RÖØNG THIEÀN

T.T THÍCH NHAÄT QUANG

TROØN ÑÖÙC NHAÃN ÑEÅ TU

Tinh thaàn nhaãn nhuïc trong nhaø Phaät ñöôïc xem nhö moät yeáu toá raát quan thieát cuûa ngöôøi tu haønh. Neáu nhö söï nhaãn chòu cuûa chuùng ta coøn non keùm, khoâng hoaøn chænh thì vieäc tu khoù ñi ñeán keát quaû vieân maõn. Vì vaäy chuùng ta phaûi laøm sao Troøn ñöùc nhaãn ñeå tu.

Trong kinh daïy, nhaãn laø meï cuûa taát caû caùc coâng ñöùc neân coù nhaãn môùi thaønh töïu ñöôïc ñaïo nghieäp. Vì vaäy nhaãn laø ñænh cao ñeå chuùng ta höôùng ñeán thaønh coâng. Neáu chöa ñaày ñuû ñöùc nhaãn huynh ñeä chuùng ta caàn phaûi kieän toaøn cho ñaày ñuû. Vì khi ñaày ñuû ñöùc nhaãn, duø ñi chöa tôùi ñích nhöng chuùng ta ñaõ coù ñieåm töïa vöõng vaøng, mình coù theå quan saùt roõ raøng ñöôøng ñi cuõng nhö choã ñeán. Chæ caàn quyeát taâm vaø trí tueä saùng suoát nöõa laø xong.

Ñeå thöïc hieän troïn veïn ñöôïc coâng phu chuùng ta caàn phaûi khaúng ñònh nieàm tin nôi chính mình. Ngöôøi xöa laøm ñöôïc, ta laøm ñöôïc, ñoù laø ñieàu taát yeáu. Toå Qui Sôn noùi: “Ngöôøi xöa tröôïng phu thì ta cuõng tröôïng phu”. Ngöôøi xöa vôùi chuùng ta khoâng khaùc. Neáu coù khaùc laø hoâm nay chuùng ta coù quaù nhieàu thuaän lôïi, quaù thoâng minh, neân deã phoùng taâm, deã keït vôùi traàn caûnh neân cuõng deã bò raøng buoäc. Ñoù laø hôn maø hoùa ra laïi teä, hôn caùi teä. Neáu bieát nhìn thaúng, noùi thaúng, thöïc hieän thaúng thì ta cuõng seõ thaønh töïu nhö ngöôøi xöa.

Trong thôøi ñaïi vaên minh hieän nay, cuoäc soáng sung tuùc hôn ngaøy xöa nhieàu, chuùng ta ít gaëp khoù khaên veà moïi maët, do ñoù ñöùc nhaãn cuõng ít ñöôïc trui reøn. Tuy nhieân moâi tröôøng quaù thuaän lôïi caøng laøm cho chuùng ta phaûi coù ñöùc nhaãn nhieàu hôn, ñoù laø an nhaãn tri tuùc, khoâng daùm höôûng thuï nhieàu. Laø ngöôøi tu, nhöõng gì khoâng caàn thieát, khoâng coù lôïi cho ñôøi soáng phaïm haïnh, laøm vöôùng víu baän bòu cho coâng phu, thì ta phaûi gaït ra bôùt. Cho neân ñôøi soáng vaät chaát nhieàu thì ñôøi soáng tinh thaàn ñaïo ñöùc thieáu. Hai phöông dieän naøy thöôøng tyû leä nghòch vôùi nhau. Taïi vì khi ñam meâ thuï höôûng vaät chaát laø taêng tröôûng loøng tham, taêng tröôûng taïo nghieäp aùc, neân dó nhieân ñaïo ñöùc phaûi bò tuoät doác thoâi. Ñieàu naøy cuõng deã hieåu. Cho neân ngöôøi chaân tu phaûi nhaãn vôùi thuaän caûnh cuõng nhö nghòch caûnh môùi ñöôïc.

Ngöôøi xöa khoâng coù mieáng ñaát caém duøi maø nhaûy thaúng vaøo ñaát Nhö Lai, thaät söï an oån. Coøn chuùng ta baây giôø nhieàu maãu ñaát theânh thang, maø khoâng nhaûy voâ ñaâu ñöôïc heát, chæ ñi loøng voøng beân ngoaøi thoâi. Nhìn caây caûnh, nuùi non, trôøi traêng maây nöôùc maø khoâng nhaûy vaøo choã an oån thöïc söï, neân cöù baát an hoaøi. Ngöôøi thaâm nhaäp lyù ñaïo, khi nhìn vaøo moät caûnh naøo ñoù vaãn khoâng bò caûnh aáy keùo loâi, taâm khoâng dao ñoäng, khoâng vöôùng maéc. Ñieàu naøy teá nhò moät chuùt chuùng ta seõ thaáy. Luùc naøo loøng roãng rang, moïi thöù chung quanh khoâng laøm gì ñöôïc ta. Nghe aâm thanh, gioù maùt, moïi thöù hieän baøy tröôùc maét ñeàu an laïc, ñeàu laø Phaät phaùp. Ngöôïc laïi, khi trong loøng ngoån ngang traêm moái, luùc ñoù duø cho quaït maùy quaït vuø vuø mình cuõng thaáy noåi noùng nhö thöôøng. Trôøi möa thì böïc boäi sao möa hoaøi, trôøi naéng thì haäm höïc sao naéng quaù … Bôûi trong loøng khoâng yeân neân moïi thöù beân ngoaøi cuõng roái tung leân. Neân Phaät noùi taâm laøm chuû taát caû laø vaäy, do taâm maø caùc caûnh ñoåi khaùc.

Nguoàn thieàn taïi Vieät Nam ñöôïc khai saùng ñaàu tieân bôûi toå Tyø Ni Ña Löu Chi. Ngaøi ñöôïc truyeàn thöøa töø Tam toå Taêng Xaùn ôû Trung Quoác. Sau khi Tam toå truyeàn taâm aán cho, daïy Ngaøi neân qua phöông nam truyeàn baù Thieàn toâng. Vaâng lôøi thaày Ngaøi ñeán Vieät Nam, gaày döïng chieác noâi Thieàn toâng ñaàu tieân taïi trung taâm Luy Laâu, töùc chuøa Daâu baây giôø, ôû phuû Thuaän Thaønh, Baéc Ninh. Trung taâm thieàn thöù hai do toå Voâ Ngoân Thoâng cuõng töø Trung Quoác truyeàn sang, khoaûng theá kyû IX. Voâ Ngoân laø khoâng noùi, vì Ngaøi thaâm traàm ít noùi maø hieåu bieát thaâm haäu neân coù danh hieäu nhö theá.

Ngaøi ñeán phaùp hoäi cuûa Thieàn sö Baùch Tröôïng, nghe vò taêng hoûi:

- Theá naøo laø phaùp moân ñoán ngoä cuûa Ñaïi thöøa?

Toå Baùch Tröôïng traû lôøi:

- Ñaát taâm neáu khoâng, maët trôøi trí tueä töï chieáu.

Ngay caâu traû lôøi naøy Ngaøi hoaùt nhieân ñaïi ngoä. Qua söï ñoái ñaùp cuûa toå Baùch Tröôïng vôùi moät vò taêng khaùc maø Ngaøi ngoä ñaïo, thaät laø trí tueä quaù nhaïy beùn, chôù khoâng phaûi thöôøng.

Töø caâu traû lôøi naøy, chuùng ta coù theå soi thuûng ñöôïc choã naøo khoâng, coù tueä nhöït töï chieáu khoâng? Caùi nghe, caùi ghi nhaän cuûa chuùng ta chæ hôøi hôït beân ngoaøi, vì chaïy theo lôøi noùi, aâm thanh ñeå suy tö phaân bieät neân khoâng coù maët trôøi trí tueä chieáu soi. Vôùi ngöôøi coù coâng phu thaâm haäu, moät phen nghe lieàn nhaûy thaúng vaøo choã an oån. Ngöôïc laïi, keû ña ngoân ña löï chaïy theo thinh saéc, khoâng vaøo ñöôïc choán aáy thì mang goâng ñoäi cuøm suoát ñôøi suoát kieáp.

“Taâm ñòa nhöôïc khoâng” laø ñaát taâm neáu khoâng thì “tueä nhöït töï chieáu” töùc maët trôøi trí tueä töï chieáu. Ñaát taâm chuùng ta ñaày caùc thöù taïp nhieãm, laøm sao aùnh saùng trí tueä chieáu thuûng heát ñaây? Nhaûy voâ ñaát taâm thanh tònh maùt meû khoâng ñöôïc thì phaûi ñi boä chöù sao baây giôø! Laøm caùch naøo ñeå nhaûy voâ choã naøy? Taâm chuùng ta neáu khoâng phieàn naõo, khoâng vöôùng maéc gì heát thì nhaûy voâ ñöôïc thoâi. Bôûi vì chính mình laøm cho noù ñaày öù caùc thöù oâ ueá, thì baây giôø cuõng phaûi chính mình laøm cho noù khoâng. Ñaâu theå hoài xöa mình laøm noù nhô ueá roài baây giôø nhôø ai loïc löøa giuøm ñöôïc.

Hoài ta chöa bieát gì heát, chöøng boán naêm tuoåi boá meï daãn voâ tröôøng maãu giaùo, vöøa thaû tay ra mình khoùc aàm trôøi ñoøi dính vôùi meï, lieàn vôùi boá khoâng taùch rôøi ñöôïc. Taâm ñòa baáy giôø coù gì ñaâu. Ñeán khi lôùn leân moät chuùt coù baïn beø noï kia, roài daøi daøi cho tôùi veà sau thoâi thì maëc tình tieáp thu, nuoâi döôõng, phaùt huy khoâng bieát bao nhieâu vaán ñeà cuûa cuoäc ñôøi. Taâm ta ñaày kín ñuû thöù theá söï. Naøo laø vaên hoùa, vaên minh, khoa hoïc kyõ thuaät… Baây giôø noù thaønh moät caùi kho. Vò naøo caøng lôùn tuoåi thì caùi kho aáy caøng lôùn, chaéc baèng khuoân ñaát 52 maãu naøy. Ñoù laø noùi theo hình thöùc giôùi haïn cho vui thoâi, chôù caùi kho aáy voâ taän, bao nhieâu noù cuõng chöùa heát, ngoån ngang haøng traêm haøng vaïn thöù, caùi naøy choàng leân caùi kia, caùi kia toáng leân caùi noï.

Baây giôø laøm sao chuùng ta roïi aùnh saùng trí tueä vaøo ñoù cho noù tan heát. Naøo laø thöông, gheùt, caây, ñaù, nhaø laàu, xe hôi, ñòa vò, tieàn taøi, saéc ñeïp v.v… cho moät pha vaøo laø queùt saïch heát. Ñoù laø ngoïn ñeøn taâm. Moät khi taâm ta saùng leân thì boùng toái ngaøn naêm lui maát. Cho neân Toå daïy “ñaát taâm neáu khoâng” laø môû cöûa cho chuùng ta vaøo. Ngoä laø gì? Laø nhaän ra. Ngöôøi xöa chæ moät caâu noùi thoâi, lieàn thaáy ñöôïc cöûa vaøo, ñoù laø nhôø bieát duøng aùnh saùng trí tueä chieáu soi. Hoøa thöôïng Vieän tröôûng thöôøng daïy, taùnh giaùc cuûa chuùng ta, duø mình coù coá tình nhuoäm noù vôùi caùc thöù taïp nhieãm theá gian, noù vaãn khoâng bao giôø oâ nhieãm. OÂ nhieãm laø caùc thöù raùc röôûi beân ngoaøi thoâi, chôù taâm ta luoân luoân trong saùng thanh tònh. Cho neân chæ caàn döùt tröø caùc thöù beân ngoaøi kia thì baûn taâm hieän tieàn, khoâng chaïy tìm kieám ôû ñaâu xa.

Lôøi ñaùp cuûa toå Baùch Tröôïng veà phaùp moân ñoán ngoä cuûa Ñaïi thöøa laø nhö theá. Ngaøi Voâ Ngoân Thoâng moät phen nghe qua lieàn ngoä, ñaây goïi laø ñoán ngoä. Chöõ “Ñoán” laø nhanh choùng, vöôït qua, thaúng taét. Theá neân doøng thieàn thöù hai coù maët ôû Vieät Nam chuùng ta laø thieàn Voâ Ngoân Thoâng. Ngaøi ñeán laøng Phuø Ñoång chuøa Kieán Sô khai môû doøng thieàn toâng. Baây giôø ngoâi chuøa ñoù vaãn coøn. Toå Voâ Ngoân Thoâng ñeán ñaïo traøng naøy, theå hieän trieät ñeå sôû tröôøng cuûa mình laø bieát maø khoâng noùi. Ñaây laø choã toâi raát thích. Chuùng ta ñöøng maëc caûm mình khoâng bieát noùi gì hoaëc noùi naêng khoâng löu loaùt neân khoâng theå haønh ñaïo, hoùa ñaïo. Thöa, khoâng phaûi ñaâu. Coát ôû taâm giaùc ngoä, trieät ngoä hay khoâng thoâi.

Moãi vò ñeàu coù moät sôû tröôøng, vò naøo naáu aên ngon thì ngoä ñaïo roài seõ duøng taøi naáu aên cuûa mình, naáu ñöôïc côm Höông Tích. Taát caû thöùc aên qua tay vò naøy ñeàu bieán thaønh traân tu thöôïng vò cuùng döôøng chö Phaät, Boà-taùt. Cuùng döôøng chuùng sanh aên cuõng khieán chuùng sanh ñöôïc lôïi laïc. Phaät phaùp baát ly theá gian phaùp. Thieàn laø gì? Laø söï soáng tænh thöùc, theå hieän traøn ñaày, ñi ñöùng noùi naêng, ngoài naèm tieáp xuùc gì, ñeàu tueä nhöït töï chieáu. Neáu loøng mình bình thaûn khoâng bò raøng buoäc lænh kænh bôûi baát cöù thöù gì thì ñaát taâm roõ raøng laø khoâng.

Khi tu chuùng ta coá gaéng phaùt huy sôû tröôøng cuûa mình. Tuy nhieân, chuû yeáu nhaát vaãn laø ñöùc nhaãn. Thieáu ñöùc nhaãn chuùng ta khoâng theå phaùt huy, kieän toaøn ñöôïc sôû tröôøng cuûa mình. Nhaãn laø chòu ñöïng, aâm chöõ Haùn coù keøm theo chöõ nhuïc, nhöng khoâng phaûi chòu nhuïc nhö ngöôøi ta thöôøng noùi. Ngöôøi nhaãn nhuïc laø ngöôøi coù söùc maïnh, gaày döïng vöõng chaéc neàn taûng coâng phu tu taäp. Coù theå noùi, tu baát cöù haïnh naøo nhöng thieáu nhaãn cuõng khoâng thaønh töïu caû. Chuùng ta nhaãn tuøy theo phöông thöùc, hoaøn caûnh, ñieàu kieän, laøm sao luoân luoân noäi taøng ñöùc nhaãn ôû beân trong.

ÔÛ nöôùc ta coù chuyeän Quan AÂm Thò Kính, traûi qua nhieàu laàn oan khieân thaáu trôøi nhöng baø ñeàu nhaãn ñöôïc heát. Töø ñoøn roi tra taán cho ñeán lôøi maéng chöûi thaäm teä cuûa ngöôøi ñôøi, baø ñeàu vöôït qua taát caû. Nhöng khoù laøm hôn caû laø boàng ñöùa con cuûa Thò maàu vaøo chôï xin söõa nuoâi noù. Chaáp nhaän tieáng ñôøi dò nghò, chôù khoâng nôõ ñeå moät sinh linh phaûi cheát vì bò meï boû nhö theá. Ñoù laø nhöõng ñieàu kieän thaønh töïu ñöùc nhaãn cuûa baø. Ngaøy nay ngöôøi ta ca Boà-taùt Quaùn Theá AÂm ñaïi töø ñaïi bi, cöùu khoå cöùu naïn laø nhôø nhöõng ñöùc nhaãn aáy cuûa Ngaøi.

Laøm sao ñeå coù söùc nhaãn nhö theá? Phaûi gaày döïng töø noäi taøng traûi qua moät thôøi gian daøi, noù môùi phaùt thaønh naêng löïc ñaëc bieät. Quí vò ñöøng nghó vôùi hoaøn caûnh baây giôø chuùng ta khoâng nhaãn ñöôïc, laøm ñöôïc chöù. Thôøi naøo cuõng coù nhöõng ngöôøi gan daï voâ cuøng. Nhö baây giôø ngöôøi ta daùm ngoài treân phi thuyeàn ñoå boä leân nguyeät caàu, leân hoûa tinh, thoå tinh v.v.. roõ raøng ngöôøi thôøi nay gan daï vaø söùc chòu ñöïng raát lôùn. Vöøa hieåu bieát vöøa coù moät söùc chòu ñöïng. Toâi nghe noùi muoán ñoå boä xuoáng nguyeät caàu, phaûi töø trong phi thuyeàn meï baén ra, môùi ñaùp xuoáng ñöôïc nguyeät caàu. Choã ñoù hoaøn toaøn khaùc ñòa caàu cuûa mình, qua vuøng khí quyeån laïnh caét da, meâng moâng thieân ñòa, phieâu löu gheâ gôùm. Vaäy maø con ngöôøi vaãn daùm laøm, theá taïi sao chuùng ta tu khoâng daùm gan daï buoâng xaû, loaïi tröø caùc taäp khí xaáu cuûa mình.

Tôùi chieác noâi Thieàn toâng thöù ba laø ngaøi Thaûo Ñöôøng, töùc vaøo thôøi vua Lyù Thaùnh Toâng khoaûng theá kyû XI, XII. Vaø cuoái cuøng laø Thieàn phaùi Truùc Laâm Yeân Töû thôøi Traàn, moät doøng thieàn thöøa höôûng taát caû tinh ba cuûa caùc phaùi thieàn kia, nhaøo naën laïi thaønh moät phaùi thieàn thuaàn tuùy Vieät Nam. Ngaøy nay Hoøa thöôïng ñang phuïc höng laïi doøng thieàn naøy. Caùc vò Phaät töû thôøi Traàn vaø caùc thieàn töû möôøi phöông taäp trung veà Yeân Töû tu haønh ñaït ñaïo döôùi söï tröïc tieáp höôùng daãn cuûa Sô Toå Truùc Laâm, töùc Ñieàu Ngöï Giaùc Hoaøng.

Baây giôø nhìn laïi hoaøn caûnh, ñieàu kieän soáng cuûa chuùng ta, huynh ñeä ñeàu bieát mình coù raát ñaày ñuû caùc phöông tieän tu haønh. Nhöng coøn thieáu moät cô duïng gì ñoù ñeå chuùng ta vaøo ñöôïc choã chaân thaät. Caùc Thieàn sö thöôøng noùi: “Ngoä ñöôïc thì ngay ñoù lieàn ngoä, khoâng ngoä ñöôïc thì suoát kieáp mang loâng ñoäi söøng”. Noùi nghe döõ daèn nhö theá. Ñöøng noùi suoát kieáp mang loâng ñoäi söøng, noäi nhöõng böùc xuùc roái raém trong loøng cuõng ñuû laøm cho chuùng ta khoå laém roài. Tu haønh khoâng coù nieàm vui ngay trong hieän ñôøi ñaõ thaáy chuoác quaû khoå. Theá neân Hoøa thöôïng thöôøng khuyeân Taêng Ni sieâng naêng saùm hoái. Saùm hoái ñeå chi? Ñeå nhöõng nghieäp taäp nhieàu ñôøi, do voâ minh ta lôõ gaây taïo, baây giôø saùm hoái ñeå ñöôïc möôøi phöông caùc baäc thieän höõu tri thöùc phuû giaùm, hoã trôï cho mình vôi nheï ñi. Ñoàng thôøi cuõng ñeå töï mình raên chöøa nhöõng loãi laàm cuõ, khoâng gaây taïo vöôùng keït nöõa.

Neáu chuùng ta tu haønh khoâng ngoä ñaïo, khoâng vaøo ñöôïc choã an oån, cuõng neân nhôø nhöõng trôï duyeân cuûa chö Phaät, Boà-taùt, caùc baäc thieän höõu tri thöùc giuùp mình coù theâm söùc maïnh, theâm nhaãn löïc ñeå tieán tu. Khoâng nhaûy vaøo ñöôïc ñaát thaät thì ta mang gaùnh nhöõng hình thöùc meâ muoäi naøy hoaøi. Nhö trôøi tröa naéng gaét, gaùnh naëng ñöôøng xa, baáy giôø muoán cho gaùnh nheï ñi mau thì boû bôùt ñoà ñaïc khoâng caàn thieát ñi. Ngöôøi khoân laø ngöôøi thaûy ra, thaûy heát ra. Thaûy ñeán caùi gaùnh cuõng quaêng luoân môùi ñöôïc thaûnh thôi leo nuùi.

Toâi noùi theá khoâng coù nghóa baûo quí vò boû heát thôøi khoùa tu taäp bình thöôøng. Maø chuùng ta phaûi nhaãn nhuïc chòu ñöïng nhöõng thöông toån, khoâng chaáp thaân naøy taâm naøy cuûa mình, buoâng xaû heát ñeå vöôït qua chính mình. Thaønh coâng cuûa ngöôøi tu laø soáng bình thöôøng troâi chaûy tröôùc taát caû nhöõng hieän töôïng thuaän nghòch cuûa cuoäc ñôøi. Ngöôøi ñaõ kieän toaøn coâng phu, ñöùc nhaãn roát raùo seõ coù moät noäi taïi thaâm haäu, traàm laéng. Khi nhìn laù caây, nhìn con ngöôøi, söï vaät… cuõng ñeàu coù söï thaâm nhaäp.

ÔÛ ñaây toâi hay baøy ñaù, hoøn non ñoà v.v… vì ñaù cöùng töôïng tröng cho ñònh vò. Nhöõng ngoïn ñeøn ñaù thaép saùng trong boùng ñeâm taêm toái töôïng tröng cho trí tueä phaù tan voâ minh. Tuy nhieân ñoù cuõng chæ laø nhöõng hình aûnh bieåu tröng beân ngoaøi thoâi, chính yeáu laø ôû loøng mình. Taâm coù ñònh tænh roài, thì thaáy ñaù thaáy ñaát gì cuõng vöõng vaøng, baát ñoäng. Cho neân caùc Thieàn sö nhìn caûnh vaät baèng taâm, chôù khoâng nhìn baèng maét. Coøn chuùng ta chaúng nhöõng nhìn caûnh vaät, maø nhìn moïi thöù treân ñôøi ñeàu baèng ñoâi maét phaøm tuïc, phaân bieät toát xaáu naøy noï, neân sanh ra ñieân ñaûo sai laàm.

Ngaøy xöa, thieáu gì caùc Thieàn sö nhìn caây, nhìn ñaù, nhìn hoa ñaøo nôû… ngoä ñaïo. Bieát ñaâu nhöõng caûnh duyeân naøy seõ laø nhöõng duyeân toá tích cöïc, hoã trôï cho vieäc caùc thieàn taêng hay taát caû huynh ñeä trong ñaïo traøng naøy coù theå phaùt huy ñöôïc trí tueä cuûa mình, ñaát taâm boãng roãng rang saùng suoát. Ñöôïc vaäy thì quyù bieát chöøng naøo! Nhaân caûnh beân ngoaøi maø nhaän ra oâng chuû beân trong cuûa mình. OÂng chuû laø caùi gì? Laø nhöõng thaáy nghe hieåu bieát luoân coù saün nôi saùu caên cuûa chuùng ta ñaây, nhìn caûnh duyeân caûnh thì oâng chuû maát, nhìn caûnh bieát mình hay coù caùi thaáy bieát thì oâng chuû hieän tieàn. Ngay ñoù nhaän ra oâng chuû thì vónh vieãn khoâng coøn bò caùc caûnh duyeân keùo loâi nöõa.

Coâng phu cuûa chuùng ta baây giôø laø nhaân caûnh duyeân, nhaân ñôøi soáng, nhaân thaân naøy maø ta nhaän ra oâng chuû cuûa mình, ñeå soáng nhö thaät soáng. Nhaän ñöôïc oâng chuû, haèng soáng vôùi oâng chuû thì töï taïi giaûi thoaùt. Chuùng ta saün ñuû taùnh giaùc nhö ngöôøi xöa, khoâng thieáu gì heát, luùc naøo cuõng coù nhöng vì queân thoâi. Ngaøi Huyeàn Sa daïy chuùng theá naøy: “Nhöõng baäc laõo tuùc caùc nôi noùi tieáp vaät lôïi sinh, vaäy boãng gaëp moät ngöôøi coù ba thöù beänh ñeán, laøm sao tieáp? Ngöôøi beänh muø caàm chuøy, döïng phaát y chaúng thaáy. Ngöôøi beänh ñieác thöû ngöõ ngoân tam muoäi y chaúng nghe. Ngöôøi beänh caâm daïy y noùi thì noùi chaúng ñöôïc. Phaûi laøm sao tieáp? Neáu tieáp khoâng ñöôïc, Phaät phaùp troïn khoâng linh nghieäm.”

Ngaøi Huyeàn Sa ñöa ra moät caùi cô ñaëc bieät ñeå nghieäm ngöôøi. Coù theå trôû veà vôùi chuùng ta, baây giôø mình coù muø khoâng? Khoâng muø. Chuùng ta coù ñieác khoâng? Khoâng ñieác. Chuùng ta coù caâm khoâng? Khoâng caâm. Vaäy chuùng ta coù ñöôïc tieáp chaêng? Haõy nghe tieáp thoaïi: Coù vò taêng ñem vieäc treân hoûi Vaân Moân, Moân baûo: “OÂng leã baùi ñi”. Taêng leã baùi ñöùng daäy, Moân laáy caây gaäy ñöa tôùi, taêng lieàn luøi ra sau. Moân baûo: “OÂng chaúng muø”. Moân goïi: “Laïi gaàn ñaây!” Taêng laïi gaàn, Moân baûo: “OÂng chaúng ñieác”. Moân döïng caây gaäy leân, hoûi: “Hoäi chaêng?” Taêng thöa: “Chaúng hoäi”. Moân baûo: “OÂng chaúng caâm”. Ngay ñoù vò taêng lieàn coù choã vaøo.

Ngöôøi xöa cuõng thaáy nhö theá nhöng caùc Ngaøi ngoä, ngaøy nay chuùng ta cuõng thaáy nhö theá sao khoâng ngoä? Mình khoâng muø, khoâng ñieác, khoâng caâm nhöng taâm khoâng saùng neân khoâng theå vaøo ñöôïc choã chaân thaät an oån. Chuùng ta coù ñöôïc dieãm phuùc laø caùc giaùc quan khoâng bò hoûng, ñoù laø thuaän duyeân ñeå tieán ñaïo. Vì con ñöôøng trôû veà vôùi caùi chaân thaät töø saùu giaùc quan naøy maø thoâi. Huynh ñeä ngöôøi lôùn keû nhoû, ai cuõng thaáy nghe bình thöôøng heát laø coù ñaày ñuû cuûa baùu roài. Neáu quí vò khoâng thaáy nghe roõ raøng thì nhöõng ngaøy Hoøa thöôïng thuyeát phaùp, quí vò khoâng coù leân Giaûng ñöôøng ngoài laøm chi?

Noùi toùm laïi, chuùng ta khoâng thua ngöôøi xöa treân caùc giaùc quan, chæ thua tröïc giaùc nhaïy beùn beân trong thoâi. Vì sao thua? Vì quen chaïy theo traàn caûnh beân ngoaøi hoaøi, khoâng chòu döøng laïi neân khoâng nhaän ñöôïc chính mình. Nhöõng gì chuùng ta ñem voâ, oâm giöõ roài phaùt huy töø thôøi beù thô cho tôùi baây giôø, boû ra khoâng ñöôïc thì thöû hoûi bao giôø ñaát taâm môùi troáng khoâng? Muoán boû nhöõng thöù ñoù thì cuõng töï chuùng ta, chôù khoâng ai thay theá ñöôïc heát. Bao giôø quí vò nhaän thaáy nhö theá, môùi ñöôïc töï taïi.

Thöôøng chuùng ta cuïc boä trong moät quaù trình, moät giôùi haïn naøo ñoù neân khoâng coù ñöôïc caùi thaáy toaøn bích toaøn trieät. Quaû thöïc mình laø ngöôøi khoâng thoâng, nhöng coù caùi taät khoâng chaáp nhaän mình khoâng thoâng. Bôûi thaáy mình thoâng neân sanh chuyeän, ñuïng chaïm, phieàn naõo. Caùc giaùc quan cuûa chuùng ta coù söï nhaän bieát nhöng raát haïn heïp. Ta laïi cho ñoù laø caùi thaáy bieát thaät cuûa mình neân thaønh ngaên ngaïi, cheát ñöùng moät choã. Baây giôø môû thoâng ra, ñöøng chaáp cöùng nöõa thì ñaát taâm seõ khoâng. Môû thoâng ra ñeán möùc ñoä ngöôøi ta noùi mình con boø cuõng ñöôïc, khoâng thaáy töùc giaän chuùt naøo caû. Maø quí vò  nghieäm xem, hoï noùi con boø nhöng mình coù moïc söøng, moïc ñuoâi ñaâu maø ñính chính, caõi vaõ. Hoaëc coù ngöôøi ñem con boø tôùi noùi ñaây laø con traâu, mình noùi sao ñaây? Neáu caõi laïi ñaây laø con boø thì chaéc moät hoài ñaáu khaåu. Ñaáu khaåu khoâng xong thì thuïi nhau, thuïi nhau khoâng ñuû lieàn ruû theâm anh em baø con tôùi aåu ñaû. Theá laø oan khieân vôùi nhau ñôøi naøy qua ñôøi khaùc, khoå khoâng coù ngaøy cuøng.

 Choã hoùa giaûi cuûa ngöôøi tu chuùng ta laø ñaû thoâng ngay choã ñoù. Thoâi thì con boø cuõng ñöôïc, con traâu cuõng ñöôïc. Tính chaát cuûa noù laø gì? Laø giaû danh, giaû töôùng. Haõy ñeå cho ñaát taâm ñöôïc khoâng thì maët trôøi trí tueä môùi soi chieáu. Chöù “con boø” bieát chieáu choã naøo, maø “con traâu” cuõng khoâng coù choã chieáu nöõa. Roõ raøng coá chaáp vaøo chuyeän hôn thua phaûi quaáy thì khoâng theå saùng suoát, laáy gì soi chieáu ñöôïc. Chuùng ta caøng hoïc Phaät phaùp, caøng phaûi thaâm nhaäp lyù thöôïng thöøa cuûa Phaät phaùp. Nhöõng gì huyeãn hoùa khoâng thaät khoâng neân ñaém tröôùc. Nhöõng gì chaân thaät khoâng sanh khoâng dieät phaûi nhaän laáy ñeå soáng vôùi noù. Chuùng sanh thöôøng ñi ngöôïc laïi ñieàu naøy, caùi giaû cho laø thaät, caùi thaät laïi queân maát, vì vaäy Phaät noùi chuùng sanh si meâ ñieân ñaûo. Baây giôø môû roäng taâm ra ñeå ñöøng laàm laãn nöõa, coù theá ta môùi bình thaûn saép ñaët oån ñònh cho cuoäc ñôøi cuûa mình.

Neân nhôù caùc giaùc quan cuûa mình khoâng thieáu, khoâng thua ai caû. Töø xöa ñeán nay moïi ngöôøi ñeàu bình ñaúng nhö nhau. Moãi thôøi ñaïi söï hieåu bieát con ngöôøi coù thay ñoåi, song nhìn chung taát caû ñeàu laø theá trí sanh dieät, khoâng chaân thaät. Neáu chuùng ta chaáp cöùng coá ñònh ngang ñoù, teâ lieät ngang ñoù thì phaûi giaûi phaãu khoái u xô ñoù ñi. Giaûi phaãu caùi hieåu bieát sanh dieät theá gian thì mình baèng ngöôøi xöa, bieát heát moïi thöù maø khoâng chaáp gì caû. Ñaû thoâng khoái u xô ñoù thì maët trôøi trí tueä chieáu soi. Ñaây laø maët trôøi trí tueä khoâng sanh khoâng dieät, chôù khoâng phaûi maët trôøi bình minh saùng moïc leân chieàu laën xuoáng. Maët trôøi trí tueä ñaây laø maët trôøi cuûa mình, moät khi aùnh saùng naøy chieáu soi thì phaù tan moïi boùng toái voâ minh, phieàn naõo traàn lao ñeàu tan bieán heát. Chuùng ta vaãn soáng, vaãn sinh hoaït moïi thöù, aên maëc, nguû nghæ, tieáp xuùc nhöng taâm truøm khaép, khoâng bò haïn cuoäc, keït dính ôû baát kyø choã naøo. Nhaø thieàn thöôøng noùi taùnh giaùc truøm khaép, taâm theå roãng rang saùng suoát chính laø maët trôøi trí tueä naøy vaäy. Töø ñoù chuùng ta phaêng ra vaø nhaûy vaøo choã an oån thoâi.

Trôû laïi ñöùc nhaãn. Toâi neâu leân nhöõng phaàn treân ñeå chuùng ta chuaån bò coâng phu cuûa mình. Laøm theá naøo phaûi ñuû nhaãn löïc ñeå phaãu thuaät taát caû u xô coøn cuø caën trong loøng mình, cho maët trôøi trí tueä chieáu saùng. Ñoàng thôøi mình cuõng vöõng vaøng nhö nuùi nhö non, ñöøng bò ñoäng bôûi nhöõng thöù laêng xaêng beân ngoaøi.

Muoán theá, caùi nhaãn thöù nhaát laø thuaän sanh nhaãn. Thuaän sanh nhaãn laø khoâng kieâu caêng töï ñaéc khi ñöôïc khen ngôïi, ñaây laø nhöõng beänh thoâng thöôøng cuûa chuùng ta. Coù ngöôøi tu ñöôïc trong ñieàu kieän thuaän, coù ngöôøi tu khoâng ñöôïc. Ví duï nhö ñöôïc ngöôøi ta coâng keânh, mình hiu hiu töï ñaéc, thaønh ra khoâng tu ñöôïc. Baây giôø laøm sao trong choã thuaän ta vaãn bình thöôøng, ñieàu naøy khoù chôù khoâng phaûi deã. Ngöôøi tu khi gaëp thuaän duyeân phaûi bieát töï keàm cheá, khoâng yû laïi, khoâng töï cao, laøm chöôùng ngaïi coâng phu cuûa mình. Ñaây goïi laø thuaän sanh nhaãn.

Thöù hai laø nghòch sanh nhaãn. Nhö ngöôøi thieáu phöôùc sinh ra trong gia ñình ngheøo khoå, thieáu aên thieáu maëc, thieáu hoïc haønh, cöïc khoå troâi giaït, laøm thueâ laøm möôùn vaát vaû, nhöõng ngöôøi nhö theá maëc caûm lôùn laém. Vôùi hoï chæ coù Phaät phaùp môùi khai thoâng noåi thoâi. Maëc caûm laø nhöõng u xô raát ñoäc, ñöøng cho dao röïa voâ ñoù, khoâng kheùo noù di caên moät caùi laø nín thôû lieàn. Nhöõng ngöôøi naøy ngoù xuoáng laø phuûng ñaát, ngoù leân laø thuûng trôøi, chöù khoâng ít. Trong hoaøn caûnh nhö theá, ngöôøi tu phaûi bieát nhaãn nhuïc goïi laø nghòch sanh nhaãn. Khoâng böïc töùc, thuø gheùt tröôùc söï baïc ñaõi khinh khi cuûa ngöôøi khaùc.

Nhieàu ngöôøi baûo: “Chöûi coù lyù do toâi nhòn ñöôïc, chöù chöûi voâ lyù laøm sao nhòn ñöôïc?” Ngöôøi ngu ngoác maáy cuõng khoâng thích nghe lôøi chöûi. Neáu hieàn laønh khoâng chöûi laïi cuõng noùi moùc vaøi caâu hoaëc suøng suøng trong buïng, nhaát ñònh khoâng bao giôø bình thaûn ñöôïc. Ñaây laø nhöõng thöù cuø caën trong coâng phu tu haønh cuûa mình. Laø ngöôøi tu chuùng ta phaûi boû ñi, phaãu thuaät noù ñi. Baèng moïi caùch chuùng ta phaûi trò noù, trò moät laàn khoâng xong ñaâu, phaûi trò nhieàu laàn môùi ñöôïc. Tuïng kinh, nieäm Phaät, ngoài thieàn v.v… laø nhöõng caùch thöùc sô ñaúng nhaát ñeå trò caùc thöù beänh u xô naøy. Ngöôøi khaù hôn trong khi laøm vieäc, ñi ñöùng naèm ngoài gì cuõng trò noù. Coù theá môùi giöõ ñöôïc theá an bình cuûa ñaát taâm. Neáu mình khoâng trò ñöôïc noù, nhaát ñònh noù seõ noäi keát thaønh khoái vaø laøm cho ta ñau khoå thoâi.

Hoøa thöôïng aân sö thöôøng daïy, nhöõng daáy nieäm, tô töôûng voïng ñoäng ñeàu phaûi buoâng boû heát, ñoù laø caùch trò noù. Maø muoán buoâng boû noù, chuùng ta phaûi coù ñònh tænh, saùng suoát. Do ñònh noù khoâng keùo loâi ñöôïc, do saùng suoát bieát noù laø khoâng thaät, noù khoâng doái gaït löøa mò ta ñöôïc. Cho neân trong nhaø thieàn thöôøng daïy ñònh tueä song tu. Chuùng ta kieän toaøn ñaày ñuû ñònh tueä thì vieäc tu tieán leân deã daøng, khoâng khoù khaên gì. Ñònh tueä naøy khoâng theå kieám ôû ñaâu heát, khoâng theå nhôø ai cho ñöôïc maø töø chuùng ta gaïn loïc heát nhöõng caáu ueá trong taâm, thì ñònh tueä saün beân trong lieàn hieän tieàn.

Thöù ba laø noäi phaùp nhaãn. Töùc khoâng bò phieàn naõo che khuaát, taâm luoân luoân thanh tònh saùng suoát. Thöôøng thöôøng taâm chuùng ta luoân bò böùc xuùc, daèn vaët bôûi vieäc noï vieäc kia truøng truøng lôùp lôùp. Cho neân caùi nhaãn thöù ba laø nhaãn phieàn naõo. Muoán nhaãn phieàn naõo phaûi laøm sao? Maët trôøi trí tueä soi thì phieàn naõo môùi tan. Taâm khoâng thì maët trôøi trí tueä töï chieáu, gioáng nhö ta baät coâng taéc ñieän ñeøn saùng leân thì taêm toái töï ruùt lui. Cho neân muoán heát phieàn naõo thì ñöøng nuoâi noù nöõa, ñeå taâm troáng khoâng ñi. Khoâng nghó hôn nghó thua, khoâng chaáp ta chaáp ngöôøi, ngay ñoù coøn gì nöõa maø phieàn naõo.

Laïi nöõa, phieàn naõo ñaâu coù thöïc maø keùo loâi ñöôïc mình. Tuy noù laøm khoå ta nhöng noù khoâng thöïc. Neáu bieát baûn chaát phieàn naõo hö doái khoâng thaät, noù seõ khoâng laøm khoå ta nöõa. ai khoâng naém ñöôïc nguyeân taéc naøy thì bò noù laøm khoå daøi daøi. Noù khoâng thaät maø laøm khoå mình môùi laø kyø, neáu noù thaät thì thoâi cheát. Taâm khoâng buoâng boû ñöôïc phieàn naõo thì chaúng theå laøm gì noåi, ñöøng noùi tôùi tu. Böôùc ra cöûa, thaáy caùi cöûa ñoùng khoâng ñaøng hoaøng laø phieàn naõo. Ngoài vaøo baøn, maáy taøi lieäu cuûa mình ai quaêng ñaâu heát cuõng phieàn naõo. Voâ aên côm, côm soáng laïi phieàn naõo… Trôøi ñaát ôi, caùi gì cuõng phieàn naõo, quaû thöïc laø nguy hieåm. Noù khoâng thaät maø sao laøm khoå mình döõ vaäy! Cho neân ngöôøi coù chuùt coâng phu phaûi xoaùy maïnh vaøo saøo huyeät naøy cuûa chuùng, xem noù laø gì? Coù theá môùi mong nhaûy vaøo choã ñaát khoâng, laøm chuû ñöôïc phieàn naõo.

Thöù tö laø ngoaïi phaùp nhaãn. Töùc chieán thaéng moïi khoù khaên ñoùi reùt laïnh noùng, nhaân duyeân thôøi tieát beân ngoaøi v.v…. Chieán thaéng ñöôïc nhöõng thöù naøy goïi laø ngoaïi phaùp nhaãn.

Toùm laïi, chuùng ta tu haønh caàn phaûi thöïc haønh caùc phaùp nhaãn treân moät caùch thuaàn thuïc. Caûnh thuaän nhaãn, caûnh nghòch nhaãn, phieàn naõo nhaãn, ñoùi reùt laïnh noùng nhaãn. Ñöôïc vaäy coøn sôï khoù khaên gì treân ñôøi naøy nöõa. Giaû duï nhö ai chôû voâ nhaø mình naêm baûy chuïc xe haøng phieàn naõo, cuõng chaúng aên thua gì. Ngöôøi naém vöõng nhaân quaû, deã thöïc haønh phaùp nhaãn. Vì sao? Vì bieát nhaân tröôùc nhö theá neân baây giôø quaû nhö theá. Ngaøy tröôùc ta gaây nhaân thieáu gaïo, cöôùp gaïo cuûa ngöôøi ta, baây giôø mình thieáu gaïo, khoâng coù gaïo aên laø phaûi roài, cho neân noùi nhaãn maø thaät ra coù gì ñaâu phaûi nhaãn. Mình laøm mình chòu, coâng baèng thoâi, öùc hieáp chi maø phaûi nhaãn. Nhaân tröôùc mình chöûi bôùi ngöôøi ta baây giôø ngöôøi ta chöûi laïi, chuyeän ñoù ñöông nhieân coù gì ñaâu maø phieàn. Nhôø thaáy nhö theá neân ngay khi nhaãn ta cuõng khoâng nghó mình nhaãn. Ñoù môùi thaät laø ngöôøi haønh haïnh nhaãn nhuïc ba-la-maät.

Vôùi tö caùch ngöôøi tu nhaát laø tu thieàn, chuùng ta ngoài bình tónh laïi thaáy roõ nhaân nhö theá, ñöa ñeán tình traïng quaû baùo nhö theá. Ñaõ bieát nhaân quaû baùo öùng khoâng sai chaïy thì ta ñöøng gaây nhaân xaáu nöõa, roõ raøng vaäy. Nhaân chính ta gaây thì quaû chính ta nhaän, khoâng coù ñoå thöøa. Ñöôïc vaäy ta coù ñaày nhaãn löïc vöôït qua caùc chöôùng duyeân, taâm khoâng phieàn haän naõo loaïn. Töø ñoù daàn daàn ñaát taâm seõ khoâng, trí tueä seõ phaùt saùng.

Nhö soáng trong taäp theå, anh em cuøng moät lieâu maáy chuïc vò. Taát caû ñeàu ñöôïc phaùt meàn xanh, rieâng coù hai ba anh ñaép meàn len laø coù vaán ñeà roài. Taïi sao mình ñaép meàn chæ maø huynh ñoù ñöôïc meàm len? Ta chæ so saùnh maø khoâng caàn tìm hieåu nguyeân do. Taïi Thaày ñoù beänh hay hoï coù nhöõng ñieåm naøo öu neân ñöôïc xöû ñaëc bieät hôn. Neáu khoâng coù nhöõng nguyeân nhaân trong ñôøi naøy thì cuõng coù nguyeân nhaân cuûa ñôøi tröôùc, chôù khoâng phaûi ngaãu nhieân. Theo nhaân maø quaû töông öng.

Hoaëc, tôùi teát Trung Thu ai cuõng coù baùnh, coøn mình khoâng coù. Theá laø ta quay maët vaøo vaùch khoâng theøm doøm ai heát, nhöng khoâng phaûi quay maët nhö Toå sö, maø quay maët ñeå phieàn naõo! Nhöõng taâm lyù nho nhoû nhö vaäy thoâi, nhöng neáu chuùng ta khoâng chòu tu, khoâng tænh saùng, ñaát taâm cuûa chuùng ta khoâng roãng rang saùng suoát thì chuùng ta seõ bò cheát ñöùng ôû choã toái taêm aáy maõi.

Toùm laïi, muoán troøn ñöùc nhaãn ñeå tu, chuùng ta phaûi chòu ñöïng ñöôïc taát caû nhöõng hoaøn caûnh thuaän cuõng nhö nghòch. Loøng thanh thaûn roãng rang thì môùi tu ñöôïc. Chöù coøn cöù nhìn hieän töôïng naøy hieän töôïng kia thì nhaát ñònh chuùng ta khoâng tu ñöôïc. Huynh ñeä chuùng ta coá gaéng phaán ñaáu choã naøy, noäi taïi maø toâi muoán noùi laø chuùng ta ñieàu phuïc ñöôïc nhöõng phieàn naõo, ñeå coù söùc maïnh beân trong. Coøn hieän thaân vaø caùc caûnh beân ngoaøi thì tuøy theo nghieäp duyeân chuùng ta ñaõ taïo maø coù nhöõng quaû baùo töông öng. Baây giôø tu roài thì coá gaéng chuyeån hoùa nghieäp cuõ, chöù bieát laøm sao hôn.

Mong raèng vôùi nhöõng lôøi noùi chaân tình, nhöõng kinh nghieäm nhoû nhoi gôûi ñeán quí huynh ñeä, ñaïo traøng chuùng ta seõ vöõng tieán trong coâng phu tu haønh cuûa mình, xöùng ñaùng laø ñeä töû cuûa Phaät Toå, cuûa Hoøa thöôïng aân sö.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM