LUAÄN PHAÄT THÖØA TOÂNG YEÁU

H.T THÍCH NHAÄT QUANG

PHAÄT PHAÙP THUAÀN CHÍNH (tt)

CHÖÔNG II: TIEÅU THÖØA

TIEÁT 1: Toâng yeáu cuûa Tieåu thöøa.

Tieåu thöøa laáy sieâu xuaát theá gian laøm muïc ñích, haún tröôùc ñem phaùp ñaû phaù taát caû theá gian. Muoán tìm ñaû phaù, aét tröôùc phaûi lieãu tri. Ñaõ lieãu tri maø ñaû phaù, nhieân haäu môùi coù theå ñöôïc giaûi thoaùt. Ñieåm chuû yeáu laø choã ñoù vaäy.

TIEÁT 2: Lieãu sanh töû laø nhaân.

Lieãu coù hai nghóa laø Lieãu tri vaø Lieãu thoaùt. Ñaây do Lieãu tri maø caàu Lieãu thoaùt. Nhö muoán bình ñònh boïn giaëc cöôùp, quyeát tröôùc phaûi bieát choã ôû cuûa boïn chuùng vaø soá ngöôøi trong ñoù nhieàu ít, noäi tình theá naøo, caùc vieäc nhö theá ñöôïc saùng toû khoâng coøn ngôø, nhieân haäu môùi coù theå taûo tröø taän saøo huyeät cuûa chuùng ñöôïc. Lieãu sanh töû cuõng theá. Ñieàu maø trong boån tieát noùi, töùc laø quan saùt taát caû theá phaùp ñeå ñöôïc Lieãu tri chaân xaùc.

1. Sinh laø goác khoå.

Töôùng ban ñaàu cuûa sinh laø Ñaéc meänh, neân cuõng goïi laø Sinh meänh, suy cuøng nguyeân uûy cuûa noù thì do voâ minh, nghieäp löïc voïng ñoäng ñôøi quaù khöù maø coù. Ñaõ sinh ra coù thaân, thì vieäc baûo veä duy trì thaân khoâng ñaâu chaúng ñeán. Nhu caàu tröïc tieáp laø tìm côm aên, aùo maëc vaø choã ôû, nhu caàu giaùn tieáp laø vaøng baïc... ñoäng saûn vaø baát ñoäng saûn. Töø ñaàu ñeán cuoái ñeàu do beänh tham duïc a toøng nhau maø gaây neân, roài quyeàn lôïi, uy theá laïi theo ñoù maø khueách tröông roäng raõi. Theá laø beänh duïc caên cöù coõi ñaïi ñòa naøy laøm sôû höõu cuûa mình. Moät khi muoán maø khoâng ñöôïc, chuyeån thaønh saân haän, ñöôïc thì lo maát caøng theâm kieán chaáp ngu si. Do ñaây caùi tham ñöôïc khoâng bieát chaùn, khoâng theå töï thoâi gieát, troäm, daâm, voïng maëc yù taïo taùc. Ñeán khi nghieäp löïc ñaõ thaønh roài, thì laïi laø caùi nhaân chuûng cuûa töông lai, vaø thaønh quaû dò thuïc, ñeå gaây meänh soáng ñôøi ñôøi noái tieáp nhau, khoâng bieát thuôû naøo môùi döùt; nghieäp roài khoå raøng buoäc vôùi nhau haèng khoâng ñoaïn tuyeät. Nhö vaäy khoâng coù gì chaúng do sinh laøm goác, roài giaø, beänh, cheát ñeàu laø do goác aáy vaäy.

Theá neân, böôùc ñaàu tieân cuûa Tieåu thöøa laø phaûi lieãu tri caùi sinh naøy chính thöïc noù laø nguoàn goác cuûa caùc söï khoå vaäy.

2. Khaép xem theá gian ñeàu laø voâ thöôøng, khoå, khoâng, voâ ngaõ, baát tònh.

Trong ñaây, hai nghóa Khoâng vaø Voâ thöôøng ñaõ thaáy ôû chöông tröôùc. Laïi tröø ngoaøi nghóa Khoâng ra töùc laø Töù nieäm truï, thöù töï coù chuùt ít thay ñoåi. Tröôùc xin giaûi thích veà Baát tònh, töùc Quaùn thaân Baát tònh.

Tònh nghóa laø toát ñeïp.

Chuùng ta taäp quen coù thaân naøy, coá chaáp ñaém yeâu noù, khoâng bieát nhô nhôùp. Nhöng theo Tieåu thöøa chính nieäm maø quaùn, thì töø khi baét ñaàu coù noù cho ñeán phuùt cuoái khoâng coù gì goïi laø ñeïp caû.

Thuôû môùi ban ñaàu cuûa thaân naøy laø thuï thai, do tinh cha huyeát meï hoøa hôïp maø thaønh, haàu nhö khoâng coù gì ñaùng noùi laø toát, laø saïch. Kòp ñeán khi ra ñôøi ñoàng thôøi vôùi phaån ueá, nhöõng nöôùc dô, nöôùc tieåu giao löu cuõng khoâng coù gì saïch seõ. Keá ñeán luùc lôùn khoân, thaân theå bieán ñoåi ñoan haûo, dung maïo saùng suûa deã coi, in tuoàng khaù ñeïp. Nhöng xeùt kyõ, nhìn roõ, ngoaøi thì moà hoâi nhôùp nhuùa, taém goäi maõi khoâng saïch, ngoài laïi thì khieán cho voâ soá truøng nhoû ngaøy ñeâm caén aên da ngoaøi. Trong laø choã ñeå giaáu chöùa naêm vò cay ñaéng loän laïo, laø choã goàm ñuû nhöõng oâ tröôïc, töø trong laãn ngoaøi khoâng coù gì ñaùng goïi laø saïch ñeïp. Noù töïa nhö laø khaù ñeïp, ñoù chæ laø boùng daùng saéc traàn, töï laøm meâ hoaëc nhaõn thöùc maø luoáng naõo ngöôøi. Caûnh toái chôùp maét lieàn ñeán, thì caùi boùng daùng in tuoàng nhö ñeïp naøy khoâng theå naøo gìn giöõ laâu daøi ñöôïc.

Khí huyeát beân trong suy, tinh thaàn môø toån, toùc ñieåm söông, raêng ruïng, voùc heùo, da vaøng, traêm thöù beänh ñua nhau sinh ra, ñoù laø ñieàm boán ñaïi saép tan raõ.

Ñeán khi maïng soáng, hôi aám, thaàn thöùc heát, nhan saéc tröôùc ñoåi, da thòt cuõng ñoåi theo, ñaøm, huyeát chaûy lan, gaân coát raõ rôøi, neáu noùi thì khoâng cuøng, hoaøn toaøn khoâng phaûi laø saïch ñeïp.

Theá neân, bieát saéc thaân cuûa chuùng ta ñaây, töø luùc môùi sinh ñeán khi cheát ñeàu laø Baát tònh. Suy mình roài ñeán ngöôøi, khoâng ai maø khoâng nhö theá. Ngöôøi ñôøi hoï meán yeâu, quyù baùu saéc thaân khoâng tieác, töï khôûi caùc phieàn naõo, taïo caùc nghieäp aùc, thöïc khoâng theå keå xieát.

Khoå, töùc quaùn Thoï laø khoå.

Thoï laø nghóa caûm thoï, goàm thoâng caû thaân laãn taâm. Y tuïc ñeá maø noùi, thaân coù thoï laïc, thoï khoå vaø thoï xaû, taâm coù thoï laïc, thoï khoå, thoï hyû, thoï öu, thoï xaû. Xaû laø khoâng khoå, khoâng vui, khoâng lo raàu cuõng khoâng hoan hyû. Xem bieåu ñoà döôùi ñaây.

Xeùt thaáy, thoï laø moät trong naêm möôi moát moùn taâm sôû. Thoï cuûa chuùng sanh thöïc laø Khoå maø khoâng coù Hyû, Laïc. Bôûi nhaân voâ minh voïng ñoäng maø sanh, nieäm nieäm ñoåi dôøi, thôøi thôøi löu ñoäng, quyeát khoâng coù haønh ñoäng naøo khoâng ñi ñeán voâ thöôøng, neân noùi raèng "hoaøn toaøn khoå". Tuy y theá tuïc noùi coù thoï laïc, thoï hyû nhöng ñeàu laø loái noùi lieân heä, ñoái ñaõi hay khieán cho noãi khoå cuøng vôùi öu ñoù taïm thôøi ngöng nghæ, thì goïi ñoù laø Laïc vaø Hyû. Ñaâu bieát raèng trong thôøi gian chuyeån moät nieäm, thì noãi khoå kia caøng theâm nhieàu. Ví nhö ngöôøi bò bònh huûi lôû, laáy tay caøo veát thöông, thì noãi ñau ngöùa taïm thôøi döøng, goïi ñoù laø Laïc. Nhöng moät khi döøng tay roài, veát thöông caøng söng ñoû, söï ñau khoå caøng taêng leân gaáp boäi.

Voâ ngaõ, töùc laø quaùn phaùp Voâ ngaõ.

Ngaõ goàm coù boán nghóa laø:

- Rieâng moät caù theå.

- Chaân thöïc khoâng hö giaû.

- Thöôøng haèng khoâng bieán ñoåi.

- Töï coù chuû teå.

Boán nghóa naøy ñaày ñuû goïi laø Ngaõ, neáu thieáu moät thöù nghóa cuûa Ngaõ khoâng thaønh. Thöû ñôn cöû con ngöôøi ñeå noùi, coù caù theå laïi gioáng nhö coù chuû teå maø nghóa chaân thöôøng raát khoù thaønh töïu. Bôûi ngöôøi do tinh thaàn, vaät chaát hoøa hôïp maø thaønh, saùt na, saùt na ñoåi dôøi löu chuyeån, laïi khi thaáy nghieäp löïc döøng laâu töùc laø hoaïi dieät. Do ñaây suy mình ngaãm ngöôøi töø nhaân loaïi ñeán loaøi vaät, höõu tình, voâ tình, cho ñeán coû caây, ngoùi ñaù, nhoû laø moät naém ñaát, lôùn thì caû ñòa caàu, hieån thì muoân duïng, kín aån laø vaïn phaùp (theá vaø xuaát theá taát caû phaùp sanh dieät vaø khoâng sanh dieät) moãi moãi tìm trong ñoù ñeàu khoâng coù nghóa cuûa Ngaõ.

Theá neân caùc nghóa Khoå, Khoâng, Voâ thöôøng, Voâ ngaõ, Baát tònh khaép trong theá gian, taát caû choã ñeàu coù. Ñaây laïi chia muïc ñeà trình baøy.

 a. Naêm uaån, Saùu ñaïi, Möôøi hai xöù, Möôøi taùm giôùi.

Baûng bieåu ñoái vôùi saéc phaùp, vaät chaát thì döôùi chuù roõ töôùng traïng laø giaû hieän maø theå taùnh voán khoâng tòch. Ñoái vôùi Taâm phaùp thì döôùi chuù roõ nghieäp duïng laø huyeãn coù maø theå taùnh voán chaân thöïc. Vaät chaát treân laø töôùng traïng cuûa giaû hieän cuøng vôùi tinh thaàn vaø nghieäp duïng cuûa huyeãn coù, thì thuoäc veà "Moät taâm sinh dieät". Vaät chaát treân laø theå taùnh cuûa khoâng tòch cuøng vôùi tinh thaàn treân laø theå taùnh cuûa chaân thöïc thì thuoäc veà "Moät taâm chaân nhö". Lieãu chöùng nghóa naøy, voán thuoäc coâng vieäc cuûa baäc Ñaïi thöøa vaø khoâng phaûi choã maø trí cuûa ngöôøi Nhò thöøa ñeán ñöôïc; vì luaän ñeán choã naøy neân goàm lieät ra.

Laïi Saéc, Taâm hai phaùp cuøng ñöa ra thì taát caû phaùp trong theá gian ñeàu phaù. Bieåu döôùi ñeàu ñoàng nhau.

Uaån laø nghóa Taøng, Tích, Tuï; noùi chaúng phaûi moät phaùp. Cuõng goïi laø AÁm. AÁm coù nghóa laø ngaên che, hay ngaên che chaân nhö phaùp taùnh. Teân cuûa noù laø Saéc uaån, Thoï uaån, Töôûng uaån, Haønh uaån, Thöùc uaån. Trong ñaây Saéc uaån thuoäc veà Saéc phaùp, töùc laø vaät chaát. Ngoaøi ra, boán uaån kia ñeàu thuoäc ôû taâm phaùp töùc laø tinh thaàn. Taâm chia laøm boán maø Saéc phaùp chæ coù moät laø bôûi ñoái vôùi ngöôøi meâ chaáp ôû tinh thaàn saâu; meâ chaáp ôû vaät chaát caïn, ñeå phaù caùi ngaõ kieán cuûa hoï.

Ví nhö coù ngöôøi chaáp tröôùc do caùi ngaõ. Ngöôøi ñoù luùc ñaàu haún ôû Saéc phaùp chæ thaân theå naøy laø ngaõ, nhö vaäy coù theå hoûi hoï raèng:

OÂng chaáp thaân theå naøy laø ngaõ, seõ goïi töù chi, baùch haøi, nguõ quan, cöûu khieáu, luïc phuû, nguõ taïng, da thòt, maùu, chaát loûng, gaân maïch, thaàn kinh nhö theá... moãi moãi thöù laø ngaõ chaêng? Hay goïi moät thöù kia laø ngaõ, ngoaøi ra ñeàu khoâng phaûi laø ngaõ?

Neáu oâng cho moãi thöù moãi thöù laø ngaõ, thì ngaõ chaúng phaûi moät, coøn neáu moät thöù laø ngaõ ngoaøi ra ñeàu khoâng phaûi laø ngaõ, thì thaân naøy khoâng toàn taïi ñöôïc?

Nhö vaäy ngöôøi naøy aét tröøng maét, ñôù löôõi khoâng coøn bieát ñoái ñaùp vaøo ñaâu cho phaûi leõ. Sau roài chuùng ta daãn duï cho thaáy.

Thaân theå naøy chæ laø töôùng giaû cuûa caùc phaùp hoøa hôïp maø thoâi (treân y cöù khoâng gian quaùn saùt, döôùi y cöù thôøi gian quaùn saùt).

Vaû, con ngöôøi töø khi sanh ra, coù thaân naøo laø luùc coøn anh nhi, coøn aüm boàng, thuôû aáu tró,  thôøi lôùn khoân roài laïi giaø suy cho ñeán luùc cheát, thaân naøy laø soá naêm ñoåi thaùng qua, ngaøy dôøi, giôø khaùc, töøng saùt na khoâng ñoàng, moãi nieäm moãi nieäm noái nhau. Phaøm thôøi quaù khöù thì ñaõ qua, töông lai thì chöa ñeán maø hieän taïi laïi khoâng döøng, caùc thöù nhö theá seõ chaáp thöù naøo laø Ngaõ? Khi ngöôøi ñoù khoâng theå ñoái ñaùp raèng moät, thì chuùng ta neân daãn duï cho hoï thaáy raèng:

Ñaáy chæ laø caùi töôùng giaû cuûa söï lieân tuïc maø thoâi.

Laïi nhö theá, ngöôøi ñoù ñaõ bieát treân phöông dieän vaät chaát khoâng coù caùi ngaõ toàn taïi, beøn chuyeån chaáp tinh thaàn laøm ngaõ. Hoï chaáp taâm cuûa tinh thaàn, so saùnh vaät chaát laø saâu, thì coù theå laáy Taâm phaùp moãi moãi phaù ñoù.

Thoï töùc caûm thoï, laø caùi noâng caïn beân ngoaøi cuûa taâm sôû, raát deã chaáp tröôùc.

Giaù nhö ngöôøi ñoù noùi nhö theá naøy: Thaân theå chaúng phaûi ngaõ, thì caùi tri giaùc cuûa caûm thoï naøy seõ laø ngaõ vaäy? Thí duï cho hoï thaáy raèng: Thoï coù Laïc, Khoå, Hyû, Öu vaø Xaû naêm thöù, oâng cho laïc thoï, hyû thoï laø ngaõ ö? Thì khoå thoï cuøng vôùi öu thoï chaúng phaûi ngaõ. Coøn neáu khoå thoï, öu thoï laø ngaõ thì laïc thoï, hyû thoï chaúng phaûi ngaõ, xaû thoï laø ngaõ thì caùc thoï Khoå, Laïc, Öu, Hyû kia ñeàu chaúng phaûi ngaõ. Nhö noùi raèng ñeàu laø ngaõ thì thaønh ra nhieàu caùi Ngaõ, laø ñieàu khoâng theå coù. Khoâng bieát, Thoï laø taùc duïng töông ñoái cuûa taâm caûnh, trong ba thôøi gian quaù khöù, hieän taïi, vò lai, töøng saùt na khoâng döøng truï, lìa taùc duïng naøy, Thoï khoâng coù töï theå, khoâng theå chaáp laø Ngaõ.

Giaù nhö ngöôøi ñoù laïi tieán theâm chaáp Töôûng laø Ngaõ; Töôûng laø tö töôûng sôû dó chaáp danh töôùng, bieän ñaïo lyù, roõ thò phi, taâm nhö theá chaúng phaûi Ngaõ laø caùi gì? Chuùng ta neân daãn duï raèng : Töôûng ñoù ngoaøi thoï Danh saéc, trong haøm nghóa lyù, laø aûnh töôïng cuûa taâm, choã duyeân cuûa noù laø caûnh giôùi saéc traàn, khoâng theå chaáp laø Ngaõ. Nhö nöông saéc traàn maø bieän: xanh, vaøng, ñoû, traéng ; nöông thanh traàn maø bieän cao, thaáp, lôùn, nhoû; nöông höông traàn maø bieän trong, ñuïc, ñaäm, nhaït; nöông vò traàn maø bieän chua, maën, ñaéng, cay; nöông xuùc traàn maø bieän laïnh, noùng, trôn, rít. Nhö theá, khoâng theå chaáp moät thöù naøo laø Ngaõ, laïi cuõng khoâng theå chaáp moãi moãi thöù kia laø Ngaõ ñöôïc.

Giaû nhö ngöôøi ñoù laïi tieán theâm chaáp haønh vi laø Ngaõ; Haønh nghóa laø coù yù chí maø phaùt ra haønh vi, aáy laø chuû teå nôi Ngaõ, ñaùng goïi laø Ngaõ vaäy? Duï cho thaáy:

Haønh coù caùc loaïi thieän, aùc hoaëc voâ kyù. Nhö noùi raèng coù Ngaõ thì khoâng neân, hoaëc laø thieän hoaëc laø aùc hoaëc voâ kyù. Rôøi caùc thöù naøy khoâng laáy gì goïi laø haønh vi. Vaû, haønh ñoäng cuûa ngöôøi phaàn nhieàu laø voâ kyù, bôûi do baát giaùc xung ñoäng, lieàn thaáy caùc haønh ñoäng, veà thieän, aùc thì chöa roãi ñeå baøn roõ. Cho neân Haønh coù nghóa laø haønh ñoäng ñoåi dôøi, chôït ñaây, chôït kia, bôûi noù laø giaû töôùng, giaû hoøa hôïp lieân tuïc maø laäp danh, thöïc thì khoâng coù töï theå taùnh.

Laïi nhö theá ngöôøi ñoù ñaõ bieát Thoï, Töôûng, Haønh khoâng theå chaáp tröôùc laøm Ngaõ, beøn chuyeån tìm tinh thaàn cuûa choã khôûi ra Thoï, Töôûng, Haønh trong töï thaân, goïi ñoù laø Ngaõ, chính laø Thöùc vaäy. Thöùc naøy chæ cho ñeä luïc YÙ thöùc maø noùi; ñaõ hieåu cô sôû taâm lyù hoïc cuûa ngöôøi thôøi nay raát saâu. Hoï noùi coù YÙ thöùc hoaëc khoâng YÙ thöùc, töùc laø xaùc ñònh coù hoaëc khoâng chuû teå. Noùi khaùc hôn töùc laø caùi Ngaõ ñaáy vaäy. Hoï khoâng bieát YÙ thöùc beân trong thì nöông Maït-na thöùc laøm Y, ngoaøi nöông naêm thöùc tröôùc laøm duïng. Caùi choã ñeå phaân minh lieãu tri ñoù toaøn ôû boùng daùng rôi rôùt laïi cuûa naêm traàn (laïc taï aûnh töû), ñaõ khoâng coù theå taùnh, thì ñaâu coù theå chaáp cho laø Ngaõ ñöôïc? Theá neân bieát, vaät chaát, tinh thaàn ñeàu laø Voâ ngaõ, yù nghóa cuûa Ngaõ chaúng qua chæ laø giaû danh, ñoái ñaõi goïi ñoù thoâi. Nhö Ngaõ ñoái vôùi Nhaân maø goïi laø Ngaõ, Nhaân cuõng töï xöng laø Ngaõ. Cuõng nhö Ñoâng ñoái vôùi Taây, töông ñoái laäp danh, chaúng phaûi coù choã nôi nhaát ñònh coù theå goïi laø Ñoâng hoaëc Taây.

Naêm Uaån noùi treân, Saéc phaùp coù moät maø Taâm phaùp coù boán. Ñaây noùi saùu Ñaïi, saéc phaùp coù ñeán naêm maø Taâm phaùp chæ coù moät.

Bôûi ñoái vôùi ngöôøi meâ ôû vaät chaát saâu, meâ ôû tinh thaàn caïn, ñeå hieån caùi nghóa taát caû phaùp Voâ ngaõ, laø dieäu duïng thuyeát phaùp cho ngöôøi ñöông cô vaäy.

Ñaïi, nghóa laø cuøng khaép. Taát caû phaùp trong theá giôùi coù ñeàu khoâng ngoaøi noù, neân goïi laø saùu Ñaïi.

Ñaát laø chaát cöùng chaéc. Nöôùc laø chaát troâi chaûy. Löûa laø söùc noùng. Gioù laø söùc ñoäng. Löûa cuøng vôùi gioù goïi laø khí chaát.

Khoâng thì khoâng choã naøo maø chaúng coù, tröø ngoaøi theå chaát ñaát, nöôùc, gioù, löûa ra ñeàu laø khoâng. Khoâng laø caùi thaáy cuûa Nhaõn thöùc, laïi laø xuùc phaùp caûm giaùc cuûa ngöôøi ñôøi. Naêm thöù naøy voán khoâng coù theå töôùng, ñeàu laø caûnh giôùi phaân bieät trong taâm chuùng ta. Caûnh giôùi cuûa tö löông maø phaân bieät ñuû. Caûnh giôùi tö löông naøy, thì goïi ñoù laø Thöùc.

Nhaân ñòa ñaïi, thuûy ñaïi, hoûa ñaïi, phong ñaïi, khoâng ñaïi neân thöùc cuõng ñaïi. Phaøm choã coù ñaát, nöôùc, löûa, gioù vaø hö khoâng, Thöùc cuõng theo ñoù maø coù, neân goïi laø Ñaïi. Taát caû phaùp trong theá gian tröø khoaùng chaát, chæ coù naêm ñaïi maø khoâng coù Thöùc. Taát caû höõu tình ñeàu ñuû saùu ñaïi, neân saùu ñaïi coù theå bao quaùt khoâng soùt taát caû phaùp trong ñôøi.

Kyõ löôõng maø khaûo saùt, thì bieát taát caû phaùp trong ñôøi chæ coù saùu ñaïi maø khoâng coù Ngaõ, trong saùu ñaïi ñoù cuõng laïi khoâng Ngaõ.

Xöù laø xöù sôû, töùc choã nöông töïa cuûa möôøi hai thöù theå töôùng, nhö trong bieåu ñoà chia. Saéc phaùp coù möôøi moät, taâm phaùp chæ coù hai thöù, bôûi phaùp cuûa saùu traàn goàm thoâng caû Saéc vaø Taâm. Möôøi hai thöù noùi treân ñaây khoâng caàn giaûi kyõ,  chæ goïi laø caên thì ñuû.

Caên coù hai nghóa:

a. Choã nöông gaù.

b. Hay sinh tröôûng.

Ví nhö con maét laø choã nöông cuûa Nhaõn thöùc, laïi hay sinh tröôûng Nhaõn thöùc.

Traàn cuõng coù hai nghóa:

a. Bieán ngaïi, dieâu ñoäng nhö traàn cuûa vi traàn.

b. OÂ tröôïc taâm taùnh nhö traàn cuûa traàn caáu.

Taát caû phaùp trong theá gian nöông möôøi hai thöù naøy quan saùt chæ coù möôøi hai xöù maø khoâng coù Ngaõ, trong möôøi hai xöù laïi cuõng khoâng coù Ngaõ.

Giôùi, nghóa laø Giôùi bieät, noùi möôøi taùm giôùi töùc goàm taát caû phaùp theá gian trong ñoù, chia ra taâm phaùp coù taùm, saéc phaùp coù möôøi moät. Vì phaùp traàn goàm thoâng caû Taâm vaø Saéc, neân ñaây khoâng luaän chi tieát. Bôûi nguyeân nhaân ñoái trò hai thöù meâ tinh thaàn, vaät chaát ñeàu saâu, quan saùt caùi keát quaû cuõng khoâng coù Ngaõ. Naêm uaån ñaõ noùi, cuøng saùu ñaïi, möôøi hai xöù, möôøi taùm giôùi ñeàu do vì xem khaép taát caû phaùp trong ñôøi khoâng coù Ngaõ. Bôûi khoâng Ngaõ, neân suy ñoù maø bieát noù ñeàu laø Voâ thöôøng, Khoå, Khoâng vaø Baát tònh. Ñöôïc lieãu tri roài thì seõ ñöôïc lieãu thoaùt. Boån lai ñaõ khoâng coù, thì coøn coù vaät gì ñaùng ñeå tham aùi nöõa ö?

b. Ba coõi, Naêm thuù vaø Chín Ñòa.

Teân cuûa ba coõi laø coõi Duïc, coõi Saéc vaø coõi Voâ saéc. Bôûi yù naøy khoâng ñöôïc roõ raøng laém neân nay rieâng ñònh ra ba teân môùi laø:

            1. Coõi coù hình coù duïc.

            2. Coõi coù hình khoâng duïc.

            3. Coõi khoâng hình, khoâng duïc.

Ba coõi naøy laø ñaïi loaïi cuûa taát caû chaùnh baùo trong theá gian. Coõi coù hình coù duïc laø choã ôû chung loän cuûa Naêm thuù coù hình chaát, coù vaät duïc, neân goïi coù hình coù duïc. Loaøi ngöôøi cuõng ôû trong coõi naøy.

Coõi coù hình khoâng duïc laø hình cuûa hoï thanh tònh vi dieäu, taâm cuûa hoï khoâng coù vaät duïc, thöôøng ôû trong thieàn ñònh neân cuõng goïi ñoù laø coõi trôøi Thieàn. Boán haïng trôøi ôû trong ñoù laø Trôøi ly sanh hyû laïc, Trôøi ñònh sanh hyû laïc, Trôøi ly hyû dieäu laïc, vaø Trôøi xaû nieäm thanh tònh.

Do ñaây, coõi naøy laø tieán theâm moät böôùc nöõa, coù coõi khoâng hình khoâng duïc laø hình chaát ñeàu khoâng. Taâm vaéng laëng haèng nhaát. Soáng ôû coõi naøy goàm coù trôøi Khoâng voâ bieân xöù, trôøi Thöùc voâ bieân xöù, trôøi Voâ sôû höõu xöù vaø trôøi Phi phi töôûng xöù.

Naêm thuù laø:

            - Ñòa nguïc.

            - Ngaï quyû.

            - Suùc sanh.

            - Ngöôøi.

            - Trôøi.

Ñòa nguïc, Ngaï quyû thuoäc coõi Dieâm Ma Vöông. Phaøm chuùng sanh khi thoï baùo aùc thì tuøy ôû trong Ñòa nguïc hay Ngaï quyû thuoäc Dieâm Ma Vöông cai quaûn. Dieâm Ma Vöông töùc laø vua Dieâm La laø oâng vua giöõ quyeàn traùch phaït.

Suùc sanh vaø loaøi ngöôøi, thuoäc coõi Kim Luaân Vöông, thöôøng goïi laø coõi nhaân gian naøy vaäy.

Thaàn, Tieân vaø loaøi Trôøi thuoäc coõi Thích Thieân Ñeá, töùc laø coõi trôøi.

Ba coõi Dieâm Ma Vöông, Kim Luaân Vöông vaø Thích Thieân Ñeá naøy goïi chung laø Tieåu tam giôùi, ñeàu chöa ra ngoaøi Ñòa luaân, neân cuõng goïi laø Ñòa cö laø choã chung ôû cuûa saùu loaïi chuùng sanh.

Ngoaøi Ñòa cö laïi coù Khoâng cö, ñaõ khoâng phaûi ôû trong Ñaïi ñòa naøy, moät Thôøi Phaàn, hai Tri Tuùc, ba Hoùa Laïc vaø boán laø Tha Hoùa.

Thôøi phaàn laø nôi naøy aùnh saùng cuûa thaùi döông khoâng theå ñeán. Ngöôøi ôû coõi naøy coù aùnh saùng cuûa töï thaân, nhaân luùc hoa trôøi buùp nôû maø bieát.

Tri tuùc laø coõi trôøi Ñaâu Suaát. Naêm duïc ñaïm baïc, coù chuùt sôû ñaéc, ñaõ bieát khaép ñuû maø muøi vò cuûa noù raát laø dieäu, raát laø haûo, neân goïi laø Tri tuùc.

Hoùa Laïc laø coõi naøy söï thoï duïng ñeàu töø taâm öùng hieän, bieán hoùa maø coù. Vaø coõi Tha Hoùa thì söï thoï duïng laïi do nghieäp coäng ñoàng bieán hoùa maø coù.

Ñòa Cö, Khoâng Cö tuy phaân bieät noùi nhö theá, song thaät ra thì chæ coù moät coõi, laø coõi "naêm thuù ôû chung loän" thoâi.

Chín Ñòa, chöõ Ñòa coù nghóa laø ñòa vò, ñaúng caáp. Coõi "coù hình coù duïc" ôû trong moät caáp, coõi "coù hình khoâng duïc" ôû trong boán caáp, coõi "khoâng hình khoâng duïc" cuõng ôû trong boán caáp. Nhö theá goàm coù chín ñaúng caáp. Töø coõi "naêm thuù cuøng ôû chung loän" ñeán coõi Trôøi phi phi töôûng taát caû laø chín taàng ñòa vò laàn löôït leân cao, ñaëc bieät chöa ñeán ñòa vò xuaát theá gian, neân goïi laø chín Ñòa. ÔÛ ñaây chæ neâu teân maø khoâng giaûi thích roõ chi tieát.

c. Khí theá gian.

Khí theá gian laø y baùo cuûa taát caû höõu tình maø trong chöông ba ñaõ thuyeát minh roõ raøng roài, ñaây khoâng keå laïi nöõa.

Y, Chaùnh hai baùo ñeàu laø khoå baùo. Naêm uaån, saùu ñaïi, möôøi hai xöù, möôøi taùm giôùi, laø phaùp theå taäp khôûi quaû baùo naøy. Höõu tình theá gian cuûa ba coõi, naêm thuù, chín ñòa vaø khí theá gian cuûa coõi ñaïi thieân laø do quaû baùo taäp thaønh.

Theá naøo noùi ñeàu laø khoå? Do laáy naêm uaån, saùu ñaïi, möôøi hai xöù, möôøi taùm giôùi quaùn saùt caùc keát quaû cuûa noù ñeàu khoâng ngaõ, ñeàu laø hö nguïy, khoâng thöïc, ñeàu khoâng chuû teå vaäy.

d. Phöôùc nghieäp, phi phöôùc nghieäp vaø baát ñoäng nghieäp.

Phöôùc nghieäp neân ñöôïc phöôùc baùo, nhö thoï chaùnh baùo loaøi ngöôøi, trôøi vaø thaàn tieân. Phi phöôùc nghieäp neân thoï baùo xaáu nhö ñoïa vaøo neûo aùc, thoï chaùnh baùo loaøi ñòa nguïc, ngaï quyû vaø suùc sanh v.v... Baát ñoäng nghieäp thì ñöôïc quaû baùo thieàn ñònh nhö thoï caùc chaùnh baùo cuûa caùc loaøi töø ñòa vò thöù hai ñeán ñòa vò thöù chín. Chuû yeáu laø tuøy nghieäp maø thoï baùo, neân coù quaû baùo y, chaùnh trong ba coõi.

Quaû baùo thì voâ thöôøng, coù luùc seõ heát, neân thuoäc veà nhaân quaû höõu laäu ñeàu chöa thoaùt khoûi luaân hoài, chöa ñöôïc hoaøn toaøn döùt khoå.

e. Ba thôøi gian löu chuyeån söï soáng cheát lieân tuïc.

Quaù khöù, hieän taïi, vò lai goïi laø ba thôøi gian. Chuùng sanh do nöông nghieäp quaù khöù neân thoï quaû baùo hieän taïi, nöông nghieäp hieän taïi (hoaëc coù moät phaàn cuûa quaù khöù) maø thoï quaû baùo töông lai, cöù nhö theá maø soáng cheát löu chuyeån khoâng cuøng. Khoaûng giöõa hoaëc coù quaû baùo laønh hoaëc chaúng laønh, phöôùc chaúng phaûi phöôùc ñeàu do töï gaây taïo, töï nhaän. Toùm laïi ñeàu coøn luaân hoài ôû trong ba coõi, naêm ngaõ, chín ñöôøng. Vì do phaàn ñoaïn sanh töû tuaàn hoaøn noái nhau khoâng coù luùc döøng. Chuùng sanh vì meâ laàm khoâng theå töï giaùc. Ñöùc Phaät cuûa chuùng ta bôûi thöông xoùt neân daïy cho phöông phaùp ñeå phaù meâ laàm ñoù. Nghe roài chuùng ta haù laïi khoâng tænh taùo ñöùng daäy ñeå tìm giaûi thoaùt vaø tieán leân ñaát Phaät ö?

3. Bieát chaéc chaén raèng coõi ñôøi naøy hö nguïy, quyeát chí traïch dieät.

Troïn tieát treân ñaõ noùi ñaày ñuû nghóa theá gian coù theå xaùc thöïc lieãu tri. Khieán theá gian neáu coù moät maûy ñaùng tham thì neân tham, neáu theá gian coù moät maûy ñaùng yeâu thích thì neân yeâu thích. Song xeùt cuøng toät noù thaûy ñeàu Voâ thöôøng, Khoå, Khoâng, Voâ ngaõ vaø Baát tònh, thì yù chí traïch dieät coøn ngaïi gì maø khoâng töï quyeát?

TIEÁT 3: Lìa tham aùi laø caên baûn.

Tieát tröôùc laáy lieãu sanh töû laøm nhaân, laø töø ngoä lyù maø noùi, tieát naøy laáy lìa tham aùi laøm goác laø töø tu haønh maø noùi.

Xeùt ra, con ngöôøi töø khi sinh ra ñeán khi cheát, ñoái vôùi maïng soáng naøy, duø tröïc tieáp hay giaùn tieáp, chöa ñöôïc thì tham, ñöôïc roài thì yeâu meán, coá giöõ haèng giôø, luùc naøo cuõng hoân meâ vaø chìm ñaém trong tham aùi, khoâng theå töï thoaùt ra ñöôïc. Coù ngöôøi hoaëc tham maø khoâng ñöôïc, thì saân haän lieàn theo ñoù naûy sinh, ñang yeâu maø boãng chôït bò maát, thì ngu si theâm lôùn. Chính ñaáy laø nguoàn cuûa tham aùi maø thaønh ra phieàn naõo, laø cöûa ngoõ ñi vaøo ñöôøng sanh töû. Phaùp cuûa Tieåu thöøa ñaõ ôû choã ñoaïn tröø phieàn naõo sanh töû, hoaëc laáy lìa tham duïc laøm choã duïng coâng caên baûn. Döôùi ñaây seõ neâu roõ söï.

1. Quaùn nguyeân do khôûi ra goác khoå.

Nhö tieát tröôùc noùi "sinh laø goác khoå". Thöïc bôûi taát caû khoå trong ba coõi, naêm thuù, chín ñòa, tam thieân ñaïi thieân ta-baø theá gian, ñeàu nhaân nôi voïng nghieäp maø sinh. Taát caû voïng nghieäp ñeàu laïi nhaân nôi voïng taâm khoâng saùng suoát, baûn khoâng, khoâng coù ngaõ maø khôûi. Voïng taâm daáy ñoäng neân coù ba thôøi löu chuyeån, sinh töû noái nhau, luaân hoài khoâng döùt.

Muoán roõ nghóa naøy xin trình töï giaûi thích caùc khoaûn sau ñaây.

2. Möôøi hai höõu chi.

Baûn bieåu chöõ "Höõu" cuûa möôøi hai höõu chi chính chæ cho ba coõi, naêm thuù, chín ñòa, taát caû sôû höõu cuûa theá gian.

Chi, töùc laø chi phaàn, nghóa laø taát caû söï sinh töû löu chuyeån ñeàu nhôn möôøi hai chi phaàn naøy tuaàn hoaøn khoâng döùt, neân goïi laø "Möôøi hai Höõu chi". Cuõng chính laø caùi nhaân duyeân sinh töû löu chuyeån neân cuõng goïi laø "Möôøi hai nhaân duyeân".

Chuùng sanh ôû ñôøi quaù khöù bò voâ minh che laáp, meâ söï, meâ lyù, gaây taïo haïnh nghieäp laønh döõ, moãi moãi chöùa nhoùm trong ñeä baùt thöùc (A laïi da thöùc) maø khoâng töï bieát, ñaây töùc laø caùi meâ hoaëc cuûa thôøi quaù khöù. Quaù khöù ñôøi tröôùc luùc cheát hoân meâ khoâng bieát, chæ laø "Voâ minh" môø mòt toàn taïi, sau khi cheát boãng nhieân xung ñoäng (ñaây nhö boãng nhieân ñoäng nieäm, töùc laø nghieäp löïc cuûa taäp quaùn), goïi ñoù laø "Haønh". Haønh nghóa laø ñoäng, bôûi chính nghieäp nhieãm cuûa ñôøi quaù khöù phaùt ra caùi haønh naøy vaø seõ ñi thoï sanh.

Hieän taïi vaøo thai luùc ñaàu chæ coù "Thöùc", ñaây töùc laø ñeä baùt A-laïi-da thöùc. Bôûi nhaân Haønh cuûa ñôøi quaù khöù do Voâ minh xung ñoäng chuyeån daãn maø sinh. Ñaáy laø caùi manh moái ñaàu tieân sinh ra ñôøi hieän taïi (ngöôøi theá tuïc cho raèng linh hoàn chuyeån sinh ñaàu thai).

Coù "Thöùc" lieàn coù "Danh saéc", Danh saéc laø thai taïng. Danh thuoäc veà tinh thaàn, saéc thuoäc veà vaät chaát, caùi tinh thaàn cuøng vaät chaát ngöng keát thaønh thai thaân. Laïi coù "Luïc nhaäp" töùc laø saùu caên hieän ñuû. "Xuùc" laø khi ra khoûi baøo thai, xuùc caûm vôùi theá giôùi beân ngoaøi. Coù Xuùc thì coù thaân taâm vaø caùc thöù "Thoï” khoå, vui, lo, möøng, xaû v.v... Töø Thöùc ñeán Thoï naêm thöù naøy laø quaû baùo khoå cuûa ñôøi hieän taïi.

Ñeán khi thaân taâm naøy hoaøn bò, laïi khôûi leân "AÙi" tröôùc, nhaân aùi tröôùc maø sinh ra chaáp "Thuû". Noùi raèng AÙi, Thuû töùc laø caùi meâ hoaëc cuûa ñôøi hieän taïi. Vì sao? Vì AÙi, Thuû ñeàu laáy Ngaõ laøm tieâu chuaån. Do coù Ngaõ neân coù tình thuaän hay nghòch vôùi Ngaõ, taâm sinh vaø ba nghieäp thaân, khaåu, yù lieàn öùng theo ñoù.

Do ñaây laïi giuùp theâm cho tinh thaàn caên baûn baát giaùc laøm nhaân ruoäng ñaát, ñeå ñem caùc nghieäp laønh, döõ laøm haït gioáng gieo treân ruoäng gioáng aáy. Gioáng lieàn theo ñoù maø sanh ra, goïi laø "Höõu". Cho neân goïi "Höõu" laø caùi nghieäp nhieãm cuûa ñôøi hieän taïi.

Nhö theá, laïi laáy AÙi, Thuû laøm Voâ minh (ñoàng laø hoaëc meâ), laáy Höõu laøm Haønh (ñoàng laø nghieäp nhieãm) maø Thuû laø ñaàu moái sinh töû ñôøi sau. Quaû baùo khoå cuûa ñôøi sau cuõng ñoàng vôùi hieän taïi, bôûi ñôøi sau cuõng do Thöùc, Danh saéc, Luïc nhaäp, Xuùc, Thoï nghóa cuûa noù khoâng khaùc.

ÔÛ ñaây ñieàu caàn bieát laø sinh ra ñôøi hieän taïi nhôn nôi Voâ minh ñôøi quaù khöù (töùc AÙi, Thuû), cuøng vôùi Haønh (töùc Höõu); sinh ra ñôøi töông lai haún nhaân nôi AÙi, Thuû hieän taïi (töùc voâ minh) cuøng vôùi Höõu (töùc Haønh). Cho neân muoán lieãu thoaùt sanh töû, quyeát tröôùc phaûi ñoaïn tröø AÙi, Thuû. AÙi, Thuû ñaõ ñoaïn roài thì khoâng coøn sinh nöõa, hoaëc meâ, nghieäp nhieãm cuõng ñeàu khoâng. Theá laø ñaõ döùt tuyeät caùi nhaân sanh töû töông lai vaø ñöôïc Nieát baøn vaäy.

Ñoaïn AÙi, Thuû laø choã haï thuû cuûa söï lieãu sanh thoaùt töû, vaø laø baûn yù tieát naøy noùi (lìa tham aùi laø caên baûn). Khoâng nhö theá thì möôøi hai nhaân duyeân cöù nhö voøng xích tuaàn hoaøn khoâng döùt, söï sanh töû noái nhau lieân tieáp khoâng bieát thuôû naøo thoâi. Noùi vaø nghó ñeán ñaây ai maø khoâng sôï ö?

3. Ngaõ vaø sôû höõu cuûa baûn ngaõ cuøng naêm moùn lôïi söû.

Moãi moãi phaùp ñeàu coù theå goïi laø "Ngaõ" vaø cuõng coù theå goïi moãi moãi phaùp laø "sôû höõu cuûa baûn ngaõ". Chaúng qua phaïm vi coù lôùn nhoû khoâng ñoàng nhau, hoaëc giaû ôû tinh thaàn hay vaät chaát, ñeàu bôûi tuøy taâm phaân bieät nguyeân khoâng nhaát ñònh, cho laø nhö theá thì nhö theá. Neân bieát, Ngaõ vaø sôû höõu cuûa baûn ngaõ ñeàu laø voïng chaáp.

Trong ñaây noùi thieân thaàn laø caùi chaáp cuûa ngoaïi ñaïo hoaëc cuõng chaáp cho laø thaàn ngaõ, nghóa laø taát caû ñeàu thuoäc hö doái, chæ khi naøo tu chöùng, thaàn ngaõ ñoù môùi laø chaân thaät.

Naêm moùn lôïi söû cuõng goïi laø naêm thöù taø kieán, taø chaáp, goàm Thaân, Bieân, Taø, Kieán vaø Giôùi.

Söû laø söû duïng nhö coâng cuï.

Lôïi laø noùi sau khi khôûi leân, noù nhö löôõi dao beùn do töø maøi söûa maø sinh. Duï cho naêm moùn taø kieán naøy voán chaúng phaûi cuøng sinh, cuøng ñeán, phaàn nhieàu laø do taäp quaùn, tö töôûng, ngoân ngöõ, vaên töï vaø caùc thöù giaùo huaán treân xaõ hoäi maø coù, seõ giaûi thích sau ñaây.

Thaân laø thaân kieán, khoâng keå ngöôøi hay loaøi vaät khi nhìn ñeán, chuùng ta ñeàu thaáy noù coù caùi caù theå toàn taïi, neân goïi laø thaân kieán. Ví nhö caùi chung traø, tröôùc nhaát chuùng ta thaáy caùi chung traø naøy coù moät "caù theå" cuûa noù, roài sau môùi luaän ñeán maøu saéc chung traø raát ñeïp, hoa veõ tinh xaûo, chaát lieäu raát mòn. Nhö theá moãi moãi ñeàu thaáy roõ caùc vaät phuï thuoäc cuûa chung traø naøy maø khoâng bieát raèng chung traø sôû dó coù laø do moãi moãi vaät hoøa hôïp thaønh, neáu lìa moãi moãi vaät naøy ra, thì theå cuûa noù khoâng toàn taïi.

Laïi nhö moät con ngöôøi, haún tröôùc chuùng ta thaáy coù caùi "caù theå" cuûa con ngöôøi aáy, sau ñoù môùi luaän ñeán töôùng traïng khoâi ngoâ cuûa ngöôøi naøy. Naøo tai maét thoâng minh, thaân theå khoûe maïnh, tinh thaàn doài daøo, tö töôûng cao thöôïng... Nhö theá moãi moãi phaàn ñoù, khoâng luaän tinh thaàn hay vaät chaát ñeàu thaáy laø cuûa ngöôøi naøy, khoâng thaáy ñöôïc raèng ngöôøi naøy thöïc chính do moãi moãi vaät ñoù hoøa hôïp maø thaønh, neáu rôøi nhöõng vaät ñoù ra, thì con ngöôøi naøy khoâng do ñaâu toàn taïi ñöôïc. Loaïi taø kieán naøy goïi laø thaân kieán.

Bieân laø bieân kieán, nhaân thaân kieán maø khôûi, y theo treân noùi, caùi voïng cuûa thaân kieán thì suy cöùu sau khi cheát, "caù theå" naøy noù ñoaïn dieät chaêng? Hay khoâng ñoaïn dieät?

Ñoái vôùi vaán ñeà naøy, vôùi nhaø Duy vaät luaän thì cho raèng ngöôøi cheát roài laø ñoaïn dieät. Noùi goïn laø tinh thaàn phuï thuoäc caùc ñoäng taùc cuûa vaät chaát trong thaân theå, khoâng khaùc naêng löïc do vaät chaát khôûi ra, ngöôøi cheát töùc laø naêng löïc cuûa vaät chaát khoâng coøn khôûi nöõa, vaät chaát cuõng bò tieâu hoùa, neân noùi ñoaïn dieät, ñaây laø "ñoaïn kieán". Coøn nhaø Tinh thaàn luaän thì cho raèng con ngöôøi rieâng coù caùi "caù theå" cuûa tinh thaàn toàn taïi. Nhö thuyeát linh hoàn töông truyeàn cuûa ngöôøi theá tuïc, khoâng nhaän caùi cheát cuûa thaân theå maø (linh hoàn) bò hoaïi dieät, laïi thöôøng toàn taïi. Loaïi naøy laø "thöôøng kieán".

Ngoaøi hai thuyeát chaáp thöôøng vaø chaáp ñoaïn noùi treân laïi coù thöù chaáp "chaúng phaûi thöôøng, chaúng phaûi ñoaïn", "cuõng thöôøng, cuõng ñoaïn", caùc loaïi chaáp nhö theá ñeàu rôi ôû moät beân, neân goïi laø bieân kieán.

Trieát hoïc thôøi nay cuõng ñeàu nöông thaân kieán, bieân kieán maø laäp vaäy.

Taø töùc laø taø kieán. Treân noùi thaân, bieân cuõng ñeàu laø taø kieán. Nhöng laáy taø kieán baùc khoâng coù taát caû nhaân quaû, toäi phöôùc neâu leân tröôùc, neân lieät rieâng, ñoù cuõng chính laø khoâng phaûi chaùnh kieán.

Kieán töùc laø kieán thuû. Chaáp caùi lyù mình ñaõ thaáy, khoâng bieát noù laø sai laàm, roài khôûi leân söï tranh ñaáu cho laø phaûi.

Giôùi töùc laø giôùi thuû, y theo kieán chaáp veà caám giôùi sai laàm, gìn giöõ ñeå töï troùi buoäc laáy mình, gaây söï lao khoå voâ ích. Nhö beân xöù AÁn Ñoä, giôùi chaên boø thì hoïc theo caùch ñi cuûa con boø, giôùi giöõ choù, thì baét chöôùc theo caùch chaïy cuûa con choù, hoï cho baét chöôùc nhö vaäy seõ ñöôïc ñaïo.

4. Caâu sanh ngaõ aùi cuøng vôùi naêm ñoän söû.

Tham, saân, si, maïn, nghi, naêm thöù naøy goïi chung laø naêm ñoän söû. Ñoän ñoái vôùi lôïi maø noùi. Lôïi nhö löôõi dao, Ñoän nhö soùng dao. Lôïi thì deã tröø, Ñoän thì khoù ñoaïn. Naêm thöù naøy tröø Nghi ra, ñaïi ñeå ñeàu cuøng sanh cuøng ñeán, neân goïi laø "Caâu sanh Ngaõ aùi" cuõng goïi laø "Caâu sanh ngaõ chaáp". Trong möôøi söû, naêm moùn lôïi söû treân laøm chuû, cuõng goïi laø "phaân bieät ngaõ chaáp"

Phaân bieät ngaõ chaáp, laø nhaän laàm phaàn giaûi nghóa lyù maø khôûi. Neáu hay tröø caùi taâm, neâu roõ chaùnh lyù thì ñoaïn ñöôïc chaáp naøy, neân noùi deã tröø.

"Caâu sanh ngaõ chaáp" cuõng töùc laø "Caâu sanh thaân kieán". Khi sanh ra ñaõ coù chaáp naøy roài. Ñeán quaû A La Haùn môùi coù theå ñoaïn saïch, neân noùi khoù ñoaïn.

Tham töùc laø tham duïc, Saân töùc laø saân haän. Si töùc laø ngu si, Maïn töùc laø kieâu maïn, Nghi nghóa laø khoâng chaùnh tín.

5. Naêm duïc

Naêm moùn : Taøi, saéc, danh, thöïc, thuøy laø naêm duïc cuûa loaøi ngöôøi. Ngöôøi xuaát gia, trong naêm duïc ñaõ ñoaïn ñöôïc ba thöù, chæ coøn hai thöù aên vaø nguû maø thoâi, neân ñuû duyeân so saùnh vôùi ngöôøi taïi gia laø hôn. Tuy nhieân, neáu ngöôøi taïi gia maø khoâng ham lôïi phi nghóa, khoâng phaïm taø daâm, khoâng thích hö danh, khoâng caàu ngon ngoït, khoâng vì nguû nghæ quaù löôïng, thì cuõng khoâng haïi gì ñeán con ñöôøng Boà ñeà.

Naêm moùn saéc, thinh, höông, vò, xuùc laø naêm duïc chung cho taát caû chuùng sinh trong coõi duïc, ñeàu bôûi do aùi tham maø khôûi. Baûn tieát noùi "Lìa tham aùi laø caên baûn" tröôùc nhaát laø lìa "tham naêm duïc". Khoâng bò naêm moùn duïc tieâm nhieãm, thì ñöôïc sieâu vieät ra ngoaøi coõi duïc, hoaëc ñöôïc quaû Tu Ñaø Hoaøn.

6. Giôùi, Ñònh, Hueä, ba moùn hoïc voâ laäu.

Treân ñaõ noùi lìa tham aùi. Ñaây noùi ñeán phöông phaùp ñeå lìa tham aùi, laø ôû ba moân "voâ laäu hoïc". Ba moân "voâ laäu hoïc" naøy cuõng goïi laø "ba moân hoïc taêng thöôïng". Tuy thoâng caû Ñaïi, Tieåu thöøa cho ñeán cöùu caùnh, nhöng ôû Tieåu thöøa raát laø thieát yeáu vaø roõ raøng, duy so saùnh phaùp tu coù caïn, saâu thoâi.

Giôùi, sôû dó lìa ñöôïc naêm duïc laø nhaân giôùi sinh ñònh, thì khaû dó chieát phuïc caùc chaáp ngaõ, khieán cho noù khoâng khôûi ñöôïc. Nhaân ñònh sinh hueä, hueä laø chaân trí khaû dó ñoaïn ñöôïc taát caû taø chaáp. Nhö bình nöôùc ñuïc, ñònh coù coâng duïng loùng trong, maø hueä coù söùc loaïi boû caùc caën baõ nhô ñuïc trong ñoù.

TIEÁT 4 : Dieät taän laø cöùu caùnh.

Cöùu caùnh nghóa laø vieäc laøm ñeán hoaøn thaønh vieân maõn. Cöùu caùnh cuûa haøng Tieåu thöøa laø ôû dieät taän, töùc Dieät, Taän, Ly, Dieäu seõ noùi trong khoaûn moät cuûa tieát naøy. Nôi ñaây vôùi haøng Tieåu thöøa, vieäc phaûi laøm cuûa hoï ñaõ xong, beøn chöùng quaû vò Nieát baøn

1. Dieät, Taän, Ly, Dieäu .

Dieät laø dieät taát caû phieàn naõo. Taän laø saïch heát nghieäp sanh töû höõu laäu. Ly laø giaûi thoaùt caùc khoå trong ba coõi, chín ñòa. Dieäu laø dieäu öùng chôn thöôøng, töùc chöùng dieäu trí voâ sanh phaùp taùnh, vaø kheá hôïp töông öùng vôùi chaân thöôøng. Ñaây laø noùi vieäc cöùu caùnh cuûa haøng Tieåu thöøa.

2. Bích Chi Phaät vaø boán quaû Sa moân.

Ñaây noùi quaû vò cuûa Tieåu thöøa. Bích Chi Phaät dòch laø Ñoäc giaùc, nghóa laø haøng naøy khoâng haún töø Phaät nghe phaùp, hay coù theå töï löïc maø ñöôïc giaùc ngoä. Cuõng goïi laø Duyeân giaùc, bôûi nhaân lôøi daïy cuûa Phaät, quaùn möôøi hai nhaân duyeân maø ñöôïc giaùc neân goïi laø Duyeân giaùc.

Sa moân laø tieáng goïi chung cuûa haøng xuaát gia, caùc vò naøy sieâng tu Giôùi, Ñònh, Hueä, döùt tröø tham, saân, si, laø teân goïi chung cuûa haøng xuaát gia, ñeä töû Phaät, töùc chuùng Thanh vaên trong Tieåu thöøa.

Thanh vaên laø haïng ngöôøi do nghe aâm thanh thuyeát phaùp cuûa Phaät ñöôïc giaùc maø laäp teân, hôïp hai haïng Thanh vaên vaø Ñoäc giaùc goïi chung laø Nhò thöøa. Haøng Ñoäc Giaùc chæ quan heä veà chaáp Höõu, neân noùi laø haøng Tieåu thöøa, naëng veà Thanh vaên, quaû vò ñoù coù boán, neân goïi laø boán quaû Sa moân.

a. Tu Ñaø Hoaøn töùc laø quaû Döï löu, nghóa laø quaû vò naøy ñaõ thoaùt phaù taø meâ, thaáy roõ chaân ñaïo vöôït ra ngoaøi sanh töû, döï vaøo doøng Thaùnh.

b. Tö Ñaø Haøm töùc laø quaû Nhaát lai. Quaû vò naøy nghieäp baùo chöa saïch, coøn phaûi moät laàn trôû laïi nhaân gian.

c. A Na Haøm töùc laø quaû Baát hoaøn. Quaû vò naøy truï coõi trôøi saéc, khoâng coøn trôû laïi nhaân gian nöõa.

d. A La Haùn töùc quaû Voâ sanh, laø quaû vò toái cao cuûa tieåu thöøa. Ñeán Nieát baøn cöùu caùnh, töùc ñöôïc tòch dieät vieân maõn.

3. Nieát baøn Höõu dö y.

Tuy ñöôïc Nieát baøn, vaãn coøn dö baùo laøm choã nöông (nhö thaân theå coøn hieän ñôøi), goïi ñoù laø Nieát baøn Höõu dö y.

Nieát baøn laø tòch dieät, tuy coøn dö baùo nhöng ñaõ ñaày ñuû Giôùi, Ñònh, Hueä, ba moân hoïc voâ laäu vaø giaûi thoaùt taát caû phieàn naõo sanh töû, coù tri kieán chaân chaùnh giaûi thoaùt; töùc laø Voâ sanh trí, taän trí, quyeát khoâng coøn sinh töû nöõa... neân cuõng goïi raèng Nieát baøn

4. Nieát baøn Voâ dö y.

Rôøi boû thaân taâm vaøo dieät ñoä, khoâng coøn moät choã nöông töïa, duy coù Dieäu taùnh chôn thöôøng, goïi ñoù laø Nieát baøn Voâ dö y. Nhö baäc A La Haùn trong luùc dieät ñoä, nhaäp ñònh Dieät thoï töôûng, töø ñoù khôûi möôøi taùm thöù bieán hoùa, sau cuøng duøng löûa hueä töï hoùa thaân cuûa mình vaøo dieät ñoä.

Ñònh dieät thoï töôûng laø thoï, töôûng ñaõ dieät, thöôøng ôû trong Ñònh. Ñònh naøy khoâng ñoàng vôùi ñònh Voâ töôûng. Ñònh Voâ töôûng chæ môùi ñieàu phuïc ñöôïc töôûng nieäm cuûa saùu thöùc tröôùc, khieán noù khoâng coøn khôûi nhöng chöa ra khoûi ngöôøi, trôøi trong ba coõi. Ñònh dieät thoï töôûng chæ coù haøng xuaát theá môùi ñöôïc.

Tieát 5: Töù ñeá laø toâng baûn.

Toâng baûn laø caên cöù, laø chuû yeáu. Chuû yeáu cuûa Tieåu thöøa caên cöù ôû Töù ñeá, neân noùi Töù ñeá laø toâng baûn.

1. Töù Ñeá.

"Khoå" laø khoå cuûa quaû baùo trong taát caû theá gian, nhö sanh, giaø, beänh, cheát, caàu khoâng ñöôïc, gaëp gôõ nhö oaùn cöøu, yeâu maø xa lìa vaø naêm thöù uaån xí thaïnh.

- Khoå sanh töø ñaâu?

- Do Taäp.

Taäp laø nghóa cuûa hoøa hôïp sanh khôûi, nghóa laø noãi khoå kia chaúng phaûi sanh khôûi bôûi moät phaùp maø noù do phieàn naõo, voïng nghieäp nhaân duyeân hoøa hôïp môùi coù, neân noùi laø "Khoå Taäp". Taäp laø nhaân, khoå laø quaû. Bieát khoå ñoù laø phieàn naõo, voïng nghieäp nhoùm hoïp maø coù, thì bieát muoán thoaùt sanh töû caàn phaûi ñoaïn phieàn naõo, nghieäp nhieãm. Phieàn naõo, nghieäp nhieãm dieät, thì sanh töû cuõng dieät, neân goïi laø "Khoå Taäp Dieät". Nhöng Dieät ñoù haún coù phöông phaùp hay dieät, neân tieán theâm moät böôùc nöõa, tìm "Ñaïo Khoå Taäp Dieät".

Hai Ñeá sau laïi laáy Ñaïo laøm nhaân maø Dieät laøm quaû. Ñeá nghóa laø chaân lyù.

2. Ba möôi baûy phaàn Boà Ñeà.

a. Töù nieäm truï: Quaùn thaân khoâng saïch, quaùn Thoï laø khoå, quaùn taâm voâ thöôøng, quaùn phaùp voâ ngaõ.

b. Töù chaùnh caàn: Vieäc aùc chöa ñoaïn phaûi ñoaïn; vieäc aùc ñoaïn roài khoâng neân khôûi nöõa; vieäc laønh chöa sanh khieán mau sinh; vieäc laønh ñaõ sinh giöõ cho ñöôïc taêng tröôûng.

c. Töù nhö yù tuùc: Duïc, Nieäm, Taán , Hueä.

d. Naêm caên vaø Naêm löïc : Tín, Taán, Nieäm, Ñònh,  Hueä (naêm moùn caên löïc naøy gioáng nhau).

e. Baûy giaùc chi: Nieäm, Traïch phaùp, Tinh tieán, Hyû, Khinh an, Ñònh, Xaû.

f. Taùm thaùnh haïnh: Chaùnh kieán, Chaùnh tö duy, Chaùnh ngöõ, Chaùnh nghieäp, Chaùnh maïng, Chaùnh tinh tieán, Chaùnh nieäm, Chaùnh ñònh.

Ba möôi baûy phaàn Boà ñeà naøy töùc laø "Ñaïo Khoå Taäp Dieät" ñaõ noùi ôû tröôùc cuõng chính laø Ba möôi baûy phaàn coâng ñöùc cuûa Tieåu thöøa.

Töù nieäm truï ñaõ thaáy trong tieát 2 baûn chöông naøy.

Töù chaùnh caàn baûn vaên töï roõ, noùi chaùnh caàn laø loaïi ra phaàn tinh caàn khoâng chaân chaùnh (nhö loaïi giôùi thuû).

Nhö yù tuùc laø söùc hay tieán haønh.

Naêm caên, naêm löïc: Caên laø coäi goác, löïc laø naêng löïc. Danh, töôùng, naêm moùn naøy töông ñoàng. Bôûi ñuû naêm thöù coäi goác laønh vaø thanh tònh naøy, sau ñoù môùi phaùt thaønh naêng löïc, coù coäi goác neân khoâng bò taát caû phaùp chuyeån, coù naêng löïc neân hay chuyeån ñöôïc taát caû phaùp.

Giaùc chi töùc laø chi vò cuûa giaùc.

Thaùnh haïnh laø töø chaân lyù maø khôûi haïnh, laø loaïi ra nhöõng haïnh khoâng chaân chaùnh maø noùi.

TIEÁT 6: Noäi dung vaø ñònh nghóa cuûa Tieåu thöøa.

Tieåu thöøa cuûa chöông naøy noùi laø do quan heä ñeán choã ñoái ñaõi vôùi Phaät thöøa neân noùi laø Tieåu. Ngöôøi nghe khoâng theå nhaân caùi teân Tieåu maø chaáp laø nhoû, neân ñaây ñöa ra noäi dung vaø ñònh nghóa cuûa danh töø treân.

1. Tieåu thöøa töùc laø Thanh vaên, Ñoäc giaùc.

Noäi dung Tieåu thöøa baûn luaän noùi ñaây laø hai baäc Thanh vaên cuøng Ñoäc giaùc, laïi goïi laø Nhò thöøa. Quaû vò naøy ñaõ vöôït ra ngoaøi ba coõi, khoâng coøn bò rôi vaøo coõi trôøi, coõi ngöôøi, chaúng phaûi sanh leân thieân ñöôøng nhö truyeàn thuyeát cuûa ngöôøi ñôøi, cuøng baïch nhaät phi thaêng… Caùc nhaân quaû höõu laäu. Neáu ñem so saùnh, ta coù theå nghó nhöõng haïng ngöôøi naøy khoâng baèng trong muoân moät, neân khoâng theå khinh thò.

2. Ñoái vôùi Ñaïi thöøa neân noùi Tieåu thöøa.

Ñaây ñònh nghóa roõ Tieåu thöøa laø ñoái vôùi Ñaïi thöøa Phaät phaùp maø laäp danh Tieåu thöøa, chaúng phaûi ñem theá gian phaùp maø noùi. Neáu ñem theá gian phaùp ñeå noùi thì Tieåu thöøa ñaõ lôùn khoâng theå saùnh. Vì sao? Vì taát caû nhaân laønh phöôùc nghieäp trong ñôøi, ñeàu laø höõu laäu ñeàu laø voâ thöôøng coù cuøng toät.

TIEÁT 7: Tieåu thöøa cuøng xuaát theá xuaát gia vaø phaùp laønh cuûa Trôøi, Ngöôøi.

Tieát naøy ñem caùc ñieåm xuaát theá xuaát gia vaø nhaân thieân thöøa quaùn saùt phaùp cuûa Tieåu thöøa ñeå roõ theå, duïng ñoù, chia laøm boán khoaûn sau ñaây.

1. Tieåu thöøa chæ laø phaùp xuaát theá.

Tieåu thöøa thuaàn laø Phaät phaùp sieâu xuaát theá gian ñoái vôùi nhaân quaû theá gian raát laø roõ raøng, nhö caùc tieát tröôùc trong chöông naøy noùi. Quan saùt taát caû phaùp coù trong theá gian, saùu neûo luaân hoài, ba ñôøi löu chuyeån, nhaân duyeân sanh töû cho ñeán chaáp ngaõ, taø kieán, tình duïc v.v... khoâng theå naøo maø khoâng thaáu trieät, roõ raøng khoâng thieáu. Chæ vì muïc ñích cuûa haïng ngöôøi naøy, thuaàn ôû xuaát theá, neân quan saùt keát quaû ñeàu laøm phöông tieän giaûi thoaùt. Duø nhö phaùp lieãu tri taát caû sanh töû phieàn naõo ñeàu khoâng ngoaøi nhaân quaû thì haún töø quaû maø tìm nhaân, roõ ñöôïc nguyeân nhaân roài sau môùi tieán ñeán giaûi thoaùt khieán khoâng phaùt sanh nöõa. Ñaây laø phaùp moân baát nhò cuûa haøng Tieåu thöøa, neân chæ laø phaùp xuaát theá.

2. Tieåu thöøa coù taát yeáu xuaát gia.

Muoán roõ moái daây lieân heä Tieåu thöøa cuøng söï xuaát gia, tröôùc caàn roõ quaû vò cuûa Tieåu thöøa.

Tieåu thöøa chia laøm hai, laø Thanh vaên vaø Ñoäc giaùc maø vaãn troïng veà Thanh vaên hôn, laáy boán quaû Sa moân laøm quaû vò.

Xeùt trong boán quaû, thì töø quaû thöù nhaát ñeán quaû thöù ba vaãn coøn ôû giöõa ñöôøng, ñeán quaû A La Haùn thöù tö môùi laø quaû vò cuøng toät. Nhöng ñeán quaû thöù ba thì ñaõ ñoaïn ñöôïc tham duïc. Neân bieát, haún phaûi xuaát gia môùi thaønh töïu ñöôïc vieäc troïng ñaïi naøy.

Phaøm nghóa xuaát gia laø xaû boû quyeán thuoäc cuøng taøi saûn, hai thöù naøy ñeàu laø nhöõng phaùp sôû höõu cuûa baûn ngaõ. Nghóa roäng cuûa xuaát gia laø rôøi boû taát caû phaùp sôû höõu cuûa baûn ngaõ. Ngöôøi taïi gia chöa boû ñöôïc nhöõng phaùp sôû höõu cuûa baûn ngaõ, choã chöùng cuûa haïng naøy khoâng ngoaøi quaû vò thöù hai vaø ba. Neáu ngöôøi xuaát gia y phaùp tu taäp töùc khaû dó chöùng ñeán quaû vò toái cao. Neân noùi raèng haøng Tieåu thöøa taát yeáu phaûi xuaát gia.

Vaû laïi, ñaëc chaát cuûa haøng Tieåu thöøa coù hai:

 a. Haïng ôû trong coõi trôøi vaø ngöôøi: Ñaây laø haïng ôû trong coõi trôøi vaø ngöôøi, ngoaøi ra nhö caùc aùc thuù thì khoâng coù haøng tu phaùp Tieåu thöøa. Theá neân haøng Tyø kheo, Tyø kheo ni raát troïng giôùi luaät nhöng hôn phaân nöûa giôùi luaät tuøy thuoäc ôû nhaân söï. Laïi nhö ngöôøi taâm khoâng quyeát ñònh, saùu caên khoâng ñuû, vaø coù tinh thaàn beänh hoaïn khoâng theå xuaát gia, ñeàu nhö theá caû.

b. Moät ñôøi laø hoaøn toaøn xong: Ñaây chính laø ngay trong loaøi ngöôøi ñöôïc chöùng quaû. Neân haøng Tyø kheo, Tyø kheo Ni tuoåi caàn phaûi hai möôi trôû leân, cha meï höùa khaû, hoaëc ñaõ qua ñôøi, maø khoâng coù caùc chöôùng ngaïi, môùi ñöôïc y phaùp thoï trì giôùi luaät tu taäp thieàn ñònh. Do nghe, suy nghó, tu taäp maø sanh hueä chaân chaùnh ñöôïc giaûi thoaùt cuûa baäc thaùnh, töùc laø ngay trong ñôøi naøy  ñöôïc chöùng quaû.

3. Haøng xuaát gia, taïi gia moãi beân coù choã neân laøm.

Vieäc neân laøm cuûa ngöôøi xuaát gia: Ngöôøi xuaát gia moät maët thì sieâng naêng tu Giôùi, Ñònh, Hueä, töùc deïp tham saân si laø töï lôïi, maët khaùc thì truï trì Phaät phaùp, nhieáp hoùa chuùng sanh laø lôïi tha. Nhö trong kinh noùi:

"Phaät töû truï trì, kheùo vöôït caùc Höõu, nghieâm tònh luaät nghi, roäng laøm khuoân maãu cho ba coõi".

Truï trì Phaät phaùp, nhieáp hoùa chuùng sanh neân coù phaàn töû xuaát gia, Phaät phaùp môùi khoâng tuøy theo ñôøi bieán, quoác bieán maø chuyeån. Bôûi ngöôøi xuaát gia chæ y theo lôøi raên baûo cuûa Phaät, nghieâm giöõ thanh quy, khoâng luaän theá gian bieán ñoåi theá naøo, ñaõ coù luaät nghi, khoâng theå laïi thay ñoåi! Theá neân töôùng cuûa Taêng chuùng laø ôû choã "lìa tuïc trì giôùi" (ñaày ñuû oai nghi). Ñöùc cuûa taêng chuùng laø ôû choã "Tu haønh hoaèng phaùp". Ñaây ñeàu laø vieäc cuûa ngöôøi Phaät töû xuaát gia ñoái vôùi Phaät phaùp neân laøm.

Vieäc neân laøm cuûa ngöôøi Phaät töû taïi gia:

a. Giöõ giôùi laøm laønh.

b. Boá thí hoä phaùp.

Bieát roõ nhôn quaû nghieäp baùo, nghieâm trì naêm caám giôùi, tu haønh möôøi ñieàu laønh, laøm phöôùc nghieäp cho mình, khoûi ñoïa ñöôøng aùc, hoaëc sinh leân trôøi laáy laøm tö lôïi. Laïi thöïc haønh vieäc boá thí laáy laøm lôïi tha.

Boá thí coù ba caùch:

- Boá thí cuûa caûi.

- Boá thí chaùnh phaùp.

- Boá thí khoâng sôï haõi.

Ñem cuûa caûi rieâng phaàn mình cho ngöôøi, hoaëc quyeân trôï taát caû coâng vieäc töø  thieän, ñeàu goïi laø "Boá thí cuûa caûi".

Y theo toân chæ Phaät phaùp duøng lôøi noùi, vaên töï giaùo hoùa keû khaùc, ñeàu goïi laø "Boá thí chaùnh phaùp"

Cöùu ngöôøi luùc nguy, giuùp keû gaëp tai naïn, hoaëc duøng caùc thöù phöông tieän khieán ngöôøi lìa khoûi taät beänh khoán khoå (nhö hoäi Hoàng thaäp töï, Y vieän v.v...) ñeàu goïi laø boá thí khoâng sôï haõi. Ñaây ñeàu laø vieäc cuûa ngöôøi Phaät töû taïi gia tin phuïng Phaät phaùp neân laøm.

4. Tieåu thöøa goàm coù phaùp laønh trôøi vaø ngöôøi.

Treân noùi, vieäc neân laøm cuûa ngöôøi Phaät töû taïi gia phaàn nhieàu laø phaùp laønh ôû trôøi vaø ngöôøi. Bôûi nhaân Tieåu thöøa Phaät phaùp voán coù ñaúng caáp.

a. Nhaân maïng soáng cuûa con ngöôøi voâ thöôøng, saùu neûo luaân hoài khoâng theå döï ñònh tröôùc, vieäc taùi theá veà sau vò taát coù theå ñaûm baûo thaân naøy, neân caàn phaûi roäng troàng nhaân laønh, ñoái trò quaû aùc.

Ñoù laø tu haønh phaùp laønh cuûa trôøi vaø ngöôøi, ñoaïn tröø aùc nghieäp. AÙc nghieäp ñaõ thoâng, töï khoâng coù baùo aùc, vöôït ngoaøi ba coõi aùc, thöôøng ôû coõi trôøi, coõi ngöôøi quyeàn hay thöïc chæ ôû taïi mình.

b. Phaùp laønh choán nhaân thieân, duø ñaõ troàng caên laønh, ñaõ thaønh thieân tieân cuõng chöa khoûi coõi Duïc. Neân caàn tu taäp thieàn ñònh laøm duyeân taêng thöôïng, môùi coù theå xa lìa coõi Duïc, sanh leân coõi Saéc vaø Voâ saéc.

c. Ngöôøi, trôøi trong ba coõi chöa khoûi sanh töû phöôùc nghieäp tuy cao coù luùc seõ heát, ñònh löïc duø kieân coá coù khi roài cuõng tieâu tan; quyeát phaûi chöùng Voâ sanh (A-la-haùn) môùi vöôït khoûi ba coõi.

Ba phaàn noùi treân:

            Moät laø laáy thieän ñeå ñoä aùc.

            Hai laø laáy thieàn ñeå ñoä duïc.

            Ba laø laáy Voâ sanh ñeå ñoä ba coõi sanh dieät.

Ngöôøi naøo hay thöïc haønh ñöôïc phaàn moät treân, thì coù theå ñaûm baûo ñöôïc caên laønh, neáu thöïc haønh ñöôïc caû phaàn moät vaø hai, thì ngöôøi ñoù thöôøng ñöôïc ôû coõi trôøi. Phaàn ba laø ñoaïn phieàn naõo lieãu thoaùt sanh töû vaø ñaày ñuû theå duïng cuûa Tieåu thöøa, neân noùi phaùp laønh cuûa Tieåu thöøa goàm coù coõi trôøi vaø ngöôøi.

*

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM