LUAÄN PHAÄT THÖØA TOÂNG YEÁU

H.T THÍCH NHAÄT QUANG

CHÖÔNG I: HEÄ THOÁNG QUAN PHAÄT PHAÙP

Heä thoáng quan, chuùng ta ñoái vôùi Phaät phaùp neân suy cuøng caùi nguyeân uûy cuûa noù, roõ ñöôïc chí thuù cuûa noù, bieän bieät ñöôïc theå duïng cuûa noù, môùi quan nieäm ñöôïc toaøn heä thoáng cuûa noù. Khoâng neân ñeå trong taâm mình coøn mô hoà ñoái vôùi hai chöõ Phaät phaùp. Vaán ñeà naøy laïi chia ra laøm naêm tieát nhoû.

TIEÁT I: Nhaøm lìa theá gian, hay vöôït ra ngoaøi theá gian.

Trong Phaät phaùp heä troïng hai danh töø yeåm theá vaø xuaát theá, laø lôøi pheâ phaùn phoå thoâng cuûa ngöôøi ñôøi. Nhö Thieân Dieãn Luaän cuûa keû Taây Nho laø Haùch Tö Leâ Thò, ñaïi ñeå cho Phaät phaùp laø yeåm theá. Laïi nhö ñöông thôøi, taùc phaåm Ñaïi Cöông Trieát Hoïc Söû Trung Quoác cuûa Hoà Thích, thì ñaïi ñeå cho Phaät phaùp laø xuaát theá. Khieán cho ngöôøi ñôøi mang hai coá chaáp naøy ra hoûi: Phaät phaùp chuû tröông yeåm theá chaêng? Hay Phaät phaùp chuû tröông xuaát theá?

Ñaây laø caâu hoûi heát söùc phöùc taïp, khoù coù theå coù moät giaûi ñaùp naøo thoûa ñaùng, bôûi vì ngöôøi ñaët caâu hoûi chöa naém vöõng tieàn ñeà.

Danh töø yeåm theá neân noùi ñuû laø yeåm ly theá gian, coøn danh töø xuaát theá laø sieâu xuaát theá gian hay vöôït treân söï ñoái ñaõi thoâng thöôøng cuûa ngöôøi ñôøi. Noùi nhö theá, yù nghóa môùi ñaày ñuû roõ raøng. Nhöng, noùi theá gian, tröôùc caàn phaûi giaûi thích nghóa cuûa noù, coù hai phaàn.

1. Danh nghóa theá gian.

Tröôùc trình baøy hai chöõ theá gian: Theá, laø ñoåi dôøi voâ thöôøng, laø hö nguïy khoâng thöïc, cuõng coù nghóa laø ñoái phoù, cheá phuïc, laø phaù tröø, ñoaïn dieät. Ngöôøi bò rôi trong nhöõng theá phaùp naøy, goïi laø theá gian.

Theá naøo goïi laø voâ thöôøng khoâng thöïc khaû phuïc, khaû ñoaïn?

Ñaùp: Taát caû söï vaät trong ñôøi naøy, nhôn thôøi gian, khoâng gian bieán thieân löu chuyeån, chính laø nghóa voâ thöôøng vaäy. Taát caû söï vaät ñem giaûi phaãu ñeán töøng maûnh nhoû baèng haït buïi ñeå tìm caùi thöïc theå ñôn thuaàn cuûa noù, troïn khoâng theå ñöôïc, ñoù laø nghóa khoâng thöïc vaäy. Vì voâ thöôøng neân coù theå cheá phuïc, vì khoâng thöïc neân coù theå ñoaïn dieät. Theá thì, noùi laø taát caû phaùp theá gian ñoù chæ laø caùi giaû töôûng töø trong taâm thöùc chuùng ta hieän ra maø thoâi. Phaàn naøy laïi chia laøm hai.

a. Töôùng lieân tuïc, nhö ngöôøi caàm moät caây löûa quay thaønh voøng löûa lieân tuïc khoâng döùt, keû nhìn vaøo khoâng thaáy moät caây löûa maø thaáy ñaây laø voøng löûa, roài cho ñoù laø voøng löûa thöïc, aáy laø nghóa lieân tuïc.

b. Töôùng hoøa hôïp, nhö ngöôøi caàm moät vaät coù hình chaát (vaät theå) ñem phaân tích, thì ñeán choã quaù nhoû gaàn vôùi hö khoâng, troïn khoâng coøn moät toå hôïp naøo, aáy laø baûn chaát cuûa caù theå (ñôn vò).

Thôøi xöa, caùc nhaø vaät chaát hoïc laáy phaân töû laøm ñôn vò vaät chaát (töùc baûn chaát) cho laø ñuùng vaäy. Nhöng chöa bao laâu ngöôøi ta laïi bieát phaân töû thöïc chaúng phaûi caùi nhoû nhaát khoâng theå phaân tích, beøn phaùt kieán ñöôïc nguyeân töû, töùc laø caùi nguyeân töû ôû trong phaân töû. Tieán moät böôùc nöõa, laïi bieát nguyeân töû ñoù cuõng khoâng phaûi thöïc chaát noù nhoû khoâng coù gì ôû trong, roài töôûng töôïng maø giaû ñònh raèng, trong nguyeân töû coøn coù caùi thöïc theå, khoâng duøng teân, chæ goïi ñoù laø ñieän töû thoâi. Xeùt veà ñieän töû laø teân vaät khoâng muøi khoâng tieáng. Nhöng caùc nhaø vaät chaát hoïc coøn chöa daùm quyeát ñoaùn raèng: "Ñieän töû, xaùc ñònh laø thöïc theå nhoû nhaát khoâng coøn vaät gì ôû trong, khoâng theå phaân tích, laø caùi nguyeân nhaân sanh khôûi vuõ truï vaïn höõu. Hoïc veà Duy vaät ñeán ñaây laø cuøng vaäy".

Phaøm vaät coù teân ñeàu laø caùi töôùng do söï hoøa hôïp maø coù, ñaây laø thuyeát hoøa hôïp. Caùc söï vaät trong ñôøi, ñeàu khoâng ngoaøi hai nghóa naøy. Bieát ñaây roài thì, nhaän thaáu ñöôïc nghóa voâ thöôøng, khoâng thöïc, khaû thöïc, khaû ñoaïn. Nhöng trong Phaät phaùp töï coù caùi chaân thöôøng (chaúng phaûi ñoåi dôøi voâ thöôøng) chôn thöïc (chaúng phaûi hö nguïy khoâng thöïc) töï taïi (khoâng theå ñoái phoù cheá phuïc) töï taùnh (chaúng theå phaù tröø hoaïi dieät) ñoù vaäy.

2. Phaïm vi cuûa theá gian.

Vì theá giôùi voâ bieân, neân höõu tình (chuùng sanh) cuõng voâ bieân, vì höõu tình voâ taän neân theá giôùi cuõng voâ taän, khoâng tröôùc sau, khoâng trong ngoaøi. Bôûi do goác baûn khoâng neân bình ñaúng bình ñaúng, vì tuøy taâm hieän neân nhö huyeãn nhö huyeãn, thaät khoâng phaïm vi coù theå noùi ñöôïc.

Theá naøo goïi laø baûn khoâng?

Ñaùp: Taát caû caùc söï vaät trong ñôøi, treân phöông dieän vaät chaát, tìm caùi chung cuoäc cuûa noù, roát raùo khoâng theå coù ñöôïc.

Sao goïi laø tuøy taâm hieän?

Ñaùp: Moät ñoùm löûa maø xoay thaønh voøng löûa, thaät khoâng coù caùi theå cuûa voøng löûa, nhöng coù hình caùi voøng laø tuøy taâm mình hieän ra.

Hoûi: Ñoùm löûa maø thaønh voøng löûa lyù öng laø löûa hieän, sao noùi raèng baûn khoâng neân khoâng coù hieän?

Ñaùp: Ñaây tuy möôïn löûa laøm duï, ñaâu bieát löûa ñaõ khoâng thöïc coù, neáu taâm ngöôøi khoâng coù sai khaùc thì löûa cuõng doái coù, huoáng laø coù caùi voøng? Noùi baûn khoâng neân khoâng coù hieän thì, laïi laáy caûnh trong moäng maø tröng baøy. Ngöôøi ñang trong moäng, chæ bieát coù caûnh trong moäng maø khoâng bieát coù caûnh khi tænh giaác. Nhöng, vuõ truï vaïn höõu ôûù trong giaác moäng thaáy coù, troïn veïn coù, chính luùc tænh khoâng theå thaáy, khoâng theå coù maø trong moäng khoâng gì chaúng coù. Ñang trong giaác moäng caùc caûnh giôùi khoâng moät vaät khoâng thöïc. Moäng caøng saâu thì tình chaáp ñoù caøng naëng, thöïc caûnh kia caøng roõ. Thöïc caûnh naøy laø do tuøy taâm hieän, ôû trong luùc moäng. Theá gian (vuõ truï vaïn höõu) laø thöïc caûnh tuøy taâm hieän trong luùc tænh vaäy.

Noùi toùm laïi, noù chæ laø töôùng lieân tuïc vaø töôùng hoøa hôïp maø thoâi. Chæ coù ngöôøi naøo böøng tænh (ñaïi giaùc) roài môùi bieát mình ñang trong giaác moäng lôùn. Chuùng sanh khoâng bieát chaáp cho laø thöïc, nhö theá chaúng meâ muoäi laém ru!

Nghóa cuûa theá gian nhö ñaây, maø taâm chuùng sanh nhö kia. Chaúng leõ nay toâi ñem caûnh nhö huyeãn nhö huyeãn maø trình baøy moät caùch roõ raøng ö? Theá laø khieán ngöôøi nghe chaáp tröôùc caøng saâu, cho neân noùi, thaät khoâng phaïm vi coù theå noùi ñöôïc. Nhöng ñaõ vì noùi, thì ñaâu ñöôïc khoâng noùi? Chính caùi noùi ñaây cuõng chæ vì nhaèm taâm chuùng sanh, ñaùp öùng theo choã trí löôïng maø chæ baøy cho hoï hieåu. Rieâng coù hai thöù nhö sau:

a. Theá giôùi chuùng sanh quan phoå bieán.

Theá giôùi voâ bieân, chuùng sanh voâ taän. Nay vaû ñem theá giôùi Ta baø cuûa Phaät Thích Ca hoùa ñoä, löôïc trình baøy moät bieåu ñoà döôùi ñaây. (Ta baø dòch laø kham naêng nhaãn khoå hay nhaãn ñöôïc caùi khoå. Theá giôùi Ta baø laø theá giôùi öùng hoùa cuûa Phaät Thích Ca Maâu Ni, neân noùi coõi nöôùc do Ñöùc Phaät Thích Ca Maâu Ni hoùa ñoä, quaû ñòa caàu chuùng ta ñang ôû ñaây, noù chæ laø moät boä phaän raát nhoû trong aáy).

Höõu tình theá gian, do hoaëc nghieäp töø voâ thuûy baát giaùc sanh ra, noù laøm caên y cho nhôn duyeân sinh dieät. Ñaây chæ ñem danh töôùng cuûa chín coõi (cöûu ñòa) vaø naêm loaøi (nguõ thuù) trình baøy roõ nhö trong kinh taïng noùi.

Khí theá gian laø choã nöông ôû sinh hoaït cuûa loaøi höõu tình. Moät thaùi döông heä laø moät tieåu theá giôùi, gom moät ngaøn tieåu theá giôùi laïi laø moät theá giôùi tieåu thieân, che truøm coõi Ñònh sanh hyû laïc. Gom moät ngaøn theá giôùi tieåu thieân laø moät theá giôùi trung thieân, che truøm coõi Ly hyû dieäu laïc. Gom moät ngaøn theá giôùi trung thieân laø moät theá giôùi ñaïi thieân, che truøm coõi Xaû nieäm thanh tònh. Tieåu theá giôùi trong moãi ñaïi kieáp traûi qua moät laàn thaønh, truï, hoaïi, khoâng. Hoaïi do naïn löûa. Löûa hoaïi baûy laàn, keá do naïn nöôùc hoaïi ñeán coõi Ly sanh hyû laïc. Nöôùc hoaïi baûy laàn, keá do naïn gioù hoaïi ñeán coõi Ly hyû dieäu laïc. Rieâng coõi Xaû nieäm thanh tònh khoâng hö hoaïi. Gom theá giôùi tam thieân ñaïi thieân naøy laøm theá giôùi Ta baø. Trôû laïi nhìn quaû ñòa caàu chuùng ta hieän cö nguï ñaây, khaùc naøo moät haït luùa trong caùi kho to ö !

Söï thaønh, truï, hoaïi, khoâng cuûa theá giôùi khaùc naøo söï sanh, tröôûng, giaø, cheát cuûa loaøi ngöôøi. Theá giôùi töø luùc môùi thaønh laäp cho ñeán luùc troáng khoâng goïi laø moät kieáp, coøn chuùng ta töø khi sanh ra cho ñeán luùc nhaém maét döùt hôi thôû goïi laø moät ñôøi. Laáy moät ñôøi maø so vôùi moät kieáp, thôøi gian ñoù chaúng laø ngaén laém ö ?

b. Nhaân sinh, vuõ truï quan gaàn ñaây.

Laáy nhaân sinh laøm baûn vò ñeå quaùn saùt taát caû, neân goïi laø nhaân sinh vuõ truï quan gaàn ñaây xem bieåu ñoà döôùi ñaây.

Theo baûng bieåu, töø nhaân loaïi trôû xuoáng boán haïng, thuoäc höõu tình theá gian. Caùc thöïc vaät trôû xuoáng naêm haïng laø khí theá gian. Khí theá gian thuoäc veà caùc söï vaät, sôû y cuûa höõu vi nhaân sinh tö duïng, sôû y cuûa höõu vi thaân caên, sôû y cuûa höõu vi quan nieäm, hoaëc moät hoaëc caû ba, xin phaân bieät nôi bieåu ñoà thì roõ. Ñaây laïi duøng bieåu ñoà naøy maø suy ngöôïc veà tröôùc ñeå giaûi thích cho tieän lôïi vaäy.

Nhö tinh heä vaø tinh haûi vôùi ngöôøi khoâng coù söï quan heä lôùn lao, chæ vì quan saùt traéc nghieäm ñeán ñöôïc, neân thuoäc veà quan nieäm y maø khoâng thuoäc hai thöù tö duïng vaø thaân caên. Söùc noùng cuûa aùnh saùng maët trôøi laø sôû y cuûa thaân caên quan nieäm. Ñeán nhö ñaïi ñòa vaø caùc khoaùng vaät, nöôùc löûa gioù ñieän trôû leân ñeàu laø choã sôû y cuûa tö duïng, thaân caên, quan nieäm. Trong ñaây höõu tình theá gian, caùc haïng... cuõng thoâng vôùi tö duïng y. Chôït xem, thì döôøng nhö khoù hieåu, bôûi nghi nôi baûng bieåu ñaõ laáy nhaân sinh laøm baûn vò, thì tö duïng sôû y ñoù haún laø ôû ngoaøi nhaân sinh. Bôûi khoâng bieát nghóa hoã trôï cuûa nhaân loaïi töùc laø caùi sôû y cuûa nhôn sinh tö duïng. Vua, toâi, cha, con, choàng, vôï, anh em baèng höõu, nhoû laø moät gia ñình, lôùn laø moät xaõ hoäi, quoác gia chuûng toäc, ñaâu chaúng ñeàu nhö theá. Nhaân loaïi laø tieáng goïi chung neân nhaân loaïi cuõng laø khí theá gian cuûa moãi ngöôøi.

Töï thaân cuûa moãi ngöôøi laø caùi tö duïng sôû y cuûa moãi ngöôøi, lyù naøy cuõng deã nhaän. Nhö nhaø khoa hoïc noùi, thaân ngöôøi nhö moät boä maùy boán chi, traêm theå moãi moãi coù taùc duïng töông ñöông nhö: Boä hoâ haáp, boä tieâu hoùa, boä baøi tieát. Nhö theá moãi moùn khoâng moùn naøo maø khoâng coù nghóa nhö cô giôùi, töùc tö duïng y. Neân bieát, töï thaân cuûa moãi ngöôøi, ñoù laø khí theá gian cuûa moãi ngöôøi, töï thaân cuûa ta töùc laø khí theá gian cuûa ta vaäy.

Trang Töû noùi: Chæ ra traêm theå cuûa con ngöïa khoâng ñöôïc goïi noù laø con ngöïa.

Theá thì, chæ traêm theå cuûa thaân ta ñaây cuõng khoâng ñöôïc goïi noù laø ta, nhö vaäy quaû thaät caùi ta ôû choã naøo ö ? Ñeán nhö thaân cuûa moãi ngöôøi khaùc, laø tö duïng sôû y ñoù, nhö laáy taøi löïc trí cuûa ngöôøi laøm duïng. Neáu laø thaân cuûa loaøi ñoäng vaät thì hoaëc nhôø söùc maïnh cuûa noù, hoaëc aên thòt noù, laáy da laøm meàn. Cho neân boán loaïi treân tuøy thuoäc höõu tình theá gian, maø ñeàu coù theå laø sôû y tö duïng cuûa nhaân sinh. Ñeán nhö sôû y cuûa thaân caên, quan nieäm kia, cuõng do haèng ngaøy chuùng ta thaáy quen, khoâng boû phí vieäc naøo. Do ñoù boán loaïi naøy cuõng thoâng nôi khí theá gian.

3. Xuaát theá cuøng yeåm theá.

Nhöõng ñieàu trình baøy treân laø yù nghóa theá gian ñaõ ñöôïc noùi roõ trong phaïm vi cuûa noù. Giôø ñaây, chuùng ta laïi thaûo luaän theâm veà yù nghóa yeåm ly theá gian cuøng sieâu xuaát theá gian.

Noùi yeåm ly theá gian, laø chaùn maø lìa, töùc chaùn höõu tình theá gian naøy ö ? Hay coõi khí theá gian?

Giaän ñôøi, gheùt tuïc, xa lìa choán ñoâng ngöôøi, thích nhöõng nôi nuùi saâu ñaàm vaéng, öa choã heûo laùnh, nhöõng keû naøy ngöôøi ñôøi baûo laø theo chuû nghóa yeåm theá. Kia chaùn höõu tình theá gian maø lìa xa, nhö treân ñaõ noùi, thaät trong Phaät phaùp khoâng coù vieäc aáy. Bôûi Phaät phaùp noùi: Ngay trong höõu tình theá gian coù voâ löôïng voâ bieân chuùng sanh, nöông töø bi cuûa chö Phaät, theä nguyeän cöùu ñoä taát caû laøm cho ñöôïc lôïi laïc, tuy ôû trong coõi aùc maø khoâng töø vieäc öùng thaân thò hieän, ñeå hoùa ñaïo, thì ñaâu ñöôïc chaùn maø lìa ! Nhö noùi yeåm ly, laø cuoäc trong coõi khí theá gian nhö moäng huyeãn oâ tröôïc, chöôùng ngaïi, thuùc phöôïc naøy ö ? Theá thì, ngöôøi hoïc Phaät phaàn tu chöùng sô boä coù theå coù nghóa ñoù, töùc baûo Phaät phaùp thuoäc "yeåm theá" cuõng coù theå ñöôïc.

Keá laïi noùi veà sieâu xuaát theá gian. Noùi sieâu xuaát ñoù laø sieâu xuaát khí theá gian ö ? Hay sieâu xuaát höõu tình theá gian?

Toâi nghe Vieân Thaân Haïc Quaät luyeän thuoác linh ñôn, taäp bay nhaûy, mong ban ngaøy bay taän maây xanh, chính laø ñieàu ngöôøi ñôøi cho laø xuaát theá, yù hoï muoán vöôït ra khoûi ñòa caàu choã moïi ngöôøi chung ôû, leân ôû treân coõi trôøi, hoaëc tìm nhöõng vì tinh tuù khaùc. Caùc sieâu xuaát ñoù, chính laïi laø khí theá gian, trong Phaät phaùp cuõng khoâng coù vieäc aáy. Bôûi coõi khí theá gian nhö huyeãn khoâng thöïc nhö ñaõ thuaät ôû treân, giaû söû chuùng sanh hoaëc nghieäp ñeàu döùt heát, thì nuùi soâng ñaát ñai ñaây thaûy ñeàu khoâng coøn, coù caùi gì sieâu xuaát ñaùng noùi!

Cho neân, caùi sieâu xuaát trong Phaät phaùp noùi laø döùt saïch phieàn naõo, lìa haún voïng nghieäp, boû tuyeät chöôùng ngaïi, thoaùt ñöôïc söï sanh töû, laáy sieâu xuaát höõu tình theá gian meâ voïng naøy laøm cô sôû ñeå hoùa ñoä chuùng sanh.

Cho neân, laáy höõu tình theá gian maø luaän, thì cuõng chöa töøng chaúng noùi Phaät phaùp thuoäc "xuaát theá" ñoù vaäy.

TIEÁT 2: Tuøy thuaän theá gian  - Cöùu hoä theá gian.

Caâu naøy cuõng quan heä vôùi lôøi bình phaùn Phaät phaùp cuûa ngöôøi ñôøi, chaúng gioáng nhö tieát thöù nhaát ñaõ noùi, maø coøn caïn côït, sô saøi hôn. Noùi tuøy thuaän cöùu hoä laø tieâu bieåu Phaät phaùp cuøng vôùi loaøi ngöôøi gaàn nhau, töø bi nguyeän hoä, chöa töøng xa lìa theá gian, bôûi vì chæ nhìn ñeán caùi ñaïo duïng cuûa Ñaïi thöøa, caùi thaáy naøy rieâng coøn thuoäc moät beân, chöa thaáy ñöôïc hoaøn toaøn heä thoáng Phaät phaùp, neân ñeán tieát thöù ba seõ noùi roõ hôn.

TIEÁT 3: Do sieâu xuaát theá gian maø cöùu hoä theá gian.

Tieát naøy noùi thaáy lyù so saùnh saâu nhieäm, vì söï trình baøy ñeán ñaây cuõng saép vieân maõn. Bôûi sieâu xuaát theá gian laø chaúng töï maéc keït ôû trong theá phaùp, sau ñoù khaû dó noùi raèng cöùu hoä theá gian, lyù ñaõ coá nhieân nhö theá. Ví nhö, coù ngöôøi cuøng cheát ñuoái döôùi bieån nhö moïi ngöôøi, ngöôøi ñoù duø coù taâm cöùu ngöôøi, thì haún tröôùc chaân phaûi ñaïp ñeán ñaát hoaëc laø thaân phaûi ôû treân thuyeàn, roài sau ñoù môùi coù theå noùi vieäc cöùu ngöôøi ñöôïc. Do vöôït ra ngoaøi ñôøi maø cöùu ñôøi, nghóa ñoù cuõng nhö nhau.

Tuy nhieân, sieâu xuaát theá gian laø muïc ñích cuûa ngöôøi Tieåu thöøa, töï cho ñoù laø vieân maõn, coøn cöùu hoä theá gian laø phöông tieän cöùu caùnh cuûa haøng Ñaïi thöøa Boà taùt vaäy. Ñieåm naøy seõ noùi roõ ôû phaàn sau. 

TIEÁT 4: Traïch dieät ñôøi aùc ñeå saùng taïo coõi ñôøi myõ thieän.

Coõi ñôøi aùc lieät, töùc khí theá gian cuøng höõu tình theá gian. Coõi ñôøi myõ (thanh tònh) thieän (an laïc). Löôïc giaûi baèng ñoà bieåu döôùi ñaây.

Tònh ñoä phaøm thaùnh ñoàng ôû chung, töùc chæ theá giôùi Ta baø naøy voán laø choã ôû chung cuûa chín loaøi höõu tình, maø caùc thaùnh cuõng öùng thaân hoùa ñaïo nôi ñoù, neân goïi laø ñoàng ôû chung. Nhöng thaùnh vôùi phaøm caûnh giôùi khoâng ñoàng, söï thoï duïng cuõng khoâng ñoàng. Chín loaøi höõu tình cuõng tuøy taâm hieän, theo nghieäp maø chòu baùo moãi moãi khoâng ñoàng. Nhö loaøi ngöôøi thaáy nöôùc laø nöôùc maø coù caùc thöù chöôùng ngaïi, loaøi caù thì khoâng vaäy. Caù ôû trong nöôùc nhö loaøi ngöôøi soáng trong khoâng khí. Ngoaøi ra, loaøi coù caùnh thì bay, loaøi coù chaân thì chaïy, thaân thì duyeân, toái thì aån, ñaâu chaúng do theo nghieäp maø thoï baùo. Lyù naøy khoâng coù gì khoù hieåu.

Tònh ñoä phöông tieän höõu dö laø choã ôû cuûa Nhò thöøa A La Haùn vaø Bích Chi Phaät, maø coù haøng Boà taùt cuøng Phaät öùng hoùa trong ñoù, khieán hoï boû Tieåu thöøa, höôùng veà Ñaïi thöøa, A La Haùn töùc Thinh vaên, Bích Chi Phaät töùc Duyeân giaùc. Tònh ñoä naøy chaúng phaûi coõi maø haïng ngöôøi phaøm phu trong saùu ñöôøng coù theå ñeán ñöôïc.

Tònh ñoä Thaät baùo trang nghieâm, coõi naøy do Boà taùt phöôùc hueä song tu trang nghieâm maø thaønh. Chö Phaät thì öùng hoùa thaân nôi ñoù ñeå daãn daét caùc Boà taùt naøy mau leân ngoâi Ñaúng giaùc, neân Tònh ñoä naøy laïi cuõng khoâng phaûi laø nôi maø Nhò thöøa coù theå ñeán.

Baûn bieåu ñaõ neâu, Tònh ñoä phaøm thaùnh ñoàng ôû chung, coù theå goïi laø theá gian, ngoaøi ra ñeàu laø Phaùp giôùi thanh tònh vöôït ngoaøi ba coõi, khoâng theå ñem luaän chung cuøng theá gian ñöôïc. Nhöng nay vì muoán tuøy thuaän ngöôøi ñôøi maø noùi, neân goïi laø chaùnh giaùc theá gian. Ñeán chöùng quaû Phaät laø Tònh ñoä Thöôøng Tòch Quang, töùc thaân naøy laø Tònh ñoä khoâng coù caùi ngaïi cuûa tình vaø khí nöõa. Choã naøy cuõng khoâng theå noùi chung cuøng theá gian moät löôït, neân khoûi phaûi neâu ra.

Nghóa aùc lieät vaø thieän myõ nhö ñaõ vöøa trình baøy treân, coøn traïch dieät, saùng taïo seõ nhö theá naøo?

Ñaùp:

Muoán hieåu vaán ñeà naøy, tröôùc caàn bieát qua caùi keát thaønh tình vaø khí theá gian do nôi nghieäp löïc cuûa chuùng sanh, maø nghieäp löïc cuûa chuùng sanh laïi do taâm khôûi hieän. Theá neân, noùi traïch dieät, saùng taïo, ñoù cuõng laø ñeå tuyeån traïch vaø dieät tröø nghieäp löïc naøy töø taâm chuùng sanh hieän ra, keát hôïp thaønh coõi ñôøi aùc lieät, saùng taïo Chaùnh giaùc theá gian thieän myõ vaäy. Nhöng coõi ñôøi aùc lieät naøy cuøng vôùi coõi ñôøi thieän myõ, chaúng phaûi coù thöïc hai coõi khaùc nhau, khaû dó traïch dieät, khaû dó saùng taïo ñöôïc. Laïi cuõng khoâng phaûi ñem boû coõi aùc lieät naøy maø rieâng saùng taïo moät coõi toát ñeïp khaùc. Neân bieát, coøn coù phaân chia coõi toát, xaáu khaùc nhau ñoù, ñeàu do taâm nhieãm tònh maø neân. Vaû, quaùn trôû laïi chaân taùnh cuûa mình thì xöa nay bình ñaúng, xöa nay voán trong saïch, khoâng coù sai bieät, ñaày ñuû, toát ñeïp, khoâng coù moät maûy aùc lieät naøo maø coù theå noùi. Nhöng, bôûi do söùc voâ thuûy voâ minh truï ñòa, meâ hoaëc huaân taäp, hoân muoäi dieâu ñoäng maø hieän ra caùc thöù saéc, saéc ñoù laø tình cuøng khí. Nhöng xöa nay tuy meâ maø chôn nhö cuûa taùnh myõ thieän vaãn töï taïi vieân dung bieán khaép, chöa töøng bò khuaát maát. Neân nay traïch dieät töùc laø traïch dieät caùi voâ thuûy voâ minh truï ñòa naøy, maø hieån baøy taâm chôn nhö kia. Nay saùng taïo töùc laø ñem taùnh myõ thieän saün coù xöa nay ñoù maø hieån phaùt cho ñaày ñuû chaéc thöïc. Chæ moät taâm naøy, thöïc khoâng coù hai, neân noùi raèng coøn coù phaân chia coõi toát xaáu laø do taâm nhieãm tònh maø bieän bieät.

Kinh Duy Ma noùi: "Taâm thanh tònh thì theá giôùi thanh tònh".

Kinh Laêng Nghieâm cuõng noùi: "Neân bình taâm ñòa thì theá giôùi ñòa taát caû ñeàu bình". Nghóa traïch dieät vaø saùng taïo cuõng nhö theá thoâi.

TIEÁT 5: Toaøn heä thoáng quan Phaät phaùp cuûa chuùng ta.

Boán tieát ôû treân laø noùi löôïc taát caû nhöõng luaän ñoaùn Phaät phaùp cuûa ngöôøi xöa vaø nay. Tuy choã thuø yeáu coù saâu caïn ñeàu bôûi caùi nhaän thaáy chöa ñöôïc vieân maõn, xin xem tieáp toaøn heä thoáng Phaät phaùp.

1. Thöïc chöùng taát caû phaùp, nhaát taâm chôn nhö ñaït ñeán muïc ñích cuûa hình nhi thöôïng hoïc.

            Taát caû phaùp, töùc vuõ truï vaïn höõu.

            Nhöùt taâm chôn nhö, töùc baûn theå cuûa taâm.

Vuõ truï vaïn höõu, chính do taâm sai bieät vaø taâm sanh dieät cuûa chuùng ta hieän ra. Tuy chæ do taâm hieän, tình caûnh nhö moäng, thoaùt khoûi hay thöïc chöùng ñeàu laø hö voïng, chæ coù nhöùt taâm chôn nhö vieân minh, tòch chieáu vaäy. Vì sao? Vì noù khoâng sai bieät, khoâng coù sanh dieät, vì ñaày ñuû quang minh, ñaày ñuû trí tueä xöa nay bình ñaúng, xöa nay vieân maõn. Cho neân trong Phaät phaùp xöa nay quan troïng ôû phaàn thöïc chöùng naøy. Chæ coù söï thöïc chöùng nhaát taâm chôn nhö cuûa Phaät phaùp, môùi ñaït ñeán muïc ñích Hình nhi thöôïng hoïc, phaùp moân baát nhò vaäy. Ñaây laø böôùc ñaàu cuûa Ñaïi thöøa Phaät phaùp .

2. Thaønh töïu vieân maõn nhaân caùch vaø vieân maõn phaùp giôùi.

Thaønh töïu vieân maõn nhaân caùch ñoù, töùc laø thaønh Phaät vaäy. Phaät tieáng Phaïn laø Phaät ñaø, ngöôøi phöông naøy dòch laø Giaùc giaû. Giaùc khoâng haïn cuoäc ôû loaøi ngöôøi maø taát caû chuùng sinh ñeàu coù theå thaønh Phaät, cho neân goïi laø Giaùc giaû maø khoâng goïi laø Giaùc nhôn.

Phaùp giôùi, töùc Tònh ñoä Thöôøng tòch quang, Vieân maõn phaùp giôùi, thì Thöôøng, Laïc, Chôn, Tònh khoâng coù söï ngaên caùch bôûi tình vaø khí, töùc laø Dieäu giaùc Phaät quaû. Bôûi nöông nhaát taâm chôn nhö laø boån nhaân ñòa maø ñaït ñeán cöùu caùnh ñòa. Ñaây laø böôùc thöù hai cuûa Ñaïi thöøa Phaät phaùp. 

3. Tuøy thuaän khoâng haïn cuoäc theá giôùi chuùng sanh, öùng hoùa voâ taän, lôïi laïc voâ taän.

Hai phaàn tröôùc noùi töï lôïi vieân maõn, coøn phaàn naøy noùi dieäu duïng lôïi tha cuûa Phaät phaùp.

Phaät phaùp giôùi chôn tònh dieäu minh khoâng chöôùng khoâng ngaïi, maø öùng thaân kia hoùa ñaïo ôû theá gian ñeàu vì söï lôïi laïc cho taát caû chuùng sanh.

Tuøy thuaän laø vì chuùng sanh trong saùu ñöôøng nghieäp löïc khoâng ñoàng. Haøng Nhò thöøa, Boà taùt phaàn giaùc moãi moãi coù khaùc, ñeàu nöông ñöùc töø bi vaø nguyeän löïc cuûa Phaät maø coù theå tuøy thuaän ñoù, khieán xa lìa moïi noãi khoå, roát raùo ñöôïc an vui. Nhöng maø theá giôùi voâ bieân, chuùng sanh voâ bieân, neân chö Phaät öùng hoùa voâ taän. Ñaây laø böôùc thöù ba cuûa Ñaïi thöøa Phaät phaùp vieân maõn töï lôïi, lôïi tha vaø laø toaøn boä heä thoáng cuûa Phaät phaùp.

*

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM