SÔN CÖ BAÙCH VÒNH

H.T THÍCH NHAÄT QUANG

BAØI 21

AÂm:

            Sôn cö nhaát vò thaùi caên höông,

            Vaät ngoaïi nhaøn nhaân tueá nguyeät tröôøng,

            Truïc nhaät ai lai khieân boå quaù,

            Minh trieâu haø taát döï tö löông.

Nghóa:

            ÔÛ nuùi rau cuû soáng qua ngaøy,

            Laøm keû nhaøn taêng vui thuù hoaøi,

            Böõa böõa xeùt suy chöøa loãi cuõ,

            Caàn gì lo laéng vieäc ngaøy mai.

CHUÙ:

Laøm taêng voâ söï, soáng gôûi nuùi röøng, thaân taïm rau khoai, thaùng ngaøy töï taïi, chaúng caàn lo laéng vieäc gì cuõng khoâng coù vieäc gì lo laéng. Chæ haèng tænh xeùt laàm loãi nôi mình, neáu coù lieàn buoâng, phaûi buoâng thaät heát. Moät chöõ buoâng naøy ngôøi ngôøi tröôùc maét, khoâng chuùt laõng xao. Maûy may maùy ñoäng, phaûi haï thuû mau. Chuùng ma taùc haïi, khoâng kheùo len vaøo…

Gì nöõa ? Noùi xaøm maõi sao ?

Vui ta vui chöø Boá Ñaïi vui söôùng

Ñieân ta ñieân chöø Phoå Hoùa ñieân gaøn.

BAØI 22

AÂm:

            Sôn cö xuùc xöù theå an nhieân,

            Dieäc khaû phöông heà dieäc khaû vieân,

            Chæ höõu löôõng ban tröø baát ñaéc,

            Cô lai khieát phaïn khoán lai mieân.

Nghóa:

            ÔÛ nuùi nôi ñaâu cuõng an nhieân,

            Duø vieäc vuoâng troøn chaúng luïy phieàn,

            Chæ coù hai ñieàu tröø chaúng ñöôïc,

            Meät thì naèm nguû, ñoùi aên lieàn.

CHUÙ:

Nhaøn taêng luùc naøo cuõng an nhieân. Hieän töôïng tröôùc maét vuoâng troøn chinh nghieâng… ñeàu theo luaät thaønh truï hoaïi khoâng maø theá. Ñaõ theá ta neân tuøy duyeân tuøy phaàn maø nuoâi döôõng trí hueä cuûa mình, ñöøng ñeå dính maéc trong cuoäc thaønh hoaïi, ñöøng chaïy ñua vôùi nhöõng boùng giaû beân ngoaøi, cuõng ñöøng so ño tính toaùn vieäc gì khaùc… Chæ moät beà nhaém thaúng tôùi tröôùc maø ñi.

Ñi ñaâu ? Ñi cuõng khoâng ñi.

Trôøi ñaát lieác troâng chöø sao theânh thang

Choáng gaäy chôi rong chöø phöông ngoaïi phöông.

BAØI 23

AÂm:

            Sôn cö voâ söï khaû bình luaân,

            Nhöït vò taø thôøi tieän yeåm moân,

            Phuù quí thaâu tha thieân vaïn boäi,

            Thanh nhaøn hoaøn ngaõ nhò tam phaân.

Nghóa:

            ÔÛ nuùi khoâng vieäc ñeå baøn möu,

            Boùng ngaõ ñaàu non cöûa ñoùng roài,

            Phuù quí thua ngöôøi ngaøn vaïn boäi,

            Thanh nhaøn ta coù maáy phaàn thoâi.

CHUÙ:

Laø moät haønh nhaân trong Toâng moân, tuy coøn sinh hoaït trong coäng ñoàng xaõ hoäi, nhöng trí hueä sieâu vieät hôn ñôøi. Moïi chuû löïc ñeàu taäp trung vaøo moät vieäc laø, coát nuoâi soáng hueä maïng, laáy trí hueä laøm söï nghieäp. Bao nhieâu buoäc raøng toan tính vaát xa ngoaøi vaïn daëm, coá taïo moät cuoäc soáng an oån laønh maïnh, ñoàng thôøi gan daï chòu ñöïng moïi trôû löïc moät caùch anh duõng vaø saùng suoát. Ta tin chaéc duø haønh trình vaïn lyù, nhöng moãi böôùc ñi laø moãi böôùc veà gaàn hôn. Ngöôøi xöa noùi:

“Ñaït giaû thöôøng du Nieát Baøn loä”.

BAØI 24

AÂm:

            Sôn cö mao oác löôõng tam gian,

            Laïc ñaïo vong tình baát yeåm quan,

            Thöôùc thaùo nha minh ñaøm Baùt Nhaõ,

            Thanh phong minh nguyeät baïn taêng nhaøn.

Nghóa:

            ÔÛ nuùi tranh laù moät vaøi gian,

            Vui ñaïo queân tình cöûa môû toang,

            Luõ quaï keâu ran ñaøm Baùt Nhaõ,

            Traêng trong gioù maùt baïn taêng nhaøn.

CHUÙ:

Tranh laù sô saøi, döïng laáy thaûo am. Haøi hoøa vui ñaïo, theá söï chaúng ham. Vui choán nuùi röøng, baïn cuøng traêm thuù “Laáy gioù maùt traêng trong keát nghóa, möôïn hoa ñaøm ñuoác tueä laøm duyeân…

Tuy nhieân ñaïo lôùn khoâng khoù, chæ ñöøng löïa choïn caùch xa trôøi ñaát”.

Theá neân bieát

Taùnh thaät voâ minh töùc Phaät taùnh

Thaân huyeãn nhö khoâng töùc phaùp thaân.

Tænh taùo, chôù laàm nhaän !

BAØI 25

AÂm:

            Sôn cö nhaát Phaät nhaát loâ höông,

            Tónh lyù caøn khoân nhaät nguyeät tröôøng,

            Khaùt aåm cô san voâ bieät söï,

            Haøn lai höôùng hoûa noaûn thöøa löông.

Nghóa:

            ÔÛ nuùi moät Phaät moät loø höông,

            Ñònh theå caøn khoân nhaät nguyeät tröôøng,

            Khaùt uoáng ñoùi aên khoâng vieäc khaùc,

            Laïnh thì söôûi aám noùng thöøa löông.

CHUÙ:

Ñònh theå cao daøy nhö trôøi ñaát, lôùn lao vöõng chaéc nhö nhaät nguyeät. Trong ñònh ñoù vaéng boùng moïi suy tö lo laéng, toaøn moät theå phaúng laëng, trong ngaàn, sieâu thoaùt. Khi naøy laïnh thì coù aùnh maët trôøi chieáu soi söôûi aám, noùng thì coù gioù maùt trong laønh taän möôøi phöông. Toùm laïi haèng ngaøy khoâng vieäc gì khaùc ngoaøi vieäc ñoát naêm thöù höông thôm cuùng döôøng Phaät voâ vò chaân nhaân cuûa töï mình vaø ñaáy cuõng laø moät caùch noùi chöù.

- Laøm sao cuùng döôøng ?

- Tænh tænh, laëng laëng taïm vaäy thoâi.

Laïi töø tröôùc coù raát nhieàu baøi daâng höông ñöôïc löu truyeàn trong Thieàn moân. Nhaân ñaây xin trích daãn moät vaøi baøi thöôøng duøng nhaát ñeå xem ngöôøi xöa noùi gì qua neùn höông, tieâu bieåu gì ñoái vôùi taâm höông cuûa mình:

Moät neùn höông naøy, chaúng töø trôøi cao rôi xuoáng, chaúng phaûi döôùi ñaát sinh ra. Tröôùc thôøi hai khí aâm döông nguyeân phoái thì, coäi nguoàn che laáp caû ba coõi. Sau khi moät vaàng thaùi cöïc vöøa phaân thì, caønh laù sum xueâ khaép möôøi phöông. Sieâu hôn maøu saùng ñeïp cuûa maët trôøi, maët traêng. Vöôït caû veû röïc rôõ cuûa nuùi soâng gaám voùc. Laø giôùi, laø ñònh, laø hueä, chaúng phaûi goã, chaúng phaûi löûa, chaúng phaûi khoùi. Thu laïi chæ trong haït buïi, tung ra xoâng öôùp coõi nöôùc nhö haø sa… Loø höông vöøa nhen nhuùm khaån thieát daâng leân cuùng döôøng. Thöû noùi xem cuùng döôøng ñoù laø gì ?

Moät tieáng quaùt. Vöøa phaûi thoâi !

Höông giôùi, höông ñònh, höông hueä, höông giaûi thoaùt, höông giaûi thoaùt tri kieán. Naêm thöù höông naøy taïo thaønh ñaøi maây, choùi saùng phaùp giôùi. Giôø ñaây trong töøng giaây, töøng phuùt, caùc haønh giaû trong Toâng moân thaønh khaån vaän duïng naêm thöù höông naøy daâng leân cuùng döôøng tröôùc ngoâi Tam Baûo khaép möôøi phöông.

- Coù chaêng ? Coù chaêng ?

- Cuõng khoâng vieäc gì beân ngoaøi maø coù !

- Höông giôùi laø gì ?

- Tænh tænh ! Chôù laàm voïng töôûng.

- Höông ñònh laø gì ?

- Laëng laëng ñöøng theo voïng töôûng.

- Höông hueä laø gì ?

- Theå duïng goàm ñuû, taâm caûnh ñeàu nhö.

- Höông giaûi thoaùt laø gì ?

- Khoâng vaät coù theå dính, khoâng phaùp coù theå maéc, vöôït ngoaøi xöa nay, taâm haèng saùng suoát.

- Höông giaûi thoaùt tri kieán laø gì ?

- Xöa nay khoâng tòch, baûn lai khoâng vaät laø gì ? Thöû haï moät chuyeån ngöõ xem.

“Ñeâm roài saân tröôùc moät caønh mai”

BAØI 26

AÂm:

            Sôn cö saùi laïc nhieäm ngaâm nga,

            Phaïn haäu traø lai khieån thuïy ma,

            Theá thöôïng hoaøng kim haø tuùc quí,

            Nhaát thaân an laïc trò tieàn ña.

Nghóa:

            ÔÛ nuùi thö thaû maëc ngaâm nga,

            Ma nguû deïp tan caäy cheùn traø,

            Vaøng neùn treân ñôøi ñaâu ñaõ quí,

            Moät thaân an laïc khoù mua ña.

CHUÙ:

Thaân taâm nhaøn haï, soáng ñôøi thö thaû maëc tình ngaâm nga. Hai chöôùng hoân taùn giaûi tröø roài thì moät ñôøi töï taïi laëng leõ saùng suoát. Tình huoáng naøy caàn ñi thì ñi, caàn nghó thì nghó, öng laøm cöù laøm khoâng coøn vöôùng maéc, baän bòu baát cöù gì. Theá neân noùi: “Vaøng neùn treân ñôøi cuõng khoâng saùnh baèng”, cuõng khoâng ñoåi ñöôïc nieàm sieâu laïc cuûa ngöôøi ñaõ giaûi tröø hoân taùn. Töø ñaây tieán leân moät maøu tònh thanh, ngaøy ngaøy tröôûng döôõng goïi laø tu haønh. Tuy nhieân cuõng chaúng coù gì coá ñònh caû!

BAØI 27

AÂm:

            Sôn cö ñoän tích vaïn duyeân höu,

            Thaát laïc tieân thaèng laïi khaùn ngöu,

            Taùn ñaûn voâ caâu do ngaõ laïc,

            Chö nhaân haø baát taûo hoài ñaàu.

Nghóa:

            ÔÛ nuùi daáu tích chaúng mong caàu,

            Daây roi rôùt maát bieáng ñuoåi traâu,

            Neùm quaùch thaûnh thôi ta vui thuù,

            Caùc ngöôi sao chaúng sôùm hoài ñaàu ?

CHUÙ:

Muoân duyeân baët, traêm vieäc thoâi, traâu traéng sôø sôø tröôùc maét, khi naøy môùi thaät thaûnh thôi.

ÔÛ ñaây trôû laïi vaán ñeà, ta thöû hoûi xem, laøm sao chaên traâu ?

Moät hoâm Thaïch Cuûng laøm vieäc trong nhaø beáp, Maõ Toå hoûi:

- Laøm gì ñaây ?

- Chaên traâu.

- Chaên caùch naøo ?

- Moät khi vaøo luùa maï cuûa ngöôøi lieàn naém muõi keùo laïi.

- Thaät bieát chaêng traâu.

Thöû xem phöông phaùp cuûa ngöôøi xöa ñaáy.

BAØI 28

AÂm:

            Sôn cö laõo naïp nieäm thaønh khoâi,

            YÛ tröôïng nhaøn quan tuøng truùc mai,

            Phaät Toå thöôïng nhieân do laïi toá,

            Khaùch lai chæ ñaéc cöông töông boài.

Nghóa:

            ÔÛ nuùi saõi giaø yù laëng nguoâi,

            Choáng gaäy nhaøn xem tuøng truùc vui,

            Phaät Toå haõy coøn chöa muoán gaëp,

            Khoâng leõ khaùch tìm laïi boû lui.

CHUÙ:

Saõi giaø con khæ loøng ñaõ laëng nguoâi. Ngaøy ngaøy nöông truï tröôïng nhaøn xem tuøng truùc vui. Phaät Toå coøn chaúng muoán laøm, huoáng nöõa laø vieäc gì khaùc ö ! Tuy nhieân vì khaùch maø gaéng göôïng gaëp nhau. Gaëp nhau ñaõ khoâng tieän roài. Ñaõ choân vuøi nhau roài, noùi gì giöông my trôïn maét. Duø vaäy choã vì nhau cuõng taïm duøng ñaøm daõi ngöôøi xöa khích leä ngöôøi sau, keû ñoàng chí nöông ñoù ñöùng daäy vung tay tieán thaúng tôùi tröôùc.

Gaéng leân ! Chaân trôøi tònh thanh…

BAØI 29

AÂm:

            Sôn cö xöû söï xuaát bình thöôøng,

            Maïc söû thaân taâm phaän ngoaïi mang,

            Tích nhaät Trieäu Chaâu thuø öùng laïi,

            Vöông lai do baát haï thieàn saøng.

Nghóa:

            ÔÛ nuùi xöû söï vöôït taàm thöôøng,

            Chôù ñeå thaân taâm laém chuyeän vöông,

            Ngaøy tröôùc Trieäu Chaâu khi tieáp khaùch,

            Vua sang coøn chaúng böôùc khoûi giöôøng.

CHUÙ:

Saõi giaø ôû nuùi xöû söï vöôït bình thöôøng, khoâng ñeå trong taâm coù vieäc, töï nhieân thaân laëng taâm yeân. Ngöôøi xöa vì nhau baát ñaéc dó thuø tieáp caùc nôi, nhöng luoân luoân töï taïi, khoâng chuùt rieâng tö naøo vöông vaán trong loøng. Ñaáy môùi thaät söï laø caûnh “Ñaát nöôùc toâi thanh bình, can qua khoâng coøn nöõa”. Ñaõ theá thì, maëc tình noùi doïc noùi ngang, cuõng khoâng ngoaøi boån phaän söï. Maàm loaïn khi chaám döùt, töï nhieân nhaø nhaø boû ngoû, haân hoan hoäi heø.

Chôù laàm!

BAØI 30

AÂm:

            Sôn cö thaâm aån beá thieàn quan,

            Hyû ñaéc phuø sanh nhöït nhöït nhaøn,

            Toïa thính tuøng phong ñaøm dieäu phaùp,

            Ñaïi vöông gia thieän thuïc naêng san.

Nghóa:

            ÔÛ nuùi thaâm aån ñoùng thieàn quan,

            Vui kieáp phuø sinh böõa böõa nhaøn,

            Phaùp dieäu ngoài nghe tuøng daäy gioù,

            Côm vua thònh soaïn maëc tình xôi.

CHUÙ:

Thaâm aån non cao, troïn ngaøy cöûa ñoùng. Nhaøn nhaõ cuøng gioù cuøng tuøng, gaù gôûi kieáp phuø sinh vui thuù vôùi maây vôùi ñieåu. Gaõ naøy luoân ñöôïc côm vua thònh soaïn toaøn baøy tröôùc maét. Môùi hay trong caùi giaû, coù caùi chôn, trong caùi hö nguïy voâ chuû, sinh dieät bieán dò, toaøn baøy oâng chuû chaân thaät baát sinh baát dieät. Kheùo töï giöõ gìn. Chôù ñeå thaùng ngaøy qua suoâng voâ ích.

OÂi chao !

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM