SƠN CƯ BÁCH VỊNH

H.T THÍCH NHẬT QUANG

BÀI 21

Âm:

            Sơn cư nhất vị thái căn hương,

            Vật ngoại nhàn nhân tuế nguyệt trường,

            Trục nhật ai lai khiên bổ quá,

            Minh triêu hà tất dự tư lương.

Nghĩa:

            Ở núi rau củ sống qua ngày,

            Làm kẻ nhàn tăng vui thú hoài,

            Bữa bữa xét suy chừa lỗi cũ,

            Cần gì lo lắng việc ngày mai.

CHÚ:

Làm tăng vô sự, sống gởi núi rừng, thân tạm rau khoai, tháng ngày tự tại, chẳng cần lo lắng việc gì cũng không có việc gì lo lắng. Chỉ hằng tỉnh xét lầm lỗi nơi mình, nếu có liền buông, phải buông thật hết. Một chữ buông này ngời ngời trước mắt, không chút lãng xao. Mảy may máy động, phải hạ thủ mau. Chúng ma tác hại, không khéo len vào…

Gì nữa ? Nói xàm mãi sao ?

Vui ta vui chừ Bố Đại vui sướng

Điên ta điên chừ Phổ Hóa điên gàn.

BÀI 22

Âm:

            Sơn cư xúc xứ thể an nhiên,

            Diệc khả phương hề diệc khả viên,

            Chỉ hữu lưỡng ban trừ bất đắc,

            Cơ lai khiết phạn khốn lai miên.

Nghĩa:

            Ở núi nơi đâu cũng an nhiên,

            Dù việc vuông tròn chẳng lụy phiền,

            Chỉ có hai điều trừ chẳng được,

            Mệt thì nằm ngủ, đói ăn liền.

CHÚ:

Nhàn tăng lúc nào cũng an nhiên. Hiện tượng trước mắt vuông tròn chinh nghiêng… đều theo luật thành trụ hoại không mà thế. Đã thế ta nên tùy duyên tùy phần mà nuôi dưỡng trí huệ của mình, đừng để dính mắc trong cuộc thành hoại, đừng chạy đua với những bóng giả bên ngoài, cũng đừng so đo tính toán việc gì khác… Chỉ một bề nhắm thẳng tới trước mà đi.

Đi đâu ? Đi cũng không đi.

Trời đất liếc trông chừ sao thênh thang

Chống gậy chơi rong chừ phương ngoại phương.

BÀI 23

Âm:

            Sơn cư vô sự khả bình luân,

            Nhựt vị tà thời tiện yểm môn,

            Phú quí thâu tha thiên vạn bội,

            Thanh nhàn hoàn ngã nhị tam phân.

Nghĩa:

            Ở núi không việc để bàn mưu,

            Bóng ngã đầu non cửa đóng rồi,

            Phú quí thua người ngàn vạn bội,

            Thanh nhàn ta có mấy phần thôi.

CHÚ:

Là một hành nhân trong Tông môn, tuy còn sinh hoạt trong cộng đồng xã hội, nhưng trí huệ siêu việt hơn đời. Mọi chủ lực đều tập trung vào một việc là, cốt nuôi sống huệ mạng, lấy trí huệ làm sự nghiệp. Bao nhiêu buộc ràng toan tính vất xa ngoài vạn dặm, cố tạo một cuộc sống an ổn lành mạnh, đồng thời gan dạ chịu đựng mọi trở lực một cách anh dũng và sáng suốt. Ta tin chắc dù hành trình vạn lý, nhưng mỗi bước đi là mỗi bước về gần hơn. Người xưa nói:

“Đạt giả thường du Niết Bàn lộ”.

BÀI 24

Âm:

            Sơn cư mao ốc lưỡng tam gian,

            Lạc đạo vong tình bất yểm quan,

            Thước tháo nha minh đàm Bát Nhã,

            Thanh phong minh nguyệt bạn tăng nhàn.

Nghĩa:

            Ở núi tranh lá một vài gian,

            Vui đạo quên tình cửa mở toang,

            Lũ quạ kêu ran đàm Bát Nhã,

            Trăng trong gió mát bạn tăng nhàn.

CHÚ:

Tranh lá sơ sài, dựng lấy thảo am. Hài hòa vui đạo, thế sự chẳng ham. Vui chốn núi rừng, bạn cùng trăm thú “Lấy gió mát trăng trong kết nghĩa, mượn hoa đàm đuốc tuệ làm duyên…

Tuy nhiên đạo lớn không khó, chỉ đừng lựa chọn cách xa trời đất”.

Thế nên biết

Tánh thật vô minh tức Phật tánh

Thân huyễn như không tức pháp thân.

Tỉnh táo, chớ lầm nhận !

BÀI 25

Âm:

            Sơn cư nhất Phật nhất lô hương,

            Tĩnh lý càn khôn nhật nguyệt trường,

            Khát ẩm cơ san vô biệt sự,

            Hàn lai hướng hỏa noản thừa lương.

Nghĩa:

            Ở núi một Phật một lò hương,

            Định thể càn khôn nhật nguyệt trường,

            Khát uống đói ăn không việc khác,

            Lạnh thì sưởi ấm nóng thừa lương.

CHÚ:

Định thể cao dày như trời đất, lớn lao vững chắc như nhật nguyệt. Trong định đó vắng bóng mọi suy tư lo lắng, toàn một thể phẳng lặng, trong ngần, siêu thoát. Khi này lạnh thì có ánh mặt trời chiếu soi sưởi ấm, nóng thì có gió mát trong lành tận mười phương. Tóm lại hằng ngày không việc gì khác ngoài việc đốt năm thứ hương thơm cúng dường Phật vô vị chân nhân của tự mình và đấy cũng là một cách nói chứ.

- Làm sao cúng dường ?

- Tỉnh tỉnh, lặng lặng tạm vậy thôi.

Lại từ trước có rất nhiều bài dâng hương được lưu truyền trong Thiền môn. Nhân đây xin trích dẫn một vài bài thường dùng nhất để xem người xưa nói gì qua nén hương, tiêu biểu gì đối với tâm hương của mình:

Một nén hương này, chẳng từ trời cao rơi xuống, chẳng phải dưới đất sinh ra. Trước thời hai khí âm dương nguyên phối thì, cội nguồn che lấp cả ba cõi. Sau khi một vầng thái cực vừa phân thì, cành lá sum xuê khắp mười phương. Siêu hơn màu sáng đẹp của mặt trời, mặt trăng. Vượt cả vẻ rực rỡ của núi sông gấm vóc. Là giới, là định, là huệ, chẳng phải gỗ, chẳng phải lửa, chẳng phải khói. Thu lại chỉ trong hạt bụi, tung ra xông ướp cõi nước như hà sa… Lò hương vừa nhen nhúm khẩn thiết dâng lên cúng dường. Thử nói xem cúng dường đó là gì ?

Một tiếng quát. Vừa phải thôi !

Hương giới, hương định, hương huệ, hương giải thoát, hương giải thoát tri kiến. Năm thứ hương này tạo thành đài mây, chói sáng pháp giới. Giờ đây trong từng giây, từng phút, các hành giả trong Tông môn thành khẩn vận dụng năm thứ hương này dâng lên cúng dường trước ngôi Tam Bảo khắp mười phương.

- Có chăng ? Có chăng ?

- Cũng không việc gì bên ngoài mà có !

- Hương giới là gì ?

- Tỉnh tỉnh ! Chớ lầm vọng tưởng.

- Hương định là gì ?

- Lặng lặng đừng theo vọng tưởng.

- Hương huệ là gì ?

- Thể dụng gồm đủ, tâm cảnh đều như.

- Hương giải thoát là gì ?

- Không vật có thể dính, không pháp có thể mắc, vượt ngoài xưa nay, tâm hằng sáng suốt.

- Hương giải thoát tri kiến là gì ?

- Xưa nay không tịch, bản lai không vật là gì ? Thử hạ một chuyển ngữ xem.

“Đêm rồi sân trước một cành mai”

BÀI 26

Âm:

            Sơn cư sái lạc nhiệm ngâm nga,

            Phạn hậu trà lai khiển thụy ma,

            Thế thượng hoàng kim hà túc quí,

            Nhất thân an lạc trị tiền đa.

Nghĩa:

            Ở núi thư thả mặc ngâm nga,

            Ma ngủ dẹp tan cậy chén trà,

            Vàng nén trên đời đâu đã quí,

            Một thân an lạc khó mua đa.

CHÚ:

Thân tâm nhàn hạ, sống đời thư thả mặc tình ngâm nga. Hai chướng hôn tán giải trừ rồi thì một đời tự tại lặng lẽ sáng suốt. Tình huống này cần đi thì đi, cần nghĩ thì nghĩ, ưng làm cứ làm không còn vướng mắc, bận bịu bất cứ gì. Thế nên nói: “Vàng nén trên đời cũng không sánh bằng”, cũng không đổi được niềm siêu lạc của người đã giải trừ hôn tán. Từ đây tiến lên một màu tịnh thanh, ngày ngày trưởng dưỡng gọi là tu hành. Tuy nhiên cũng chẳng có gì cố định cả!

BÀI 27

Âm:

            Sơn cư độn tích vạn duyên hưu,

            Thất lạc tiên thằng lại khán ngưu,

            Tán đản vô câu do ngã lạc,

            Chư nhân hà bất tảo hồi đầu.

Nghĩa:

            Ở núi dấu tích chẳng mong cầu,

            Dây roi rớt mất biếng đuổi trâu,

            Ném quách thảnh thơi ta vui thú,

            Các ngươi sao chẳng sớm hồi đầu ?

CHÚ:

Muôn duyên bặt, trăm việc thôi, trâu trắng sờ sờ trước mắt, khi này mới thật thảnh thơi.

Ở đây trở lại vấn đề, ta thử hỏi xem, làm sao chăn trâu ?

Một hôm Thạch Củng làm việc trong nhà bếp, Mã Tổ hỏi:

- Làm gì đây ?

- Chăn trâu.

- Chăn cách nào ?

- Một khi vào lúa mạ của người liền nắm mũi kéo lại.

- Thật biết chăng trâu.

Thử xem phương pháp của người xưa đấy.

BÀI 28

Âm:

            Sơn cư lão nạp niệm thành khôi,

            Ỷ trượng nhàn quan tùng trúc mai,

            Phật Tổ thượng nhiên do lại tố,

            Khách lai chỉ đắc cương tương bồi.

Nghĩa:

            Ở núi sãi già ý lặng nguôi,

            Chống gậy nhàn xem tùng trúc vui,

            Phật Tổ hãy còn chưa muốn gặp,

            Không lẽ khách tìm lại bỏ lui.

CHÚ:

Sãi già con khỉ lòng đã lặng nguôi. Ngày ngày nương trụ trượng nhàn xem tùng trúc vui. Phật Tổ còn chẳng muốn làm, huống nữa là việc gì khác ư ! Tuy nhiên vì khách mà gắng gượng gặp nhau. Gặp nhau đã không tiện rồi. Đã chôn vùi nhau rồi, nói gì giương my trợn mắt. Dù vậy chỗ vì nhau cũng tạm dùng đàm dãi người xưa khích lệ người sau, kẻ đồng chí nương đó đứng dậy vung tay tiến thẳng tới trước.

Gắng lên ! Chân trời tịnh thanh…

BÀI 29

Âm:

            Sơn cư xử sự xuất bình thường,

            Mạc sử thân tâm phận ngoại mang,

            Tích nhật Triệu Châu thù ứng lại,

            Vương lai do bất hạ thiền sàng.

Nghĩa:

            Ở núi xử sự vượt tầm thường,

            Chớ để thân tâm lắm chuyện vương,

            Ngày trước Triệu Châu khi tiếp khách,

            Vua sang còn chẳng bước khỏi giường.

CHÚ:

Sãi già ở núi xử sự vượt bình thường, không để trong tâm có việc, tự nhiên thân lặng tâm yên. Người xưa vì nhau bất đắc dĩ thù tiếp các nơi, nhưng luôn luôn tự tại, không chút riêng tư nào vương vấn trong lòng. Đấy mới thật sự là cảnh “Đất nước tôi thanh bình, can qua không còn nữa”. Đã thế thì, mặc tình nói dọc nói ngang, cũng không ngoài bổn phận sự. Mầm loạn khi chấm dứt, tự nhiên nhà nhà bỏ ngỏ, hân hoan hội hè.

Chớ lầm!

BÀI 30

Âm:

            Sơn cư thâm ẩn bế thiền quan,

            Hỷ đắc phù sanh nhựt nhựt nhàn,

            Tọa thính tùng phong đàm diệu pháp,

            Đại vương gia thiện thục năng san.

Nghĩa:

            Ở núi thâm ẩn đóng thiền quan,

            Vui kiếp phù sinh bữa bữa nhàn,

            Pháp diệu ngồi nghe tùng dậy gió,

            Cơm vua thịnh soạn mặc tình xơi.

CHÚ:

Thâm ẩn non cao, trọn ngày cửa đóng. Nhàn nhã cùng gió cùng tùng, gá gởi kiếp phù sinh vui thú với mây với điểu. Gã này luôn được cơm vua thịnh soạn toàn bày trước mắt. Mới hay trong cái giả, có cái chơn, trong cái hư ngụy vô chủ, sinh diệt biến dị, toàn bày ông chủ chân thật bất sinh bất diệt. Khéo tự giữ gìn. Chớ để tháng ngày qua suông vô ích.

Ôi chao !

]

THIỀN TÔNG VIỆT NAM