RÖØNG THIEÀN

T.T THÍCH NHAÄT QUANG

HOAØN THIEÄN CHO MÌNH

Buoåi sinh hoaït ñaïo lyù hoâm nay, chuùng toâi seõ noùi veà nhöõng ñieàu kieän caàn thieát ñeå hoaøn thieän cho chính mình, laøm sao chuùng ta phaùt huy ñöôïc coâng phu tu haønh ñi ñeán keát quaû toát ñeïp nhaát.

Laø ñeä töû Phaät, ñöôïc hoïc hieåu chaùnh phaùp, bieát aùp duïng Phaät phaùp vaøo ñôøi soáng cuûa mình, neân bieát ta coù phöôùc raát nhieàu. Baây giôø coá gaéng noã löïc coâng phu cho ñuùng vôùi nhöõng gì mình ñaõ ñöôïc hoïc hieåu, sôùm hoaøn thieän cho mình laø muïc tieâu chaùnh yeáu cuûa ngöôøi tu chuùng ta. Coù raát nhieàu phöông phaùp tu taäp, nhöng haønh trì ñöôïc hay khoâng laïi laø moät vaán ñeà khaùc. Bôûi theá Phaät töû caàn phaûi nghieân taàm, xem phöông phaùp naøo thích hôïp vôùi mình, ta öùng duïng ñaït ñöôïc lôïi laïc thì môùi neân haønh trì.

Nhö Phaät töû ñaõ bieát, moãi chuùng ta ñeàu coù nghieäp taäp, caên khí, chuûng töû rieâng, khoâng ai gioáng ai caû. Muoán hoùa giaûi nhöõng nghieäp taäp naøy, nhaát ñònh chuùng ta phaûi vaän duïng moät naêng löïc duõng maõnh môùi ñaåy troâi nhöõng cuø caën trong loøng mình ñöôïc. ÔÛ ñaây toâi muoán noùi ñeán “Ñöùc nhaãn” cuûa ngöôøi con Phaät. Muoán thaønh Phaät, muoán chaám döùt khoå ñau, ñöôïc an vui vónh vieãn, nhaát ñònh chuùng ta phaûi saán böôùc, phaûi coù coâng phu trong moïi hoaøn caûnh thuaän cuõng nhö nghòch. Bôûi töø laâu do ngu meâ neân ta taïo nghieäp, chaáp nhaän söï taêm toái, laàm luõi ñi trong söï taêm toái. Baây giôø muoán thoaùt ra phaûi coù thôøi gian, raát caàn ñeán ñöùc nhaãn nhuïc, chòu khoù beàn chí.

Söï voâ minh taêm toái ñoù khoâng phaûi cuûa ai ñöa ñeán cho chuùng ta, maø do chính mình laàm meâ, khoâng nhaän ra leõ thöïc neân roài gaây taïo. Ñaõ bieát nhö vaäy thì baây giôø nhaát ñònh chuùng ta khoâng ñeå bò laàm nöõa, khoâng ñeå mình troâi giaït trong voøng voâ minh ñoù nöõa. Noäi quyeát taâm naøy cuõng tieâu bieåu cho ñöùc nhaãn. Nhôø ñöùc nhaãn mình coù theå khaéc phuïc ñöôïc noùng laïnh ñoùi no hoaëc nhöõng ñieàu baát nhö yù, nhöõng chöôùng duyeân ngaên caûn vieäc tieán ñaïo cuûa chuùng ta. Ñoù laø ngöôøi kheùo söû duïng ñöùc nhaãn trong coâng phu tu haønh. Baây giôø laøm sao trong moïi thôøi, moïi sinh hoaït chuùng ta noùi naêng laøm vieäc, tieáp caän taát caû coâng vieäc, maø ñaày ñuû tænh saùng, ñöøng bò troâi laên bôûi nhöõng thöù aên nguû, tieáp khaùch, laøm vieäc, noùi naêng, sinh hoaït ñoù. Ngöôøi naøo aùp duïng ñöôïc nhö vaäy, tuy khoâng noùi tu nhöng ñaõ laø tu roài.

Hoøa thöôïng thöôøng daïy chuùng ta soáng vôùi taùnh giaùc. Vaäy taùnh giaùc laø gì? Töùc laø naêng löïc giaùc bieát cuûa mình. Laøm sao chuùng ta soáng ñöôïc vôùi taùnh giaùc ñaây? Bôûi töø laâu mình bò chao ñaûo, bò lung lay chaïy ngöôïc xuoâi theo nhöõng hieän töôïng laêng xaêng, ít khi naøo soáng ñöôïc vôùi taùnh giaùc cuûa mình. Tuy noù haèng höõu nôi chính mình, nhöng ta boû queân laâu quaù, baây giôø nhaän laïi thaáy khoù, chôù thaät ra vieäc naøy khoâng phaûi khoù. Do vaäy ngöôøi naøo baûo veä ñöôïc, soáng ñöôïc vôùi taùnh giaùc, laøm chuû ñöôïc mình trong moïi thôøi, moïi sinh hoaït laø ngöôøi coù ñöùc nhaãn. Töùc laø kieân nhaãn, gan daï boû ñöôïc nhöõng thoùi quen si meâ ñeå quay veà nhaän vaø soáng vôùi taùnh giaùc saùng suoát.

Ngöôøi thöôøng nhaãn nhòn trong loøng khoâng cöu mang taâm aùc hay caùc yù nieäm xaáu. Treân thöïc teá tu taäp, tröôùc nhaát nhöõng yù nieäm aùc giaûm thieåu, roài töø töø noù môùi maát haún. Ngöôøi tu haønh baát luaän trong hình thöùc naøo, xuaát gia hay taïi gia maø nhöõng yù nieäm aùc, laêng xaêng ñieân ñaûo giaûm thieåu laø toát. Ngöôøi xöa noùi: “Gaéng laøm caùc vieäc laønh, gaéng boû caùc ñieàu aùc”. Nhöõng yù nieäm khoâng toát, nhöõng laêng xaêng ñieân ñaûo, nhöõng aùc nieäm khoâng coøn manh nha phaùt trieån nöõa laø chuùng ta baét ñaàu coù söï chuyeån hoùa lôùn trong taâm thöùc.

Trong moïi sinh hoaït haèng ngaøy, chuùng ta tuïng kinh, ngoài thieàn, tieáp khaùch, thuï trai, laøm coâng taùc… nhöõng yù nieäm aùc khoâng coù cô hoäi ngoi ñaàu leân, khoâng daãn ta ñi ñaâu ñöôïc heát laø mình baét ñaàu coù naêng löïc, coù coâng phu roài ñoù. Töùc laø phaùt trieån ñieàu toát, khoâng phaùt trieån ñieàu xaáu. Noùi theá nhieàu ngöôøi baûo tu nhö vaäy laø coøn löôõng nguyeân, chöa phaûi roát raùo. Thöa quí vò, con ñöôøng naøo daãn ñeán nhaø cuõng khoâng phaûi laø nhaø caû. Nhöng neáu khoâng coù con ñöôøng ñeå ñi, laøm sao chuùng ta trôû veà nhaø ñöôïc. Mình voán laøm cuøng töû lang thang bao ñôøi kieáp roài, baây giôø quay laïi phaûi laàn moø töøng chaëng töøng loái maø ñi chöù. Tröôùc khoâng duøng phöông tieän, laøm sao ñeán ñöôïc choã roát raùo? Choã cöùu kính khoâng coù ngoân töø, ñoái ñaõi thaät, nhöng muoán ñeán ñöôïc choã ñoù phaûi möôïn nhieàu phöông tieän laém. Chuùng ta tu Phaät löu yù ñöøng laàm choã naøy maø trôû thaønh nhöõng keû lyù luaän suoâng.

Chuùng ta noùi nhöõng gì coù theå thöïc taäp ñöôïc, chöù khoâng phaûi noùi ñeå nghe cöôøi chôi. Nhö vaäy lôøi noùi vaø vieäc laøm môùi coù giaù trò thieát thöïc. Phaûi bieát mình caàn tu nhö theá naøo? Khoâng theå noùi aên chay moät thaùng naêm ba ngaøy goïi laø tu. Moät naêm ñi chuøa ñoâi ba laàn goïi laø tu hay moãi ngaøy tuïng kinh, ngoài thieàn ñoâi ba thôøi goïi laø tu. Laøm sao ñoái vôùi taát caû nhöõng daáy nieäm chuùng ta laøm chuû ñöôïc, khoâng laàm chaïy theo noù, ñoù laø tu, laø coâng phu. Hieän taïi mình chöa laøm ñöôïc, chöa coù coâng phu thì baây giôø töøng böôùc khaéc phuïc. Nhö toâi ñaõ noùi ôû treân, vieäc aên, vieäc nguû, tieáp khaùch, tuïng kinh, toïa thieàn, laøm sao ñöøng bò nieäm töôûng laêng xaêng ñieân ñaûo daãn keùo, töùc laø mình coù ñöùc nhaãn. Nhaãn caùi gì? Nhaãn chòu söùc loâi cuoán haáp daãn cuûa caùc duïc beân ngoaøi vaø voïng töôûng beân trong. Cho neân ñöùc nhaãn laø söùc maïnh tinh thaàn ñaàu tieân cuûa ngöôøi tu.

Ngöôøi gaày döïng ñöôïc taâm thieän coù theå phaù vôõ ngay saøo huyeät cuûa nhöõng aùc nieäm, khoâng cho noù hình thaønh vaø phaùt trieån. Hoøa thöôïng thöôøng daïy cho chuùng ta thaáy roõ ba nghieäp thaân, mieäng vaø yù; trong ñoù yù laø goác. Noù khoâng coù hình töôùng nhöng laïi laø chuû trì beân trong, tham möu cho thaân vaø mieäng taïo nghieäp. Neáu chuùng ta khoâng tu söûa ngay yù, noù seõ phaùt ra nôi mieäng vaø thaân nhöõng tö töôûng vaø haønh ñoäng laêng xaêng ñieân ñaûo. Sôû dó caùi mieäng noùi nhöõng ñieàu xaèng baäy laø do yù chuû ñoäng xuùi baûo, thaân laøm nhöõng ñieàu sai traùi laø do yù ra leänh. Cho neân chuùng ta phaûi nhaém ngay yù maø tu, laøm chuû ñöôïc yù laø laøm chuû ñöôïc taát caû. Ngöôøi coù coâng phu laø ngöôøi söûa ñöôïc yù xaáu thaønh yù toát, söûa yù dong ruoåi theo ngoaïi traàn thaønh yù thanh tònh trong laëng. Do ñoù ngöôøi coù coâng phu tu taäp luoân traàm tónh, giaøu söùc chòu ñöïng, trong moïi hoaøn caûnh luùc naøo hoï cuõng bình thaûn an nhieân. Ñoù laø theå hieän giai ñoaïn ñaàu cuûa ngöôøi coù ñöùc nhaãn.

Giai ñoaïn thöù hai, ngöôøi phaùt huy ñöôïc ñöùc nhaãn thì phaùt huy ñöôïc thieän löïc, töùc laø coù ñaày ñuû söùc maïnh laøm ñieàu toát. Ñieàu thieän ñaõ ñöôïc phaùt huy thì vieäc aùc phaûi thoái lui, gioáng nhö aùnh saùng tôùi ñaâu thì boùng toái luøi tan tôùi ñoù. Taâm thieän ñaõ coù naêng löïc lôùn thì moïi voâ minh taêm toái khoâng laøm gì mình ñöôïc nöõa. Ngöôøi con Phaät xaû boû, laøm chuû ñöôïc ñoái vôùi voâ minh laø moät vinh döï, moät nieàm vui lôùn. Khoâng coù nieàm vui naøo saùnh baèng. Toâi noùi theá ñeå laøm gì? Ñeå chuùng ta phaán ñaáu tu taäp cho ñaït ñöôïc söï an laïc noäi taïi, nieàm vui chaân thaät trong taâm, chöù ñöøng tu laáy leä, giaãm chaân taïi choã hoaøi. Tu phaûi coù tieán chöù!

Nhö tröôùc kia söï kieän ñoù ñeán vôùi mình, ta hoaøn toaøn bò maát huùt, khoâng coù chuùt töï chuû naøo, khoâng chòu ñöïng noåi, nhöng baây giôø nhôø tu taäp mình giöõ ñöôïc söï tænh taùo, laøm chuû phaàn naøo, khoâng ñeå noù keùo ñi maát huùt. Töø neàn taûng ñoù ta gaày döïng daàn vaø tieán leân. Tu laø nhö vaäy, chôù ñöøng nghó raèng phaûi bieát quaù khöù vò lai, phaûi bay leân trôøi hay laën xuoáng bieån, laøm chuyeän noï chuyeän kia phi thöôøng. Nhöõng vieäc ñoù quyû thaàn thieân ma ngoaïi ñaïo laøm roài, coøn chuyeän trò beänh loaïn taâm ñieân ñaûo, voïng töôûng si meâ noù khoâng trò ñöôïc. Chuùng ta tu khoâng laøm nhöõng vieäc cuûa quyû thaàn laøm, maø nhaém trò cho döùt maàm beänh si meâ ñieân ñaûo. Chính caùc Toå sö Vieät Nam ñaõ daïy chuùng ta phaûi xoay laïi quaùn chieáu mình, ñöøng chaïy theo nhöõng thöù beân ngoaøi. Quan troïng töø nôi mình ñaây. Thaønh ra ñieåm thöù hai, ngöôøi coù söùc maïnh coâng phu laø ngöôøi phaùt trieån thieän löïc. Chuùng ta gaàn guõi ñöôïc nhöõng vò naøy seõ thaáy naêng löïc laønh cuûa hoï toûa ra laøm töôi maùt caû mình.

Söùc maïnh sau cuøng laø giai ñoaïn thöù ba, ñöùc nhaãn hoaøn thieän trong coâng phu tu haønh. Söùc maïnh hoaøn thieän ñoù laï thöôøng laém. Laï thöôøng nhö theá naøo? Vì noù coù naêng löïc raát lôùn, lôïi ích raát lôùn khoâng chæ cho baûn thaân chuùng ta, maø coøn taùc ñoäng ñeán moïi ngöôøi. cuõng vì taàm lôïi ích lôùn lao nhö theá neân goïi laø toaøn thieän. Giai ñoaïn thöù ba naøy laø giai ñoaïn ngöôøi ñaõ laøm chuû ñöôïc, ñaõ ñaày ñuû ñöùc nhaãn, ñaõ coù moät thieän löïc hoaøn bò. Baáy giôø tö caùch cuûa ngöôøi ñoù saùng choùi. Vì vaäy ñoái vôùi nhöõng baäc toân tuùc coù naêng löïc, töï nhieân chuùng ta kính neå, quí troïng, khi gaàn guõi caûm thaáy yeân oån.

Moät con ngöôøi thöïc söï hoaøn thieän thaät laø hieám coù giöõa coõi ñôøi naøy. Neân ngöôøi xöa thöôøng noùi: “Nhaân voâ thaäp toaøn”. Ñieàu naøy noùi leân con ngöôøi ai cuõng coøn söï baát toaøn. Bôûi chöa hoaøn toaøn neân chuùng ta caàu toaøn trong voøng theá gian töông ñoái toaøn khoâng bao giôø coù. Caùi hoaøn toaøn ñoù chæ coù theå tìm ñöôïc ôû nhöõng ngöôøi coù coâng phu tu haønh, töï khai thaùc phaùt huy caùi toaøn dieän chaân thaät nôi chính mình. Noùi roõ hôn, bao giôø chuùng ta lieãu ngoä thaät töôùng cuûa caùc phaùp, saùng ñaïo vaø soáng ñaïo thì môùi vöôït leân treân caùi baát toaøn ñoái ñaõi cuûa theá gian.

Soáng laïi vôùi taâm chaân thaät khoâng sanh dieät cuûa mình laø soáng thaät vôùi mình vaø hoaøn thieän vôùi taát caû moïi ngöôøi. Bôûi vì luùc ñoù ta khoâng taïo nghieäp thöông gheùt, hôn thua thì laøm gì coù vieäc baát nhö yù, baát toaøn cho mình cho ngöôøi? Ngöôøi coù ñöôïc söùc chòu ñöïng, söùc nhaãn thì giai ñoaïn ñaàu xaû boû heát nhöõng taâm nieäm xaáu. Giai ñoaïn thöù hai laø thieän löïc cuûa ngöôøi ñoù hoaøn chænh. Giai ñoaïn ba laø haønh giaû laøm chuû mình hoaøn toaøn, hoaøn thieän coâng phu. Thôøi gian cuûa ba giai ñoaïn naøy daøi ngaén khoâng bieát laø bao nhieâu, khoâng theå tính ñöôïc, tuøy söï tu taäp cuûa moãi ngöôøi.

Trong khi tu, chuùng ta neân nhu hay neân cöông, neân cöùng hay neân meàm? Thaät ra, khoâng nhaát thieát phaûi nhu cuõng khoâng nhaát thieát phaûi cöông. Nhu hay cöông tuøy thôøi, tuøy caûnh vaø tuøy mình. Tuy nhieân moãi thöù ñeàu theå hieän söùc chòu ñöïng, ñöùc nhaãn beân trong, ñoù môùi laø goác gaùc. Ñoâi khi söï meàm dòu laïi thaéng ñöôïc cöùng raén. Chaúng haïn nhö chuùng ta khoâng caàn phaûi tröøng trôïn vôùi voïng töôûng, bôûi vì noù laø voïng töôûng maø. Mình chæ caàn bieát noù khoâng thaät thì noù töï tan, khoâng caàn phaûi ñaám ñaù hay maéng chöûi voâ ích. Quan troïng laøm sao chuùng ta coù noäi taïi vöõng vaøng, trí tueä vaø naêng löïc sung maõn thì ñieàu trò noù deã daøng, nheï nhaøng.

Ví duï nhö chuùng ta ñang ngoài ñaây, chôït trong taâm daáy leân nieäm muoán veà thaønh phoá, baây giôø phaûi laøm sao? Ta khoâng theå naøo loâi nieäm ñoù ra thoi cho noù moät caùi, maø phaûi tænh taùo bieát noù laø ñieân ñaûo loaïn töôûng, ñöøng theo thì ñöôïc roài. Noù daáy leân bao nhieâu thöù trong cuoäc ñôøi naøy mình cuõng khoâng theo, taâm vaãn bình thöôøng, an nhieân, meàm maïi, nhu hoøa, bôûi vì mình bieát noù khoâng thaät. Neáu khoâng thöïc taäp ñöôïc nhö vaäy, chuùng ta seõ rôi vaøo moät trong hai tröôøng hôïp naøy: Moät laø maát mình vì chaïy theo nhöõng thöù laêng xaêng. Hai laø chieán ñaáu vôùi hö khoâng.

Chieán ñaáu vôùi hö khoâng thì nhö theá naøo? Chuùng ta thöû töôûng töôïng moät ngöôøi caàm göôm nhaém trong hö khoâng maø vuùt, chaéc keû aáy cuõng khoâng ñöôïc bình tónh laém ñaâu. Hö khoâng laø caùi gì maø ñaùnh noù? Bieát noù laø hö khoâng thì ñöôïc roài. Cuõng nhö chuùng ta khoâng caàn ñem nhöõng moùn vaøng giaû ñaõ cheá taïo thaønh vaät trang söùc ñaäp nhöø hoaëc thaûy noù xuoáng soâng. Ñieàu naøy khoâng caàn thieát. Duø thieân haï coù cheá bao nhieâu ngaøn taán ñoà giaû cuõng chaúng coù giaù trò gì so vôùi ñoà thaät. Chæ coù ñieàu mình phaûi coù ñoâi maét saùng, thieän ngheä, caùi naøo giaû bieát giaû, ñöøng ñaém theo, ñöøng muoán hoát veà mình thì ñöôïc roài. Chôù khoâng caàn thieát phaûi ñem noù ñoå ñi ñaâu hoaëc baàm daäp cho khuaát maét.

Chuû yeáu cuûa ngöôøi tu haønh laø laøm sao coù naêng löïc, coù söùc maïnh ñeå khaéc phuïc chính mình tröôùc ngoaïi caûnh beân ngoaøi cuõng nhö voïng töôûng beân trong. Ví duï nghe ngöôøi ta chöûi mình nhòn ñöôïc, ngöôøi ta laán löôùt mình nhòn ñöôïc. Ñieàu naøy tuy khoù nhöng khoâng haún khoù laém. Caùi khoù laø khi ñoái dieän tröôùc nhöõng thöù meàm maïi dòu daøng, deã thöông, ta khoâng nhaãn ñöôïc. Ai tu ñöôïc vôùi caùc duyeân loaïi naøy laø ngöôøi coù söùc maïnh lôùn, khoâng phaûi deã ñaâu. Ñoâi khi nhöõng vieäc khoù khaên nhö treøo ñeøo loäi suoái mình laøm, nhöng ñi qua nhöõng vuøng ñaát suõng meàm ta chòu thua. Caùc tröôøng hôïp naøy xaûy ra thöôøng laém, chuùng ta caàn neân deø daët chôù xem thöôøng.

ÔÛ ñaây ngöôøi con Phaät phaûi bieát söû duïng trí tueä moät caùch thieän xaûo. Duøng trí tueä phaân bieät bieát roõ raøng caùi gì thaät caùi gì giaû. Phaät noùi nhöõng gì khoâng thaät mình bieát, nhöõng gì thaät mình bieát, nhö vaäy môùi tu ñöôïc. Chuùng ta nhaän vaø hieåu traùi laïi vôùi ñieàu Phaät noùi, xem nhö vieäc tu khoù thaønh töïu. Coù nhöõng ñieàu chuùng ta hieåu ñuùng theo lôøi Phaät daïy maø coøn chöa aùp duïng ñöôïc heát, hieäu naêng chöa ñaït bao nhieâu, huoáng laø hieåu sai vaø laøm sai. Cho neân ngöôøi tu Phaät phaûi deø daët caån troïng, khoâng thöïc haønh nhöõng gì khaùc vôùi lôøi Phaät daïy, cuõng khoâng neân chaáp keït nôi phaùp Phaät daïy. Coù theá hy voïng chuùng ta tu tieán.

Thaät ra ngöôøi söû duïng ñöôïc trí tueä nhuaàn nhuyeãn thì vieäc tu raát nheï nhaøng maø keát quaû laïi cao. Laáy nhu nhuyeán ñoái trò laêng xaêng choän roän, tuy thaáy ngoài yeân nhöng laïi ñang duõng caûm caét ñöùt muoân duyeân beân ngoaøi. Ngöôøi naøy phaûi coù moät söùc maïnh beân trong raát lôùn, coù ñaày ñuû söùc tænh taùo saùng suoát ñeå khaéc phuïc nhöõng taâm töôûng cuoàng loaïn cuûa mình. Thieáu noäi taïi vöõng vaøng beân trong mình seõ bò nhöõng thöù beân ngoaøi nhaän chìm töùc khaéc, khoâng thoaùt ñöôïc.

Ñoái vôùi caùc caûnh duyeân trong thôøi thöôøng ñaây, laøm sao chuùng ta laøm chuû ñöôïc. Söùc maïnh aáy khoâng do thaàn thaùnh naøo ñem laïi, ñoù laø söï tænh vaø saùng, moät thöù naêng löïc coù saün nôi chuùng ta. Chæ caàn bieát laáy ra duøng thì mình khoâng bò giaû duyeân giaû caûnh sai suyeån keùo loâi. Kheùo tu taäp vôùi trí tueä chaân thaät cuûa chính mình, tuy thaáy meàm nhöng laïi coù moät söùc maïnh phi thöôøng, khaéc phuïc ñöôïc taát caû nhöõng laêng xaêng ñieân ñaûo cuûa mình. Quí vò thaáy, caùi raêng noù cöùng nhöng ruïng, caùi löôõi meàm nhöng khoâng ruïng. Ñoù laø coâng duïng kyø dieäu cuûa ngöôøi bieát laáy nhu thaéng cöông.

Taát caû chuùng ta ñeàu bieát, do voïng töôûng maø mình luaân hoài sinh töû, si meâ ñieân ñaûo. Töø si meâ ñieân ñaûo laïi phaùt sanh voïng töôûng, cöù loay hoay laån quaån trong ñoù, khoâng thoaùt ra ñöôïc. Baây giôø bieát roõ nhö vaäy, chuùng ta phaûi thoaùt ra nhö theá naøo? Loái thoaùt ñoù khoâng chi khaùc hôn laø phaûi thöùc tænh, laøm chuû ñöôïc mình. Do ñoù toâi môùi nhaán maïnh veà vieäc töï hoaøn chænh cho mình. Tuy ñieàu ñoù coøn mang tính lyù töôûng, nhöng khoâng phaûi laø baát khaû thi. Chuùng ta bò phieàn naõo ñieân ñaûo keùo loâi nhöng chuùng laø hö giaû, coøn trí tueä tuy chöa saùng hoaøn toaøn nhöng ñoù laø caùi chaân thaät saün coù, khoâng bao giôø maát. Cho neân chæ caàn ta nhôù laïi, quaùn chieáu trôû veà mình thì voïng töôûng phieàn naõo laäp töùc tan ngay, chuùng khoâng laøm ñöôïc gì mình. Naém vöõng yeáu thuaät ñoù, noã löïc coâng phu thì vieäc tu khoâng khoù laém. Ngaët noãi chuùng ta cöù queân quay trôû laïi, maø hay phoùng ra ngoaøi. Quí vò kieåm laïi xem töø saùng tôùi tröa, töø tröa tôùi chieàu, töø chieàu tôùi toái, mình queân maát tieâu, cöù bò traàn caûnh ñieân ñaûo voïng töôûng keùo ñi heát ngaøy naøy qua ngaøy khaùc, neân roài tu hoaøi khoâng thaáy keát quaû gì. Theá neân huynh ñeä neân thöôøng xuyeân nhaéc nhôû nhau, ñoäng vieân nhau maõnh tænh, ñöøng ñeå voïng töôûng löøa gaït nöõa.

Khi thöïc taäp ñöùc nhaãn caàn phaûi coù theâm caùc tuøy phaùp hoã trôï. Nhöõng tuøy phaùp ñoù laø gì? Chöõ “Tuøy” töùc laø tuøy theo, ôû ñaây muoán noùi ñeán nhöõng phöông tieän boå sung cho vieäc tu haønh cuûa chuùng ta mau ñaït keát quaû toát. Tuøy phaùp thoâng thöôøng nhaát laø nieàm tin ñoái vôùi chaùnh phaùp. Bôûi vì khi nghieäm laïi chính mình, ta chöa tin hoaøn toaøn lôøi cuûa Phaät thì khoâng theå tu taäp theo söï höôùng daãn cuûa Ngaøi. Ví duï Phaät noùi taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh giaùc, moãi ngöôøi ñeàu coù hoøn ngoïc baûo chaâu voâ giaù. Neáu ai tin troïn veïn nhö theá thì noã löïc sieâng naêng phaùt huy taùnh giaùc aáy. Song chuùng ta thöôøng coù beänh, nghe thì nghe, hieåu thì hieåu nhöng nhaän ra ñeå haèng soáng vôùi caùi Phaät daïy thì chöa coù nieàm tin vöõng chaéc laém. Ñoù laø moät trong nhöõng lyù do khieán cho coâng phu cuûa chuùng ta trì treä, coù khi coøn lui suït nöõa. Do ñoù nieàm tin ñoái vôùi chaùnh phaùp raát quan troïng.

Khi tu ñuùng chaùnh phaùp roài, chuùng ta khoâng sôï rôi vaøo ngaï quyû, ñòa nguïc, suùc sanh. Phaät thöôøng noùi vôùi chö Boà-taùt theá naøy: “Caùc oâng khoâng chòu voâ ñòa nguïc thì ai voâ cöùu chuùng sanh trong ñoù”. Neáu khoâng ñuû trí löïc, duõng löïc chaéc chaén caùc Ngaøi seõ sôï, khoâng daùm vaøo ñòa nguïc. Theá thì chuùng sanh trong ñoù khoâng bao giôø ñöôïc cöùu thoaùt vaø chính caùc Ngaøi cuõng khoâng theå troøn baûn nguyeän töï giaùc, giaùc tha, giaùc haïnh vieân maõn ñeå tieán leân Phaät quaû. Cho neân sôï thì laøm sao vaøo ñòa nguïc ñöôïc! Thaønh ra nieàm tin ñoái vôùi chaùnh phaùp laø ñieàu tieân quyeát ñeå chuùng ta tieán ñaïo.

Ngöôøi tu Phaät neáu nieàm tin khoâng vöõng vaøng, coâng phu coøn leäch laïc thì khoù thaønh töïu sôû nguyeän giaùc ngoä giaûi thoaùt. Nhö toâi thöôøng noùi töø ñaây muoán veà Vuõng Taøu, thay vì ra khoûi coång Thöôøng Chieáu reõ traùi, quí vò laïi queïo phaûi thì nhaát ñònh laïc ñöôøng thoâi. Ñi nhö vaäy chaúng nhöõng khoâng veà ñöôïc Vuõng Taøu maø coøn caùch xa Vuõng Taøu hôn vò trí mình ñang ñöùng. Cuõng theá, tu haønh khoâng coù ñöôøng loái roõ raøng, khoâng coù nieàm tin vöõng vaøng chaúng nhöõng khoâng tieán maø coøn caùch ñaïo raát xa. Neân nhôù giöõ ñöùc tin nôi chaùnh phaùp khoâng bò sai suyeån, nhö tin raèng mình tu theo Phaät thì seõ thaønh Phaät, nhaát ñònh nhö theá chôù khoâng thaønh gì khaùc hôn.

Laäp chí tu haønh traûi qua raát nhieàu thöû thaùch, khoâng phaûi ai tu cuõng ñöôïc nhö nguyeän heát. Coù ngöôøi hoài chöa tu maïnh khoûe laém, tôùi chöøng phaùt taâm tu roài, beänh thoâi laø beänh. Hoaëc nhieàu thieàn khaùch sau khi xuaát gia, bao nhieâu naêm ñi goõ cöûa caùc vò thieän höõu tri thöùc ñeå hoïc hoûi, cuoái cuøng nhaän ñònh chæ coù ôû yeân moät choã haønh trì Phaät phaùp môùi ñöôïc lôïi laïc thieát thöïc. Vò naøy sau khi coù ñöôïc choã haønh trì töông ñoái nhö yù mình thì baét ñaàu beänh, beänh tôùi ñi khoâng noåi nöõa. Nhöõng luùc nguy ngaët nhö theá, neáu khoâng laäp chí, khoâng vöõng nieàm tin ñoái vôùi chaùnh phaùp seõ thoái lui boû cuoäc. Nieàm tin ñoù trong kinh goïi laø “Tònh tín”. Chöõ “Tònh” laø trong saïch, trong vaét, thanh tònh khoâng gì laøm nhô nhieãm ñöôïc.

Xöa coù moät vò Tyø-kheo tu haønh raát ñaéc löïc, nhöng laïi maéc chöùng beänh kieát lî. Noù haønh thaày tôùi khoâng coøn caát ñaàu leân noåi nöõa. Töø ñoù thaày phaùt nguyeän: “Neáu nhö ñaïi naïn ñeán, con phaûi boû thaân töù ñaïi naøy, duø coù bò rôi vaøo ñòa nguïc con nguyeän vaãn giöõ vöõng chí nguyeän tu haønh. Bao giôø heát nghieäp trong choán ñòa nguïc con seõ trôû leân tieáp tuïc tu haønh cho tôùi ngaøy vieân maõn môùi thoâi. Con tin chaéc raèng con coù Phaät taùnh, con nguyeän soáng laïi vôùi taùnh giaùc ñoù, khoâng coù caùi naøo khaùc hôn”. Khaúng ñònh nhö theá, tuy kieät söùc nhöng nhôø quyeát taâm tu vaø ñöôïc söï hoã trôï cuûa caùc huynh ñeä, sau ñoù daàn daàn thaày bình phuïc, caên beänh tan bieán maát vaø thaày khoûe maïnh trôû laïi. Töø ñoù thaày gaày döïng coâng phu raát ñaéc löïc vaø ñaõ ñaït ñöôïc keát quaû nhö nguyeän.

Ñaây laø choã aùch yeáu cuûa ngöôøi tu chuùng ta. Bôûi vì ñoâi khi thaáy beänh meät quaù neân ta töï cho pheùp mình nghæ tu moät böõa. Luoân luoân meät laø chuaån bò naèm nghæ. Ví duï coâng vieäc hoài chieàu coù meät ñoù, nhöng tôùi 6 giôø 30 chuaån bò tuïng kinh, ñaâu coù laøm gì maø meät, nhöng töï nhieân tôùi giôø ñoù sao thaáy böõa nay meät quaù. Roài sao nöõa? Meät quaù thì nghæ tuïng kinh. Hoaëc tôùi giôø ngoài thieàn cuõng töï baøo chöõa böõa nay meät quaù, nghæ ngoài thieàn moät böõa. Ñoù laø yeáu ñieåm cuûa chuùng ta. Baây giôø laøm sao chaán chænh coâng phu, ñöøng ñôïi ñeán luùc bò kieát lò, bò beänh phoåi, beänh gan… khoâng ñöùng ñöôïc, khoâng ngoài ñöôïc, khoâng naèm ñöôïc. Ngay baây giôø, chuùng ta gaày döïng moät söùc maïnh lieân tuïc ñeå coâng phu cuûa mình luoân taêng tieán.

Phaät töû neân nhôù ñoái vôùi thaân giaû hôïp naøy, mình coù chieàu noù tôùi ñaâu cuoái cuøng noù vaãn phuï baïc mình. Baây giôø toát hôn heát ta neân lôïi duïng noù ñeå gaày döïng coâng phu tu haønh cho mình. Gaày döïng ôû ñaây theo tuøy phaùp thöù nhaát laø phaûi vöõng nieàm tin vôùi chaùnh phaùp. Nghóa laø Phaät daïy nhö theá, thöïc haønh nhö theá, chuùng ta gaéng goå coâng phu seõ ñöôïc lôïi laïc. Duø trôøi möa baõo hay noùng böùc nhoïc nhaèn, tôùi giôø ngoài thieàn mình gaéng ngoài thieàn, tôùi giôø tuïng kinh mình tuïng kinh bình thöôøng, vui veû. Moïi caûnh duyeân beân ngoaøi khoâng laøm ngaên ngaïi coâng phu tu haønh cuûa chuùng ta. Ñöôïc oån ñònh nhö theá chaéc chaén coâng phu khoâng thoái chuyeån maø ngaøy caøng taêng tieán, baûo ñaûm hieän taïi an vui maø mai sau ta laøm chuû ñöôïc.

Phaät töû chuùng ta coù beänh thöôøng hay ñoå thöøa, töï vieän daãn lyù do naøy lyù do noï ñeå troán tu. Nhö noùi giôø giaác, phöông tieän nhö vaäy laøm sao tu ñöôïc. Thoâi ñeå bao giôø xong vieäc con seõ tu. Thöa quí vò, bieát ñeán bao giôø môùi xong vieäc? Vaø quyû döõ voâ thöôøng coù chòu ñôïi cho chuùng ta xong vieäc khoâng? Ñieàu naøy quí vò phaûi töï hoûi laïi mình tröôùc ñi. Ta huaân nghieäp taäp chuùng sanh nhieàu hôn chuûng töû Phaät maø muoán thaønh Phaät thì thaät khoâng hôïp lyù chuùt naøo. Huaân chuùng sanh nhieàu thì chuùng sanh hieän ra, huaân Phaät nhieàu thì Phaät hieän ra. Tuøy chuùng ta thoâi. Thaønh ra ñoái vôùi ngöôøi coù coâng phu tu haønh, trong giai ñoaïn ñaàu phaûi coù nieàm tin thaät vöõng. Nieàm tin vöõng roài ta seõ thaéng vöôït ñöôïc taát caû nhöõng caûnh duyeân beân ngoaøi, khoâng bò cheát bôûi caûnh duyeân, khoâng bò guïc ngaõ bôûi caûnh duyeân. Ñoù laø tuøy phaùp thöù nhaát.

Tuøy phaùp naøy neáu ñaõ vöõng vaøng tieán trieån thì chuùng ta seõ gaët haùi ñöôïc thaønh quaû toát ñeïp laø trí löïc hieän tieàn. Trí tueä cuûa mình khoûe leân, ñaày ñuû hôn, phaùt huy maïnh meõ hôn. Ngöôïc laïi neáu aûi thöù nhaát naøy maø mình xìu xìu, khoâng laøm chuû ñöôïc, khoâng phaùt huy ñöôïc thì traàn lao phieàn naõo quaáy nhieãu, ta seõ khoâng tieán ñöôïc laøm sao coù theå laøm chuû mình. Chæ khi naøo trí löïc maïnh, ta tænh taùo saùng suoát, khoâng bò nhöõng meâ môø taêm toái ñieân ñaûo keùo loâi thì môùi hoaøn thieän ñöôïc chính mình. Cho neân trong töøng phuùt giaây haèng saùng suoát tænh giaùc môùi baûo trì ñöôïc taùnh giaùc cuûa mình.

Tuøy phaùp thöù hai laø tinh thaàn höôùng thöôïng. Taïi sao phaûi höôùng thöôïng? Höôùng thöôïng caùi gì? ÔÛ ñaây toâi khoâng noùi höôùng thöôïng Nieát-baøn, giaûi thoaùt, thanh tònh, chaân nhö… Maø höôùng thöôïng ôû ñaây laø nhaém vaøo moät haønh trình, maø treân con ñöôøng aáy chuùng ta laø ngöôøi vöõng vaøng hieân ngang ñi thaúng, khoâng bò quaät ngaõ bôûi baát cöù nhöõng söï kieän gì chung quanh, tieán thaúng tôùi tröôùc. Döùt khoaùt ngöôøi tu chuùng ta muoán tieán leân phaûi gaày döïng cho ñöôïc giai ñoaïn thöù hai naøy. Neáu khoâng nhö theá tröôùc sau gì ta cuõng seõ bò thoaùi chuyeån. Sôû dó ngöôøi tu bò ñoäng, bò thoaùi chuyeån laø do tinh thaàn höôùng thöôïng chöa vöõng. Moät khi söï nghieäp giaùc ngoä ñaõ thoaùi chuyeån thì gaày döïng trôû laïi quaû thaät gian nan. Thaø laø chaäm, chöù ñöøng nhaûy voït sai leäch roài bò thoaùi chuyeån thì chænh ñoán laïi raát khoù.

Do ñoù giai ñoaïn thöù hai laø giai ñoaïn maø Phaät töû chuùng ta phaûi chín chaén nhìn nhaän thaät kyõ. Chín chaén ñeå thaáy töøng böôùc, töøng giai ñoaïn coâng phu cuûa mình, khoâng kheùo seõ hoûng vieäc tröôùc khi hoaøn thaønh ñaïi söï. Quí Phaät töû phaùt taâm ñi chuøa, laøm phöôùc hoaëc hoïc hieåu kinh phaùp ñaâu phaûi ai cuõng taêng tieán heát ñaâu, con soá thoaùi chuyeån nhieàu laém. Ñoâi khi bò moät lôøi noùi hoaëc söï coá gì ñoù, töï nhieân buoàn loøng böùc xuùc, khoâng vöôït qua ñöôïc laø boû cuoäc. Thaønh ra ôû ñaây chuùng ta phaûi phaùt taâm höôùng thöôïng duõng maõnh, laøm sao cho coâng phu tu haønh coù moät löïc taêng tieán. Löïc taêng tieán aáy nhö theá naøo?

Gioáng nhö trôøi tröa naéng gaét, moät ngöôøi ñang gaùnh naëng treân con ñöôøng xa ngöôïc doác. Ngöôøi naøy khoâng coù quyeàn ñeå gaùnh naëng xuoáng ngoài hoùng gioù hoaøi. Neáu meät, chæ neân nghæ moät tí thoâi roài phaûi ñöùng daäy ñi tieáp. Bieát ñöôøng xa thì phaûi noã löïc ñi môùi tôùi, gaùnh naëng naøy cuõng neân vaát bôùt cho nheï. Do ñoù khaùch boä haønh phaûi laø ngöôøi khoân ngoan, muoán gaùnh nheï thì thaûy ra heát duø ngoïc ngaø chaâu baùu cuõng khoâng ham. Muoán thaâu ngaén ñoaïn ñöôøng thì phaûi böôùc tích cöïc, phaûi ñi tôùi chôù khoâng ñöôïc döøng laïi.

ÔÛ giai ñoaïn thöù hai, chuùng ta phaûi khôûi nieäm coâng phu taêng tieán, khoâng ñeå bò thoaùi chuyeån. Thieáu quan nieäm höôùng thöôïng thì vieäc tu seõ khoâng ñi tôùi ñaâu heát. Bôûi vì phieàn naõo taäp khí, nhöõng thöù cuø caën cuûa chuùng ta nhieàu voâ keå, khoâng theå caát giaáu ôû ñaâu ñöôïc, choã naøo noù cuõng loøi ra heát. Ví duï nhö ñang trong buoåi leã trang nghieâm tröôùc baøn Phaät, moïi ngöôøi ñeàu hoan hyû taäp trung cung kính höôùng veà ñöùc Phaät, nhöng luùc ñoù coù ai keà tai chöûi mình laø ta noåi suøng töùc khaéc. Neáu côn saân boäc phaùt döõ doäi khoâng keàm ñöôïc, ta coù theå gaây taïi choã. Caùi saân noù aån ñaâu khoâng bieát, heã coù cô hoäi laø xuaát hieän lieàn, baát cöù choã naøo. Nghieäm laïi ñoâi khi mình thaáy xaáu hoå gheâ laém chöù, noåi noùng nhöõng luùc nhö vaäy thieät laø taàm baäy. Nhöng khoâng hieåu noù ôû ñaâu nhaûy ra nhanh quaù, mình khoâng laøm chuû ñöôïc. Noù voït ra mieäng thì ta noùi taàm baäy taàm baï, voït ra thaân thì vung tay muùa chaân. Thaät ñaùng sôï!.

Baây giôø muoán thaéng noù, laøm sao chuùng ta phaûi luoân luoân thaàm laëng taêng tieán, nhöng tieán maõnh lieät, lieân tuïc môùi coù naêng löïc maïnh hôn vaø döùt tröø ñöôïc caùc taäp khí. Ñoù laø giai ñoaïn cuûa tuøy phaùp thöù hai. Neáu nhö coâng phu ôû giai ñoaïn naøy thaønh töïu, chuùng ta laø ngöôøi ñaõ coù nieàm tin vöõng chaéc ñoái vôùi chaùnh phaùp, ñaõ thaâm nhaäp chaùnh phaùp vaø cuõng laø ngöôøi caû quyeát ñoaïn ñöôøng tu haønh cuûa mình, khaúng ñònh ñi leân tôùi nôi chôù khoâng bao giôø trôû luøi laïi. Ñöôïc vaäy coâng phu tu chaéc chaén thaønh coâng.

Tuøy phaùp thöù ba laø Duõng maõnh. Chöõ “Duõng” laø duõng caûm, chöõ “Maõnh” laø maïnh meõ. Khoâng theå noùi toâi ñi ñöôïc ñoaïn ñöôøng ñoù xong roài, thoâi baây giôø nghæ moät chuùt. Giaû nhö baây giôø Phaät töû ñaõ ñöôïc taâm an laïc roãng rang, ngöôøi ta chöûi thaáy cuõng bình thöôøng. Tuy nhieân nhö vaäy chöa phaûi laø xong ñaâu, phaûi laøm sao taêng leân nöõa, khoâng phaûi bao nhieâu ñoù goïi laø ñuû. Cho neân tuøy phaùp thöù ba toâi muoán noùi ôû ñaây laø taâm duõng maõnh, töùc phaûi coù söùc maïnh maø ñeå nhaûy vöôït taát caû. Bôûi vì trong sinh hoaït thôøi thöôøng cuûa chuùng ta, khoâng phaûi caùi gì cuõng bình thöôøng. Cuõng nhö treân con ñöôøng daøi coù nhieàu ñoaïn khaùc nhau, coù ñoaïn traùng nhöïa xe chaïy bon bon, nhöng cuõng coù ñoaïn coøn hoá bom, neáu chuû quan ta cöù töôûng ñoaïn naøo cuõng eâm xuoâi heát thì baát ngôø loït vaøo hoá bom moät caùi raàm laø cheát. Cho neân ngöôøi ñaõ vöõng nieàm tin caøng phaûi duõng maõnh tieán leân. Hoøa thöôïng thöôøng nhaéc: “Ñi leân doác nuùi, chöa tôùi ñænh thì chöa ñöôïc quyeàn lieác ngoù vaø ñöùng yeân moät choã. Phaûi tieán böôùc, chöøng naøo tôùi ñænh roài tha hoà ngoài yeân hoùng gioù”.

Nhôø duõng maõnh chuùng ta môùi coù söùc maïnh vöôït qua taát caû nhöõng trôû löïc, coâng phu nhuaàn nhuyeãn thaâm traàm. Ta thöôøng nghe noùi ma cao nhaát tröôïng Phaät cao nhaát xích. Ngöôøi coù coâng phu nhieàu chöøng naøo, trôû ngaïi caøng lôùn chöøng aáy. Bôûi vaäy neáu khinh thöôøng, khoâng maïnh meõ seõ bò vaáp. Thaønh ra coâng naêng cuûa tuøy phaùp thöù ba laø giuùp chuùng ta nhaûy qua ñöôïc moïi trôû löïc, cuoái cuøng hoaøn chænh tö caùch, hoaøn chænh coâng phu tu haønh. Töø ñoù chuùng ta hoaøn thieän ñöôïc muïc ñích cöùu kính trong cuoäc ñôøi tu haønh cuûa mình.

Baáy giôø caûnh duyeân khoâng laøm gì ñöôïc ta, söï ñoùi no noùng laïnh khoâng coøn böùc xuùc noåi thaân naøy, nhöõng danh hö lôïi döôõng khoâng theå taùc ñoäng ñeán taâm naøy, taát caû hieän töôïng beân ngoaøi khoâng laøm gì ñöôïc mình caû. Ñoái vôùi caùc caûnh duyeân, chuùng ta nheï nhaøng böôùc leân, khoâng trôû ngaïi gì heát. Nhaø thieàn goïi ñaây laø ngöôøi bình thöôøng an oån trong taát caû caùc caûnh duyeân. Cho neân ngöôøi thaâm ñaït thaät lyù khoâng bao giôø troán chaïy, khoâng bao giôø sôï seät tröôùc baát cöù hoaøn caûnh naøo. Chuùng ta thaáy caùc Thieàn sö luoân voâ uùy, voâ ngaïi bôûi vì vôùi trí tueä vaø thieàn ñònh, caùc Ngaøi ñaõ töï chieán thaéng noäi ma phieàn naõo cuõng nhö ngoaïi ma duïc traàn caûnh. Noi göông aáy, chuùng ta laäp chí tu haønh quyeát khoâng thoaùi chuyeån, thì coâng phu seõ coù ngaøy thaønh töïu, khoâng nghi.

Phaät töû neân nhôù trong quaù trình aùp duïng phaùp Phaät, quí vò phaûi thaáy roõ töøng taâm nieäm, töøng vaán ñeà trong töøng giai ñoaïn ñeå ñònh löôïng ñöôïc söï tieán thoaùi cuûa mình maø coù phöông phaùp söûa ñoåi. Gioáng nhö moät ngöôøi ngoài thieàn tröôùc taám göông to, ngoài nghieâng hay leäch hoï thaáy roõ raøng vaø kòp thôøi söûa ngay thì khoâng maéc beänh, laïi ñöôïc keát quaû toát. ÔÛ ñaây coâng phu tu haønh haèng ngaøy cuûa mình, ta phaûi nhaän ñònh roõ ñeå thöïc hieän ñeán nôi ñeán choán. Dó nhieân mình phaûi thaáy roõ mình hôn ai heát, do ñoù khoâng ñöôïc ñoå thöøa taïi hoaøn caûnh hay taïi baát cöù nhaân duyeân naøo khaùc ñaõ ngaên caûn vieäc tu taäp cuûa mình.

Phaät töû neân nhôù Hoøa thöôïng thöôøng daïy “chuùng ta coù tu laø coù tieán”, mình quyeát taâm tu thì nhaát ñònh seõ thaønh Phaät. Choã naøy trong kinh Phaùp Hoa phaåm Thoï Kyù, ñöùc Phaät ñaõ thoï kyù cho caùc vò ñaïi ñeä töû nhaãn ñeán nhöõng ngöôøi chöa chöùng quaû, ñaëc bieät laø con gaùi cuûa vua roàng, töùc Long Nöõ môùi 8 tuoåi cuõng ñöôïc Nhö Lai thoï kyù seõ thaønh Phaät. Ñaõ theá  chaúng leõ chuùng ta khoâng thaønh Phaät sao? Phaûi coù nieàm tin khaúng ñònh nhö theá. Moät khi naém vöõng nhö vaäy roài chuùng ta seõ khoâng coøn thoaùi chuyeån nöõa.

Toùm laïi muoán hoaøn thieän cho mình, tröôùc nhaát chuùng ta phaûi coù nieàm tin vôùi chaùnh phaùp. Töø nieàm tin ñoù ta phaán chaán, khoâng ñeå thoaùi chuyeån taâm caàu ñaïo giaûi thoaùt cuûa mình. Taâm baát thoaùi ñaõ hình thaønh ñaày ñuû roài thì caàn phaûi duõng maõnh tieán leân, nhö vaäy chaéc chaén seõ hoaøn thieän ñöôïc chính mình. Cuoái cuøng ñeán giai ñoaïn thöù tö, ñöôïc löôïc ghi trong maáy caâu keä nhö sau:

Ta haêng haùi tu taäp,

Luoân noã löïc haønh trì,

Trong tinh thaàn tænh saùng,

Tieán troïn con ñöôøng ñi.

Taâm duõng maõnh ñaõ quyeát,

Khoù khaên ngaàn ngaïi gì,

Ñôøi thöôøng taâm roãng laëng,

Khoùi maây tan heà chi.

Cuoái cuøng choã ta phaûi ñeán vaø soáng ñöôïc laø taâm roãng laëng. Taát caû chuùng ta noã löïc tu haønh ngay trong ñôøi naøy ñeå thaéng vöôït ñöôïc taát caû nhöõng voïng töôûng laêng xaêng, khoâng bò chuùng keùo loâi, ñoù laø baát thoaùi. Ngöôøi ñaõ nhaän roõ cuïc dieän naøy, bao nhieâu thöù thònh suy, hôïp tan trong ñôøi thöôøng chaúng coøn gì ñaùng ñeå quan taâm, taát caû ñeàu laø khoùi laø maây. Trong moãi chuùng ta chæ coøn laïi gì? Taát caû söï vieäc beân ngoaøi khi yeân laéng heát, chæ coøn laïi caùi saùng suoát, tinh thaàn maõnh lieät, laøm chuû hoaøn toaøn tröôùc taát caû moïi ñieân ñaûo cuûa theá gian.

Thöïc hieän ñöôïc ñieàu naøy ngay trong ñôøi soáng hieän taïi ñaây chính laø hoaøn thieän cho mình. Chuùc taát caû quí vò ñeàu ñöôïc thaønh coâng.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM