ÑÖÙC PHAÄT TRONG ÑÔØI

T.T THÍCH NHAÄT QUANG

HÖÔÙNG NGUYEÄN THAØNH PHAÄT

Phaät Ñaûn 2000 – 2544

Muïc ñích duy nhaát cuûa ngöôøi tu Phaät laø höôùng veà ñaïo Voâ thöôïng Boà-ñeà. Taát caû nieäm höôùng cuûa chuùng ta laø nieäm höôùng tu haønh ñeå thaønh Phaät, ngoaøi ra khoâng mong caàu gì khaùc.

Trong töøng böôùc tu taäp, moãi ngöôøi phaûi trang traûi nhöõng nôï naàn oan khieân nghieäp baùo nhieàu ñôøi… Tuøy phaàn tuøy phuùc maø coâng phu coù sai bieät, nhöng cuoái cuøng ñeàu höôùng veà moät muïc ñích laø thaønh Phaät. Nhö Phaät töû tu Tònh Ñoä nieäm Phaät A Di Ñaø caàu ñöôïc vaõng sanh veà theá giôùi Cöïc Laïc, ñoù laø höôùng nguyeän duy nhaát cuûa ngöôøi tu Tònh Ñoä. Nhöng caùc baäc Toâng sö toâng naøy cuõng coù lôøi daën theá naøy: Nhöõng vò tu haønh ñaéc löïc, khi laâm chung Phaät A Di Ñaø hoaëc hai vò ñaïi Thaùnh phuï taù laø Boà taùt Quaùn Theá AÂm, Boà taùt Ñaïi Theá Chí ñeán ñeå röôùc. Nhöng haønh giaû neân caûnh giaùc, coù khi tröôùc Phaät A Di Ñaø hoaëc hai vò ñaïi Thaùnh phuï taù cuûa Ngaøi ñeán ñoùn thì laïi coù nhöõng caûnh giôùi khaùc laï hieän ra, lieäu xem haønh giaû coù vöõng taâm khoâng bò lung lay, bôûi nhöõng caûnh giôùi khaùc, neáu khôûi nieäm thích thuù töôùng traïng laï laø rôi vaøo quaàn taø.

Choã naøy laø choã aùch yeáu cuûa coâng phu. Neáu ngöôøi khoâng vöõng taâm, chaïy theo caûnh giôùi beân ngoaøi thì Phaät A Di Ñaø hoaëc hai vò ñaïi Thaùnh phuï taù khoâng ñeán kòp. Noùi khoâng ñeán kòp laø moät caùch noùi thoâi. Thaät ra vì coâng ñöùc, söï trang nghieâm cuûa chuùng ta chöa ñuùng möùc neân Phaät A Di Ñaø vaø Boà-taùt chöa hieän ra. Neáu tröôùc ñoù ñoâi phuùt, coù nhöõng ñoaøn khaùc cuõng trang nghieâm, röïc rôõ ñeán röôùc. Khi ñoù ngöôøi khoâng ñuû noäi löïc vöõng vaøng seõ deã bò laàm. Chæ moät phuùt giaây laàm laø ñi theo con ñöôøng khaùc, khoâng bieát chöøng naøo trôû laïi.

Rieâng ngöôøi tu thieàn baét buoäc phaûi ñaày ñuû thöïc löïc. Ñöôøng ñi nöôùc böôùc ñeàu do mình töï quyeát. Ñöôøng naøo töï taïi, saùng suoát thì ta ñi. Ñöôøng ta töï taïi theânh thang nhöng khoâng coù ai ñoùn röôùc ñaâu. Neáu ngöôøi khoâng coù noäi taïi, khoâng trang nghieâm chính mình, e luùc aáy phaùt sinh nhöõng moùng khôûi lung tung thì khoâng ñi ñöôïc con ñöôøng töï taïi. Trong nhaø thieàn noùi “Ñöôøng ñi cuûa ngöôøi tu thieàn laø ñöôøng töï taïi, ñoäc laäp, ñi maø khoâng bò nghieäp daãn. Ñi trong tinh thaàn roãng rang saùng suoát. Muoán theá trong cuoäc soáng, söï tu taäp haèng ngaøy cuûa chuùng ta laøm sao luoân tænh giaùc, vöõng taâm ñoái vôùi taát caû nhöõng caûnh duyeân duø toát hay xaáu, thuaän hay nghòch.

Thôøi ñaïi cuûa chuùng ta hieän nay, ñoâi khi caùi giaû laïi saùng suûa hôn caùi thaät. Quyù vò naøo thöôøng ñi chôï thì bieát, hoa giaû ñeïp hôn hoa thaät. Ngöôøi ham thích caùi ñeïp haøo nhoaùng beân ngoaøi thì deã bò laàm, deã vöôùng keït laém. Moät khi ta ñaõ bò laàm, ñaõ vöôùng roài, moät thôøi gian quay nhìn trôû laïi khoâng heïn, khoâng bieát chöøng naøo môùi gôõ ra ñöôïc! Trong cuoäc soáng hieän taïi ta thöôøng ñöôïc nhö yù thì khi gaëp ñieàu gì ñoù maéc möùu, ta thaùo gôõ khoù khaên gheâ laém, phaûi khoâng? Duø chæ laø moät nieäm thoâi nhöng ñaõ vöôùng roài thì vieäc buoâng boû, tieâu dung raát khoù, khoâng giaûn ñôn chuùt naøo heát. Vì vaäy ngöôøi tu Phaät phaûi thaáy ñöôïc nguyeân nhaân, deø daët tu taäp ngay töø nguyeân nhaân, ñöøng ñeå vi phaïm veà sau raát khoù söûa ñoåi. Tu nhö vaäy môùi ñaûm baûo.

Chö Phaät thöôøng daïy ta neân sôï vaø tu töø caùi nhaân, ñöøng ñeå thaønh quaû thì duø coù run reùt caàu khaán Phaät, Boà-taùt cöùu roãi cuõng khoâng theå ñöôïc. Tinh thaàn cuûa ngöôøi con Phaät laø tu ngay töø caùi goác, söûa trò ngay töø caùi nhaân. Vì vaäy tinh thaàn tu ôû caùc Thieàn vieän do Hoøa thöôïng AÂn sö chæ daïy laø söûa ngay töø nhöõng daáy nieäm. Ñoù laø caùi goác. Nhöõng daáy nieäm ban ñaàu neáu ta trò söûa ngay thì laøm gì coù haäu quaû khoå ñau, ñaùng tieác. Ngöôøi tu Phaät chaân chính khoâng caàu khaán ai caû vì bieát roõ raøng khoâng coù hieän quaû naøo maø khoâng töø nhaân gaây ra. Khoâng coù nhaân thì khoâng coù quaû. Ñaõ gaây nhaân thì chaéc chaén phaûi höôûng quaû. Phaät baûo chuùng sanh khi gaây nhaân khoâng suy xeùt cho kyõ caøng tôùi luùc quaû ñeán laïi lo sôï!

Nhö ngöôøi ñi ñeâm thaáy boùng cuûa mình chaäp chôøn, döôøng nhö coù raâu ria, nanh vuoát neân hoaûng sôï. Ñoù laø vì ñoâi maét khoâng saùng hoaëc thaàn kinh yeáu, chöù ngöôøi maét saùng, thaàn kinh khoâng suy nhöôïc thì khoâng bao giôø sôï caùi boùng cuûa mình. Caùi boùng laø gì? Laø nhöõng quaû baùo do chuùng ta gaây taïo töø nhaân tröôùc. Neáu ta khoâng taïo nhaân xaáu thì khoâng sôï. Khi bieát roõ chính mình gaây taïo nhaân neân quaû baùo ñeán ta saün saøng chaáp nhaän traû. Quaû naøo khoâng xöùng yù laøm cho mình phaûi ray röùt, lo laéng thì bieát nhaân cuûa noù mình gaây ra trong luùc khoâng tænh, neân baây giôø chaáp nhaän theá thoâi, khoâng than vaõn, khoâng ñoå thöøa cho ai heát. Vui veû traû. Traû trong tinh thaàn tænh saùng, khieâm toán, traû cho saïch heát. Ñoù laø ngöôøi tu Phaät naém vöõng lyù nhaân quaû.

Taát caû nhöõng vieäc laøm coù coâng ñöùc, chuùng ta ñeàu höôùng nguyeän thaønh Phaät, khoâng caàu gì khaùc. Thaønh Phaät laø giaùc ngoä. Giaùc ngoä ñoù laø giaùc ngoä töï taâm. Ví duï baây giôø ta toå chöùc moät chuyeán ñi uûy laïo nhöõng ngöôøi bò thieân tai. Baét ñaàu chuyeán ñi moïi ngöôøi raát hoan hyû tích cöïc, chæ mong trao taän tay soá quaø cho caùc naïn nhaân khoù khoå hôn mình, khoâng ai nghó gì khaùc. Tuy nhieân vieäc laøm ñoù coù nhieàu ngöôøi, maø nhieàu ngöôøi thì nhieàu yù, töø ñoù phaùt sinh chuyeän baát ñoàng yù kieán vôùi nhau. Theá thì chuùng ta laøm sao? Mình phaûi nhôù laïi vieäc laøm naøy vì moïi ngöôøi, khoâng phaûi vì mình. Tinh thaàn laøm vieäc cuûa ngöôøi Phaät töû phaûi laáy caùi Giaùc laøm chuaån, maø giaùc ngoä thì roãng rang saùng suoát neân ta khoâng coù vaán ñeà gì. Nhö chuyeän ñoù ñaùng leõ taùm giôø phaûi giaûi quyeát, nhöng baây giôø ña soá chò em noùi ñeán chín giôø môùi giaûi quyeát ñöôïc, ta cuõng hoan hyû. Ñöøng coù caùi kieåu “Nhaát ñònh taùm giôø, chín giôø khoâng ñöôïc. Chín giôø khoâng phaûi laø giôø Phaät, taùm giôø môùi laø giôø Phaät!” Thöa neáu soáng nhö vaäy seõ maát heát tinh thaàn, khoâng coøn caùi höôùng nguyeän duy nhaát laø giaùc ngoä thaønh Phaät.

Ngöôøi tu thieàn khi noùi ñeán giaùc laø giaùc taâm. Töùc caùi taùnh giaùc saün coù nôi moãi ngöôøi. Taát caû chuùng ta ñeàu saün coù taùnh giaùc ñoù. Muoán theå hieän taùnh giaùc phaûi deïp heát nhöõng goùc caïnh rieâng tö, ngoâ ngaõ bæ thöû khoâng coøn nöõa. Neáu ñeå ngoâ ngaõ phaùt trieån lôùn maïnh thì taùnh giaùc khoâng coù cô hoäi phaùt trieån, noù bò khuaát laáp, bò che môø, gioáng nhö maët traêng troøn saùng nhöng bò maây muø, caây coái, ñuû thöù chöôùng vaät che khuaát neân aùnh saùng khoâng xuyeân qua ñöôïc. Baây giôø laøm sao doïn deïp ñöôïc nhöõng chöôùng vaät ñoù. Trong cuoäc soáng cuûa chuùng ta, töø söï quan heä, ñi ñöùng, noùi naêng, tieáp xuùc, aên ôû, baïn beø, xaõ hoäi… neáu ta khoâng tænh soáng vôùi taùnh giaùc thì caùi naøo cuõng che chöôùng, caùi naøo cuõng laøm cho maët traêng cuûa chuùng ta khoâng phaùt ra aùnh saùng ñöôïc. Traùi laïi coøn phaùt ra phieàn naõo, giaän hôøn, töùc böïc, gaây goå v.v…

Neáu chuùng ta taäp trung höôùng nguyeän duy nhaát laø thaønh Phaät, thì coù theå tieâu dung ñöôïc moät quaõng, moät quaù trình tu haønh khaù daøi. Giai ñoaïn meâ seõ laøm cho con ñöôøng tu haønh trôû neân daøi voâ taän. Ngöôøi khoâng bieát tu, khoâng taäp trung höôùng nguyeän nhaän vaø soáng laïi vôùi taùnh giaùc cuûa mình seõ leâ theâ ñi trong tam giôùi. Ngöôïc laïi, con ñöôøng thaønh Phaät seõ ngaén nguûn vôùi ngöôøi bieát soáng vaø nhaän laïi taùnh giaùc cuûa mình. Giaùc vaø meâ khoâng coù bieân cöông. Chuùng ta tænh thì nhaän vaø soáng ñöôïc taùnh giaùc. Chuùng ta khoâng tænh thì traàm luaân trong si meâ. Nhö aùnh saùng cuûa ngoïn ñeøn neùon phaùt ra laø do ta aán khoâng ñuùng coâng-taéc cuûa noù. Neáu chuùng ta aán ñuùng coâng-taéc cuûa noù thì khoâng bao giôø coù aùnh saùng. Vaäy saùng vaø toái chæ do ta bieát aán nuùt hay khoâng bieát aán nuùt. AÁn nuùt sai hoaëc khoâng söû duïng ñöôïc caùi nuùt thì ñaønh phaûi ôû trong taêm toái, thaàm laëng nhö vaäy. Chæ khi naøo ta saùng suoát môû ñuùng coâng-taéc thì töï nhieân aùnh saùng toûa raïng. Thôøi gian ñoù bao laâu? Raát ngaén. Vôùi ngöôøi bieát thì nhö vaäy, coøn ngöôøi khoâng bieát thì ñeán chöøng naøo? Cöù nhö theá maø taêm toái thoâi.

Taùnh giaùc cuûa chuùng ta cuõng vaäy. Phaät noùi moãi ngöôøi ñeàu coù taùnh giaùc. Nhöng aán nuùt ñuùng noù môùi hieän ra, coøn aán nuùt khoâng ñuùng, thì thoâi taùnh giaùc laø taùnh giaùc, meâ muoäi laø meâ muoäi. Cuoäc soáng traàn ai laø theá! Quaû thöïc, khi chuùng ta coù chuùt kinh nghieäm tu taäp seõ thaáy roõ raøng meâ giaùc khoâng coù bieân cöông. Moät phuùt giaây sô hôû laø meâ. Moät saùt na tænh thöùc laø giaùc. Vì vaäy caùc Thieàn sö daën chuùng ta luùc naøo cuõng phaûi tænh giaùc. Tænh giaùc ñeå quay veà nhaän laïi, soáng laïi, soi roïi laïi chính mình, xem nhöõng nghieäp taäp, hôi haùm oâ nhieãm cuûa baûn thaân coøn toàn ñoïng ôû ñaâu thì boû ñi, nhö vaäy taùnh giaùc môùi hieän tieàn. Ñoù laø tinh thaàn phaûn quan töï kyû cuûa thieàn toâng Vieät Nam.

Noùi tænh giaùc hay noùi trí tueä saùng suoát khoâng coù nghóa laø chuùng ta ñöùng giöõa ngaõ ba ñöôøng, caàm ñuoác hoaëc ñeøn pha thaät saùng roïi ngöôøi naøy ngöôøi kia. Khoâng phaûi vaäy maø laø töï soi roïi laïi mình. Cho neân ngöôøi thöïc söï trang nghieâm vôùi tinh thaàn duy nhaát höôùng nguyeän thaønh Phaät thì cuoäc soáng cuûa hoï bình an thoaûi maùi, khoâng coù vaán ñeà gì. Nhöõng ñaïo traøng hay phaùp hoäi ngaøy xöa, nhö ñaïo traøng cuûa Toå Quy Sôn khoâng döôùi hai ngaøn ngöôøi. Vaäy maø trong toå chöùc naøy khoâng nghe noùi ñeán moät löïc löôïng an ninh naøo caû, cuõng khoâng coù toaø aùn nhaân daân ñeå giaûi quyeát nhöõng chuyeän ñuïng chaïm gì gì. Toaøn ñaïo traøng ñeàu laø nhöõng ngöôøi cuøng moät höôùng nguyeän giaùc ngoä, soáng vôùi taùnh giaùc thoâi. Quaû thöïc khi chuùng ta cuøng moät höôùng nguyeän thì khoâng coù vaán ñeà gì xaûy ra.

Caùc Toå hoài xöa thöôøng noùi hôïp duyeân thì ôû, khoâng hôïp duyeân thì ñi, boán phöông trôøi ñeàu laø nhaø. Nôi naøo thích hôïp ta ñeán, töï taïi, khoâng heà bò nhöõng söï kieän chung quanh troùi buoäc. Chuùng ta ngaøy nay maéc möùu nhieàu vieäc quaù cho neân tu hoaøi cuõng chaúng tôùi ñaâu. Naøo laø anh em, cha meï, caùc moái quan heä thaân toäc, baïn beø v.v… Toâi nghó ruûi mình maø thaønh Phaät moät caùi laø caû gioøng hoï thaønh Phaät heát cho maø coi! Coøn trì treä loay hoay laån quaån vôùi nhau maõi theá naøy thì keùo nhau xuoáng caû chuøm, caát leân khoâng noåi.

Muoán höôùng nguyeän thaønh Phaät coù thì chuùng ta caàn phaûi thöïc hieän nhöõng ñieàu kieän nhö sau:

Ñieàu kieän thöù nhaát laø Tín taâm. Tín taâm ôû ñaây laø khaúng ñònh khaû naêng thaønh Phaät cuûa chính mình. Ngöôøi tu phaûi caû quyeát nhö vaäy. Noùi theá nghóa laø chuùng ta thöôøng nghieäm laïi xem coâng phu haèng ngaøy, höôùng nguyeän cuûa chuùng ta coù quyeát ñònh hay khoâng? Neáu coøn deã duoâi, khoâng vöõng laäp tröôøng, ta seõ deã daøng chaïy theo caùc thöù khaùc, töø ñoù vieäc tu khoâng ñi tôùi ñaâu. Nhö toâi noùi hoa giaû töôi ñeïp hôn hoa thaät, neáu ngöôøi naøo deã daøng chaáp nhaän nhö vaäy thì höôùng nguyeän sanh veà theá giôùi Cöïc Laïc ñaõ bò moät ñaùm röôùc khaùc ñeán röôùc tröôùc Phaät Di Ñaø roài, khoâng bao giôø ñöôïc Phaät A Di Ñaø röôùc.

Thaønh ra ôû ñaây noùi ñeán tín taâm töùc laø noùi ñeán söï khaúng ñònh khaû quyeát cuûa chuùng ta ñoái vôùi phaùp tu. Neáu ngöôøi chöa quyeát taâm, tuy thaáy haï thuû coâng phu nhöng coâng phu aáy khoâng ñöôïc baûo ñaûm ñaâu. Neâu leân vaán ñeà naøy ñeå chuùng ta thaáy töø xöa tôùi giôø, bao nhieâu ngöôøi tu nhöng maáy ai ñaõ thaønh töïu ñöôïc sôû nguyeän? Tu haønh phaûi traûi qua moät quaù trình daøi ñeå tieâu tröø nhöõng nghieäp taäp cuûa mình. Chính quaù trình naøy môùi goïi laø coâng phu. Vieäc tu caøng khoù khaên caøng daøi laâu chöøng naøo thì keát quaû caøng xöùng ñaùng, caøng cao quyù chöøng aáy.

Caùc kinh ñieån Ñaïi thöøa keå laïi nhöõng vò Boà-taùt trong thôøi tu nhaân chòu ñöïng raát nhieàu khoù khoå, traûi daøi kieáp soá tu taäp, thöïc hieän troïn veïn nhöõng coâng phu tu haønh thì keát quaû töông lai môùi röïc rôõ. Ñöùc Giaùo Chuû Boån Sö Thích Ca Maâu Ni Phaät cuûa chuùng ta cuõng vaäy. Thôøi gian Ngaøi thöïc haønh Boà taùt ñaïo ñaõ chòu ñöïng, ñaõ chaáp nhaän nhöõng gian lao, khoù khoå ñeán phi thöôøng. Song song vôùi Ngaøi coù Boà-taùt Di Laëc cuøng phaùt ñaïi nguyeän thaønh Phaät, nhöng söùc chòu ñöïng, nhaãn chòu, coâng phu khoâng baèng Ngaøi neân ñöùc Phaät Thích Ca ñaõ thaønh Phaät laâu roài maø Boà-taùt Di Laëc vaãn coøn tu treân cung trôøi Ñaâu Suaát.

Chuùng ta baây giôø cuõng vaäy. Khoâng phaûi noùi höôùng nguyeän thaønh Phaät laø töï nhieân thaønh Phaät ngay ñaâu! Khoâng coù ñieàu ñoù. Saùng hoâm nay ngoài thieàn yeân oån thích thuù laøm sao, nhöng saùng ngaøy mai môùi ngoài nöûa giôø laø noù ñau thaáu trôøi, muoán xaû cho roài. Neáu mình khoâng gan daï, söùc nhaãn khoâng coù, mình keùo chaân ra roài naèm daøi thì keát quaû nhaát ñònh seõ laø “Tu thieàn cöïc khoå ñau ñôùn quaù. Thoâi, kieám caùi khaùc tu cho noù khoûe!” Thöa, nhö vaäy laøm sao thaønh Phaät ñöôïc?

Thaønh ra söï quyeát taâm khoâng theå thieáu ñoái vôùi ngöôøi tu. Tinh thaàn naøy cuõng raát caàn thieát vôùi ngöôøi Phaät töû. Trong thôøi tu nhaân moãi ngöôøi moãi hoaøn caûnh, söï taäp hôïp nhö theá naøy cuõng coù duyeân nhieàu ñôøi cuûa noù. Nhö hoâm nay cuøng sinh hoaït theá naøy, cuøng nghe phaùp, cuøng ñeán ñaïo traøng, chò em gaëp gôõ nhöng roài chieàu laïi chia tay, moãi ngöôøi trôû laïi cuoäc soáng ñôøi thöôøng cuûa mình, keû ôû chôï ngöôøi ôû queâ, keû laøm coâng chöùc ngöôøi laøm ruoäng… ñuû thaønh phaàn, ñuû ngheà nghieäp. Baây giôø ta phaûi trang traûi, phaûi tu taäp laøm sao trong ngheà nghieäp cuûa mình. Moät laø troâi troøn nhieäm vuï, hai laø taêng tieán coâng phu. Giaû nhö troâi troøn nhieäm vuï maø coâng phu khoâng taêng tieán thì ai nhaéc nhôû mình? Nhöõng duyeân ñoù ñoâi khi khoâng coù. Neáu coù cuõng khoâng ñaày ñuû. Ví duï mình ngoài thieàn ñau chaân, coù huynh ñeä noùi “Raùng leân! Chò ngoài raùng leân” thì toát. Coù ngöôøi laïi noùi “Chò tu laøm chi cho cöïc vaäy, thoâi xaû ra ñi chôi vôùi toâi cho khoûe”. Neáu mình ñoàng yù ñi chôi thì maát heát coâng phu roài.

Trong tinh thaàn tu haønh, chö Toå thöôøng daïy saán söôùc ñeå coâng phu. Nghóa laø tieán böôùc chöù khoâng luøi. Nhö caùi ñau chaân luùc ngoài thieàn, neáu chuùng ta chòu ñöïng moät ngaøy hai ngaøy ba ngaøy roài moät thaùng hai thaùng, daøi laém laø saùu thaùng noù cuõng phaûi ñaàu haøng. Nhöng yeâu caàu chuùng ta phaûi gan. Töø ngaøy thöù nhaát cho ñeán troïn veïn saùu thaùng ta cöù saán söôùc coâng phu thì seõ tieán ñöôïc. Danh töø chuyeân moân goïi laø taán ñaïo nghieâm thaân. Nhöng töø ngaøy thöù nhaát cho ñeán ngaøy thöù saùu thaùng, khoâng phaûi laø moät ngaøy, moät phuùt, moät giaây. Neáu tính töøng ñôn vò thôøi gian thì caùi ñau dai daúng laém. Ta chòu ñöïng ñöôïc ngaøy hoâm nay nhöng ngaøy mai nhaên maët roài keùo chaân ra. Theá laø dong ruoåi theo vieäc noï vieäc kia. Tuy mình cuõng tu vaäy, nhöng böõa nay ñau keùo chaân ra nghæ. Roài laâu laâu ngoài laïi thaáy ñau nöõa, laïi nghæ. Cöù ngoài laïi thaáy ñau thì nghæ. Nghæ maõi nhö theá neáu tính ra thôøi gian, ta tu gaáp maáy laàn saùu thaùng nhöng vaãn khoâng tieán chuùt naøo heát, neáu khoâng noùi laø luøi nöõa. Ñoù laø beänh chung cuûa ñaïi ña soá ngöôøi tu chuùng ta.

Ngöôøi saán söôùc coâng phu thì seõ vöôït qua taát caû. Khoâng khoù khaên naøo coù theå truï laïi hoaøi. Trong ñôøi thöôøng chuùng ta luoân luoân bò söï chi phoái cuûa voâ thöôøng, leân xuoáng ñoåi thay hoaøi. Bieát nhö vaäy nhöng ta khoâng khaéc phuïc, ñeå voâ thöôøng taùc ñoäng maõi thì ta phaûi vong thaân thoâi. Coâng ñöùc hay höôùng nguyeän cuûa ngöôøi tu laø laøm chuû ñöôïc mình, nghóa laø voøng quay aáy khoâng aên thua gì tôùi mình heát. Ví duï con ngöôøi sinh ra, lôùn leân, ñöùng tuoåi, giaø nua beänh hoaïn roài cheát, moät voøng sinh truï dò dieät thay ñoåi nhö theá. Baây giôø vôùi ngöôøi bieát tu, coù coâng phu thì cuõng sinh ra, lôùn leân, cuõng giaø beänh roài cheát. Nhöng trong khoaûng treû trung, neáu chuùng ta aùp duïng coâng phu ñuùng vôùi tinh thaàn höôùng nguyeïân thì ta khoâng bò maéc möùu bôûi thôøi xuaân treû. Roài lôùn leân, truï laïi ta cuõng bình an laøm chuû ñöôïc, khoâng bò ñoäng bôûi giai ñoaïn naøy. Giaû nhö tôùi luùc giaø nua beänh hoaïn mình cuõng bình thaûn tu haønh. Cuoái cuøng duyeân heát, thaân naøy tan raõ ta thaáy nhö caùc thieàn sö noùi côûi ñöôïc chieác aùo muøa haï noùng böùc. Ñoù laø ta laøm chuû ñöôïc mình tröôùc söùc huùt cuûa voøng quay aáy, chöù khoâng phaûi ta phuû nhaän söï coù maët cuûa noù. Ngöôøi coù coâng phu thì thaáy voâ thöôøng cöù maëc noù. Noù quay côõ naøo maëc noù, mình bình thaûn. Ta khoâng vì söùc quay döõ doäi cuûa noù maø khieáp sôï hoaëc bò noù xoay chuyeån. Ñoù laø ngöôøi thöïc hieän ñöôïc coâng phu höôùng nguyeän thaønh Phaät.

Ñieàu kieän thöù hai laø bi taâm, töùc môû roäng loøng mình ra. Môû roäng baèng caùch naøo? Toâi cuõng ñaõ noùi nhieàu laàn veà vieäc naøy. Coù khi mình thöông ngöôøi naøy ngöôøi kia maø khoâng thöông mình. Ñeà nghò vôùi quyù vò baây giôø chuùng ta môû roäng loøng ra ñeå thöông ta, thöông mình. Mình thöông mình laø sao? Ví duï nhö toâi thaáy baø giaø cuûa toâi ñi luïm khuïm toâi lieàn bieát mai moát toâi cuõng ñi luïm khuïm nhö theá. Coù khi toâi khoâng ñuû phuùc duyeân soáng ñeán luùc ñi luïm khuïm nhö vaäy. Bieát vaäy roài mình phaûi thöông mình. Thöông ñaây khoâng coù nghóa chaáp ngaõ, maø thöông ñeå noã löïc phaán ñaáu laøm sao laøm chuû ñöôïc khi mình coøn coù theå laøm chuû, khoâng ñôïi ñeán luùc boù tay boù chaân, mieäng meùo, maét leäch, ñi khoâng noåi nöõa.

Baây giôø chuùng ta coøn laøm chuû ñöôïc thì phaûi taäp laøm chuû. Neáu mình khoâng thöông mình thì mình cuõng chaúng laøm gì ñöôïc. Cöù thöông thieân haï hoaøi chöa chaéc thieân haï thöông mình ñaâu. Noùi nghe kyø chöù thöïc söï laø nhö vaäy. Gioáng nhö baây giôø quí vò thöông con cuûa quí vò. Con mình ñeû ra mình thöông, ngöôøi ta noùi noù laø khuùc ruoät cuûa mình maø, ñaâu coù boû ñöôïc. Nhöng quyù vò thaáy, coøn nöông töïa cha meï hoïc haønh thì coøn gaàn guõi thöông yeâu, nhöng ñeán khi ñoã ñaït thaønh nhaân roài, noù laïi theo caùi nghieäp cuûa noù. Noù thöông ngöôøi khaùc hôn cha meï, theá laø coù laäp gia ñình, coù con caùi, söï nghieäp. Luùc ñoù quí vò cöù oâm con nhö hoài coøn aüm boàng treân tay thì seõ khoå thoâi. Caùc baø meï cöù khoå daøi daøi trong tình huoáng ñoù. Noù lôùn leân, noù chaïy xe Dream ñöôïc roài, thì duø quí vò bieåu noù “Chaïy chaäm laïi con ôi, nguy hieåm laém”, noù cuõng khoâng coù nghe ñaâu. Noù chaïy muø trôøi muø ñaát, cho tôùi heát thaáy ñöôøng tong vaøo thieân haï thì töï ñoäng xe döøng laïi thoâi, khoûi phaûi bieåu. Cho neân giaùo duïc con caùi thì cöù giaùo duïc, chöù khoâng theå naøo oâm giöõ maõi nhö caùi thôøi noù coøn beù thô.

Thaønh thöû baây giôø lo thöông mình ñi. Noùi theá khoâng coù nghóa laø toâi baûo quí vò töø boû boån phaän. Ta cöù laøm, nôï naàn vaãn phaûi traû nhöng nhôù môû roäng loøng ra ñeå töï thöông mình, chuaån bò nhöõng gì caàn thieát cho mình. Thieáu söï chuaån bò naøy thì mai moát ta ñi khoâng vöõng. Chæ coù ta chuaån bò cho mình thoâi, chöù khoâng ai khaùc coù theå thay theá. Bieát thöông mình thì raùng tu. Giaû duï ñang ngoài tuïng kinh maø phaùt ho khan maáy tieáng, mình nghó “Cheát roài, caùi phoåi sao ñaây?”. Nghó theá caøng raùng tu chöù khoâng theå noùi beänh roài nghæ. Ho khan nhö theá laø bieát baây giôø mình giaø roài, chöù thôøi son treû thanh nieân ñaâu coù ho baát töû vaäy. “Caùi ñoù” khoâng phaûi côm khoâ, khoâng phaûi vaøng khoái ñuùt trong tuùi xaøi ñöôïc. Noù voâ hình voâ töôùng, saün coù, neáu ta thöông mình chæ caàn gôïi yù ñeå nhaän vaø soáng laïi vôùi caùi ñoù thoâi. Thaønh ra giai ñoaïn thöù hai chuùng ta phaûi laøm sao bieát thöông mình.

Ñieàu kieän thöù ba laø cöông quyeát tieán thuû. Tieán laø tieán tôùi, thuû laø naém ñöôïc. Nghóa laø phaûi cöông quyeát trong söï tu taäp. Ngöôøi khoâng cöông quyeát khoù tu tieán laém. Haàu heát ngöôøi tu muoán tu troïn veïn, muoán thöïc hieän ñöôïc ñaïo lyù thì phaûi doác heát löïc tu haønh. Khoâng theå vì moät lyù do gì, moät söï vieäc gì laøm ñình treä coâng phu, maø phaûi maïnh daïn giaãm qua. Vì vaäy caùc baäc Boà taùt khi phaùt taâm tu haønh thöôøng nguyeän seõ giaãm leân taát caû nhöõng khoù khaên, laáy khoù khaên laøm söï thaønh coâng. Söï tu taäp naøo khoâng coù khoù khaên coi nhö söï tu taäp ñoù khoâng coù giaù trò. Höông vò cuûa khoù khaên laø höông vò cuûa thaønh coâng. Caøng khoù khaên nhieàu chöøng naøo thì thaønh coâng caøng giaù trò chöøng aáy. Vaäy cho neân ñoái vôùi ngöôøi tu luoân luoân phaûi cöông quyeát tieán thuû. Ñoù laø giai ñoaïn thöù ba.

Ñieàu kieän thöù tö ñöøng bao giôø ñeå cho taâm chaùn naûn hieän ra. Ñieàu naøy deã hay khoù? Thoâng thöôøng ngöôøi tu neáu taâm ñaïo khoâng vöõng, khoâng khaéc phuïc ñöôïc hoaøn caûnh thì deã chaùn naûn roài boû cuoäc. Böõa nay ñi ñöôïc moät hai böôùc, chaùn naûn ngöøng laïi, ngöôøi khaùc qua maët maát roài. Mai moát heát chaùn naûn ñöùng leân ñi loàm coàm vaøi böôùc thì ngöôøi ta ñaõ veà tôùi töø laâu. Ngöôøi mang taâm traïng chaùn naûn, böõa ñi böõa naèm daøi, böõa tu böõa khoâng tu thì chaúng tôùi ñaâu. Cho neân ñeán giai ñoaïn thöù tö, ngöôøi tu haønh phaûi luoân luoân tieán thuû, ñöøng bao giôø coù nieäm chaùn naûn.

Chaùn naûn laø moät loaïi beänh. Ai ñeå cho taâm chaùn naûn hieän hình nhieàu thì caùi xöông soáng bò keùo daøi ra hoaëc bò ñoùng voâi nöõa. Ñang ngoài, nghe hôi moûi moûi, ñau ñau lieàn naèm daøi xuoáng. Naèm daøi, ngaùp moät caùi, thôû ngöôïc thì thoâi khoâng tieán ñi ñaâu ñöôïc nöõa. Baáy giôø chæ coøn nguû laø khoûe! Neáu ñeå cho con ma deã duoâi phuû truøm leân, noù daãn daét mình ñi thì thaùng ngaøy troâi qua trong meâ muoäi, khoâng tìm ra caùi coâng taéc ñeå môû ngoïn ñeøn trí tueä, khoâng tìm ñöôïc chìa khoùa môû kho taøng chaâu baùu nhaø mình. Thaønh ra ñeán giai ñoaïn naøy phaûi mieân maät, laøm sao deïp heát nhöõng caùi daõ döôïi tai haïi aáy ñi.

Ñieàu kieän thöù naêm laø phaûi gìn giöõ coâng phu. Luoân luoân taâm nguyeän phaûi vöõng vaøng. Haøng ñeâm, chuùng ta thöôøng tuïng möôøi hai lôøi phaùt nguyeän, trong ñoù nguyeän thöù möôøi moät laø nguyeän hoïc Phaät Phaùp, nguyeän thöù möôøi hai laø nguyeän tu Thieàn Toå sö. Tuïng ñeå laøm gì? Ñeå chuùng ta nhôù raèng mình phaùt nguyeän nhö vaäy thì phaûi laøm ñuùng vieäc ñoù, khoâng laøm gì khaùc. Ñaây laø nhöõng ñieàu caàn thieát ñoái vôùi ngöôøi tu, laøm sao trang nghieâm höôùng nguyeän duy nhaát laø mong thaønh Phaät thoâi, khoâng caàu gì khaùc.

Chuùng ta tin chaéc vaø noã löïc tu taäp. Khaû quyeát tu taäp vôùi phöông phaùp mình ñaõ choïn, khoâng heà coù nieäm sai suyeãn trong coâng phu haèng ngaøy. Muoán theá chuùng ta phaûi coù tinh thaàn saùng suoát, tænh taùo, soáng trong tinh thaàn nhaân quaû. Haèng ngaøy aùp duïng phaùp tu moät caùch kheùo leùo ñeå chaám döùt taát caû nhöõng ñoái nghòch chung quanh. Ñöôïc vaäy roài chuùng ta coù theå giaãm qua moïi chöôùng ngaïi, an oån, khoâng sôï nhöõng duyeân ñoái nghòch nöõa. Thaät ra nhö chuùng toâi ñaõ noùi, nhöõng ñoái nghòch, nhöõng khoù khaên laø chaát lieäu khoâng theå thieáu, traùi laïi raát caàn thieát ñoái vôùi ngöôøi tu chuùng ta. Treân con ñöôøng Phaät ñaïo mình phaûi giaãm qua, vöôït leân nhöõng thöù aáy ñoù môùi thaønh töïu söï nghieäp giaùc ngoä giaûi thoaùt.

Trong kinh Phaùp Cuù, Phaät daïy:

Noù laøm nhuïc toâi, taán coâng toâi,

Noù chieán thaéng toâi, cöôùp cuûa toâi…

Ai chöùa trong loøng tö töôûng aáy

Haän thuø nhö vaäy chaúng heà nguoâi.

Baây giôø neáu chuùng ta gaëp nhöõng hoaøn caûnh khoù khaên, nhöõng chöôùng ngaïi tröôùc maét maø nhôù lôøi daïy cuûa Phaät nhö vaäy thì nhaát ñònh nhöõng chöôùng ngaïi ñoù seõ ngaøn ñôøi khoâng laøm gì ñöôïc chuùng ta, chuùng khoâng coøn laø chöôùng ngaïi nöõa maø trôû thaønh nhaân toá trôï duyeân giuùp ta thaønh coâng. Neáu chuùng ta chöa nhaän ñònh ñöôïc, chöa coù quyeát taâm, chöa thöông mình ñeå lo tu haønh, thì nhöõng chöôùng ngaïi laø chöôùng ngaïi, khoù khaên laø khoù khaên, vaø vì theá con ñöôøng tu haønh cuûa ta bò ngaên ngaïi. Ñoù laø nhöõng hieän thöïc trong ñôøi soáng, trong neáp tu haønh cuûa chuùng ta.

Phaät daïy tieáp:

Noù laøm nhuïc toâi, taán coâng toâi,

Noù chieán thaéng toâi, cöôùp cuûa toâi…

Khoâng chöùa trong loøng tö töôûng aáy

Haän thuø nhö vaäy seõ daàn nguoâi.

Baây giôø laø luùc chænh ñoán, söûa laïi caùi nhìn trong loøng cuûa mình. Ta khoâng coù tö töôûng nhö vaäy, khoâng coù caùi nhìn nhö vaäy, khoâng coù quan nieäm nhö vaäy, xem nhö mình hoùa giaûi, tieâu dung xong moïi chöôùng duyeân. Hoøa thöôïng Vieän tröôûng thöôøng daïy “Bieát taát caû nhöõng thöù ñoù laø voïng, khoâng thieät, boû ñi ñöøng theo”. Chæ bieát noù khoâng thaät, laø ñoà giaû thì mình seõ yeân, seõ tieán ñöôïc thoâi. neáu trong loøng chuùng ta thöôøng nuoâi döôõng nhö vaäy thì taát caû nhöõng nieäm haän thuø, khoù khaên seõ nguoâi ngoai, tieâu heát, daàn daàn ta seõ töôi saùng vaø an laïc. Ñoù laø moät phaùp tu.

Khi bieát nhöõng daáy nieäm laø voïng töôûng thì chuùng ta gaây goå vôùi noù laøm gì? Caùc moái quan heä trong ñôøi soáng, nhaø cöûa, ñòa vò, tieàn baïc… ñeàu khoâng thaät thì tham ñaém, töùc giaän noù laøm gì? Cho neân ngöôøi tu phaûi saùng suoát thaáy ñöôïc phuùc baùo, vò trí, cuoäc soáng cuûa mình, ta bình thaûn. Phuùc duyeân nhö vaäy, chuùng ta raùng noã löïc ñöøng nuoâi döôõng nieäm xaáu xa, döõ daèn hoaëc gaây nhaân khoâng toát. Ñoái taát caû caûnh ta bình thaûn, khoâng giaän töùc, khoâng töï ti maëc caûm, cuõng khoâng coù yù nieäm gì veà mình veà ngöôøi. Ñöôïc vaäy ta seõ bình an thoâi. Ví duï mình sanh trong moät gia ñình giaøu sang, hoïc gioûi, ñoã ñaït coù baèng caáp cao, coù ñòa vò trong xaõ hoäi… nhöng mình bieát tu neân vaãn cöù bình thaûn, khoâng kieâu haõnh. Kieâu haõnh gaây ra beänh ung thö, töùc giaän cuõng goác gaùc cuûa ung thö. Chæ ngöôøi naøo bình an tieâu dung ñöôïc taát caû môùi laø ngöôøi an laïc. Phaùp tu thieàn daïy chuùng ta luoân luoân soáng trong nieäm bình an ngay ñaây baây giôø, khoâng ñôïi chöøng naøo heát. Hoaø thöôïng daïy “Bieát taát caû nhöõng daáy nieäm laø voïng, khoâng theo”.

Neáu chuùng ta cöù lao theo nhöõng daáy nieäm thì seõ thaáy khoå. Ví duï mình ñang ngoài ñaây maø nhôù laïi con ñöôøng veà Thaønh phoá Hoà Chí Minh. Hoâm qua mình ñi ngang ñoaïn ñöôøng ñoù sao maø buïi baëm quaù. Taïi sao maáy nhaø kyõ sö caàu ñöôøng laïi laøm nhö vaäy. Vöøa ñaùnh moõ tuïng kinh, vöøa thaáy hình aûnh ñoaïn ñöôøng hoâm qua. Thaáy moät hoài roài töï noùi trong buïng “Taïi sao khoâng laøm nhö vaày nhö kia…” Noùi moät hoài thì töùc leân, theá laø suoát caû giôø tuïng kinh hoaëc ngoài thieàn toaøn nhôù con ñöôøng vôùi söï töùc toái voâ lyù. Coù phaûi laø voïng töôûng ñieân ñaûo khoâng? Vieäc cuûa ngöôøi ta laøm coù lieân can gì tôùi mình, taïi sao laïi khôûi phieàn naõo? Chaúng qua taïi mình hieåu bieát nhieàu quaù, roài töï kieâu haõnh veà söï hieåu bieát cuûa mình thaønh toái thui! Cho neân kieâu haõnh laø goác cuûa ung thö.

Töï ti maëc caûm hay töï toân töï ñaïi ñeàu laø goác cuûa beänh ung thö. Theâm nöõa, ngöôøi noùng giaän töùc böïc chính laø gaày döïng cô sôû, saøo huyeät cuûa beänh ung thö. Chæ coù loøng thoaûi maùi bình thaûn ñoái vôùi taát caû phaùp môùi laø laønh laën, an laïc thoâi. Nhö con ñöôøng ngöôøi ta laøm nhö vaäy, ñöøng noùi “naêm hai ngaøn roài sao coøn laïc haäu theá”, maø tôùi naêm ba boán ngaøn gì cuõng ñöôïc, noù ra sao ta cuõng cöù bình thaûn. Bình thaûn ñaây khoâng coù nghóa laø ñaàu haøng, sôï seät. Bình thaûn cuûa ngöôøi con Phaät laø bieát caùi giaû khoâng phieàn, khoâng quan troïng noù. Vaäy thoâi. Ñi dính buïi veà taém röûa cho saïch buïi, coù sao ñaâu. Ñaâu phaûi ta dính buïi, ngöôøi khaùc khoâng dính buïi. Chính nhöõng ngöôøi laøm ñöôøng hoï ñi trong buïi baëm ñeå laøm maø, hoï cuõng dính buïi chöù. Thaáy buïi thì bòt muõi laïi ñöøng cho noù bay voâ, ñoù laø ngöôøi khoân ngoan. Chuùng ta bieát buïi baëm khoâng saïch ñöøng cho noù voâ trong ngöôøi mình, chöù ñi giaän con ñöôøng vaø ngöôøi laøm ñöôøng laøm chi? Ngöôøi soáng bình thaûn töùc khoâng taïo saøo huyeät cho vi truøng mang beänh taät ñeán.

Do ñoù Phaät noùi Khoâng chöùa trong loøng tö töôûng aáy, Haän thuø nhö vaäy seõ daàn nguoâi. Roõ raøng nhö vaäy. Phaät daïy khoâng chöùa nhöõng tö töôûng sai laàm, chöù khoâng bieåu chuùng ta phaûi tuïng kinh gì ñeå ñöôïc yeân. Cuõng yù naøy, trong kinh Phaùp Cuù Phaät daïy:

Caùc moái haän thuø giöõa theá gian

Chaúng heà tieâu dieät bôûi loøng saân.

Voâ saân tröø khöû nieàm saân haän,

Ñònh luaät muoân ñôøi cuûa coå nhaân.

Ñaây laø baøi keä keát caùi yù trong ñoaïn toâi noùi naõy giôø. Phaät daïy caùc moái haän thuø giöõa theá gian naøy chaúng heà tieâu dieät bôûi loøng saân. Nghóa laø khoâng theå ñem haän thuø tieâu dieät haän thuø. Khoâng theå ñem saân giaän, töùc toái ñeå tieâu dieät haän thuø. Voâ saân tröø khöû nieàm saân haän, laø ngöôøi muoán dieät ñöôïc saân haän thì tröôùc phaûi hoùa giaûi ñöôïc nhöõng saân haän. Ñònh luaät muoân ñôøi cuûa coå nhaân. Coi nhö ñoù laø caùi ñònh luaät muoân ñôøi. Trong kinh A Haøm Phaät thöôøng daïy chæ coù taâm töø bi môùi hoùa giaûi ñöôïc saân haän. Thaønh ra ngöôøi Phaät töû phaûi coù taâm töø bi. Maø töø bi thì phaûi thöông mình, töùc ñöøng bò maéc möùu moïi thöù traàn caûnh beân ngoaøi, moïi voïng töôûng… nhöõng thöù ñoù noù seõ laøm khoå mình.

Chuùng ta khoâng tænh, trí tueä khoâng ñaày ñuû thì khoù tieán thuû ñöôïc, khoù tu taäp cho vieân maõn. Ñieàu quan troïng laø ngöôøi tu phaûi coù ñaày ñuû trí tueä. Coù ñaày ñuû trí tueä môùi coù theå giaùc ngoä ñöôïc. Giaùc ngoä caùi gì? Giaùc ngoä mình coù taùnh giaùc. Bieát nhö vaäy, tin nhö vaäy môùi yeân loøng tu taäp. Neáu chuùng ta khoâng giaùc ngoä, khoâng bieát roõ nhö vaäy thì söï tu taäp khoù hoaøn bò. Ngöôøi coù trí tueä tu moät ngaøy baèng ngöôøi keùm trí tueä tu caû thaùng caû naêm. Neáu chuùng ta saùng suoát coäng vôùi söï quyeát taâm tieán thuû tu haønh, nghóa laø môû ñuùng coâng-taéc, nhaát ñònh boùng ñeøn seõ chaùy saùng. Coøn ngöôøi khoâng bieát, khoâng tieán thuû thì cöù quôø quaïng ñi tôùi ñi lui trong boùng toái. Khoâng bieát coâng-taéc choã naøo, thì laøm sao ñeøn chaùy saùng ñöôïc? Vì vaäy ngöôøi coù trí tueä seõ thaâu ngaén ñoaïn ñöôøng hay quaù trình tu taäp cuûa mình. Trong coâng phu seõ phaùt huy troïn veïn ñöôïc höôùng nguyeän duy nhaát laø thaønh Phaät.

Haàu heát chuùng ta coù beänh hay phoùng ra ngoaøi. Luùc naøo mình cuõng laêng xaêng ngöôïc xuoâi, hoaëc bò maéc möùu bôûi nhöõng giaû caûnh giaû hình, nhöõng hieän töôïng beân ngoaøi. Ñaõ theá coøn töï haøo mình ñaûm ñang, hoaøn thaønh nhöõng söï vieäc theá naøy theá noï. Caû hai tröôøng hôïp, ngöôøi bò maéc möùu vaø ngöôøi coù chuùt tænh giaùc nhöng roài cuõng ngöôïc xuoâi ñeàu khoâng khaùc nhau. Ñoái vôùi ngöôøi tu, trôû veà phöông thöùc tu haønh thì phaûi soi laïi mình. Ngöôøi bieát thöông mình phaûi phaùt huy vieäc cuûa chính mình. Töø ñoù môùi coù theå thaâu ngaén ñoaïn ñöôøng tu taäp ñöôïc.

Coù boán vò tu thieàn treân nuùi cuøng heïn nhau laø seõ tònh khaåu ñeå noã löïc tu haønh. Hoâm aáy trong phoøng thaép ñeøn saùng, boán vò cuøng ngoài thieàn, höùa khoâng ai noùi gì heát. Vöøa ngoài thieàn moät chuùt boãng côn loác töø ñaâu thoåi ñeán laøm maáy caùnh cöûa bung ra, ngoïn ñeøn chao ñaûo saép taét. Trong boán vò ñoù, vò treû nhaát thoâng minh nhaát lieàn môû mieäng la leân “Ñoå caây ñeøn roài!” Vò thöù hai chòu khoâng noåi lieàn noùi “Quy luaät cuûa chuùng ta laø khoâng ñöôïc noùi chuyeän, chöa gì anh ñaõ la leân roài”. Vò thöù ba phaùt bieåu “Nhö vaäy caû hai ngöôøi ñeàu vi phaïm heát”. Vò thöù tö baûo “Chæ coù toâi môùi laø ngöôøi baát ñoäng”.

Toùm laïi caû boán vò ñeàu khoâng aùp duïng ñuùng quy luaät. Boán vò naøy ñaïi dieän cho chuùng ta. Chuùng ta deã bò maéc möùu, deã chaïy ra ngoaøi, deã bò hoaøn caûnh chung quanh chi phoái. Baát cöù hoaøn caûnh naøo, ngoài taïi nhaø hay ñang ñi treân xe, chuùng ta cuõng bò hoaøn caûnh chi phoái. Tinh thaàn baát ñoäng hay naêng löïc baát ñoäng laø naêng löïc töï taïi nhaát cuûa ngöôøi tu thieàn. Ñoù laø loaïi thieàn ñònh baát ñoäng tröôùc taát caû caùc caûnh duyeân. Nhôø thieàn ñònh naøy töï mình gaày döïng vaø an toaøn cho chính mình. Neáu khoâng nhö vaäy thì ta luoân luoân bò ñoäng bôûi nhöõng hieän töôïng chung quanh. Bò ñoäng nhieàu chöøng naøo thì khoå nhieàu chöøng aáy. Ñoù laø ñieàu khoâng ai giuùp mình ñöôïc caû.

Ngöôøi tu theo ñaïo Phaät laø ngöôøi caûm nhaän, hieåu bieát roõ raøng nhö vaäy. Hieåu bieát nhö vaäy ñeå laøm gì? Ñeå coù söùc can ñaûm baát ñoäng ñoái vôùi taát caû caùc hieän töôïng. Vôùi ngöôøi tu thieàn phaûi baát ñoäng tröôùc taát caû hoaøn caûnh voâ vaøn khoù khaên ñoù. Coù baát ñoäng nhö vaäy môùi theå hieän ñöôïc tinh thaàn thieàn. Thieàn trong ñi, ñöùng, noùi naêng, aên nghæ, trong moïi sinh hoaït töông giao. Nhö boán vò thaày treân laø thieàn töø caùi mieäng thoâi neân cuoái cuøng chaúng ñi ñeán ñaâu caû. Chuùng ta bieát vaø nhaän nhö vaäy ñeå coá gaéng. Khoâng tænh taùo, ñònh taâm thì duø ñang ôû treân nuùi cuõng chaúng khaùc chi ôû ngoaøi chôï, giöõa phoá phöôøng, luoân bò caûnh beân ngoaøi keùo loâi.

Vôùi tinh thaàn tu haønh chaân chaùnh, khoâng luaän chuùng ta phaûi leân non hay ñeán chuøa am, maø trong moïi sinh hoaït luoân luoân phaán ñaáu, thöông mình, phaùt huy trí tueä cuûa chính mình ñeå laøm chuû taát caû hieän töôïng chung quanh. Ngöôøi naøo saép ñaët ñöôïc nhö vaäy laø ngöôøi bieát tu, cuõng coù theå laø thieàn sö trong cuoäc ñôøi naøy. Ngöôøi thaáy ñöôïc leõ thöïc cuûa caùc phaùp laø ngöôøi thaáy ñaïo, laø ngöôøi kieán ñeá. Thaät ra vieäc tu deã daøng, tröïc tieáp nhö vaäy, khoâng phaûi laø caùi gì khoù khaên quaù söùc chuùng ta. Ngöôøi bieát tu ôû ñaâu tu cuõng ñöôïc heát. Coøn chaïy troán leân nuùi leân non maø khoâng bieát tu cuõng vaãn bò caùc caûnh duyeân keùo loâi nhö thöôøng.

Phaät töû neân nhôù vieäc tu haønh thì luùc naøo cuõng tu heát, khoâng phaûi ñôïi ñeán luùc tuïng kinh, aên chay hoaëc ñi chuøa, cuùng kính môùi laø tu. Chuùng ta tu trong moïi thôøi, moïi caûnh, trong moïi sinh hoaït cuûa mình. Neáu khoâng tu ñöôïc nhö vaäy, chuùng ta seõ bò caûnh duyeân beân ngoaøi laøm maát ñi yù nghóa tu cuûa mình, thaønh ra coâng phu deã bò ngöôøi khaùc cheâ cöôøi. Coù baø giaø noï cöù khoaûng ba giôø baø thöùc daäy tuïng kinh ñaùnh moõ ñaùnh chuoâng um suøm. Trong xoùm ngöôøi ta nguû khoâng ñöôïc, hoï töùc mình. Baây giôø muoán goùp yù vôùi baø giaø cuõng khoù, bôûi vì baø tu haønh maø noùi gì? Nhöng cöù ba giôø baø thöùc daäy ñaùnh chuoâng khoâng ai nguû ñöôïc, laøm sao baây giôø? Maáy ñöùa nhoû môùi nghó caùch theá naøy, tôùi giôø chuùng keùo nhau laïi nhaø baø noùi chuyeän, cöôøi giôõn um suøm. Luùc ñaàu baø khoâng ñeå yù, nhöng laàn laàn baø thaáy “Maáy ñöùa nhoû naøy quaû thöïc noù boâi baùc mình”. Baø nghó thaàm trong buïng “Mình tu haønh khoâng ñuïng gì tôùi noù, sao noù laïi phaù mình?” Nhieàu khi baø ñang tuïng kinh maø muoán boû duøi moõ ra raày maáy ñöùa nhoû môùi ñöôïc. Luùc ñaàu baø môùi chæ nghó, nhöng laâu daàn caùi nghó ñoù thaønh hình. Cho ñeán moät hoâm, giôø baø ñang nieäm Phaät tuïng kinh, ñaùnh moõ ñaùnh chuoâng ì xeøo, maáy ñöùa nhoû ôû ngoaøi giôõn, töùc quaù baø la leân: “Baø ñang tuïng kinh nghen con! Choác nöõa baø tuïng kinh xong baø seõ trò tuïi baây!” Quyù vò thaáy, nhö vaäy baø giaø ñaâu coù tieâu dung noåi hoaøn caûnh beân ngoaøi. Noù vaãn laø nhöõng chöôùng ngaïi, laø trôû löïc laøm cho baø tu khoâng ñöôïc.

Thaønh ra ôû ñaây noùi tu thieàn laø tu trong moïi hoaøn caûnh. Nuoâi döôõng taùnh giaùc cuûa mình, tröôùc nhaát töï nhaän laïi töø nhöõng phöông tieän do vò Thaày giaûng daïy. Bieát mình coù taùnh giaùc laø quyù baùu nhaát. Baây giôø taäp trung söï tu haønh, coâng phu trang nghieâm, höôùng nguyeän duy nhaát laø soáng thöïc vôùi taùnh giaùc. Luùc naøo chuùng ta cuõng tu, cuõng soáng nhö vaäy, chöù khoâng leä thuoäc vaøo thôøi khoùa buoåi saùng hay buoåi chieàu gì heát. Neáu chæ aùp duïng trong thôøi khoùa thì thôøi gian tu maát maùt nhieàu laém. Ngaøy ñeâm 24 tieáng ñoàng hoà, trong ñoù vieäc aên nghæ, sinh hoaït caù nhaân chieám treân möôøi tieáng roài, nhöõng tieáng coøn laïi neáu chuùng ta khoâng tænh giaùc thì ma si meâ, voïng töôûng seõ quaäy phaù khieán mình maát traéng luoân. Cho neân ngöôøi bieát thöông mình khoâng gaây nhaân khoå cho mình nöõa. Taäp luyeän aùp duïng tu haønh trang nghieâm theá naøo ñeå chuùng ta söû duïng heát thôøi gian, luùc naøo mình cuõng tænh cuõng tu. Laøm sao trong moïi luùc moïi thôøi ta laøm chuû ñöôïc mình, nguoâi ngoai taát caû nhöõng saân nieäm, nhöõng si meâ ñieân ñaûo. Ñoù laø aùp duïng ñuùng tinh thaàn thieàn, bieát thöông mình hôn ai heát.

Buoåi noùi chuyeän hoâm nay laø höôùng nguyeän thaønh Phaät. Mong raèng taát caû chuùng ta laø nhöõng ngöôøi con Phaät, maø Phaät laø giaùc, chuùng ta laø con Ngaøi thì cuõng soáng ñöôïc vôùi taùnh giaùc cuûa mình phaàn naøo. Phaät töû phaûi bieát thöông mình tröôùc nhaát, khoâng phaûi thöông ai heát. Thöông ai laø coù vaán ñeà, khoå laém. Caøng thöông caøng khoå. Baây giôø mình thöông mình, ñeå thaùo gôõ nhöõng nghieäp taäp coøn toàn ñoïng trong ta. Daàn daàn mình hoaøn toaøn laøm chuû ñöôïc, tu taäp ñöôïc trong taát caû thôøi, chöøng ñoù môùi thöông tôùi chuùng sanh ñöôïc.

Vieäc tu khoâng theå heïn hoø maø caàn thöïc hieän ngay. Chuùc caùc vò thaønh töïu ñöôïc höôùng nguyeän thaønh Phaät cuûa mình moät caùch roát raùo nhaát.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM