chæ hoïc hieåu maø khoâng thöïc haønh thì laøm sao trôû thaønh tay bôi cöø khoâi ñöôïc?

Lôøi daïy naøy bình thöôøng maø raát hieän thöïc. Chuùng ta muoán ñöôïc giaùc ngoä, muoán ñöôïc thaønh Phaät hay ñöôïc heát khoå thì phaûi tu, phaûi thöïc haønh. Hoïc hieåu laø moät giai ñoaïn khoâng theå thieáu, nhöng haønh trì laø moät giai ñoaïn quyeát ñònh söï hoïc hieåu cuûa chuùng ta. Ñöôøng loái trong thieàn toâng cuõng vaäy, neáu chuùng ta muoán ñöôïc giaùc ngoä thì phaûi tìm ñeán oâng thaày ñeå laõnh hoäi lôøi chæ giaùo. Sau khi nhaän ñöôïc söï chæ giaùo roài, quan troïng nhaát laø phaûi thöïc haønh. Qua thöïc haønh chuùng ta môùi coù theå giaùc ngoä. Thöïc haønh laø vieäc cuûa chính baûn thaân moãi ngöôøi.

Chuùng ta coù duyeân gaëp ñöôïc thaày, coù kinh ñieån, coù taát caû nhöõng trôï duyeân caàn thieát ñeå laøm thaønh kinh nghieäm cho mình. Tuy nhieân baûn thaân chuùng ta khoâng thöïc haønh, chæ hieåu bieát roài ñoïc tuïng rao giaûng, chöa theå nghieäm thöïc ñoái vôùi giaùo lyù Phaät daïy, ñoái vôùi phaùp thieàn thì chuùng ta chöa theå coù caùi nhìn thaáu suoát ñöôïc. Ñoái vôùi phaùp tu thieàn ñoøi hoûi chuùng ta phaûi coù caùi nhìn thaáu suoát vaø theå nghieäm thaät. Neáu muoán heát khoå, ñöôïc giaûi thoaùt, coù trí tueä thì phaûi thöïc haønh.

Phaät daïy laø taát caû chuùng ta ñeàu coù khaû naêng thaønh Phaät. Lieäu mình coù tin moät caùch khaúng ñònh nhö vaäy chöa? Ñaây laø ñieàu chuùng toâi neâu leân ñeå khaúng ñònh cho phaùp tu, söï haønh trì vaø coâng phu cuûa chuùng ta. Ñöùc Phaät cuõng laø ngöôøi, maùu Ngaøi cuõng ñoû, nöôùc maét cuõng maën, thaân vaø taâm Ngaøi cuõng khoâng khaùc ta xa laém. Tröôùc luùc giaùc ngoä, Ngaøi cuõng coù nhöõng öu tö, xung ñoät vaø nghi ngôø. Song nhôø trí tueä maø Ngaøi töï ñaøo luyeän vaø khaùm phaù ra Phaät taùnh cuûa mình vaø ñöôïc giaùc ngoä. Taát caû chuùng ta cuõng coù khaû naêng, coù chaát lieäu ñoù nhöng lieäu xem ta ñaõ quyeát taâm phaán ñaáu chöa? Ñaây laø nhöõng ñieàu cuï theå maø ta khoâng theå naøo caát trong tuû khoùa kín laïi, mong moät ngaøy naøo ñoù coù vò thaùnh thaàn ñeán ban cho mình ñöôïc thaønh Phaät, ñöôïc giaùc ngoä.

Laø ngöôøi con Phaät, ngaøy kyû nieäm naøy tuy caùch chuùng ta hôn hai ngaøn naêm traêm naêm nhöng lôøi daïy vaø söï theå nghieäm cuûa Ngaøi coøn ñoù. Neáu chuùng ta chòu laøm chòu theå nghieäm thì keát quaû y nhieân nhö vaäy. Chuùng ta chòu môû cöûa phaùt huy höôùng ñeán taâm tueä, nhaän khaû naêng giaùc ngoä cuûa mình moät caùch cuï theå chính xaùc thì vieäc thöïc hieän ñöôïc seõ ñaït keát quaû khoâng nghi.

Trong ñaïo Phaät raát deø daët ñoái vôùi nhöõng caùi goïi laø sieâu nghieäm, thaàn thoâng. Vì thaàn thoâng coù khi noù laøm môø ñi trí giaùc. ÔÛ ñaây chæ muoán noùi nhöõng caùi gì hieän thöïc trong ñôøi soáng cuûa chuùng ta. Ñöôïc soáng trong hoaøn caûnh naøy chuùng ta chæ coá gaéng tu thoâi. Tu nghóa laø söûa, nhöõng gì coøn xaáu dôû chuùng ta loaïi boû noù ra, buoâng noù ñi. Ai chòu söûa laø ngöôøi ñoù bieát tu. Neáu mình coøn coá chaáp chöa chòu boû caùi dôû laø chöa chòu tu, duø hình thöùc beà ngoaøi ñeïp theá naøo maø beân trong chöa tröø boû caùc chuûng töû nghieäp xaáu cuõng chöa phaûi laø tu.

Lôøi cuoái cuøng toâi xin gôûi ñeán quí vò, taát caû chuùng ta laø con cuûa Phaät, quí kính Phaät trong ngaøy kyû nieäm troïng ñaïi naøy, chuùng ta cuøng nhau veà ñaây, daâng loøng thaønh cuùng döôøng Tam baûo, vôùi taâm nguyeän kieân quyeát laøm theo lôøi Phaät daïy, baèng caùch söûa boû nhöõng gì khoâng hay. Noã löïc phaùt huy ñònh tænh ñeå ñöôïc saùng suoát, thaáy roõ phieàn naõo, söï chaám döùt cuûa phieàn naõo, saùng suoát thaáy roõ nhöõng hieän töôïng chung quanh, nhöõng daây mô reã maù, nhöõng gì khoâng thaät ñeo baùm quanh ta maø gôõ boû heát ñi. Chuùng ta nhaän hieåu thaáu ñaùo lôøi daïy cuûa ñöùc Phaät ñeå thöïc hieän giaùc ngoä ñöôïc nhö Ngaøi. Ñoù laø ngöôøi Phaät töû bieát tu chaân chaùnh.

(Höông Thieàn)

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM