VÖÔØN THIEÀN

H.T THÍCH NHAÄT QUANG

TÖÏ TRAU DOÀI

Hoâm nay chuùng toâi seõ noùi veà vieäc söûa ñoåi nhöõng khuyeát ñieåm ñeå tieán tu. Neáu chuùng ta khoâng coù caùch gì, khoâng tænh taùo saùng suoát, khoâng trau doài ñaïo löïc ñeå töï laøm chuû, thì noùi tu chæ laø noùi cho vui thoâi, chöù khoâng giaûi quyeát ñöôïc vaán ñeà gì.

Vaán ñeà caàn quan taâm cuûa ngöôøi tu chuùng ta laø laøm sao dieät ñöôïc tham duïc? Dieät laø moät caùch noùi, chöù ta ñaâu duøng göôm giaùo gì ñeå dieät. ÔÛ ñaây, tröôùc tieân ta phaûi nhaän ra moái nguy haïi cuûa tham duïc, bôûi coù nhaän thöùc chính chaén nhö vaäy, ta môùi quyeát taâm deïp boû noù. Vôùi ngöôøi tu Phaät, tænh giaùc laø moät yeáu toá, moät söùc maïnh ñöùng haøng ñaàu trong vieäc thöïc haønh coâng phu.

Duïc laø gì? Laø nhöõng daáy nieäm ham muoán. Con ngöôøi coù raát nhieàu ham muoán, nhöng coù theå chung qui laïi trong naêm thöù: tham taøi, tham saéc, tham danh, tham thöïc, tham thuøy. Khi nhöõng ham muoán aáy khôûi leân, ta khoâng laøm chuû, khoâng döøng ñöôïc thì seõ keùo theo bao nhieâu nghieäp. Tuy bieát vaäy, nhöng trò ñöôïc nhöõng nieäm tham duïc naøy cay ñaéng laém. Noù khoâng gioáng thöù gì maø döôøng nhö raát trôn, raát meàm, naém khoâng ñöôïc, baét khoâng ñöôïc. Theá maø suoát ngaøy suoát ñeâm, noù keùo loâi ta ngöôïc xuoâi rong ruoåi taän ñaâu ñaâu, nhieàu khi thaân ôû ñaây maø mình ôû ñaâu ta cuõng khoâng bieát.

Phaät daïy ngöôøi nhaän thöùc chín chaén, thaáy ñuùng leõ thaät caùc phaùp goïi laø kieán ñeá. Khi thaáy ñöôïc leõ thöïc roài, töï nhieân nhöõng laêng xaêng ngöôïc xuoâi döøng laïi. Cho neân chuùng ta ngoài thieàn, tuïng kinh, nghieân cöùu, laøm taát caû caùc Phaät söï, töïu trung nhaém ñeán vieäc kieän toaøn trí giaùc cuûa mình. Laøm moät vieäc gì ta bieát tröôùc keát quaû nhö theá nhö theá, mình seõ yeân loøng laøm ñeán nôi ñeán choán, laøm moät caùch saâu saéc. Ngöôïc laïi, laøm vieäc gì mô hoà, khoâng theå ñoaùn ñònh ñöôïc keát quaû, ta khoâng coù nieàm tin ñeå laøm, cho neân khoâng taän löïc.

Ngöôøi xöa noùi laøm vieäc gì phaûi bieát haäu quaû cuûa noù. Ñoù laø moät nhaän ñònh xuaát phaùt töø kinh nghieäm maø ra. Vì vaäy ngöôøi xöa luoân coù thaùi ñoä deø daët trong moïi vieäc töø nhoû ñeán lôùn neân caùc Ngaøi ít bò thaát baïi. Coøn chuùng ta ngaøy nay khoâng bieát gan daï hay lieàu lónh, coù nhöõng vieäc heát söùc nguy hieåm nhöng cöù lao tôùi, ñuøng moät caùi loå ñaàu söùt traùn, chöøng ñoù la hoaûng keâu caàu Boà-taùt Quan AÂm cöùu con. Cöùu sao kòp !

Chuùng ta hoïc giaùo lyù Phaät, hoïc hieåu roài theå nghieäm saâu saéc, keá ñeán tu taäp söûa ñoåi cho tôùi khi naøo ñaït ñöôïc an laïc môùi thoâi. ÔÛ ñaây toâi duøng töø quaùn töôûng, chieâm nghieäm. Phaûi thöïc söï soáng, thaät söï nhaän thöùc moïi söï vieäc moät caùch chín chaén, nhö vaäy taâm nguyeän môùi khoâng lay chuyeån. Ñöùc Theá Toân khi saép vaøo Nieát-baøn, Ngaøi baûo caùc ñeä töû, coù gì coøn nghi, chöa hieåu, chöa aùp duïng ñöôïc, neân hoûi ngay. Ñöøng ñeå khi Ngaøi nhaäp Nieát-baøn roài töï hoái khoâng kòp. Ñöùc Phaät nhaéc nhôû maáy laàn nhö vaäy, nhöng quyù thaày ñeàu thöa: Chuùng con ñoái vôùi giaùo phaùp cuûa Nhö Lai nieàm tin raát vöõng chaéc, khoâng coøn lay chuyeån nöõa. Ñoù laø tinh thaàn tu hoïc cuûa ñeä töû Phaät.

Ngaøy nay chuùng ta cuõng phaûi nhö vaäy, hoïc hieåu Phaät phaùp, coù nhaän ñònh saâu saéc, chieâm nghieäm quaùn chieáu vaø cuoái cuøng tu taäp, haønh trì lieân tuïc trong nieàm tin vöõng chaéc cho ñeán chöøng naøo baèng Phaät môùi thoâi. Ai coù yù chí, coù quyeát taâm, coù coâng phu tu taäp nhö vaäy nhaát ñònh vò ñoù ngay trong ñôøi naøy ñöôïc an laïc giaûi thoaùt, chöù khoâng ñôïi ñeán khi naøo caû.

Trong khi tu, chuùng ta phaûi chuyeân taâm thu thuùc caùc giaùc quan cuûa mình khi tieáp xuùc vôùi caûnh duyeân beân ngoaøi. Bôûi vieäc laøm chuû ñöôïc chính mình laø töø caùc giaùc quan. Cho neân trong kinh Laêng Nghieâm, chö Phaät daïy traàm luaân sanh töû cuõng töø saùu caên, maø giaûi thoaùt Nieát-baøn cuõng töø saùu caên cuûa chuùng ta. Ñaây laø vaán ñeà thoâng thöôøng maø raát cay ñaéng. Bôûi con ngöôøi quen rong ruoåi theo caûnh duyeân beân ngoaøi, baây giôø muoán döøng laïi phaûi coù moät löïc maïnh hôn quaùn tính cuõ môùi ñöôïc. Vaán ñeà laø ôû choã ñoù. Muoán nhö vaäy chuùng ta phaûi thöïc haønh quaùn chieáu lieân tuïc. Ham tu vaø bieát tu chöa ñuû, maø phaûi sieâng naêng tinh taán khoâng ngöøng, môùi ñuû söùc maïnh thaéng löôùt nghieäp taäp cuõ. Theá gian coù caâu “ngöïa quen ñöôøng xöa” laø vaäy.

Khi caùc giaùc quan tieáp xuùc vôùi caùc traàn, ta phaûi thoâng minh maãn tueä tænh giaùc ngay nieäm ban ñaàu thì môùi laøm chuû ñöôïc, ñöøng ñeå yù thöùc nhaûy voâ phaân bieät, thì traùnh khoâng khoûi chaïy theo caùc caûnh duyeân. Trong baøi saùm hoái cuûa chuùng ta coù noùi ñeán ñieàu naøy “Muõi quen ngöûi muøi höông, tai thích nghe ñieäu nhaïc”. Ta thöôøng coù nhieàu lyù leõ, ñeå bieän baïch cho mình, naøo laø con coøn yeáu ñuoái neân maét öa xem huyeãn caûnh, tai thích tieáng du döông, muõi öa muøi thôm tho, löôõi deät theâu laém chuyeän… Con vaãn bieát chöù, nhöng xin cho con tu töø töø !

Thaønh thöû trong tinh thaàn tu hoïc, laøm sao ta tænh giaùc töøng phuùt töøng giaây, khoâng ñeå caùc giaùc quan vöôùng maéc caùc hieän töôïng beân ngoaøi, ñöôïc vaäy ta môùi ñuû naêng löïc ñeå thaéng löôùt söùc loâi keùo cuûa ngoaïi caûnh vaø nhaát laø cuûa caùc taäp nghieäp. Trong nhaø thieàn coù töø “Taâm caûnh nhö nhö”, töùc taâm mình vaø caùc caûnh, moãi thöù ôû vò trí cuûa noù, khoâng dính líu nhau, khoâng loâi keùo nhau, thöôøng laëng leõ. Khi aáy, nhìn thì nhìn, thaáy thì thaáy, nghe thì nghe, noùi thì noùi, moïi sinh hoaït bình thöôøng an oån. Muïc ñích chuùng ta tu laøm sao ñeå ñöôïc taâm caûnh nhö nhö.

Ñeå thöïc haønh söï tænh giaùc, chuùng ta baét ñaàu töø caùc nieäm. Vöøa coù nieäm naøo khôûi leân, ta lieàn bieát noù khoâng thaät, khoâng theo, töï nhieân noù laëng ngay. Tuy nhieân, caùc nieäm cuõng thoâng minh laém, coù khi mình töôûng nhaän ra noù, hoùa ra bò noù keùo ñi hoài naøo khoâng hay, söïc tænh thì teù ra ñaõ theo voïng töôûng heát moät ñoaïn khaù daøi. Cho neân trong coâng phu, ñoøi hoûi chuùng ta phaûi teá nhò, nhanh nheïn moät chuùt.

Moät ñieàu thoâng thöôøng ñoái vôùi ngöôøi tu nöõa laø ñieàu hoøa ñöôïc thaân taâm mình vaø hoaøn caûnh chung quanh. Chö Toå thöôøng noùi, ngöôøi taïi gia bò gia duyeân raøng buoäc nhö goâng cuøm, nhaø cöûa vôï con danh voïng tieàn taøi ñuû thöù chuyeän, neáu trong moät ngaøy moät ñeâm khoâng tænh ñöôïc phuùt naøo thì suoát ñôøi suoát kieáp phaûi lao ñao laän ñaän vì baáy nhieâu chuyeän aáy thoâi. Bôûi vaäy nhöõng vò ñaõ soáng traûi, ñaõ kinh nghieäm ñeàu noùi ñoù laø goâng cuøm. Ñoái vôùi nhöõng goâng cuøm ñoù chuùng ta phaûi laøm sao? Ngöôøi saùng khoâng bao giôø gaây taïo theâm nöõa. Bôûi vaäy khi ñaõ tu, vöøa coù moät nieäm daáy khôûi, bieát noù laø voïng boû ñi. Ñoù laø caùch caét ñöùt saùng suoát nhaát.

Ngöôøi môùi taäp tu raát caàn gaàn guõi caùc baäc thieän höõu tri thöùc. Theá gian thöôøng noùi “gaàn möïc thì ñen gaàn ñeøn thì saùng”, caâu naøy bình dò nhöng raát höõu lyù. Chuùng ta gaàn guõi thieän höõu tri thöùc ñeå laøm gì? Ñeå nghe hoïc nhöõng ñieàu toát, noi göông ñöùc haïnh cuûa caùc Ngaøi. Vì mình chöa phaûi laø thaùnh hieàn, caàn coù söï hoã trôï cuûa baïn höõu toát. Neáu chuùng ta thieáu tænh taùo hoaëc thöôøng gaëp nghòch duyeân, thì thieän höõu tri thöùc laø chieác phao cöùu mình qua nhöõng khuùc quanh hieåm nguy. Cho neân vieäc trau doài cuûa baûn thaân cuõng caàn phaûi coù nhöõng taám göông vaø söï tieáp söùc hoaëc tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp cuûa baïn höõu nöõa.

Hoài xöa toâi coù quen moät vò khoaûng naêm möôi tuoåi ngoaøi, gia ñình khaù giaû, con caùi ñeàu coù söï nghieäp, cho neân oâng baét ñaàu höôûng nhaøn. Moãi saùng oâng ñaïp xe taø taø ra quaùn uoáng caø pheâ, ñoïc baùo. Luùc ñaàu coù moät mình, sau daàn daàn theâm maáy ngöôøi baïn nöõa, roài moãi ngaøy baïn beø cuûa oâng moãi ñoâng. Hoï ruû reâ oâng heát quaùn naøy sang quaùn khaùc, luùc ñaàu oâng ñi chöøng nöûa tieáng hoaëc moät tieáng ñoàng hoà thì veà, daàn daàn tôùi tröa, roài tôùi chieàu. Maáy ñöùa con ôû nhaø cöù nghó ba ñi uoáng caø pheâ vôùi maáy oâng baïn cho vui tuoåi giaø, neân khoâng theøm ñeå yù. Naøo ngôø, thôøi gian sau oâng coù gia ñình khaùc, neân ñi luoân khoâng coøn trôû veà vôùi maáy ñöùa con nöõa. Caû nhaø hoaûng leân thì söï vieäc ñaõ roài.

Caâu chuyeän cho chuùng ta thaáy nhöõng moái quan heä khoâng coù söï choïn löïa saùng suoát thì deã ñi ñeán choã sa ngaõ, hö ngöôøi. Khi ta ñaõ buoâng xuoâi, chaïy theo caûnh duyeân beân ngoaøi roài thì khoù maø döøng ñöôïc. Vì vaäy Phaät noùi chuùng sanh troâi giaït trong luaân hoài töø voâ löôïng kieáp ñeán nay vaãn chöa tænh. Ngaøi cuõng chìm noåi trong thaêng traàm bó cöïc nhö chuùng ta, nhöng ñöùc Phaät ñaõ thöùc tænh, töø boû taát caû, phaùt taâm tu taäp duõng maõnh, cuoái cuøng thaønh töïu giaùc ngoä giaûi thoaùt, ñöôïc an vui vónh vieãn. Do ñoù nhìn laïi chuùng sanh coøn ñau khoå trong bieån sanh töû, chö Phaät phaùt ñaïi bi taâm roäng ñoä taát caû khoâng bieát chaùn moûi.

Muoán tröø boû caùc khoå, tröôùc caàn phaûi bieát goác cuûa noù laø gì? Phaät daïy, chính voâ minh khaùt aùi laø goác cuûa söï ñau khoå, ñöa ñeán söï troùi buoäc khoâng coù loái thoaùt. Thöông vaø gheùt ñeàu thuoäc goác aùi, öa thích ñöa ñeán taâm luyeán aùi; khoâng baèng loøng, khoâng toaïi nguyeän ñöa ñeán taâm gheùt boû. Ñaõ laø ngöôøi tu chuùng ta caàn phaûi phaán ñaáu vöôït qua taéng vaø aùi, töùc thöông vaø gheùt. Hai thöù naøy gioáng nhö caùi goäng keàm luoân keïp coå chuùng ta.

Kieåm laïi trong moïi sinh hoaït, ñoái vôùi caùc caûnh duyeân khoâng khi naøo ta bình thaûn ñöôïc. Thöôøng thì hoaëc thích caùi naøy, khoâng thích caùi kia. Thích töùc laø aùi, maø aùi laø coù vaán ñeà, cho neân nöûa ñeâm môùi coù chuyeän daùm xaùch ñuïc ñeõo ñi caïy nhaø caïy cöûa thieân haï. Chæ khi söû duïng quaùn chieáu, coù tænh taùo chuùng ta môùi laøm chuû ñöôïc phaàn naøo, khoâng bò beân naøy keùo hoaëc beân kia loâi. Neáu khoâng ñuû naêng löïc quaùn chieáu soi xeùt tænh taùo, khi ñoái duyeân xuùc caûnh, ta thaáy buoàn böïc, theá laø nieäm taéng khôûi leân. Cho neân khoâng bieát kieåm nghieäm, khoâng coù söï tu taäp nieäm thaân thì taéng aùi luoân keùo loâi chuùng ta loanh quanh laån quaån trong voøng luaân hoài, khoâng bieát chöøng naøo môùi döøng ñöôïc.

Trong cuoäc ñôøi naøy nhieàu nhaân duyeân ta khoâng sao bieát ñöôïc. Coù nhöõng vieäc mình khoâng thích maø noù tôùi hoaøi, Phaät goïi laø oaùn taéng hoäi khoå. Coù nhöõng vieäc mình öa thích, nhöõng ngöôøi mình thöông meán nhöng cöù phaûi xa caùch, cho neân con ngöôøi ñaõ ñoå bieát bao nhieâu nöôùc maét cho noãi buoàn thöông nhôù nhung, Phaät goïi laø aùi bieät ly khoå. Vì vaäy ngöôøi muoán caàu giaûi thoaùt thì phaûi naém vöõng nhöõng coäi goác ñau khoå aáy ñeå caét ñöùt noù ñi. Tu haønh laø buoâng boû, thanh tònh, trang nghieâm, giaûi thoaùt. Nhöõng töø aáy chuùng ta thuoäc heát nhöng naøo coù ñöôïc gì ñaâu. Neáu naêm saùu möôi tuoåi, ngoài laïi cöù nhôù chuyeän quaù khöù, nhöõng haøo quang röïc rôõ cuûa tieàn taøi danh voïng, nhöõng tình caûm ñau thöông hoaëc noàng thaém. Theá laø taâm traïng dao ñoäng, ñi ñöùng ngoài naèm caûm thaáy baát oån, muoán nguû nguû khoâng ñöôïc, muoán aên aên khoâng ngon. Ñoù laø söï kieän hieän thöïc trong cuoäc ñôøi chuùng sanh.

Trong nhaø thieàn, caùc Toå sö thöôøng noùi ñoùi aên, meät nghæ. Nhöng chuùng ta khoâng phaûi ñoùi lieàn aên ñöôïc, meät lieàn nghæ ñöôïc, luoân luoân coù söï kieän, coù vaán ñeà maéc möùu, raøng buoäc, ñan keát nhau laøm cho mình aên khoâng ngon nguû khoâng ñöôïc. Cho neân ta thaáy ai cuõng theá, thôøi thanh xuaân thì coøn töôi taén moät chuùt nhöng qua thôøi aáy roài ai cuõng caèn coãi nhaên nheo. Neáu khoâng theá, coù leõ chuùng ta ñaõ treû maõi. Nhöng ngöôøi ñôøi laàm meâ, khoâng chòu ñoái dieän vôùi söï thaät bao giôø, cöù tham chaáp trong söï ñoåi thay voâ thöôøng, ñeå roài phaûi chòu ñau khoå maõi.

Nhöõng baäc tu haønh thôøi xöa khi nhaän ñònh chính xaùc, thaáy ñöôïc leõ thöïc roài caùc Ngaøi coù theå queân thaân queân caûnh, xaû boû thaân maïng khoâng chuùt luyeán tieác. Nhö caâu chuyeän cuûa Toå Sö Töû. Moät hoâm vua Keá Taân hoûi Toå:

- Traãm nghe Hoøa thöôïng noùi töù ñaïi voán khoâng, naêm uaån khoâng thaät, vaäy Ngaøi coù theå cho Traãm möôïn caùi ñaàu ñöôïc chaêng?

Toå baûo:

- Naêm uaån ñaõ khoâng, saù gì caùi ñaàu.

Noùi xong, Toå ngöôùc leân cho vua Keá Taân chaët ñaàu. Moät doøng maùu traéng phuùn voït leân sau khi löôõi göôm löôùt ngang, vua Keá Taân rôùt göôm, ruïng rôøi quyø döôùi chaân Toå.

Chuùng ta baây giôø thì sao, mieäng cuõng noùi “khoâng” roån raûng, maø ñuïng tôùi laø ñaõ chaïy maát roài. Bôûi do chaáp ngaõ töø nhieàu ñôøi neân ta chöa theå buoâng boû ñöôïc thaân hö giaû naøy. Phaûi traûi qua moät thôøi gian tu taäp quaùn chieáu laâu daøi môùi coù ñöôïc söùc maïnh laøm chuû mình vaø xem nheï chieác thaân töù ñaïi voán khoâng naøy. Ñoái vôùi chuùng ta, ñöøng noùi tôùi thaân maïng naøy, baát cöù vaät gì, nhaát laø vaät kyû nieäm hoaëc moùn ñoà ta öa thích, ai ñuïng tôùi thì bieát lieàn. Theá gian thöôøng hay noùi “laøm gì thì laøm, mieãn ñöøng ñuïng ñeán oâng baø cha meï toâi thoâi” cuõng khoâng ngoaøi yù naøy.

Cho neân vieäc tu haønh hoïc hieåu Phaät phaùp cuûa ngöôøi thôøi nay coøn raát nhieàu vöôùng maéc. Nhöõng vöôùng maéc ñoù ñoøi hoûi chuùng ta phaûi coù coâng phu. Vì vaäy ngöôøi tu luoân trau doài, sieâng naêng môùi coù theå goät röûa hay loät saïch caùc lôùp chaáp chaët töø nhieàu ñôøi. Chuùng ta taäp quaùn chieáu trong nhöõng tröôøng hôïp bình thöôøng. Noùi nghó laøm ñeàu phaûi tænh giaùc, chaùnh nieäm, xoay laïi mình khoâng nghó chuyeän ngöôøi, khoâng chaïy theo caûnh duyeân beân ngoaøi. Giôø naøo ra vieäc ñoù, ví duï giôø naøy laø giôø ngoài thieàn thì chæ ngoài thieàn, khoâng vì lyù do gì khaùc maø traùi boû. Soáng nieäm thaân trong möôøi hai tieáng ñuùng theo thanh quy, khoâng ñeå taïp loaïn. Ñaây goïi laø ngöôøi bieát vieäc boån phaän cuûa mình. Coâng phu mieân maät nhö vaäy, sôùm muoän gì cuõng thaønh coâng.

Neáu chuùng ta khoâng coù thôøi khoùa bieåu vöõng chaéc coäng vôùi söï kieân taâm thì ngaøy qua ngaøy, ta chæ laêng xaêng ngöôïc xuoâi nhö taát caû moïi ngöôøi, roài thì caùc duyeân raøng buoäc, taéng aùi laãy löøng troïn khoâng coù ngaøy an laïc giaûi thoaùt. Tu nhö vaäy thaät uoång phí moät ñôøi. Neân chuùng ta khoâng theå thaû loûng buoâng lôi, maëc tình ñöôïc tôùi ñaâu hay tôùi ñoù, phaûi noã löïc duõng maõnh môùi ñöôïc, khoâng neân xem thöôøng vieäc boån phaän cuûa mình. Khoâng kheùo chuyeän mang loâng ñoäi söøng, traû nôï ñaøn na tín thí chaúng phaûi laø troø ñuøa. Vì vaäy chö toå xöa thöôøng nhaéc nhôû saùch taán chuùng ta, moãi ngaøy haõy töï sôø leân ñaàu, ñeå nhôù mình laø ngöôøi tu, thoï nhaän boán aân khoâng theå lô laø ñöôïc.

Thöôøng chuùng ta hay bò beänh phoùng tuùng, töùc laø buoâng lung chaïy theo caùc caûnh duyeân, khoâng lo thuùc lieãm thaân taâm tu haønh. Phoùng tuùng seõ daãn taâm höôùng ñeán taát caû phaùp baát thieän, taïo nghieäp khoâng theå löôøng heát ñöôïc. Laø ngöôøi tu, chuùng ta phaûi deø daët ñoái vôùi taát caû caùc daáy nieäm, töùc laø ngaên ngöøa taâm phoùng tuùng. Thaønh ra ngöôøi tu phaûi coù trí tueä saùng suoát, khoâng buoâng lung môùi coù cô hoäi thaáy roõ taâm mình.

Theo ñöôøng loái tu thieàn cuûa Hoøa thöôïng Vieän tröôûng, giai ñoaïn ñaàu laø bieát taát caû daáy nieäm, bieát taát caû caùc phaùp beân ngoaøi khoâng thaät, khoâng theo. Caùc phaùp ñaõ laø duyeân hôïp khoâng thaät, thì ta ñöøng oâm ñoàm gom heát veà mình, thaûy noù ra cho bôùt naëng. Ta khoâng thaûy ra, tröôùc sau gì noù cuõng maát, bôûi baûn chaát cuûa noù laø voâ thöôøng, khoâng coù gì toàn taïi maõi. Cöù oâm giöõ, chaát chöùa coá thuû thì laøm sao giaûi thoaùt ñöôïc.

Nhò Toå Hueä Khaû tröôùc hieäu laø Thaàn Quang, tu haønh raát khí khaùi phi thöôøng. Nghe danh toå Boà Ñeà Ñaït Ma töø AÁn Ñoä sang, chín naêm ngoài nhìn vaùch nuùi, khoâng tieáp xuùc vôùi ai heát neân Ngaøi tìm ñeán. Ñöùng ngoaøi tuyeát suoát ñeâm vaãn chöa ñöôïc Toå chæ daïy, Ngaøi chaët moät caùnh tay daâng leân caàu phaùp an taâm. Nhöõng hình aûnh phi thöôøng ñoù phaûi ñöôïc xuaát phaùt töø moät yù chí caàu ñaïo maõnh lieät laém môùi ñöôïc. Cuoái cuøng ñöôïc Toå chaáp nhaän chæ daïy, Ngaøi baïch:

- Baïch Hoøa thöôïng, taâm con khoâng an, xin Hoøa thöôïng daïy con phaùp an taâm.

Toå baûo:

- Ñem taâm ra ta an cho.

Ngaøi söûng soát tìm laïi taâm mình, tìm xuaát moà hoâi hoät khoâng thaáy taâm ôû ñaâu. Baáy giôø Ngaøi thöa:

- Baïch Hoøa thöôïng, con tìm taâm khoâng ñöôïc.

Toå lieàn haï moät caâu:

- Ta ñaõ an taâm cho ngöôi roài.

Ngay caâu naøy, ngaøi Hueä Khaû lieàn coù choã vaøo.

Nhö vaäy taâm khoâng an ñoù laø gì? Chaúng qua laø voïng töôûng, phaùp traàn, nhöõng aûo aûnh laêng xaêng maø chuùng ta quen goïi laø toâi, cuûa toâi. Bôûi oâm giöõ noù, chaáp cho laø mình neân chuùng ta nhaän ñònh khoâng chính xaùc, khoâng thaáy ñöôïc thöïc chaát cuûa noù laø hö aûo. Toå bieát ngaøi Hueä Khaû cuõng vaäy, neân baûo tìm ñöôïc taâm khoâng an thì Toå seõ an taâm cho. Khi tìm laïi khoâng thaáy vì noù coù thaät ñaâu maø thaáy. Ñôïi ñeán luùc aáy, Toå chæ caàn noùi “Ta ñaõ an taâm cho ngöôi roài” laø xong. Bôûi ta chaáp taâm baát an ñoù neân buoàn vui baát thöôøng, taâm traïng thay ñoåi nhö aûo hoùa. Khi tænh taùo tìm laïi thì khoâng naém baét ñöôïc, chöùng toû noù khoâng coù thaät, neân taâm töï an. Vì vaäy Toå baûo “ta ñaõ an taâm cho ngöôi roài”. Ngaøi khoâng daïy phaûi ngoài thieàn, tuïng kinh… Chæ caàn thaáy ñöôïc leõ thöïc thì caùc voïng töôûng khoâng coøn gaït ta ñöôïc nöõa.

Ñoù laø phaùp tu haønh thaúng taét maø hieän nay chuùng ta ñang tu taäp vaäy. Neáu trong taát caû moïi thôøi chuùng ta ñeàu tænh taùo saùng suoát, khoâng daáy nieäm theo caûnh duyeân thì chuùng ta laøm chuû ñöôïc. Ngöôøi laøm chuû ñöôïc laø ñi moät böôùc caên baûn nhaát trong vieäc coâng phu tu taäp. Bôûi khi laøm chuû ñöôïc chuùng ta môùi ñònh tænh, coù ñònh tænh tueä giaùc môùi phaùt sinh. Tueä giaùc ñaõ coù thì töï nhieân ta coù caùi nhìn chính chaén, saâu saéc. Töø ñoù ngoaïi duyeân caøng khoâng laøm gì ñöôïc mình nöõa, töùc möùc ñoä laøm chuû cuûa mình ngaøy caøng vöõng hôn. Tu taäp phaûi traûi qua töøng böôùc aùp duïng nhö vaäy, môùi khoáng cheá vaø chieát phuïc daàn taâm voïng ñoäng khoâng thaät.

Thaät ra, trong sinh hoaït thöôøng ngaøy chuùng ta bò ñoäng bôûi nhieàu thöù, chöù khoâng phaûi laø moät thöù. AÊn maëc nguû nghæ, tieáp xuùc quan heä… luùc naøo cuõng bò ñoäng. Nghóa laø chuùng ta chöa buoâng ñöôïc thöù naøo heát. Cho neân phaûi töøng böôùc buoâng boû moïi thöù kieán chaáp, coá chaáp, ñeå noäi löïc an ñònh, taâm trí saùng suoát vöõng vaøng ta môùi coù theå thaéng löôùt ñöôïc caùc caûnh duyeân beân ngoaøi vaø voïng töôûng beân trong. Vì vaäy vaán ñeà gaàn guõi thieän höõu tri thöùc hoã trôï cho vieäc trau doài noäi löïc tu haønh laø ñieàu heát söùc caàn thieát. Bôûi taâm chuùng ta coù khuynh höôùng buoâng lung, phoùng tuùng neân caàn phaûi coù moùc saét, daây vaøm môùi keùo noù laïi noåi.

Trong cung caùch tu hoïc cuûa chuùng ta, coù nhieàu caên beänh mình khoâng nhaän ra, laøm caûn trôû böôùc coâng phu khoâng ít. Moät trong nhöõng caên beänh ñoù laø hoaøi nghi. Coù ngöôøi ñoâi khi chöa chaéc ñaõ tin töôûng hoaøn toaøn lôøi Phaät daïy, neân lôøi cuûa thaày baïn laøm sao tin ñöôïc. Beänh naøy töø ñaâu maø coù? Töø choã khoâng nhaän, khoâng höôûng ñöôïc nieàm vui lôïi laïc naøo heát. Ví duï coù ngöôøi baûo ñöôïc vaøo Thieàn vieän tu taäp laø söôùng, nhöng cuõng coù thaày ñeán ñaây ôû chöøng ba boán ngaøy laø chaïy thoâi. Bôûi nhöõng vò naøy thaáy kieåu tu, hoïc, lao ñoäng hoaøi nhö theá khoâng coù gì vui heát, coâng phu khoâng taêng tieán thì laøm sao ôû ñöôïc. Vaäy muoán trò hoaøi nghi, chuùng ta phaûi tu taäp nhö theá naøo ñeå coù ñöôïc nieàm tin an laïc. Laïc laø nguoàn vui cuûa ngöôøi haønh trì thieàn phaùp, coù ñöôïc nguoàn vui ñoù, haønh giaû môùi phaán khôûi vaø tu tieán, taát caû moïi nghi ngôø chaám döùt.

Chæ ngöôøi coù coâng phu saâu saéc, ñöôïc nhöõng lôïi laïc trong vieäc tu hoïc môùi giöõ vöõng cöông lónh tu hoïc cuûa mình vaø ñoàng thôøi giaùo hoùa moïi ngöôøi ñaït ñöôïc keát quaû toát. Hoøa thöôïng Vaïn Ñöùc, Phoù Phaùp Chuû Giaùo Hoäi Phaät giaùo Vieät Nam baây giôø raát cöông lónh trong vieäc naøy. Khi Phaät töû hoaëc Taêng Ni veà ñaûnh leã, Ngaøi raát ít noùi tröø luùc Taêng Ni caàu chæ daïy phaùp yeáu, Ngaøi môùi noùi. Vaø khi ñaõ noùi thì khoâng bao giôø nhöõng gì ngoaøi Phaät phaùp. Toâi nhôù ngaøy xöa coù laàn toâi ñöôïc Hoøa thöôïng chæ daïy, toâi cuõng trình baøy choã hieåu cuûa mình. Nhaän thaáy ñeä töû ñaõ leäch ngoaøi yù cuûa thaày muoán daïy, Ngaøi ngöøng laïi ngang ñoù, khoâng noùi theâm gì caû. Chuùng toâi giaät mình töï tìm ra khuyeát ñieåm cuûa mình, chaán chænh laïi, Ngaøi môùi daïy tieáp. Ñoù laø ñieåm ñaëc bieät cuûa Hoøa thöôïng trong vieäc giaùo hoùa ñeä töû.

Cho neân ngöôøi theå nghieäm ñöôïc thieàn duyeät, hoan hyû taêng tieán trong moïi sinh hoaït cuûa mình. Ngöôøi aáy coù moät noäi taâm an ñònh vöõng vaøng, kieåm soaùt ñöôïc moïi traïng thaùi dao ñoäng cuûa taâm khi ngoaïi duyeân bieán chuyeån. Nhôø theá cheá ngöï phoùng tuùng, döùt caùc hoaøi nghi, vöõng nieàm tin ñoái vôùi chaùnh phaùp. Coâng phu lieân tuïc nhö theá, ngöôøi naøy caøng luùc caøng höôûng ñöôïc giaù trò thieát thöïc trong Phaät phaùp, qua söï tieáp caän giöõa baûn thaân vôùi cuoäc soáng tu hoïc ñôøi thöôøng. Töø ñoù vò aáy luoân coù caùi nhìn ñuùng nhö thaät, khoâng coøn laàm laãn giöõa thöïc hö nöõa, cho neân khoâng bò noù loâi keùo daãn ñi.

Coù trí tueä thì voâ minh tan loaõng, cho neân voïng nieäm daáy khôûi beân trong, nhöõng caûnh duyeân beân ngoaøi, khoâng coøn laøm gì ñöôïc ta nöõa, luaân hoài sinh töû chaám döùt ngang ñaây. Chuùng ta bieát roài thì trong söï tu hoïc cuûa mình, phaûi coù chieàu saâu, thaúng vaøo noäi taâm, ñöøng chaïy loøng voøng theo caùc hình thöùc beân ngoaøi, chæ maát coâng vaø maát thì giôø thoâi, troïn khoâng ñöôïc lôïi laïc bao nhieâu. Luoân luoân vöôn leân trong thuaän caûnh cuõng nhö nghòch duyeân. Phaûi bieát ngay choã cuøng cöïc khoå ñau, ta thöùc tænh thì ñoù laø con ñöôøng soáng. Ñoù chính laø tinh thaàn töï trau doài tu taäp cuûa ngöôøi con Phaät chuùng ta.

Ñeå keát thuùc buoåi noùi chuyeän hoâm nay, chuùng toâi xin ñöôïc nhaéc laïi, trong sinh hoaït tu hoïc haèng ngaøy, chuùng ta luoân luoân trau doài yù chí, nghò löïc. Gaàn guõi thieän höõu tri thöùc nhöng cuõng ñöøng mong taát caû ñeàu thuaän lôïi deã daøng, maø luùc naøo cuõng phaûi saün saøng ñöông ñaàu, vöôït qua moïi thöû thaùch. Quan troïng laø söï maõnh tænh moät caùch lieân tuïc trong taát caû thôøi, taát caû choã. Ñöôïc vaäy, nhaát ñònh chuùng ta seõ thaønh coâng trong söï nghieäp tu haønh cuûa mình. Ñoù laø giaùc ngoä giaûi thoaùt.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM