ÑÖÙC PHAÄT TRONG ÑÔØI

T.T THÍCH NHAÄT QUANG

PHAÙ THAM CHAÁP ÑEÅ TU

Phaät Ñaûn 2542- 1998

Trong coâng phu tu haønh haèng ngaøy dó nhieân chuùng ta vaáp phaûi nhöõng trôû löïc, ñieàu quan troïng laø ta coù khaéc phuïc ñöôïc noù ñeå tu tieán hay khoâng? Do ñoù Phaät töû cuõng caàn phaûi hieåu qua nhöõng trôû löïc naøy ñeå chuaån bò cho mình moät thaùi ñoä tu taäp thaät ñuùng ñaén.

Ñeå ñoäng vieân Phaät töû, chuùng toâi thöôøng noùi vieäc tu haønh khoâng khoù khaên laém ñaâu. Song thieát nghó, neáu chæ nhaän ñöôïc maët deã, ñeán khi gaëp khoù khaên quí vò khoâng giöõ ñöôïc coâng phu, nhö vaäy vieäc tu haønh seõ khoâng vieân maõn. Do ñoù chuùng toâi neâu leân nhöõng khoù khaên ñeå Phaät töû naém roõ vaø coù söï chuaån bò.

Nhö quyù vò bieát, coù nhöõng khoù khaên trong loøng mình, ta chöa ñuû söùc khaéc phuïc, chöa ñuû löïc phaán ñaáu vöôït qua. Noù chính laø nhöõng trôû ngaïi lôùn treân böôùc ñöôøng tu taäp cuûa chuùng ta. Haønh giaû phaùt taâm tu haønh raát caàn ôû phaàn phaán ñaáu beân trong. Vì vaäy neân vieäc hoïc taäp ñeå ruùt tæa kinh nghieäm töø caùc baïn ñoàng tu raát caàn thieát. Coù ruùt tæa kinh nghieäm, chuùng ta môùi kieän toaøn nhöõng gì caàn thieát trong coâng phu tu haønh cuûa mình. Khaéc phuïc ñöôïc nhöõng trôû löïc, nhöõng chöôùng ngaïi, laøm chuû ñöôïc mình vaø an toaøn trong coâng phu laø yeáu thuaät maø moät ngöôøi hoïc Phaät caàn phaûi naém vöõng. Chuùng ta cuõng bieát khoâng moät vieäc laøm naøo khoâng gaëp khoù khaên. Vaø moät vieäc laøm thaønh coâng neáu khoâng coù nhöõng khoù khaên, thì söï thaønh coâng aáy chöa coù giaù trò bao nhieâu. Thaønh coâng aáy noùi nhö ngöôøi ñôøi chæ laø söï may maén maø thoâi. 

Ngöôøi con Phaät coù trí tueä saùng suoát thì töï bieát nghieäp löïc cuûa mình do chính mình gaây taïo trong nhieàu ñôøi kieáp. Baây giôø gaëp quaû baùo khoâng toát, ta khoâng ñoå thöøa traùch nhieäm ñoù cho ai. Cho neân caùc chöôùng duyeân maéc phaûi treân ñöôøng tu, noùi cho cuøng cuõng töø nôi mình maø ra thoâi. Ta chaáp nhaän, vui veû traû, nhö vaäy laø ñaõ vöôït qua ñöôïc chöôùng duyeân roài. Vaø moät ñieàu chaéc chaén nöõa laø heã traû thì heát. Chòu traû, coá gaéng traû vaø traû heát nhöõng nôï naàn ñoù roài thì seõ heát nôï. Ñoù laø ñieàu hieån nhieân.

Nhöõng khoù khaên cô baûn ñoái vôùi ngöôøi tu chuùng ta laø nguõ duïc, töùc taøi, saéc, danh, thöïc, thuøy hay saéc, thanh, höông, vò, xuùc, phaùp. Ngöôøi tu muoán chieán thaéng ñöôïc noù ñoøi hoûi phaûi coù moät tónh löïc noäi taïi thaâm haäu. AÂm thanh laø caùi gì? Saéc töôùng beân ngoaøi laø caùi gì? Caûm xuùc laø caùi gì? Chaúng qua chuùng chæ laø nhöõng hieän töôïng hö giaû maø thoâi. Nhöng thaät tình ñoái vôùi nhöõng boùng daùng hö giaû gioáng hoàn ma boùng queá naøy, neáu chuùng ta khoâng tænh thì seõ bò noù ñeo ñuoåi, dính chaët nhö nhöïa, gôõ ra khoâng phaûi deã. Coù khi suoát ñôøi chuùng ta cöù loay hoay, soáng trong caùi chaïy ñua, ñoøi bôûi cuûa chuùng neân cuoái cuøng chuoác laáy quaû khoå. ÔÛ ñaây vaán ñeà laø laøm sao chuùng ta phaù tan söï tham muoán ñoái vôùi nguõ traàn. Phaù tan ñöôïc nhöõng thöù naøy thì vieäc tu haønh môùi giöõ vöõng, môùi thanh tònh vaø thaûnh thôi.

Phaät daïy nguõ traàn ñeàu laø huyeãn hoùa, taát caû nhöõng thöù ñoù khoâng thaät, laø nhöõng boùng giaû, nhöõng voïng ñoäng töø taâm nieäm khoâng töï chuû ñöôïc cuûa chuùng ta. Noù taàm thöôøng, baâng quô nhö vaäy ñoù, nhöng muoán deïp noù phaûi duøng moät trí löïc maïnh meõ môùi ñöôïc. Neáu ta khoâng phaù tan ñöôïc nhöõng boùng môø aâm thanh, hoaëc nhöõng hình aûnh tröôùc maét thì loøng mình cöù ñieân ñaûo, cöù daáy nieäm laêng xaêng ngöôïc xuoâi theo nhöõng boùng môø aáy hoaøi. Ñaõ nhö vaäy thì laøm sao thanh tònh ñöôïc! Coù khi hình thöùc beân ngoaøi chuùng ta töôi tænh nhöng trong loøng khoâng thanh tònh, luùc naøo cuõng coù caùi gì baát an. Nhöõng thöù naøy duø cho chuùng ta coù ñoái dieän vôùi ñöùc Phaät, ñoái dieän vôùi caùc baäc Thaày, caùc thieän höõu tri thöùc… cuõng khoâng bao giôø daùm khai thaät ra. Cöù aám öùc oâm giöõ trong loøng, khoâng bieát noùi vôùi ai? Neáu khoâng thaáy ñöôïc taän caên ñeå cuûa noù laø ñoà boû thì khoù ñaäp tan laém. Cho neân ñoøi hoûi ta phaûi coù noäi löïc, tænh taùo, kieân quyeát môùi trò ñöôïc nhöõng thöù “taàm thöôøng” kia.

Thaønh ra noùi trò ôû ñaây khoâng phaûi duøng hình thöùc beân ngoaøi maø trò ñöôïc. Khoâng phaûi vaät moät traêm caân, muoán ñaäp tan noù mình phaûi coù vaät naëng hôn gaáp ñoâi môùi ñaäp ñöôïc. Khoâng phaûi hình thöùc nhö vaäy, noù voâ hình nhöng söùc ñeo ñuoåi, len loûi daây döa theo mình raát khaén khít. Ngöôøi tu maø coøn nhöõng thöù naøy thì nhaát ñònh khoâng tieán ñaïo ñöôïc. Baây giôø muoán boû noù phaûi laøm sao? Phaät daïy ngöôøi tu phaûi laø ngöôøi coù kieám trí tueä, chaët moät caùi ñöùt laøm hai ñoaïn, vöùt heát ra beân ngoaøi. Coù theá môùi vöõng tieán vöõng tu, vöõng nieàm tin treân con ñöôøng ñaïo.

Chuùng ta bieát raèng con ñöôøng tu haønh phaûi traûi qua nhieàu kieáp soá. Neáu trong ñôøi naøy ta chöa nhaän ñöôïc nguoàn goác, chöa thaáy ñeán nôi ñeán choán thì seõ tieáp tuïc nhöõng böôùc daøi lang thang, traûi daøi nhieàu kieáp soá nöõa. Do vaäy neân coù raát nhieàu ngöôøi tu moät giai ñoaïn sieâng naêng toät böïc, nhöng sau ñoù hoï laïi boû cuoäc quay veà con ñöôøng thoaùi hoùa. Phaät goïi ñoù laø nhöõng chieán só baïi traän, giöõa ñöôøng boû haøng nguõ. Chuùng ta neân traùnh nhöõng tình traïng teä xaáu aáy, haõy coá gaéng laøm moät chieán só khoâng bieát khuaát phuïc tröôùc quaân thuø. Coù nhö vaäy môùi xoâng pha chieán traän vaø mang chieán thaéng trôû veà. Thaø laø böôùc thaät chaäm, nhöng böôùc naøo vöõng böôùc aáy, moät böôùc laø gaàn ñeán nhaø moät böôùc. Nhaát ñònh nhö vaäy.

Vôùi caùi tinh thaàn tu thieàn, thieàn sinh laøm sao phaùt huy ñöôïc trí tueä cuûa mình, taát nhieân taát caû nhöõng boùng môø aáy ñeàu bò queùt saïch. Gioáng nhö maët trôøi leân thì taát caû nhöõng taêm toái ñeàu döùt heát. ÔÛ ñaây, ñieåm thöù nhaát toâi muoán noùi chuùng ta phaûi phaù tan ñöôïc nhöõng söï ham muoán, töùc laø nhöõng caùi duïc. Duïc noùi theo nghóa roäng laø nhöõng daáy nieäm ñoái vôùi caùc duyeân traàn, chôù khoâng phaûi chæ söï ham muoán nôi saéc duïc maø thoâi. Chuùng ta phaûi laøm chuû, con maét luùc naøo cuõng saùng, xem thaáy roõ, nhìn töôøng taän coi nhöõng daáy nieäm aáy laø gì? Khi thaáy roõ raøng nhö vaäy chuùng ta seõ khoâng bò noù löøa nöõa. Cho neân ñieàu kieän toái caàn, nhaát ñònh chuùng ta khoâng theå lôø môø, daây döa, khoâng theå khoâng coù thanh kieám trí tueä thaät beùn chaët ñöùt ñöôïc chuùng. Thaønh ra noùi ñaäp tan, noùi caét ñöùt, noùi moät ñöôøng göôm v.v… ñeàu chæ cho caùi tænh saùng quyeát lieät, khoâng thoaùi böôùc cuûa ngöôøi tu thieàn.

Ñieåm thöù hai, chuùng toâi muoán noùi phaûi phaù tan ñöôïc nhöõng daáy nieäm trong loøng thuoäc veà giaän hôøn, thuø oaùn v.v… Chuùng sanh luoân luoân bò hai caùi goïng keàm thöông vaø gheùt keïp coå loâi ñi. Ñoái töôïng naøo ta thaáy vöøa loøng thích yù thì coù nieäm thöông. Caùi thöông cuõng khoâng laøm cho mình yeân nöõa. Hieän nay coù raát nhieàu ngöôøi khoå vì thöông, phaûi khoâng? Ví duï quí vò lo laéng vì thöông con, heát con tôùi chaùu, heát chaùu tôùi chaét… thöông hoaøi. Thöông hoaøi ngaøn naêm! Neáu ai vöông vaøo caùi theá naøy töùc laø bò loaïi voïng nieäm thöông nhaän chìm. Noù keùo loâi maõi, laøm sao saùng suoát, laøm sao tónh tu ñöôïc. Nhieàu ngöôøi baûo thöông coù toäi, coù haïi gì ñaâu? Dó nhieân laø trong cuoäc soáng naøy con ngöôøi coù nhöõng tình caûm thoâng, coù söï thöông yeâu ñuøm boïc nhau. Nhöng treân phöông dieän tu thì ñaây quaû thöïc laø moät loaïi phieàn naõo laøm chöôùng ñaïo.

Phaät cuõng coù tình thöông nhöng tình thöông cuûa ñöùc Phaät laø töø bi. Trong tình thöông naøy coù ñaày ñuû trí tueä. Nhôø theá ñöùc Phaät thöông chuùng sanh nhöng khoâng khoå nhö chuùng sanh. Nhôø aùnh saùng trí tueä chieáu soi neân tình thöông laø chaát lieäu cuûa loøng töø voâ ngaõ vò tha. Ñöùc Phaät thöông heát thaûy moïi loaøi, khoâng phaân bieät ñaúng caáp, thöông bình ñaúng vaø trong saùng chôù khoâng löông vöông, mô mô töôûng töôûng nhö chuùng ta. Thöông nhö chuùng ta laø kieåu thöông haïi. Thöông maø haïi. Noù seõ laøm chöôùng ñaïo, laøm meâ môø taùnh giaùc cuûa mình. Vì vaäy ñieàu maø ngöôøi tu phaûi ñeå taâm deø daët, laø ñoái vôùi taát caû nhöõng daáy nieäm caûm tình, veà nhöõng thöù vöøa loøng thích yù, luùc naøo ta cuõng phaûi tænh phaûi caûnh giaùc.

Taïi sao phaûi tænh, phaûi caûnh giaùc? Bôûi nhöõng thöù naøy noù laøm phieàn mình döõ laém. Ñem noù vaøo loøng roài laø raéc roái tôùi. Quaû thöïc haäu quaû cuûa taát caû nhöõng caûm tình khoâng coù trí tueä ñeàu daãn tôùi khoå ñau daøi daøi. Thöông roài lo, thöông roài buoàn, thöông roài khoå v.v… Coù khi ngöôøi ta töùc giaän leân vì thöông, nhöng roài thöông thì cöù thöông maø giaän thì cöù giaän. Quaùi gôû thaät! Vôùi ngöôøi tu, hieåu roõ con ñöôøng hieåm nguy khoå naïn nhö vaäy, chuùng ta phaûi bieát döøng, bieát thoâi chöù.

Ngoaøi thöông ra, coøn caùi khoâng thöông nöõa. Khoâng thöông laø sao? Ñoái dieän vôùi phaùp traàn, vôùi söï vieäc, moät con ngöôøi naøo ñoù mình thaáùy böïc gheùt roài laø caùi gì thuoäc ñoái töôïng ñoù mình cuõng khoâng öa heát. Gioáng nhö anh chaøng maát buùa trong chuyeän coå tích. Khi ñaõ maát buùa roài, anh nhìn thaáy ngöôøi qua keû laïi tröôùc nhaø mình, ai cuõng laø keû aên caép caây buùa cuûa anh caû. Taïi sao theá? Bôûi vì chuùng ta khoâng coù trí tueä. Thöông laø nhöõng caûm tính, khoâng thöông cuõng laø caûm tính xuaát phaùt töø voïng töôûng maø ra. Thöïc tình treân ñôøi naøy coù ai hoaøn bò ñaâu? Hoaøn bò laém cuõng chæ ñöôïc saùu baûy möôi phaàn traêm thoâi.

Ngay caû nhö ñöùc Phaät, ñöông thôøi coøn bò ngoaïi ñaïo chæ trích, ñaâu phaûi luùc naøo Ngaøi cuõng ñöôïc moïi ngöôøi quyù troïng khen ngôïi ñaâu. Ñoïc kyõ trong kinh ñieån Nguyeân thuûy, chuùng ta seõ thaáy haøng ngoaïi ñaïo luoân tìm caùch moi moùc noùi xaáu Cuø Ñaøm theá naøy theá kia v.v… Ñöùc Phaät coøn nhö vaäy, haø huoáng laø chuùng ta! Bieát theá chuùng ta vöõng taâm tu haønh, taát caû nhöõng hieän töôïng tröôùc maét khoâng coù gì hoaøn toaøn caû. Caùc phaùp voán baát toaøn, thaân naøy voán baát toaøn, taâm nieäm cuûa mình cuõng baát oån baát toaøn. Ñaõ nhö vaäy thì trong ñôøi naøy coù gì tuyeät ñoái? Thaønh ra laøm sao moïi giaän hôøn, phieàn naõo ñeàu phaûi ñöôïc chuùng ta loaïi boû heát.

Ngöôøi tu thì phaûi laø ngöôøi coù trí tueä. Giöõ gìn taâm nieäm cuûa mình nhö meøo rình chuoät. Quyù vò cöù töôûng töôïng khi con meøo noù rình chuoät, ñoâi maét noù lom lom, tay chaân khoâng nhuùc nhích, coá taâm ñeo ñuoåi ñeán khi naøo ñôùp ñöôïc con chuoät môùi thoâi. Nhaát ñònh laø nhö vaäy. Neáu chuùng ta tu maø nhìn töøng daáy nieäm cuûa mình lom lom nhö con meøo vaäy thì nhaát ñònh khoâng coù voïng töôûng naøo daùm xen vaøo ñöøng noùi tôùi chuyeän keùo loâi, nhaän chìm hay daãn daét mình ñi ñaâu caû. Nhöõng voïng töôûng thöông, khoâng thöông ñeàu bieán maát heát, bôûi vì noù khoâng thaät. Moät khi coù aùnh saùng trí tueä chieáu soi vaøo laø noù laëng ngay. Coù phaù, coù deïp, coù laøm chuû ñöôïc nhö vaäy thì mình môùi laø ngöôøi chieán thaéng, môùi laø ngöôøi tu vöõng vaøng.

Ñieåm thöù ba laø phaûi phaù tan söï löôøi bieáng. Muoán phaù tan löôøi bieáng thì phaûi sieâng naêng. Coù sieâng naêng môùi thaáy ñöôïc nhöõng caùi dôû, caùi khuyeát cuûa mình. Sieâng naêng nhö theá naøo? Sieâng naêng trong nhaø ñaïo laø theo doõi baùm saùt töøng taâm nieäm cuûa mình, töøng thoùi hö taät xaáu ñeå loaïi noù ra. Söï sieâng naêng quaû thöïc phaûi töø trong loøng mình phaùt ra, khoâng phaûi ai ban boá cho. Töï mình coù coâng phu, sieâng naêng lieân tuïc môùi laøm chuû ñöôïc. Ngöôøi tu khoâng theå naøo khoâng coù sieâng naêng. Phaûi sieâng naêng. Luùc naøo cuõng sieâng naêng, bôûi caøng sieâng naêng ta caøng thaáy roõ thoùi hö taät xaáu cuûa mình ñeå loaïi boû noù ñi. Coù sieâng naêng môùi laøm chuû ñöôïc chuùt chuùt, khoâng coøn ngöôïc xuoâi dong ruoåi theo caùc traàn caûnh nhö tröôùc.

Trong coâng phu tu haønh neáu chuùng ta khoâng sieâng naêng, keát quaû seõ khoâng ñi tôùi ñaâu heát. Gioáng nhö moät hoïc sinh, lô mô lan man ñoái vôùi baøi vôû, hoïc thì cöù hoïc nhöng khoâng ra laøm sao heát thì ñaûm baûo cuoái khoùa seõ thi rôùt thoâi. Ngöôøi tu hôn ai heát, bieát con ñöôøng Phaät ñaïo daøi laâu, traûi daøi kieáp soá voâ löôïng, gaëp nhieàu chöôùng ngaïi khoù khaên neân caàn phaûi sieâng naêng tinh taán vöôït qua. Söï sieâng naêng theå hieän qua töøng haønh ñoäng, sinh hoaït nhoû cuûa mình. Ví duï thöôøng buoåi toái 6h30 phuùt laø giôø tuïng kinh, böõa nay tôùi giôø tuïng kinh mình coøn vöôùng moät chuùt vieäc, neân töï noùi “Thoâi keä, mình giaûi quyeát vieäc naøy chuùt nöõa ñi roài mai seõ tuïng kinh”. Nhöng neáu hoâm nay vöôùng moät chuùt vieäc, mình phaù vôõ thôøi khoùa tu haønh, thì ngaøy mai cuõng seõ vöôùng chuùt vieäc khaùc nöõa, roài laïi tieáp tuïc maát coâng phu. Cöù theá ngaøy kia, ngaøy noï, naêm chaày thaùng luïn, coâng vieäc laáp kín heát thôøi khoùa coâng phu cuûa chuùng ta. Cho neân chæ caàn moät phuùt deã duoâi ban ñaàu laø ta töï ñaøo hoá choân mình bôûi nhöõng thoùi quen ñoù.

Duø ñöùc Phaät coù soáng laïi ñöa tay keùo ta leân maø mình cöù naëng neà bôûi nhöõng vöôùng maéc thöôøng tình thì Phaät keùo maáy cuõng khoâng noåi. Ngaøi chæ keùo ñöôïc nhöõng ngöôøi chòu tænh giaùc, sieâng naêng, giöõ vöõng yù chí tu haønh thoâi. Ñaây laø kinh nghieäm baûn thaân cuûa chính chuùng toâi. Cho neân khi noùi ñeán söï löôøi bieáng thì khoâng ngöôøi tu naøo khoâng ít nhieàu bieát ñeán keát quaû teä haïi cuûa noù. Song nhôø chuùng ta coøn coù baïn, coù thieän höõu tri thöùc, coù Thaày vaø coù nhöõng phöông tieän thaéng duyeân ñeå thöïc hieän coâng phu tieáp tuïc. Yeâu caàu ñoøi hoûi nôi chuùng ta laø phaûi coù söï khaéc ñònh. Ngöôøi tu theo ñaïo Phaät maø khoâng khaéc ñònh, khaéc tónh thì khoù tieán ñaïo laém. Ñònh tónh ñeå khoâng bò lay chuyeån, khoâng deã duoâi xem thöôøng thôøi khoùa. Ñöøng coù böõa nay nhö vaày ngaøy mai laïi khaùc, vieäc tu cöù moät naéng möôøi möa thì seõ khoâng ñi tôùi ñaâu heát.

Chuùng ta tu haønh maø khoâng bieát mình roõ raøng thì khoù tieán ñöôïc laém. Coù khi ta coøn laàm nöõa. Ví duï bình thöôøng mình ngoài thieàn moät tieáng ñoàng hoà, böõa nay ngoài taêng leân ñöôïc nöûa tieáng, ta thích quaù cöù töôûng nhö vaäy laø saép thaønh Phaät roài. Cho neân noùi ra toaøn noùi chuyeän treân trôøi, nhöõng chuyeän minh taâm kieán taùnh thaønh Phaät, Boà-taùt hoùa ñaïo gì gì ñoù… Nhöng xin thöa vieäc aáy chæ loùe leân trong moät luùc naøo ñoù thoâi, chöù chöa thi gan cuøng tueá nguyeät ñöôïc ñaâu. Neáu khoâng thöïc haønh kieân quyeát lieân tuïc thì seõ loù ñuoâi phaøm phu vôùi bao nhieâu taäp khí y nhö cuõ thoâi. Vieäc tu haønh caàn phaûi thöïc haønh lieân tuïc, khoâng theå moät ngaøy hai ngaøy laø xong ñöôïc, khoâng theå böôùc tôùi moät böôùc roài luøi hai ba böôùc. Thaønh ra bieát mình bieát ngöôøi thì traêm traän traêm thaéng. Chuùng ta tu roài bieát caùc phaùp laø giaû huyeãn neân buoâng heát. Laâu ngaøy coâng phu nhuaàn nhuyeãn thì khoâng caàn noùi tôùi vieäc thaønh Phaät ta cuõng thaønh Phaät nhö thöôøng. Roõ raøng nhö vaäy.

Ñieåm thöù tö laø khoâng phoùng taâm. Do khoâng phoùng taâm chuùng ta môùi bình tónh, khoâng xao laõng. Choã naøy hôi teá nhieäm moät chuùt. Phoùng taâm laø gì? Laø nhöõng daáy nieäm dong ruoåi. Ví duï nhö ta ngoài ñaây, nghe ñoäng tònh gì beân ngoaøi lieàn daáy nieäm. Nghe aâm thanh cuûa moät lôøi ca, tieáng nhaïc gì ñoù, mình daáy nieäm nhôù laïi thaønh phoá naêm xöa thaùng naøy coù ai… Chính nhöõng daáy nieäm naøy laøm cho chuùng ta khoâng tu ñöôïc. Cho neân phaûi laøm sao taäp trung ñöôïc chuû löïc ñeå phaù tan söï phoùng taâm, töùc phaù tan nhöõng daáy nieäm cuûa mình. Ñaây cuõng chính laø phaùp tu chuû yeáu “bieát voïng” do Hoøa thöôïng AÂn sö chæ daïy Taêng Ni taïi caùc Thieàn vieän.

Chuùng ta khoâng taäp trung thì khoâng sao laøm chuû ñöôïc nhöõng daáy nieäm cuûa mình. Ñoù laø ñieàu hieån nhieân thoâi. Nhöõng daáy nieäm tuy khoâng laø gì heát, nhöng noù seõ daãn mình ñi khoâng cuøng taän, ñi khoâng bieát ñöôøng veà. Noù khoâng laø daây xieàng coät troùi, cuõng khoâng laø maây möa vuõ baõo nhöng laïi chöôùng ngaên böôùc tieán ñaïo cuûa chuùng ta gheâ laém. Neáu khoâng döøng ñöôïc cöù lao theo thì mình seõ bò noù coøng troùi, loâi ñi ñôøi ñôøi kieáp kieáp. Gheâ gôùm nhö vaäy ñoù. Vì vaäy ngöôøi tu hôn ai heát, phaûi quyeát taâm buoâng ñöôïc, boû ñöôïc nhöõng phoùng taâm cuûa mình. Muoán laøm ñieàu naøy, con ñöôøng hay nhaát chính laø thieàn ñònh.

Phaät töû hieän nay ñoái ñaàu vôùi traêm coâng ngaøn vieäc, laøm sao coù ñöôïc nhöõng phuùt giaây yeân tónh ñeå thieàn ñònh? Ñieàu naøy ñoøi hoûi quí vò phaûi kheùo saép xeáp, kheùo öùng duïng ñaïo lyù Phaät daïy vaøo sinh hoaït cuûa mình. Dó nhieân Phaät töû khoâng coù nhöõng ñieàu kieän thuaän lôïi nhö ngöôøi tu chuùng toâi, nhöng neáu quyeát taâm quí vò vaãn coù theå töï saép xeáp thôøi khoùa rieâng cho mình. Tuøy hoaøn caûnh gia ñình, tuøy coâng vieäc maø quí vò coá gaéng thöïc taäp coâng phu mieãn sao coù nieàm an laïc laø toát roài. Neân nhôù neáu khoâng coù thieàn ñònh, khoâng coù söï ñònh tónh, chuùng ta khoâng laøm sao laøm chuû ñöôïc caùi phoùng taâm. Vì vaäy quyù vò phaûi coù nguyeân taéc, saép xeáp vaø aán ñònh cuï theå coâng vieäc haèng ngaøy cuûa mình ñeå khoâng maát coâng phu.

Thöa quyù vò, chuùng ta coù soáng theâm moät traêm naêm hay moät ngaøn naêm nöõa cuõng khoâng theå naøo giaûi quyeát ñöôïc heát moïi theá söï ôû traàn gian. Tænh bieát nhö vaäy, chuùng ta phaûi khung laïi, goùi goïn laïi giaûi quyeát nhöõng vieäc tröôùc maét thoâi. Ví duï saùng nay mình ñi chôï mua thöùc aên veà naáu nöôùng xong, ñuùng giôø duøng côm. Chöøng aáy vieäc thoâi, ñöøng coù theâm caùi gì trong ñoù nöõa. Chöù kieåu tính ñi chôï Phöôùc Thaùi maø ra gaëp baïn ruû ñi Thaønh phoá lieàn xaùch gioû ñi tuoát laø hoûng vieäc roài, laøm sao kòp böõa côm tröa? Ai giaûi quyeát, saép xeáp coâng vieäc nhö vaäy seõ khoâng laøm gì ñöôïc heát. Roài maéc möùu, roài lang thang.

Vieäc tu haønh cuõng theá. Chuû tröông cuûa chuùng ta laø laøm sao ngay trong ñôøi naøy saùng ñöôïc vieäc lôùn, thaáy leõ thöïc cuûa caùc phaùp. Thaáy ñöôïc nhö vaäy töùc laø thaáy ñaïo, laø kieán taùnh. Nhö thaáy thaân naøy khoâng thaät mình môùi boû taát caû nhöõng gì khoâng thaät. Cho neân caùi thaáy trí tueä aáy raát caàn cho chuùng ta. Maø muoán phaùt huy trí tueä aáy chuùng ta phaûi goùi goïn coâng vieäc laïi, aán ñònh giôø giaác vaø tinh thaàn tu haønh cho roõ raøng, döùt khoaùt.

Nhö Taêng Ni chuùng toâi ôû Thieàn vieän döôùi söï höôùng daãn chæ daïy tu thieàn cuûa Hoøa thöôïng Vieän tröôûng, thì nhaát ñònh chuùng toâi khoâng theå ñem moät phaùp naøo khaùc vaøo ñaây thöïc hieän ñöôïc caû. Khoâng neân noùi phaùp naøy cuûa Phaät daïy, phaùp do Hoøa thöôïng truyeàn ñaït laïi cuõng cuûa Phaät daïy, neân toâi aùp duïng phaùp naøo ôû ñaây cuõng ñöôïc heát. Khoâng phaûi theá. Tuy phaùp naøo cuõng do ñöùc Phaät daïy, nhöng trong khi tu chuùng ta neân choïn löïa moät phaùp thích hôïp vôùi trình ñoä, caên cô cuûa mình, roài thaúng moät con ñöôøng maø tieán, khoâng theå ñi hai haøng maø coù theå mau ñeán nôi ñöôïc. ÔÛ Thieàn vieän döôùi söï höôùng daãn cuûa Hoøa thöôïng laø chuyeân tu Thieàn, chæ hoïc Thieàn vaø haønh trì phaùp Thieàn maø thoâi. Tu coù ñöôøng loái chuû tröông haún hoi nhö vaäy môùi ñeán nôi ñeán choán ñöôïc.

Chuùng ta ñaâu khoâng bieát thaân naøy voâ thöôøng, hoaøn caûnh toát ñaâu phaûi luùc naøo cuõng ñeán vôùi chuùng ta. Thaân naøy ñoåi thay luoân luoân, naøo beänh hoaïn, naøo tai hoïa, ñuû thöù rình raäp mình… Moät luoàng gioù ñoäc cuõng ñuû laøm maát maïng, moät tai naïn naøo ñoù baát ngôø cuõng ñuû laøm con ngöôøi tang thöông, ñau khoå suoát ñôøi… coù gì baûo ñaûm ñaâu? Baây giôø chuùng ta coøn coù ñieàu kieän, phöông tieän, coøn tænh taùo, caùc giaùc quan coøn saùng suoát maø khoâng chòu tu, khoâng noã löïc tu cho ñaït ñöôïc keát quaû nhö thöïc, ñeán luùc giaø beänh muoán ñoïc kinh nhöng hai maét môø caêm khoâng thaáy chi thì laøm sao ñoïc ñöôïc? Khoâng ñoïc ñöôïc thì laøm sao hieåu kinh? Hoaëc mình muoán nghe phaùp, maø hai loã tai ñieác ngaéc laøm sao nghe?

Cöù nghieäm nôi thaân mình, chuùng ta thaáy roõ töù ñaïi hôïp tan voâ thöôøng. Boán thöù aáy laïi luoân choáng traùi nhau. Nhö coù bao giôø chuùng ta muoán trong ngöôøi luùc noùng luùc laïnh ñaâu. Ai cuõng muoán khoûe maïnh, ñieàu hoøa heát. Nhöng ra ngoaøi trôøi neáu khoâng coù noùn hay duø che ôû treân, ñi naéng moät hoài bò truùng naéng thì caûm naéng, phaùt soát. Hoaëc ñi trong möa, trong gioù, trong ñeâm laïnh maø khoâng coù nhöõng phöông tieän che ñôõ treân ñaàu thì seõ bò caûm söông, caûm nöôùc, caûm laïnh. Laïnh, noùng luoân luoân choáng traùi nhau, noù laøm baát oån cho thaân naøy. Roõ raøng coù gì baûo ñaûm ñaâu?

Do ñoù chuùng ta phaûi tranh thuû gaáp. Vieäc tu haønh caàn tranh thuû vaø coù thaùi ñoä döùt khoaùt, khoâng neân ñôïi. Ngöôøi ta noùi duyeân toát, phuùc laønh khoâng ñeán hai laàn. Duyeân toát ñeán vôùi chuùng ta maø ta khoâng kòp thôøi nhaän ñònh saùng suoát ñeå noù maát ñi thì khoù tìm laïi. Gioáng nhö trong truyeän coå tích keå: Coù anh chaøng noï ñi röøng, ngang qua moät goác caây to, baát thaàn anh thaáy chuù thoû nhaém maét nhaém muõi theá naøo, chaïy ñuïng goác caây cheát naèm ñoù. Anh löôïm con thoû veà naáu aên, thaáy ngon laønh quaù. Böõa sau anh laïi ra goác caây aáy ngoài chôø, coi coù con thoû naøo chaïy ñuïng voâ ñoù cheát nöõa khoâng! Ñôïi hoaøi ñeán ñoùi meo, nhöng anh chaúng thaáy con thoû thöù hai naøo chaïy ñuïng voâ goác caây maø cheát nöõa caû.

Vieäc tu haønh cuûa chuùng ta khoâng phaûi laø vieäc caàu may. Chuùng sanh soáng theo luaät nhaân quaû. Ngöôøi coù tu, coù coâng phu, coù haønh phaùp nhö theá naøo thì seõ ñaït ñöôïc keát quaû töông xöùng nhö theá aáy. Chaéc chaén laø vaäy. Ngöôøi Phaät töû tin chaéc nhaân quaû, haønh trì ñuùng nhaân quaû thì chaúng sôï gì caû. Sôû dó chuùng ta coøn sôï ma sôï quyû, sôï trôøi gaàm seùt ñaùnh, laø vì mình chöa tin, chöa thaáy ñöôïc söï thöïc cuûa luaät nhaân quaû. Nhaân quaû laø gì? Phaät daïy, ngöôøi gaây nhaân baát haûo seõ bò quaû khoâng toát. Ngöôøi gaây nhaân toát seõ ñöôïc quaû toát. Ñoù laø ñieàu dó nhieân thoâi. Phaät töû naém chaéc nhö vaäy roài tu, khoûi sôï caùi gì caû. Quí vò khoâng caàn ñeán goác caây, oâng loø, mieáu ñình khaán vaùi cho con ñöôïc caùi naøy caùi kia… Ai muoán thi ñaäu baét buoäc phaûi sieâng hoïc, muoán tu haønh kieán taùnh ngay trong ñôøi naøy thì phaûi coâng phu lieân tuïc, phaûi phaù tan nhöõng taät xaáu cuûa mình, nhaát ñònh seõ thaønh coâng thoâi.

 Ñieåm thöù naêm laø phaù tan hoaøi nghi, töùc laø nhöõng nghi ngôø veà Tam baûo vaø nghi ngôø veà khaû naêng giaùc ngoä cuûa chính mình. Trong giôùi Phaät töû, coøn nhieàu vò nghi ngôø laém! Bôûi nghi ngôø neân taát caû lôøi Phaät daïy, ít ai aùp duïng tôùi nôi tôùi choán ñöôïc. Quí vò ñang tu nhö vaäy, nhöng nghe ai noùi “Baây giôø leân nuùi (naøo ñoù), uoáng nöôùc tieân ban chæ moät laàn thoâi laø môû saùng trí ra thaáy ñöôïc ñaïo, khoûi phaûi tu gì caû”. Luùc ñaàu nghe thaáy laï nhöng nghe nhieàu laàn nhö vaäy, trong buïng nghó “ÖØ! Ñaâu mình leân treân ñoù coi, uoáng thöû chuùt nöôùc tieân xem coù phaûi nhö vaäy khoâng?” Töùc ngay ñoù ñaõ bò ma quyû, caùc loaïi tö töôûng lan man oáp mình roài, haø huoáng laø chaïy theo? Ngöôøi nhö vaäy laø chöa vöõng nieàm tin, coøn nghi ngôø ñoái vôùi phaùp tu.

Phaät töøng daïy chuùng ta ñeán vôùi Nhö Lai ñeå suy nghieäm chôù khoâng phaûi ñeán ñeå tin. Phaät khoâng chaáp nhaän cuoàng tín hay vì lyù do nghe ñoàn ñaõi maø chuùng ta ñeán vôùi Ngaøi. Ngaøi daën ñeä töû, nhöõng ngöôøi muoán hoïc theo Ngaøi phaûi hieåu Ngaøi roài môùi tin Ngaøi, tu theo Ngaøi. Baây giôø muoán hieåu Phaät phaûi laøm sao? Tröôùc nhaát phaûi laøm sao laøm chuû ñöôïc ñoái vôùi taát caû nhöõng caûnh duyeân, khoâng phoùng taâm ngöôïc xuoâi ra ngoaøi. Khoâng ñeå nhöõng giaän hôøn, thöông gheùt quaáy raày laøm maát thì giôø cuûa mình. Chuùng ta phaûi döùt khoaùt töï saép xeáp thôøi khoùa bieåu tu taäp ñuùng cho mình. Nhö vaäy laø tin Phaät, tu Phaät.  

Ñöùc Phaät Thích Ca Maâu Ni tröôùc khi thaønh Phaät khoâng phaûi laø moät vò Thaùnh, coù nhöõng bieán hoùa thaàn kyø roài môùi vaøo theá giôùi naøy. Maø Ngaøi laø moät con ngöôøi, traûi daøi kieáp soá Ngaøi cuõng ñaõ neám traûi taát caû nhöõng khoå ñau trong luaân hoài sanh töû. Töø ñoù Ngaøi thaáy ñöôïc nguoàn goác cuûa söï khoå ñau, phaùt taâm tu haønh vaø quyeát tìm ra moät phöông phaùp ñeå giaûi quyeát nhöõng khoå ñau cho chính mình, ñoàng thôøi giuùp taát caû moïi loaøi cuøng giaûi quyeát nhöõng khoå ñau chung aáy. Ngaøi ñaõ coù maët ôû AÁn Ñoä caùch chuùng ta hôn 2500 naêm, con cuûa vua Tònh Phaïn vaø hoaøng haäu Ma Da vôùi teân Taát Ñaït Ña. Lôùn leân cuõng laäp gia ñình roài sau xuaát gia tu haønh. Traûi qua thôøi gian taàm ñaïo vaø tu haønh khoå haïnh trong röøng giaø, tinh taán duõng maõnh khoâng ai baèng, cuoái cuøng Ngaøi môùi thaønh töïu ñaïo quaû Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc.

Nhö vaäy ñöùc Phaät laø moät con ngöôøi lòch söû, ñeå laïi cho chuùng ta nhöõng phöông phaùp tu hoïc roõ raøng qua kinh nghieäm baèng xöông baèng thòt cuûa baûn thaân. Chöù Ngaøi khoâng phaûi laø moät caùi ñaáng thaàn linh naøo bay ñeán vôùi nhöõng pheùp thuaät laï ñôøi. Ñieàu ñoù cho chuùng ta thaáy, Phaät muoán laøm sao moãi ngöôøi con Phaät ñeàu thaáy ñöôïc thöïc chaát cuûa mình. Chuùng sanh töø nghieäp taäp maø noái tieáp trong sanh töû, baây giôø ñöøng gaây taïo nghieäp taäp nöõa thì chaám döùt voøng sanh töû luaân hoài. Cho neân Phaät thò hieän trong cuoäc ñôøi nhö bao nhieâu con ngöôøi, mang taâm traïng buoàn vui söôùng khoå nhö bao ngöôøi. Töø ñoù Ngaøi vöôn leân thoaùt khoûi nhöõng coät troùi khieán cho con ngöôøi phaûi chòu khoå voâ cuøng taän. Coù theá chuùng ta môùi noi theo, môùi vöõng nieàm tin mình cuõng coù theå tu ñöôïc, coá gaéng duïng coâng phu thaät ñaéc löïc.

Neáu chuùng ta traû xong moùn nôï lôùn nhaân quaû töø nhieàu kieáp meâ laàm roài, laøm chuû ñöôïc mình thì ta ñaõ qua ñöôïc nhöõng côn beänh ngaët, thoaùt khoûi tuø toäi. Ta laø ngöôøi qua khoûi sa maïc khoâ khan nguy hieåm. Thaønh quaû aáy coù ñöôïc töï nôi baûn thaân ta thoâi. Toâi xin laëp laïi, muoán vöôït qua nhöõng khoù khaên chuùng ta phaûi traû heát nhöõng nôï naàn cuõ. Muoán giaûi quyeát taát caû roái raém, môû tung nhöõng caùi guùt trong loøng, phaûi laø chính chuùng ta chöù khoâng ai heát. Trong kinh Phaät daïy töï ta laøm coàn ñaûo cho mình. Töï ta phaûi tu taäp, phaûi giöõ giôùi, phaûi haønh trì thì môùi ñaït ñöôïc keát quaû.

Coù nhieàu Phaät töû baûo: “Thaày noùi tu nghe deã, nhöng thaät ra ñaâu phaûi deã”. ÖØ! Ñaâu phaûi deã, khoù laém chöù. Vieäc tu dó nhieân laø khoù, nhöng khoâng phaûi chuùng ta khoâng thöïc hieän ñöôïc. Noù ñoøi hoûi ta phaûi coù söï kieân quyeát. Coù kieân quyeát môùi traû heát nôï naàn cuõ, thoaùt ñöôïc nhöõng nguïc tuø, sa maïc khoâ khan. Trong cuoäc ñôøi ñaày daãy baáp beânh vôùi voâ vaøn nhöõng noãi baát haïnh, khoâng nhö yù, nhaát laø caùi khoå ñau traàm luaân sanh töû keùo daøi, chuùng ta khoâng coù noäi löïc thaâm haäu thì khoâng giaûi quyeát ñöôïc. Ngöôøi coù söùc maïnh lôùn môùi vuøng leân thoaùt ra ñöôïc, dó nhieân cuõng caàn tôùi söï hoä nieäm cuûa chö Phaät, caùc vò Thaùnh tröôùc, lòch ñaïi Toå sö vaø caùc baäc thieän höõu tri thöùc nöõa. Coù söùc maïnh taâm linh, chuùng ta môùi giaûi quyeát ñöôïc noãi khoå ngay trong hieän taïi vaø ñaûm baûo giaûi thoaùt ôû mai sau.

Nhöõng noãi khoå trong hieän taïi, neáu chuùng ta khoâng laøm chuû ñöôïc, noù seõ laø nguyeân nhaân daãn ñeán nhöõng khoå ñau trieàn mieân trong töông lai. Töø ñoù ta laàm meâ, tieáp tuïc taïo theâm nghieäp taäp taêm toái nhaän laõnh khoå ñau choàng chaát. Chuû tröông cuûa ñaïo Phaät laø töï mình chòu traùch nhieäm cho chính cuoäc ñôøi cuûa mình. Ngöôøi khoâng coù töï löïc, cöù xìu xìu eån eån thì khoâng ai giuùp gì ñöôïc. An laïc chæ coù khi naøo ta laøm chuû ñöôïc mình. Roõ raøng nhö vaäy. Ví duï ngöôøi ta chöûi mình, mình chöûi laïi thì hai beân aáu ñaû nhau, daãn ñeán ñau khoå. Khoâng khi naøo laøm nhö vaäy maø ñöôïc haïnh phuùc. Haïnh phuùc chæ coù khi ngöôøi kia chöûi mình maø ta nhôù lôøi Phaät daïy phaûi töø bi, coi nhöõng lôøi chöûi aáy nhö nöôùc cam loà, ta bình tónh vui veû thì seõ ñöôïc an oån. Ñoù laø keát quaû cuûa söï tu haønh.

Trong baát cöù hoaøn caûnh naøo chuùng ta cuõng coù theå tu ñöôïc, vì xaõ hoäi laø moät moâi tröôøng maø ôû ñoù ta coù nhieàu ñieàu kieän thöïc hieän vieäc tu hoïc. Giôùi haïn nhö chuùng toâi ôû thieàn vieän, ñoâi khi thieáu caùc duyeân thöû thaùch. Noùi thì noùi vaäy, chöù thieät tình chuùng toâi cuõng sôï heát hoàn, khoâng daùm giaùp maët vôùi cuoäc ñôøi khi löïc tu cuûa mình coøn yeáu. Cho neân chuùng ta phaûi hieåu tu Phaät thì ôû ñaâu cuõng tu ñöôïc, ôû ñaâu cuõng laø moâi tröôøng ñeå thöû nghieäm söùc tu hoïc cuûa mình.

Ví duï nhö moät Phaät töû laùi xe ñaøng hoaøng, baát traéc coù ngöôøi naøo ñoù ñuïng mình. Vieäc va chaïm aáy, Phaät töû laø ngöôøi khoâng coù loãi, do anh kia quôø quaïng sao ñoù thaønh ra coù söï coá. Nhöng ngöôïc laïi ngöôøi kia gaây goå, la loái, böùc xuùc Phaät töû theá noï theá kia. Luùc ñoù neáu ngöôøi khoâng bieát tu thì coù chuyeän lieàn. Nhöng Phaät töû bình tónh, nheï nhaøng, saùng suoát, laéng nghe vaø tìm caùch gôõ roái. Vì vaäy duø beân kia coù noùi gì ñi nöõa, Phaät töû vui veû tìm caùch giaûi quyeát, moät laùt hai beân thoûa thuaän nhau tieáp tuïc loä trình, ñöôøng ai naáy ñi. Ngöôïc laïi, beân kia khoâng tænh noùi naêng taàm baäy, beân ñaây cuõng khoâng tænh theá laø hai beân ñuïng nhau. Ñuïng nhau nhieàu hôn nöõa thì ñi ñeán aáu ñaû, hai beân khoâng theå ngoài laïi giaûi quyeát ñöôïc, phaûi nhôø theá löïc thöù ba. Khi theá löïc thöù ba ñeán thì theo ñuùng nguyeân taéc laø caû hai bò môøi voâ phoøng coâng an. Nhö vaäy cuoái cuøng roái tung leân, coù lôïi ích chi ñaâu.

Cho neân hieåu lôøi Phaät daïy, aùp duïng ñuùng theo ñoù thì luùc naøo ta cuõng coù Nieát-baøn, coù haïnh phuùc. Coù caâu chuyeän nhö theá naøy. Hoài xöa, Coá Hoøa thöôïng Phaùp Chuû Giaùo Hoäi Taêng Giaø töùc Hoøa thöôïng Hueä Quang, coù moät vò cö só ngöôøi Hoa meán moä ñaïo Phaät, thöôøng tôùi lui hoïc hoûi Phaät phaùp vôùi Ngaøi. Baáy giôø Hoøa thöôïng cho vò cö só naøy quyeån kinh Phaùp Baûo Ñaøn baèng chöõ Haùn. Ngaøi daën:

- Ñaïo höõu veà raùng ñoïc cho thuaàn. Ñoïc xong seõ saùng, seõ naém vöõng ñöôøng loái chuû tröông tu haønh, nhaát laø tu thieàn.

Vò cö só nghe lôøi Hoøa thöôïng ñoïc tôùi ñoïc lui quyeån Phaùp Baûo Ñaøn ñeán muoán thuoäc loøng. Chaúng bao laâu trong coâng vieäc laøm aên cuûa cö só coù söï kieän tuïng. Cuoái cuøng oâng bò voâ khaùm. Trong khaùm, lôøi nhaéc cuûa Coá Hoøa thöôïng ñoái vôùi oâng caøng roõ hôn, neân oâng chuyeân taâm ñoïc kinh Phaùp Baûo Ñaøn, ñoïc moät caùch say söa lieân tuïc. Hoài ôû ngoaøi oâng cuõng ñoïc nhöng coù khi phaûi lo vieäc noï vieäc kia neân bò giaùn ñoaïn. Baây giôø vaøo khaùm oâng buoâng heát moïi vieäc, chæ coù ñoïc kinh Phaùp Baûo Ñaøn thoâi. Vì vaäy oâng khoâng thaáy cöïc khoå, chaät choäi, thieáu thoán, nhö moïi tuø nhaân khaùc. Thaàn saéc tænh taùo, vui veû vaø oâng cho raèng thôøi gian ôû ñaây oâng tu nhieàu hôn ôû ngoaøi. Ngöôøi nhaø ñeán thaêm hoûi, oâng noùi: “Bình thöôøng, chaúng coù gì. Toâi raát an laïc”.

Qua caâu chuyeän naøy cho thaáy, neáu chuùng ta aùp duïng ñöôïc lôøi Phaät daïy thì nhaát ñònh Nieát-baøn ngay trong hieän taïi. Moãi ngöôøi ñeàu coù theå nhaäp Nieát-baøn, höôûng Nieát-baøn ngay hieän taïi. Vôùi ñieàu kieän laø daùm boû caùc phaùp traàn. Trong cuoäc soáng naøy, neáu chuùng ta muoán ñöôïc an oån, muoán giaûi thoaùt thaønh Phaät thì baûn thaân phaûi haønh trì lôøi Phaät daïy. Haønh trì ñuùng thì maëc tình cho phong ba baõo taùp, maëc tình cuoäc ñôøi thònh suy, luùc naøo chuùng ta cuõng an oån. Thieàn sö Maõn Giaùc coù baøi thô theá naøy:

Xuaân khöù baùch hoa laïc,

Xuaân ñaùo baùch hoa khai.

Söï truïc nhaõn tieàn quaù,

Laõo tuøng ñaàu thöôïng lai.

Maïc vò xuaân taøn hoa laïc taän,

Ñình tieàn taïc daï nhaát chi mai.

Xuaân ñi thì traêm hoa luïn taøn, xuaân ñeán traêm hoa ñua nôû. Moïi vieäc xaây vaàn tröôùc maét chuùng ta nhö vaäy. Moïi hieän töôïng, moïi sinh hoaït trong cuoäc soáng naøy roõ raøng nhö vaäy, luoân luoân sanh dieät. Khi ta nhìn laïi thì caùi giaø ñaõ ñeán nôi. Toùc baïc, raêng ruïng, beänh hoaïn, bao nhieâu söï suy taøn cuûa thaân naøy keùo ñeán. Voâ thöôøng chi phoái, söï ñoåi thay truøm khaép.

Nhöng vôùi ngöôøi Phaät töû hay vôùi ngöôøi coù maét saùng, thaáy ngoaøi söï ñoåi thay vaø noãi khoå ñau aáy, coøn coù caùi gì? “Maïc vò xuaân taøn hoa laïc taän, Ñình tieàn taïc daï nhaát chi mai”. Ñöøng ngôõ xuaân taøn hoa ruïng heát, ñeâm qua saân tröôùc moät caønh mai. Nghóa laø gì? Nghóa laø taát caû nhöõng hoa beân ngoaøi ruïng heát nhöng trong loøng chuùng ta coøn moät söï tænh taùo saùng suoát. Ñoù chính laø Nieát-baøn ngay trong hieän taïi.

Ngöôøi khoâng bò troâi giaït, khoâng bò cuoán huùt bôûi caùc phaùp, laøm chuû ñöôïc mình laø nhaäp ñöôïc Nieát-baøn ngay hieän taïi. Ngöôøi tu thieàn phaûi coù coâng phu trong töøng giaây phuùt hieän taïi, khoâng theå ñôïi chôø, heïn hoø gì caû. Vì voâ thöôøng chuïp ñeán baát cöù luùc naøo. Ai bieát ñöôïc söï soáng cuûa mình seõ ra sao. Nhö baây giôø bao nhieâu thöù tai bieán, ung böôùu. Môùi hoâm qua ñang sôø sôø vaäy, ñi sieâu aâm teù ra cuïc gì ôû trong buïng, ñuïng tôùi noù seõ vôõ, nín thôû ngay. Nhö vaäy laø nguy roài! Coù laøm gì ñöôïc ñaâu. Caùi mình troïng voïng quyù baùu, gìn giöõ, trau chuoát, sôn veõ luoân luoân, maø noù baáp beânh nhö vaäy haø huoáng nhöõng thöù khaùc. Ngoaøi thaân taâm hö giaû naøy, coøn coù naøo laø nhaø cöûa, ñòa vò, tieàn cuûa … taát caû nhöõng thöù aáy khoâng baûo ñaûm, khoâng giöõ ñöôïc khi voâ thöôøng chi phoái. Maïng soáng cuûa mình, mình khoâng baûo toaøn ñöôïc huoáng laø nhöõng thöù aáy.

Thaønh ra ngöôøi tu phaûi laø ngöôøi giöõ theá chuû ñoäng cho mình. ÔÛ baát cöù hoaøn caûnh naøo, neáu chuùng ta nhôù lôøi Phaät daïy, aùp duïng ñöôïc thì seõ heát khoå. Neáu ngöôøi tu Phaät khoâng kieân quyeát haønh trì, döùt khoaùt ngay trong moãi nieäm thì khoù maø nhaän ñöôïc Phaät, Boà-taùt ôû ngay caïnh mình. Chæ ngöôøi naøo khi ñoái dieän vôùi nhöõng khoù khoå gheâ gôùm nhaát, vaãn nhôù Phaät, tu theo lôøi Phaät daïy, ngöôøi ñoù môùi heát khoå, ñöôïc vui. Kho taøng chuyeän coå tích daân gian cuûa chuùng ta, aûnh höôûng raát lôùn tinh thaàn Phaät daïy. Phaät thò hieän laøm oâng giaø toùc baïc phô nhö oâng tieân, vung caây ñuõa thaàn cöùu naøng Taám. Phaät thò hieän caù kình, caù oâng ñeå cöùu ngöôøi khi hoï gaëp soùng to gioù lôùn. Nhöng vôùi ñieàu kieän laø mình phaûi tha thieát moät loøng nghó nhôù ñeán Phaät, ñöøng nghó chuyeän taàm baäy. Khoâng khaúng quyeát thì khoù coù taâm thaønh ñeå ñaït keát quaû nhö yù.

Hoài xöa, luùc toâi coøn nhoû ôû chuøa Vaïn Ñöùc. Coù moät gia ñình Phaät töû noï, ñeä töû cuûa Hoøa thöôïng Vaïn Ñöùc, ñi chuøa raát thuaàn thaønh. Duy chæ ngöôøi reå thì khoâng thích ñi chuøa. Soáng chung trong nhaø, anh ta thaáy meï vôï ñoát nhang tuïng kinh, leã Boà-taùt Quan Theá AÂm. Cha vôï roài maáy ngöôøi em vôï cuõng thaønh taâm nieäm Boà-taùt Quan Theá AÂm. Thaáy thì thaáy thoâi chöù anh khoâng heà tham döï. Nhöng laï moät ñieàu laø aâm thanh tieáng nieäm Boà-taùt Quan Theá AÂm vaø hình aûnh Boà-taùt Quan Theá AÂm ñoùng voâ ñaàu anh hoài naøo khoâng bieát. Laàn ñoù anh ñi coâng taùc, maùy bay veà ñeán phi tröôøng, nhöng khoâng bung chaân ra ñöôïc. Noù chaïy loøng voøng maõi, döôùi naøy ngöôøi ta taäp hôïp taát caû xe cöùu hoûa… Neáu keùo daøi theâm moät thôøi gian ngaén nöõa thì keå nhö maùy bay gaëp naïn, taát caû haønh khaùch treân ñoù khoâng thoaùt khoûi töû vong.

Baáy giôø töï nhieân anh naøy nhôù Boà-taùt Quan Theá AÂm vaø anh nhaát taâm nieäm Boà-taùt Quan Theá AÂm. Anh nieäm ñeán noãi queân heát moïi chuyeän, chæ nhôù Boà-taùt Quan Theá AÂm. Cuoái cuøng, chieác maùy bay haï xuoáng vì heát nhieân lieäu, boãng döng hai chaân cuûa noù bung ra ñöôïc! Moïi ngöôøi huù vía xem nhö mình cheát ñi maø ñöôïc soáng laïi. Khi ñoù coù moät ngöôøi baïn hoûi anh ta:

- Hoài naõy trong luùc nguy ngaët, toâi thaáy anh ngoài nhö cheát cöùng, laø sao vaäy?

Anh ta noùi:

- Thöïc tình toâi thaáy nguy cô maát maïng khoâng thoaùt, luùc ñoù boãng döng toâi nhôù hình aûnh meï vôï vaø taát caû nhöõng ngöôøi trong gia ñình moãi ñeâm ñoát nhang laïy Phaät roài nieäm Boà-taùt Quan Theá AÂm. Töï nhieân aâm thanh vaø danh hieäu Boà-taùt Quan Theá AÂm hieän leân trong taâm, toâi chæ coøn bieát moãi moät vieäc laø nieäm Ngaøi maø thoâi. Luùc nieäm nhö vaäy toâi khoâng thaáy sôï seät vaø cuõng khoâng coøn thaáy caùi gì beân ngoaøi nöõa. Cho ñeán khi maùy bay ñaùp xuoáng ñöôïc roài, toâi môùi chôït tænh ra laø mình ñang nieäm danh hieäu Boà-taùt Quan Theá AÂm.

Khi veà nhaø anh trình baøy söï vieäc treân cho moïi ngöôøi trong gia ñình nghe. Vaø sau laàn nguy ngaët aáy, anh con reå naøy môùi baét ñaàu tìm hieåu ñaïo Phaät, baét ñaàu ñi chuøa vaø moãi ñeâm anh laø ngöôøi laïy Phaät, nieäm Boà-taùt Quan Theá AÂm sieâng naêng hôn ai heát. Baây giôø anh môùi thaáy hieäu naêng, keát quaû cuûa vieäc tu hoïc. Noù khoâng phaûi laø caùi maø chuùng ta mong caàu hieån hieän ra, noù aên saâu vaøo trong taâm thöùc. Ñeå ñeán moät luùc naøo ñoù, ta höõu caûm thì taát öùng, höõu duyeân thì seõ ñöôïc ñoä. Töø choã caûm nhaän nhö vaäy anh trôû thaønh ngöôøi raát haâm moä ñaïo Phaät, raát sieâng naêng trong vieäc tu taäp. Keå töø ñaây, anh môùi hieåu theá naøo laø töï soáng laïi.

Soáng laïi baèng caùch naøo? Khoâng phaûi chæ nieäm nhö vaïây thoâi, maø laø buoâng ñöôïc moïi thöù beân ngoaøi. Nghóa laø thaáy roõ phaùp tu vaø ñöôøng loái tu cuûa mình. Chuù taâm nieäm nhö vaäy laø laøm chuû ñöôïc mình, khoâng bò ñoäng bôûi nhöõng caûnh duyeân beân ngoaøi. Sau laàn tai naïn aáy, moãi laàn anh ñeán tröôùc baøn Phaät thaép höông, ngoài laéng yeân vaø anh thaáy roõ raøng raèng mình buoâng ñöôïc nhöõng caùi laêng xaêng tröôùc maét, mình laøm chuû ñöôïc ñoái vôùi nhöõng aâm thanh saéc töôùng beân ngoaøi, nhöõng caùi sôï seät, nhöõng caùi böùc xuùc ôû beân ngoaøi neân mình an oån. Ñieàu naøy laø moät hieän thöïc. Anh thaáy roõ raøng söï an oån khoâng do ai ban cho mình, maø chæ coù mình môùi ñem laïi söï an oån chaân thaät cho mình maø thoâi. Ñoù laø moät caùch tu.

Phaät khoâng baûo chuùng ta tuïng ñoïc lôøi Phaät daïy maø khoâng hieåu, khoâng aùp duïng. Khoâng phaûi goõ moõ tuïng hoaøi nhöõng lôøi Phaät daïy. Nhö cha meï daïy con “ñöøng baát hieáu” thì khoâng bao giôø cha meï baûo con moãi ngaøy tôùi tröôùc maët mình noùi laïi “con ñöøng baát hieáu”. Khoâng cha meï naøo muoán con laëp laïi nhö vaäy maø chæ muoán baûn thaân ñöùa con ñoù ñöøng laøm nhöõng vieäc baát hieáu. Cuõng theá, duø haïng ngöôøi naøo neáu nghe hieåu vaø aùp duïng ñuùng lôøi Phaät daïy, buoâng heát caùc traàn caûnh thì ngöôøi ñoù höôûng ñöôïc phaùp laïc, luoân luoân an oån, ñoù laø vaøo Nieát-baøn chöù gì? Cho neân bieát coù coâng phu thì coù keát quaû, coù an laïc, coù Nieát-baøn. Ñaïo Phaät laø ñaïo giuùp cho chuùng ta coù theå höôûng giaù trò thieát thöïc ngay trong hieän taïi. 

Chuùng toâi mong raèng taát caû Phaät töû chuùng ta hoïc Phaät, hieåu Phaät vaø aùp duïng ñöôïc lôøi Phaät daïy ñeå heát khoå, ñöôïc vui nhö chính nieàm an vui maø ñöùc Phaät ñaõ ñaït ñöôïc.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM