RÖØNG THIEÀN

T.T THÍCH NHAÄT QUANG

ÑÖØNG CHAÁP THUÛ ÑEÅ TU

Hoâm nay chuùng ta seõ baøn veà nhöõng maéc möùu thuoäc phaàn tinh thaàn maø ngöôøi tu naøo cuõng ñeàu coù traûi qua. Töø ñoù chuùng ta ruùt kinh nghieäm tu taäp cho baûn thaân, ñoàng thôøi hoã trôï cho caùc baïn ñoàng haønh vöõng böôùc treân con ñöôøng tu ñaïo.

Maéc möùu thöù nhaát laø nhöõng chaáp thuû veà hình thöùc. Danh töø chuyeân moân chöõ Haùn noùi “thuû töôùng tuøy ñoäng”, nghóa laø coøn vöôùng coøn chaáp baát cöù moät hình töôùng nhoû nhaët naøo laø coøn bò ñoäng. Coøn bò ñoäng laø coøn taïo nghieäp nhaân, nhaát ñònh phaûi chuoác laáy nghieäp quaû. Neáu ai buoâng ñöôïc, laéng yeân nhöõng thuû chaáp naøy thì seõ nhö nhö baát ñoäng. Bao giôø chuùng ta khoâng coøn nhöõng maéc möùu thì töï taïi giaûi thoaùt. Caùi khoâng maéc möùu naøy chaúng phaûi ñôïi ñeán luùc ta leã Phaät, tuïng kinh, ngoài thieàn, thuyeát phaùp… môùi coù. Noù hieän höõu lieân tuïc, maõi maõi beân chuùng ta khoâng luùc naøo vaéng thieáu. Chæ coù ñieàu chuùng ta coøn dính daùng moät chuùt maéc möùu neân trôû thaønh ngaên ngaïi.

Chuùng ta thöông mình neân töï daønh duïm, ñaàu tö trí tueä theá naøo ñeå trieät tieâu nhöõng thuû töôùng, nhöõng maéc möùu trong loøng ta. Neáu thieân haï thaáy ñöôïc trong ruoät, trong buïng ta chaéc laø xaáu hoå laém. Taïi sao? Vì nhöõng maéc möùu cuø caën nhieàu quaù, raát laø nhieàu... Coù nhöõng thöù ñaùng leõ khoâng neân toàn taïi, maø noù cöù naèm ì ra ñoù, ta khoâng laøm sao vöùt boû ñi ñöôïc. Baây giôø mình phaûi tu taäp nhö theá naøo ñeå buoâng xaû ñöôïc, ñöøng chaáp thuû nöõa thì môùi an oån nhö nhö baát ñoäng.

Phaät daïy taát caû caùc phaùp ñeàu do nhaân duyeân sinh, neáu hieåu roõ nhö theá töï nhieân nhöõng chaáp thuû cuûa ta seõ tan loaõng, khoâng coøn keo sôn ñan keát moät caùch cöùng chaéc nhö tröôùc nöõa. Ngöôøi tu laø ngöôøi coù con maét trí tueä soi thaáu taùnh töôùng cuûa muoân phaùp. Bieát noù do duyeân hôïp thì cuõng seõ do duyeân tan, khoâng coù gì thaät, khoâng coù gì coá ñònh neân chaáp giöõ laøm gì? Giôø aên cuõng chaúng dính daùng, giôø nghæ cuõng chaúng dính daùng gì, ñoái vôùi söï soáng, ñoái vôùi con ngöôøi, ñoái vôùi taát caû ñeàu khoâng dính daùng gì caû. Moãi phaùp ñeàu trôû veà baûn vò cuûa noù, töï taïi baát ñoäng thoâi.

Ví duï nhö quí vò ôû am thaát trong ñaïo traøng naøy, toái thieåu moãi vò  coù moät thaát nhoû, moät huõ gaïo, moät chai töông, nhang ñeøn… Bình an trong toái thieåu laø vaäy. Nhöng neáu quí vò khoâng döøng ñöôïc, moãi ngaøy theâm moät thöù, cuoái cuøng nhöõng thöù naøy seõ quaáy raày laïi quí vò. Roài coøn caùc moái quan heä chung quanh nöõa, thaày toå, huynh ñeä, gia ñình… lieân tieáp thay nhau quaáy raày hoaøi. Chæ khi naøo ta daùm caét ñöùt, daùm buoâng boû, ñöøng ñeå lieân heä nöõa thì môùi yeân. Nhö quyù thaày quyù coâ muoán ngoài thieàn yeân chöøng naêm phuùt coù deã khoâng? Khoâng deã. Hoøa thöôïng thöôøng daïy chuùng ta chuyeän quaù khöù khoâng thaät boû ñi. Chuyeän töông lai chöa tôùi boû ñi. Nieäm hieän taïi ñang soáng lieân tuïc ñaây, phaûi yù thöùc moät caùch saâu saéc caùi giaây phuùt hieän taïi.

Khoâng theå naøo coù söï thieàn ñònh vôùi nhöõng döõ kieän phöùc taïp trong cuoäc soáng nhö vaäy. Baát cöù moät vaán ñeà gì coøn naém laïi laø coøn maéc míu, cho neân chuùng ta phaûi buoâng xaû heát môùi töï taïi giaûi thoaùt. Coù vaäy mình môùi thaät söï hieän höõu trong luùc soáng cuõng nhö bình an tröôùc luùc cheát. Ta laø ngöôøi tu maø luùc ra ñi khoâng töï taïi, khoâng daùm cöôøi töø giaõ moïi ngöôøi tröôùc khi ñi, maø traèn troïc laên loän nhôù ngöôøi naøy thöông keû kia tieác caùi noï v.v... Nhö vaäy hoùa ra Phaät phaùp ñoái vôùi ta khoâng coù taùc duïng gì caû, giaù trò thieát thöïc cuûa lôøi Phaät daïy khoâng dính daùng ñeán vieäc tu hoïc cuûa chuùng ta.

Trong moät gia ñình, moät ñaïo traøng, moät ngoâi chuøa coù huynh ñeä naøo tu hoïc giôùi ñöùc trang nghieâm, coâng ñöùc ñaày ñuû thì quyù hoùa voâ cuøng. Ngöôøi daùm buoâng boû heát, ngoài yeân vöõng vaøng trong theá ñònh tænh saùng suoát, laøm chuû mình trong moïi thôøi khaéc moïi sinh hoaït, ngöôøi naøy raát khoù tìm. Thaät ra ai cuõng coù theå laøm ñöôïc, nhöng vì chuùng ta khoâng quan taâm ñeán vieäc naøy thoâi. Chuùng ta queân raèng moïi thöù seõ ñoåi thay, voâ thöôøng chi phoái nhanh choùng. Moät phuùt giaây naøo ñoù khoâng bieát tröôùc, ta seõ nhaém maét qua ñôøi khaùc, chöøng ñoù muoán tu cuõng khoâng laøm sao tu ñöôïc. Voâ thöôøng maõnh lieät voâ cuøng, khoâng coù oâng thaày kieän, oâng thaåm phaùn naøo coù theå caõi coï vôùi baûn aùn naøy. Taát caû chuùng ta ñeàu bò tuyeân aùn, theá taïi sao ta khoâng lo vieäc cuûa mình?

Ngöôøi tu haïnh hyû xaû seõ bình thaûn an nhieân ñoái vôùi vaán ñeà naøy. Bôûi vì hoï coù theå ñöông ñaàu vôùi moïi söï vieäc seõ tôùi, ñuû söùc laøm chuû mình ñöôïc saùu baûy möôi phaàn traêm. Neáu chuùng ta khoâng bò chaáp thuû khoáng cheá, buoâng ñöôïc, laøm chuû an nhieân töï taïi ñoái vôùi nhöõng sinh hoaït thì chaéc chaén ta seõ ñöôïc nhö vaäy. Ngöôïc laïi ta thaáy mình coù chuùt vöông vaán gì ñoù, thì con ñöôøng naøy coøn caùch xa laém. Toâi xin nhaéc laïi: Chaáp thuû thì ñoäng, neáu khoâng chaáp töôùng chaáp thuû thì nhö nhö baát ñoäng. Ñaây laø ñeà aùn tu haønh cuûa chuùng ta. Giaûn dò nhö theá.

Ngöôøi tu haønh chaân chaùnh bieát raèng coù söï hoã trôï cuûa chö Phaät, taát caû caùc baäc thaùnh hieàn, thieän höõu tri thöùc möôøi phöông ñeàu höôùng veà chuùng ta, nhöng chính yeáu vaãn laø söï töï noã löïc cuûa mình. Chuùng ta khoâng caàu caïnh, khoâng yû laïi vaøo nhöõng tha löïc ñoù, maø luùc naøo cuõng phaùt huy thöïc löïc, phaùt huy trí tueä Baùt-nhaõ cuûa mình. Coù trí tueä thì phaù tan voâ minh, chaát coá chaáp keo sôn ñoù lieàn tan loaõng ñi. Chuùng ta seõ môû cöûa hoøa vui vôùi taát caû trong an nhieân töï taïi.

Caùc Thieàn sö noùi keát quaû sieâu xuaát nhaát cuûa ngöôøi tu haïnh giaûi thoaùt laø xem soáng cheát nhö ñaép chaên ñoâng, nhö côûi aùo haï. Muøa haï noùng böùc maø côûi ñöôïc chieác aùo nhô nhôùp ra, thaät thoaûi maùi thích thuù voâ cuøng. Muoán ñeán ñöôïc ñænh cao aáy, tröôùc tieân chuùng ta phaûi quaùn saùt “taát caû phaùp höõu vi ñeàu nhö moäng”. Trong kinh Kim Cang, Phaät daïy “nhaát thieát höõu vi phaùp, nhö moäng huyeãn baøo aûnh, nhö loä dieäc nhö ñieän, öng taùc nhö thò quaùn”. Nghóa laø taát caû phaùp höõu vi, nhö moäng huyeãn boït boùng, nhö söông cuõng nhö ñieän chôùp, phaûi neân quaùn nhö theá. Bieát chính xaùc nhö vaäy thì ñoái vôùi taát caû phaùp xung quanh chuùng ta khoâng coøn chaáp thuû nöõa. Ñaây laø moät söï chuaån bò cho mình.

Neáu nhaän ñònh moät caùch saâu saéc nhöõng ñieàu naøy chuùng ta seõ thaáy Phaät phaùp hay voâ cuøng, thieát thöïc voâ cuøng. Noù hoã trôï cho vieäc buoâng xaû vaø tieâu tröø nhöõng chaáp thuû cuûa chuùng ta, giuùp ta coù caùi nhìn baèng trí tueä chaân thaät. Moät caùi nhìn khoâng do söï cuø caën, baûo thuû, caùi nhìn thoâng thoaùng, khoan dung nheï nhaøng. Moät khi ta bieát caùc phaùp höõu vi laø moäng huyeãn, laø boùng laø boït, nhö ñieän chôùp v.v... laø bieát söï toàn taïi cuûa caùc phaùp do duyeân hôïp, gioøn bôû deã tan vôõ. Bieát ñöôïc nhö vaäy, töùc chuùng ta ñaõ tænh saùu baûy möôi phaàn traêm roài.

Moät hoâm naøo ñoù toâi nghe ngöôøi ta dieãn taû veà söùc coâng phaù cuûa bom nguyeân töû, cuûa tia la-de thaät kinh khuûng. Noù coù theå laøm vôõ tung töôøng vaùch nuùi non, bieán taát caû thaønh tro buïi chæ trong nhaùy maét, xuyeân qua taát caû teá baøo tieâu dieät nhöõng loaïi vi truøng cöïc vi nhaát. Cuõng theá, naêng löïc cuûa moät ngöôøi coù trí tueä, coù coâng phu buoâng xaû cuõng lôùn nhö vaäy hay coøn lôùn hôn nöõa. Coù theá ta môùi laøm chuû ñöôïc mình tröôùc ma löïc cuûa voïng töôûng, phieàn naõo, nguõ duïc. Chuùng ta ngoài ñaây khoûi phaûi ñi ñaâu, taát caû nhöõng söï kieän chung quanh ñuû söùc keùo loâi mình roài.

Ví duï tröôùc maét chuùng ta coù nhaø cöûa, caây caûnh, ngöôøi mình thöông keû mình gheùt v.v… ñuû caû. Neáu khoâng coù trí löïc, ta ngoài ñaây maø bò caùc thöù aáy daãn ñi, khoâng nghe ñöôïc chuùt phaùp naøo caû. Thaáy caùi nhaø lieàn nghó caùi nhaø naøy nhoû hay lôùn, ñeïp hay xaáu, caát hoài naøo, ai caát? Hoaëc thaáy caây caûnh thích hôïp, taâm lieàn duyeân theo khoâng bieát laøm sao ñeå ñöôïc moät chaäu kieång nhö vaäy. Nhìn ngöôøi thöông muoán gaàn guõi noùi chuyeän, thaáy keû gheùt böïc boäi chöôùng maét chöôùng tai, hoï laøm gì mình cuõng xem khoâng ñöôïc v.v… Nhö vaäy laø maát heát thôøi phaùp saùng nay roài.

Bao giôø ta gôõ ñöôïc, buoâng ñöôïc nhöõng thöù ñoù noù môùi khoâng quaáy raày mình nöõa, khoâng laøm trôû ngaïi ñoaïn ñöôøng chuùng ta ñang ñi. Cho neân trí löïc laøm tan loaõng nhöõng coá chaáp, giuùp chuùng ta gaày döïng ñöôïc coâng phu tu haønh vöõng chaéc. Neáu gaày döïng, phaùt huy ñöôïc nhö theá thì mình bình an, coù theå ñöông ñaàu vôùi moïi thöù maø khoâng sôï seät, vaãn giaûi quyeát moät caùch nheï nhaøng eâm ñeïp. Neáu chuùng ta bieát thöông mình thì neân chuaån bò cho vieäc saép tôùi nhö vaäy ñoù. Huynh ñeä ôû ñaây coù thaày, coù Phaät phaùp, coù taát caû nhöõng ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå chuaån bò. Neáu coøn laän ñaän lao ñao laø taïi mình thoâi.

Trong coâng phu haøng ngaøy, chuùng ta ñaõ ñöôïc Hoøa thöôïng chæ daïy raát kyõ, baây giôø chæ caàn coá gaéng thöïc haønh moät caùch sieâng naêng tinh taán thì keát quaû chaéc chaén toát ñeïp. Thôøi gian qua mau, nhìn laïi trong chôùp maét, chuùng ta khoâng noã löïc tu laø boû lôõ cô hoäi ngaøn naêm. ÔÛ ñaây nhieàu cuï ngoài laïi noùi chuyeän, môùi hoâm naøo doïn xuoáng Thöôøng Chieáu phaù coû, ñaùnh goác caây, caát choøi, laøm raãy, laøm thieàn thaát, tu hoïc… nhöng vuø moät caùi tính laïi ñaõ treân hai möôi naêm, xem nhö moät phaàn tö theá kyû. Moät phaàn tö theá kyû hình thaønh, nhöõng veát tích coøn laïi treân thaân naøy taâm naøy chæ laø nhöõng chieác boùng maø thoâi. Theá gian goïi laø kyû nieäm, nhöng nhaø Phaät baûo noù laø voïng töôûng khoâng thaät, nhôù giöõ ñeo mang laøm gì nhöõng thöù cuø caën ñoù cho khoå.

 Phaät daïy taát caû phaùp theá gian nhö moäng huyeãn baøo aûnh. Baøo laø boït boùng. Chuùng ta thaáy trôøi möa, gioït nöôùc tröôùc rôi xuoáng bieán thaønh boït roài vôõ ra, gioït thöù hai cuõng rôi xuoáng thaønh boït, vôõ ra. Hoaëc laø chuùng ta ñi bieån thaáy ñôït soùng naøy vöøa nhoâ leân thì ñôït soùng khaùc daäp tôùi, cöù nhö vaäy noái tieáp nhau hình thaønh. Cuoäc soáng cuûa chuùng ta cuõng theá, lieân tuïc chaát choàng bôûi nhöõng chieác boït deã vôõ, maø maáy ai nhaän ra, maáy ai chaáp nhaän. Bôûi khoâng chaáp nhaän neân chuùng ta khoå. Caát moät caùi thaát cuõng muoán noù toàn taïi traêm naêm. Mua xaáp vaûi cuõng phaûi ñoà ngoaïi, ñoà xòn môùi ñöôïc. Nghó cho cuøng chuùng ta khoå laø taïi mình quaù meâ laàm, daïi doät.

Haøng ñeä töû Phaät goïi laø Thích töû, chæ coù con trai con gaùi cuûa Phaät môùi daùm nghó, daùm buoâng boû nhöõng caùi theá gian ñaém say meâ laàm. Soáng haønh trì vaø hoùa giaûi moïi thöù cuø caën ñoù. Chæ coù ngöôøi tu môùi thaáy thuûng moïi vaán ñeà baèng con maét trí tueä Baùt-nhaõ. Nhôø thaáy bieát moät caùch nhö thaät neân khoâng coøn ñaém tröôùc, coá chaáp vaøo nhöõng thöù aáy, neân hoaøn toaøn töï taïi an vui. Chuùng ta nghieäm kyõ baøi keä vöøa roài trong kinh Kim Cang seõ thaáy Phaät daïy thaät thaáu ñaùo, neáu chòu thöïc nghieäm laäp töùc ta seõ taän höôûng nguoàn an laïc ngay trong hieän ñôøi vaø caû ñôøi sau.

Hoïc Phaät maø khoâng aùp duïng ñöôïc giaùo lyù Phaät daïy laø moät thieät thoøi lôùn. Ví nhö ta ñang maëc moät chieác aùo thaät ñeïp, boãng coù ngöôøi baïn thaân ñeán thaêm. Hai tay nhô cuûa hoï chuïp leân aùo mình, khi aáy ta theá naøo? Phieàn naõo, trong loøng khoâng vui duø ñoù laø baïn thaân cuûa mình. Caùi phieàn naõo ñoù khoâng va chaïm ngöôøi baïn, noù chæ töï ñoát trong loøng mình, töï loaïn trong taâm mình. Cöù theá ta khoâng hoùa giaûi ñöôïc vaø cöù nuoâi noù lôùn daàn thaønh noãi böùc xuùc rieâng, maát ñi caùi an nhieân töï taïi bình thöôøng. Chæ moät vieäc nhoû thoâi cuõng ñuû cho chuùng ta thaáy söï coá chaáp ñem ñeán bao nhieâu hoïa hoaïn cho mình, huoáng laø nhöõng coá chaáp keo sôn cöùng chaéc hôn theá nhieàu.

Neáu bình tónh ta bieát caùi aùo naøy giaû, duø hieän taïi noù traéng ñeïp, mình raát thích nhöng laâu ngaøy noù seõ baïc maøu, seõ raùch. Duø baây giôø anh baïn khoâng laáy tay nhô chuïp leân thì mai moát noù cuõng seõ ñen xaáu vì buïi baëm cuûa thôøi gian khoâng gian ôû ñaâu khoâng coù. Bôûi bieát töông lai noù seõ nhö theá neân baây giôø coù dô cuõng chaúng sao. Hieåu nhö vaäy ta khoâng ñaët thaønh vaán ñeà gì caû, nhö vaäy laø heát phieàn naõo, heát khoå. Ñôn giaûn quaù chöøng. Nhöng muoán soáng nhö theá cuõng phaûi chòu khoù huaân taäp. Caùi bieát cuûa ngöôøi coù trí tueä chæ ñöôïc nuoâi döôõng baèng trí tueä, chôù khoâng theå nuoâi döôõng baèng si meâ ñieân ñaûo. Neáu ta khoâng tænh saùng thì khoâng theå soáng moät caùch trí tueä nhö vaäy ñaâu!

Giaûi quyeát phieàn naõo, nhöõng cuø caën beân trong baèng hình thöùc thoâi thì chaúng tôùi ñaâu. Ngay trong nguyeân nhaân chuùng ta khoâng hoùa giaûi ñöôïc thì caû ngaøy mình soáng trong baát an, baát nhö yù. Hoaëc buoàn hoaëc vui chôù khoâng yeân ñònh. Buoåi saùng thì buoàn, tröa chuùt laïi vui, chieàu ñeán khoâng maáy gì hoan hyû, toái boãng khoâng vui v.v... môû maét ra laø nhieäm vuï, boån phaän. Cöù nhö theá. Cuoäc ñôøi ta voâ tình maát maùt heát, soáng nhö ñaõ cheát, khoâng an truù trong caùi hieän höõu bao giôø.

Theá neân chuùng ta phaûi nhôù thaät kyõ lôøi Phaät daïy: Ngöôøi tu phaûi coù trí tueä, ngöôøi tu phaûi coù ñònh tænh, ngöôøi tu phaûi buoâng boû ñöôïc taát caû phaùp. Nhaät Baûn coù caâu chuyeän naøy. Moät hoâm hai thaày troø noï ñi ngang qua ñoaïn ñöôøng coù khuùc soâng chaén loái. Baáy giôø moät coâ gaùi cuõng muoán qua beân kia con soâng nhöng coâ khoâng bieát laøm sao qua ñöôïc. Baáy giôø vò thaày lieàn coõng coâ gaùi leân vai loäi qua khuùc soâng. Leân ñeán bôø oâng ta boû coâ gaùi xuoáng vaø bình thaûn ñi tieáp tuïc. Nhöng ngöôøi troø laïi coù vaán ñeà, maët muõi meùo xeïo khoâng theøm laøm boån phaän cuûa ngöôøi ñeä töû ñoái vôùi thaày nöõa. Chuù mang taâm traïng naëng neà aáy ñi vaøo phoá thò, roài leân nuùi leân non. Cuoái cuøng chòu heát noåi chuù leân tieáng vôùi Sö phuï: Taïi sao Sö phuï laø ngöôøi tu haønh laïi vaùc coâ gaùi treân vai qua soâng, nhö vaäy laø phaïm giôùi roài? Vò thaày thaûn nhieân nhìn ngöôøi ñeä töû roài cöôøi noùi: Ta ñaõ boû coâ aáy xuoáng ngay taïi bôø soâng, khoâng ngôø chuù coøn vaùc leân tôùi taän treân ñaây!

Thöa quyù vò, taát caû chuùng ta ñeàu laø ngöôøi hoïc thoâng ñaïo lyù, nhöng mình cuõng mang naëng nhö ngöôøi ñeä töû kia vaäy. Kinh nghieäm cho thaáy chuùng ta coøn chaáp thuû nhieàu laém, coù khi coøn naëng hôn vò ñeä töû ñoù nöõa. Chuùng ta hoïc thuoäc kinh ñieån, nhôù heát, haønh trì chuùt chuùt nöõa nhöng mang vaãn cöù mang. Nhaø thieàn goïi beänh naøy laø “Bieát maø coá phaïm”. Neáu ai coù thieân nhaõn thaáy ñöôïc ruoät gan cuûa mình, chaéc laø hoï cöôøi vôõ buïng. Leõ ra trong buïng mình coù nguõ taïng laø ñuû roài, nhöng ta coøn chöùa traêm ngaøn thöù khaùc, toaøn laø gai goùc. Vì vaäy caùi buïng noù chòu heát noåi neân phaûi tröôùng leân, vôõ ra. Nhöõng thöù cuø caën taïp nhaïp do chuùng ta caát chöùa laâu ngaøy bieán thaønh noäi keát, tích tuï khí ñoäc nhö vaäy laøm sao khoâng ñau ñôùn thoáng khoå chöù? Ngaãm kyõ laïi chính mình töï haïi mình maø thoâi, khoâng coù ai vaøo ñoù caû.

Baây giôø neáu chuùng ta khoâng chòu buoâng tay thì phaûi nín thôû vì vôõ buïng thoâi. Ngöôøi tu Phaät coát ñeå ñöôïc giaûi thoaùt moïi söï raøng buoäc, neáu chuùng ta khoâng hoùa giaûi noäi keát ñöôïc thì khoâng ñuû goïi laø ñeä töû Nhö Lai. Phaûi tröïc tieáp giaûi tröø coäi goác si meâ aáy môùi an laïc, töï taïi ñöôïc. Hoâm naøo ñoù caùc huynh ñeä quyø döôùi baøn toå, döôùi töôïng Phaät hoaëc quyø tröôùc aân sö cuûa mình trình baïch: Kính baïch Phaät, baïch Toå, baïch Thaày, con nguyeän seõ giaûi tröø heát nhöõng thöù khoâng caàn thieát trong loøng, ñeå ñöôïc an laïc. Daùm phaùt nguyeän nhö theá, chuùng ta môùi ñuû söùc maïnh giaûi tröø nhöõng thöù lænh kænh ñoù. Lôøi noùi, haønh ñoäng, vieäc laøm cuûa mình hoâm aáy seõ thaønh chí nguyeän, coù Phaät Toå hoaëc thaày chöùng minh, chuùng ta khoâng daùm xao laõng. Nhôø theá chuùng ta thöïc hieän chí nguyeän ñöôïc hoaøn bò, tôùi nôi tôùi choán.

Ngöôøi tu ñeán ñöôïc choã giaûi thoaùt moïi buoäc raøng, soáng an vui töï taïi roài thì coøn gì coù theå khoáng cheá vaây haõm ñöôïc nöõa. Ngöôøi ñoù thaät söï laø ngöôøi duõng maõnh nhaát, haïnh phuùc nhaát, thoáng khoaùi nhaát treân ñôøi. Soáng cheát seõ khoâng coøn laøm gì noåi nhöõng baäc ñaït ñaïo nhö theá. Trong söû keå laïi caâu chuyeän cuûa toå Sö Töû theá naøy. Moät hoâm vua Keá Taân nghe lôøi saøm taáu cuûa nònh thaàn, cho raèng toå Sö Töû laø ngoaïi ñaïo taø kieán ñeán Trung Hoa meâ hoaëc quaàn chuùng. Vua sôï aûnh höôûng ñeán vieäc trò daân neân xaùch göôm ñeán gaëp Toå. Ñeán nôi gaëp Toå, vua laêm laêm thanh göôm trong tay hoûi:

- Traãm nghe Hoøa thöôïng noùi naêm uaån voán khoâng. Vaäy Ngaøi coù theå cho Traãm möôïn caùi ñaàu ñöôïc chaêng?

 Toå Sö Töû ung dung ñaùp:

- Naêm uaån ñaõ khoâng, saù gì caùi ñaàu!  

Vua Keá Taân lieàn ñöa göôm chaët böùt caùi ñaàu cuûa Toå. Baáy giôø moät doøng söõa traéng voït leân khieán nhaø vua bieán saéc, quyø xuoáng taï toäi thì muoän roài. Nghieäp döõ ñaõ taïo, phaûi chuoát quaû baùo thoâi, khoâng ai coù theå cöùu ñöôïc. Phaàn Toå thì Ngaøi vaãn an nhieân töï taïi, töù ñaïi naêm uaån coù hôïp coù tan, dính daùng chi tôùi Ngaøi ñaâu. Toå sö ñaõ sieâu xuaát sanh töû roài, soáng cheát laøm gì ñöôïc taâm theå baát sanh baát dieät cuûa Ngaøi.

Trôû laïi vieäc tu haønh cuûa chuùng ta. Trong kinh Baùt-nhaõ Phaät daïy thaân naøy khoâng thaät, chuùng ta ñoïc tuïng haèng ngaøy haún ai cuõng bieát nhö theá. Nhöng giaû duï coù ngöôøi ñeán xin mình moät ngoùn tay hoaëc moät caùnh tay, ta daùm ñöa ra nhö Toå khoâng? Chaéc laø khoâng. Bôûi chaáp thuû quaù chaët neân mình bò ñau khoå ñieâu ñöùng bôûi thaân naøy. Chuùng ta khoâng thaáy ñöôïc phaùp thaân chaân thaät, cöù bò goø boù haïn heïp nôi thaân naøy. Noù laøm cho mình lao lung gioáng nhö con khæ bò nhoát trong loàng, laêng xaêng chaïy tôùi chaïy lui maø cöûa loàng ñaõ khoùa kín. Neáu thoaùt ra khoûi loàng naêm uaån, nhaän ñöôïc chaân theå thì ñaïo Voâ thöôïng Chaùnh-ñaúng Chaùng-giaùc ñaâu coù xa.

Vieät Nam coù moät oâng vua Thieàn sö ñaõ noùi theá naøy:

Töông ñaàu laâm baïch nhaãn.

Du nhö traûm xuaân phong.

Toâi taïm dòch:

Ñöa ñaàu keà göôm beùn,

Döôøng nhö cheùm gioù xuaân.

Ñoù laø lôøi cuûa vua Traàn Thaùi Toâng. Caùi nhìn, caùi soáng cuûa caùc ngaøi nhö theá. Vieäc ñöa ñaàu vaøo göôm beùn gioáng nhö duøng dao beùn cheùm gioù xuaân vaäy. Phaûi laø ngöôøi soáng ñöôïc vôùi taùnh giaùc môùi coù lôøi leõ vaø tö thaùi ung dung nhö vaäy. Chuùng ta tu thieàn nhaát ñònh phaûi thöïc hieän theo tinh thaàn aáy, baát luaän thôøi gian bao laâu. Ngöôøi coù quyeát taâm thì laøm ñöôïc, khoâng sôï khoâng ngaùn khoù khaên hay thôøi gian laâu xa. Neáp soáng ñoù chuû yeáu ñöôïc xaây döïng treân tính giaùc. Noù khoâng bò dính daùng, khoâng bò raøng buoäc keùo loâi bôûi taát caû caùc phaùp. Vua Traàn Thaùi Toâng neáu khoâng ngoä thieàn, khoâng phaûi laø Thieàn sö, khoâng soáng ñöôïc vôùi taùnh giaùc thì khoâng bao giôø noùi ñöôïc caâu naøy.

Bao giôø chuùng ta theå nghieäm ñöôïc taùnh giaùc, thì cuoäc soáng naøy nheï nhaøng, thanh thoaùt, bình an ngay laäp töùc. Chuùng ta seõ khoâng bò maéc möùu bôûi nhaø cöûa, huynh ñeä, aên uoáng, nguû nghæ, bôûi taát caû nhöõng gì coù hình töôùng sanh dieät trong cuoäc soáng naøy. Muoán theá mình phaûi buoâng. Buoâng caùi gì? Buoâng söï coá chaáp. Nhö khi ta gaùnh naëng ñi treân con ñöôøng xa laâu daàn seõ caûm thaáy raát meät moûi. Khi ñoù, muoán bôùt meät, ñi nhanh hôn thì xem laïi haønh lyù, nhöõng gì khoâng caàn thieát ta boû ñi, nhö vaäy môùi coù theå tieáp tuïc ñoaïn ñöôøng coøn laïi. Huynh ñeä nghieäm xem mình ñaõ daùm buoâng heát chöa, hay vaãn coøn naém laïi? Cöù quaùn saùt chính mình thì seõ roõ ñöôïc keát quaû, khoâng caàn hoûi ai heát.

Neáu laø ngöôøi thaät bieát tu thì thaáy roõ theá gian phaùp laø Phaät phaùp. Sinh hoaït haèng ngaøy laø cô hoäi, laø nhaân duyeân ñeå quí vò ngoä ñaïo. Ngoä ñaïo töø vieäc ñi chôï, cuoác ñaát, troàng khoai, tieáp khaùch, höông ñaêng… Neáu chuùng ta laø thieàn sinh thì ñoù laø nhöõng coâng aùn, ñeà aùn thieàn ñeå mình tham cöùu. Quí vò ñöøng nghó phaûi ñoïc nhöõng kinh ñieån lôùn lao cao toät môùi naém ñöôïc coát tuûy vieäc haønh thieàn. Thöa khoâng phaûi theá ñaâu. Ngay trong moïi sinh hoaït thöôøng nhaät, trong caùc oai nghi, khi caùc caên tieáp xuùc vôùi caùc traàn laø nhöõng nhaân duyeân lôùn ñeå chuùng ta nhaän laïi taùnh giaùc cuûa mình. Chö Phaät chö Toå khoâng nhöõng ñaõ noùi raát roõ veà ñieàu naøy, maø caùc Ngaøi coøn thaân giaùo baèng caû cuoäc ñôøi haønh ñaïo ñaït ñaïo cuûa mình trong moïi luùc moïi thôøi. Ñoù chính laø nhöõng baûn kinh soáng.

Toâi taïm ví duï nhöõng baûn kinh soáng aáy nhö moät saân khaáu loä thieân ñuû thöù ñeà taøi, ñuû thöù Phaät phaùp ñeå chuùng ta hoïc, chuùng ta haønh trì chuùng ta ngoä ñaïo. Ngoaøi nhöõng thöù Phaät phaùp ñoù khoâng coù Phaät phaùp naøo khaùc. Coù ngöôøi lu bu coâng vieäc khoâng hôû tay, töø saùng sôùm môû con maét ra lu bu cho tôùi toái. Kinh keä nhieàu khi khoâng ñoïc tuïng ñöôïc, trong tröôøng hôïp naøy, hoï phaûi tu nhö theá naøo? Phaûi haønh trì, tham cöùu trong nhöõng ñeà aùn tröôùc maét cuûa moïi sinh hoaït naøy. Phaät daïy: “Ñoái vôùi caûnh saân ñöøng saân”, tham cöùu, hoïc taäp, aùp duïng saâu saéc vôùi saân khaáu loä thieân aáy. Phaûi môû cöûa töø bi hyû xaû, boá thí taát caû thì mình môùi coù theå  bình thaûn. Ñoù laø ngöôøi bieát vaän duïng Phaät phaùp vaøo ñôøi soáng hieän thöïc, chaéc chaén hoï seõ neám ñöôïc phaùp vò an laïc ngay trong cuoäc soáng voán phöùc taïp roän raøng naøy.

Toâi nghó moät thieàn sinh ñang ngoài döôùi goác ñieàu hay ñi treân ñoaïn ñöôøng coù haøng döông hoaëc laøm coâng vieäc gì ñoù, vaãn tham cöùu, vaãn haønh trì ñöôïc phaùp thieàn neáu vò aáy quyeát taâm vaø coù söï tænh thöùc maïnh meõ. Khoâng ñôïi thôøi gian naøo caû, ñôïi laø treã, phaûi haønh trì trong moïi luùc moïi thôøi nhö vaäy. Bôûi ta thaáy taát caû ñeàu thaät neân nghe ñoäng ñeán mình hay vaät sôû höõu cuûa mình laø taâm roái loaïn hoaûng sôï, maát töï chuû hoaøn toaøn. Taâm roái loaïn laø maát chaùnh ñònh, khoâng ñònh laøm sao coù tueä? Ñaõ khoâng coù trí tueä thì môø toái cho neân meâ laàm ñieân ñaûo laøm, noùi traùi nhau ñöa ñeán quaû ñau khoå. Ñaây laø beänh, caàn phaûi ñieàu trò. Cho neân phöông phaùp bieát voïng laø phöông phaùp ñònh tueä hieän tieàn.

Neáu chuùng ta khoâng coù trí laøm sao bieát caùc phaùp hö giaû maø buoâng ñöôïc. Do ñoù khoâng coù tænh löïc chaéc chaén seõ bò caùc phaùp keùo loâi. Duø mình ngoài ñoù tuïng Baùt-nhaõ, Kim Cang, Laêng Nghieâm, Phaùp Hoa, Nieát Baøn… maø ñònh khoâng coù, tueä khoâng coù thì nhaát ñònh troâi giaït theo caùc hieän töôïng. Gioáng nhö ta ngoài treân moät doøng thaùc ñang ñoå thì khoâng ñuû söùc cöôõng laïi löïc cuûa doøng nöôùc toáng ñi. Ñaõ theá ngaøy hoäi ngoä trôû veà beán cuõ bieát tôùi chöøng naøo? Söï troâi giaït aáy meânh mang quaù, buoàn quaù.

Chuùng ta cuõng vaäy, ñôøi naøy coù duyeân soáng trong ñaïo traøng ñaây, chôù nhaém maét roài theo nghieäp daãn khoâng bieát ñi ñaâu? Lôõ rôi vaøo loaøi loâng laù luø xuø thì thoâi, khoâng bieát chöøng naøo môùi troài leân ñöôïc. Ñaùng thöông nhö vaäy maø mình ñaâu coù sôï. Cho neân huynh ñeä chuùng ta thöôøng phaûi khuyeân nhaéc nhau noã löïc tu haønh, khi coøn maïnh khoûe khoâng coá gaéng tu, veà sau aên naên cuõng ñaõ muoän. Nhöng baây giôø laøm sao ñeå trôû veà, laøm sao haøng phuïc ñöôïc taâm an truï ñöôïc taâm?

Ñieàu naøy trong kinh Kim Cang, Phaät ñaõ daïy roõ: Ñoái vôùi taát caû chuùng sanh ta ñeàu ñöa hoï vaøo dieät ñoä maø khoâng thaáy coù chuùng sanh naøo ñöôïc dieät ñoä, ñoù laø haøng phuïc taâm. Chuùng sanh ôû ñaây laø taát caû nieäm töôûng trong taâm chuùng ta veà caùc loaøi nhö thai sanh, thaáp sanh, hoùa sanh… Neáu ta döøng heát caùc nieäm aáy, khoâng chaáp giöõ hình aûnh cuûa baát cöù ai trong loøng laø haøng phuïc taâm. Noùi goïn laïi laø buoâng boû nhöõng loaïn töôûng ñieân cuoàng cuûa chuùng ta, nhöõng voïng töôûng laêng xaêng chaïy ngöôïc chaïy xuoâi döøng laïi heát laø haøng phuïc taâm. Coøn muoán an truï taâm laø khi saùu caên ñoái vôùi saùu traàn, taâm khoâng dính maéc. Choã naøy Thieàn sö Baù Tröôïng noùi “Taâm caûnh khoâng ñeán nhau laø giaûi thoaùt vaäy”.

Theá neân chuùng ta phaûi thaáy roõ phöông phaùp tu haønh laø buoâng xaû, ñöøng ñeå taâm dính maéc vôùi saùu traàn. Taâm chuùng ta khi ñaõ khoâng dính vôùi saùu traàn thì theânh thang nhö hö khoâng, neân noùi coâng ñöùc nhö haèng sa. Phaät laø ñaáng toaøn giaùc, chuùng ta ñeä töû cuûa Phaät, mang doøng hoï Thích chöa ñöôïc toaøn giaùc nhö Ngaøi, thì ít nhaát cuõng phaûi phaàn giaùc. Töùc laø giaùc töøng phaàn, tu taäp ñöôïc phaàn giaùc naøo toát phaàn ñoù, roài coá gaéng noã löïc vöôn leân, chôù khoâng neân döøng ôû moät choã. Bao giôø chuùng ta ñöôïc giaùc ngoä vieân maõn nhö ñöùc Phaät môùi thoâi.

Neáu khoâng quyeát taâm nhö theá, cöù ñeå cho doøng lang thang troâi giaït keùo loâi mình ñi maõi trong voøng luaân hoài sanh töû thì ñau khoå khoâng bieát tôùi bao giôø môùi chaám döùt. Chuùng ta neáu khoâng chòu phaàn giaùc thì noùi gì ñeán toaøn giaùc, hoùa ra vieäc tu haønh cuûa mình trôû thaønh vôù vaån, môø mòt, khoâng coù keát quaû toái thieåu naøo sao? Chaúng leõ ta ñaønh loøng nhìn cuoäc ñôøi mình nhö theá sao? Döùt khoaùt khoâng ñöôïc roài. Cho neân moãi ngaøy chuùng ta phaûi theå nghieäm trong töøng böôùc ñi, töøng hôi thôû, trong sinh hoaït haèng ngaøy. Chuùng ta phaûi laøm sao maõnh tænh, ñeå laøm gì? Ñeå döøng ñöôïc nhöõng daáy nieäm, nhöõng daây mô reã maù daãn mình troâi giaït trong caùc neûo ñöôøng sanh töû.

Ñeå keát laïi, toâi muoán neâu leân söï kieän chaáp thuû, phaûi laøm sao buoâng ra, boá thí noù heát ñi thì chuùng ta seõ ñöôïc töï taïi giaûi thoaùt. Vaø ñieàu quan yeáu sau cuøng toâi muoán noùi laø laøm sao chuùng ta haøng phuïc vaø an truï ñöôïc taâm. Ñeå töø ñoù môùi thaáy ñöôïc dieäu duïng khoâng theå nghó baøn khi ta soáng laïi vôùi taùnh giaùc muoân thuôû cuûa mình.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM