VÖÔØN THIEÀN

H.T THÍCH NHAÄT QUANG

ÑÒNH  HÖÔÙNG TUEÄ GIAÙC QUA SÖÏ TU TAÄP CUÛA CHUÙNG TA

Hoâm nay kyû nieäm ngaøy ñaûn sinh laàn thöù 2543 cuûa ñöùc Boån Sö Thích Ca Maâu Ni Phaät. Giôø naøy treân khaép naêm chaâu, nhöõng ngöôøi con Phaät ñang cuùi ñaàu döôùi ñaøi sen, thaønh kính daâng loøng mình leân ñöùc Theá Toân vôùi lôøi töï khaéc töï höùa “Chuùng con nguyeän ñôøi ñôøi noi theo söï giaùo hoùa cuûa ñöùc Phaät tu haønh ñeå ñöôïc giaùc ngoä nhö Ngaøi”.

Vì vaäy ñeà taøi chuùng ta seõ nhaéc ñeán ôû ñaây laø ñònh höôùng tueä giaùc cuûa ngöôøi con Phaät. Tueä giaùc aáy ñöôïc theå hieän qua naêm loaïi nhaõn quan: Nhuïc nhaõn, Thieân nhaõn, Tueä nhaõn, Phaùp nhaõn, Phaät nhaõn. Naêm loaïi nhaõn quan naøy laø dieäu duïng cuûa taùnh giaùc, tuøy trình ñoä tu taäp cuûa moãi ngöôøi maø naêng löïc coù ñöôïc khaùc nhau.

Sau khi thaønh ñaïo roài, ñöùc Phaät thoát leân lôøi naøy “Laï thay, taát caû chuùng sanh ñeàu coù ñöùc töôùng trí tueä cuûa Nhö Lai, nhöng vì sao ngu meâ ñaùnh maát ñi, ñeå bò troâi laên trong luaân hoài sinh töû khoâng coù ngaøy cuøng”. Ñaây laø lôøi noùi ñaàu tieân döôùi coäi Boà-ñeà sau khi ñöùc Phaät thaønh töïu quaû vò chaùnh giaùc. Caùc Thieàn sö cuõng luoân nhaéc nhôû chuùng ta ñöøng bao giôø boû queân taùnh giaùc. Ngöôøi tu phaûi saùng suoát, tænh taùo, buoâng boû taát caû nhöõng nieäm töôûng laêng xaêng ñeå nhaän laïi taùnh giaùc cuûa chính mình. Nhaän ñöôïc taùnh giaùc roài töùc ñaày ñuû trí tueä ñöùc töôùng nhö Phaät, Boà-taùt, ngöôøi aáy seõ khoâng bao giôø bò troâi daït trong voøng luaân hoài sanh töû nöõa.

Tröôùc tieân noùi veà “Nhuïc nhaõn”, töùc ñoâi maét baèng maùu thòt cuûa chuùng ta. Theá gian duøng con maét naøy ñeå nhìn ngaém löïa choïn theo taâm phaân bieät cuûa hoï. Cho neân khaû naêng cuûa Nhuïc nhaõn raát haïn cheá vaø khoâng chính xaùc. Noù tuøy thuoäc vaøo yù thöùc phaân bieät vaø nhaõn caên toát hay xaáu cuûa moãi ngöôøi. Tuy nhieân, ñoái vôùi ngöôøi ñaõ nhaän ra vaø soáng ñöôïc vôùi taùnh giaùc, duø ñang ôû giöõa cuoäc ñôøi naøy nhöng coù ñoâi maét saùng, khoâng coøn laàm taát caû caûnh duyeân chung quanh nöõa. Moät chöõ laàm naøy maø chuùng sanh ñaõ taïo bao nhieâu nghieäp nhaân baát haûo, ñeå phaûi chòu nhieàu ñau khoå trong luaân hoài sanh töû. Vaäy hieäu naêng ñaàu tieân cuûa ngöôøi tu Phaät laø coù ñoâi maét trí tueä khoâng laàm taát caû hieän töôïng chung quanh.

Ngöôøi Phaät töû Vieät Nam, trong giôø phuùt thieâng lieâng naøy cuõng chí thaønh ñoái tröôùc Theá Toân, töï nguyeän raèng “Chuùng con khoâng boû queân, khoâng laàm meâ nöõa, nguyeän xin hoài ñaàu tænh giaùc nhaän ra caùi thaät cuûa mình ñeå ñöôïc theå nhaäp taùnh giaùc. Chuùng con nguyeän duøng trí tueä nhaän bieát roõ ñaâu laø thaät, ñaâu laø giaû ñeå cuoäc soáng an laïc. Töø ñaây cho tôùi ngaøy hoaøn toaøn giaùc ngoä thaønh Phaät, nhaát ñònh chuùng con khoâng bò lui suït nöõa”. Ñoù laø giai ñoaïn thöù nhaát.

Thöù hai laø “Thieân nhaõn” töùc ñoâi maét chö thieân. Ñoâi maét naøy nhìn tinh teá thaáu suoát hôn Nhuïc nhaõn. Hieäu naêng cuûa noù ñaëc bieät hôn, nghóa laø chuùng ta haèng soáng vôùi taùnh giaùc, khoâng chaïy theo phaùp traàn, khoâng bò cuoán loâi bôûi baát cöù caûnh duyeân naøo thì ñoâi maét tueä cuûa chuùng ta seõ thaáu suoát hôn, coù theå bieát quaù khöù vò lai, bieát ñöôïc nhöõng gì ñaõ qua vaø seõ ñeán cuûa taát caû chuùng sanh. Noùi theá khoâng coù nghóa laø duøng Thieân nhaõn ñeå boùi toaùn kieát hung, xem quaù khöù vò lai maø chuùng ta phaûi hieåu hieäu naêng cuûa Thieân nhaõn nhö vaäy vôùi ngöôøi tu haønh ñuùng phaùp.

Sôû dó chuùng sanh bò luaân hoài sanh töû khoâng coù ngaøy cuøng laø vì queân taùnh giaùc, boû queân trí tueä ñöùc töôùng cuûa mình. Baây giôø thöùc tænh luoân luoân haèng giaùc thì caùc duyeân traàn beân ngoaøi khoâng theå phuû laáp taùnh giaùc nöõa. Noùi cuï theå ngöôøi coù coâng phu tu haønh ñeán giai ñoaïn thöù hai naøy thì ñònh tænh vaø coù trí tueä thoâng suoát taát caû. Ñöøng nghó raèng chæ coù caùc baäc Boà-taùt, caùc baäc Thaùnh môùi ñöôïc nhö vaäy, taát caû chuùng ta ñeàu ñöôïc nhö vaäy, vôùi ñieàu kieän ta y nhö lôøi Phaät daïy, haønh trì vaø theå nhaäp ñöôïc taùnh giaùc cuûa chính mình. Vì vaäy ngöôøi coù coâng phu ñeán ñaây thì khoâng coøn lui suït nöõa, neân goïi laø baäc baát thoái chuyeån.

Thöù ba laø Tueä nhaõn, töùc con maét trí tueä thaáu ñaùo, thaáy ñöôïc leõ thaät cuûa muoân phaùp. Ñeán ñaây coâng phu tu haønh thaâm saâu chaéc thöïc hôn nöõa. Ngöôøi tu neáu nhaän ñònh ñuùng, coâng phu moãi ngaøy moãi taêng tieán thì nhaát ñònh seõ coù Tueä nhaõn. Trong quaù trình tu taäp, khoâng ít haønh giaû bò thoaùi chuyeån bôûi nhöõng nghieäp taäp cuûa mình. Cho neân ngöôøi chieán thaéng ñöôïc mình, laøm chuû ñöôïc mình döùt boû nhöõng thoùi quen taät xaáu, nhöõng chuûng töû ñaõ huaân taäp töø nhieàu ñôøi xöùng ñaùng goïi laø ngöôøi ñaïi baûn lónh, laø baäc tröôïng phu. Coù tu môùi thaáy nheï nhaøng, an vui vì nhìn taát caû moïi söï moïi vaät baèng con maét trí tueä thì ñaâu coøn phieàn naõo nöõa.

Neáu ngöôøi tu chöa ñieàu phuïc ñöôïc voïng töôûng, coøn bò ñoäng thì coøn phieàn naõo neân raát deã thoaùi chuyeån. Ñieàu naøy hieän thöïc trong cuoäc ñôøi, trong töøng taâm nieäm vaø caû trong luùc chuùng ta haønh trì phaùp Phaät. Bôûi vì chaïy theo voïng töôûng thì khoâng phuùt giaây naøo ta haøi loøng vôùi ngöôøi vôùi caûnh, ñoâi khi vôùi ngay caû chính mình. Chæ ngöôøi tu Phaät, nhaän ñöôïc caùi goác cuûa mình, laøm chuû roài môùi thoaûi maùi töï taïi tröôùc moïi caûnh duyeân bieán ñoåi. Do ñoù taát caû ñoäng cô taïo nghieäp ñeàu döøng. Döøng nghieäp töùc laø chaám döùt doøng sanh töû. Ñaây laø moät vaán ñeà heát söùc quan troïng, bôûi vì ta hoïc hieåu nhaãn ñeán raát thích thuù phaùp Phaät daïy, nhöng khi haønh trì môùi thaáy cay ñaéng, khoâng phaûi deã.

Phaät chæ nhöõng choã aùch yeáu nhaát trong vieäc tu haønh khoâng ngoaøi taâm ta maø coù, nhöng neáu chuùng ta chöa thöïc hieän ñöôïc, chæ hieåu suoâng, nghe suoâng thoâi thì khoâng coù lôïi laïc gì. Do ñoù ngöôøi haønh trì ñeán giai ñoaïn naøy phaûi laø ngöôøi thaät söï bình oån, nhôø con maét trí tueä ñònh höôùng cho vieäc tieán ñaïo khoâng coøn thoaùi chuyeån nöõa. Thaät ra vieäc tu ñaïo khoù khaên laém, coù nhöõng ngöôøi ñi ñöôïc moät phaàn ba ñöôøng thì thoaùi chuyeån, coù nhöõng ngöôøi ñöôïc nöûa ñöôøng thì thoaùi chuyeån, coù nhöõng ngöôøi ñaõ hôn nöûa ñöôøng vaãn bò thoaùi chuyeån. Vì sao? Vì chöa nhaän ñöôïc caùi thöïc cuûa chính mình neân chöa ñuû loøng tin. Cho neân choã naøy raát quan troïng.

Chuùng ta phaûi laøm sao böôùc töøng böôùc vöõng vaøng, tieán ñöôïc ñeán choã chaân thaät bình oån roài haõy noùi ñoaïn ñöôøng mình ñaõ ñi qua. Nghóa laø khi ta ñuû löïc, bình tænh saùng suoát, khoâng coøn vöôùng maéc moät tí gì trong loøng, môùi bieát choã bình thöôøng nhaät duïng cuûa mình khoâng sai laïc, chöøng ñoù môùi daùm noùi vôùi ngöôøi. Phaàn nhieàu keû chöa tu ñöôïc ñeán nôi hay voã ngöïc xöng teân, chöùng toû ta ñaõ ñöôïc nhö theá, nhöng khi tieáp duyeân xuùc caûnh khoâng laøm chuû ñöôïc, neân khoå vaãn hoaøn khoå. Ñöôïc ít töôûng nhieàu, ñoù laø beänh chung cuûa ña soá ngöôøi môùi hoïc ñaïo. Thaønh ra giai ñoaïn thöù ba cuûa ngöôøi tu haønh laø ñaït ñöôïc trí tueä baát thoaùi, coù ñònh höôùng roõ raøng cho vieäc tu taäp ñeán ngaøy giaùc ngoä vieân maõn. Nhöõng daây mô reã maù chung quanh khoâng laøm gì ñöôïc ngöôøi naøy nöõa, taïm goïi laø coù chuùt tin vui. Tuy nhieân ñoaïn ñöôøng coøn laïi thaønh töïu sôùm hay muoän tuøy thuoäc vaøo söï noã löïc cuûa moãi ngöôøi.

Trong kinh keå laïi, coù moät Baø-la-moân ñeán hoûi ñöùc Phaät:

- Trong giaùo phaùp cuûa Theá Toân, neáu aùp duïng tu haønh thì taát caû moïi ngöôøi ñeàu ñöôïc thaønh töïu hay coù ngöôøi thaønh töïu, coù ngöôøi khoâng thaønh töïu?

Phaät traû lôøi:

- Coù ngöôøi thaønh töïu, coù ngöôøi khoâng thaønh töïu.

- Baïch ñöùc Theá Toân, taïi sao nhö theá?

Phaät noùi:

- Ngöôøi naøo nghe phaùp cuûa ta quyeát taâm haønh trì lieân tuïc, khoâng thoaùi chuyeån thì ngöôøi ñoù chaéc chaén seõ ñöôïc thaønh töïu. Coøn ngöôøi nghe roài heïn mai heïn moát, khoâng chòu haønh trì thì duø nghe bao nhieâu laàn, ñöôïc nhöõng phaùp yeáu ñaëc bieät gì, vaãn khoâng bao giôø thaønh töïu.

Cho neân chuû yeáu laø vieäc thöïc haønh. Chuùng ta khoâng yû laïi hay troâng chôø vaøo ai, maø töï mình phaûi haï quyeát taâm. Thaønh Phaät hay khoâng laø do mình, coøn phaùp yeáu taát caû chuùng ta ñeàu ñuû duyeân hoïc hieåu nhieàu roài. Neáu bò ngoaïi duyeân raøng buoäc, laøm trôû ngaïi coâng phu haèng ngaøy cuûa chuùng ta thì duø coù hoïc hieåu bao nhieâu, keát quaû vaãn khoâng ñöôïc gì. Phaûi bieát taát caû lôøi daïy cuûa ñöùc Phaät laø do chính Ngaøi thaân chöùng, töï theå nghieäm, töï thaønh töïu, sau ñoù Ngaøi môùi ñem ra chæ daïy laïi chuùng ta. Vì vaäy ñoù laø söï thaät ñöôïc theå nghieäm moät caùch trieät ñeå, theá thì chuùng ta nghe maø khoâng theå nghieäm ñöôïc thì laøm sao bieát ñöôïc lôïi laïc thieát thöïc cuûa phaùp. Tueä nhaõn töø coâng phu tu haønh maø coù. Cho neân haønh giaû ñeán ñaây laø do keát quaû tu taäp cuûa mình, chöù khoâng phaûi töø beân ngoaøi maø ñöôïc.

Phaät töû chuùng ta noùi veà hieåu thì ñaõ hieåu, nhöng noùi veà haønh thì coøn laêng xaêng laém. Cho neân hieåu maø khoâng saâu saéc, haønh maø khoâng höôûng ñöôïc keát quaû thieát thöïc trong Phaät phaùp. Ñaõ theá thì seõ ngöôïc xuoâi treân ngoân cuù, hình thöùc, hieän töôïng beân ngoaøi, chöa theå nhaäp vaøo noäi taïi taâm chaân thaät cuûa mình. Nhö theá chöa goïi laø hieåu ñaïo thaáy ñaïo. Phaûi moät phen gaén boù, thaáy toät, khoâng thoaùi chuyeån nöõa thì thaân naøy vaø taát caû caûnh duyeân beân ngoaøi chaúng coøn giaù trò gì nöõa, vì ta ñaõ nhaän ñöôïc caùi chaân thaät cao quyù gaáp traêm vaïn laàn.

Thöù tö laø Phaùp nhaõn töùc con maét phaùp. Con maét naøy giuùp caùc baäc tu haønh tieáp thu chaùnh phaùp roõ raøng vaø giaùo hoùa chuùng sanh thaønh töïu. Sau khi haønh giaû ñaõ ñeán choã khoâng thoaùi chuyeån, tu haønh coù ñaïo löïc, thaåm thaáu Phaät phaùp roài thì vieäc tröôùc maét laø laøm lôïi laïc taát caû chuùng sanh. Taïo phöông tieän höôùng daãn giaùo hoùa hoaèng phaùp lôïi sinh laøm sao cho taát caû chuùng sanh ñeàu ñöôïc an laïc. Ñoù laø loøng töø bi phaùt sinh töø trí tueä. Ñeán giai ñoaïn naøy con maét phaùp muoán lôïi laïc chuùng sanh hieän baøy. Vì vaäy ngöôøi tu ñuùng chaùnh phaùp, caøng tu caøng môû roäng loøng mình ra, caøng tu caøng hieàn, caøng thöông ngöôøi. Cho neân ta ñaõ bình an thì söû duïng ñöôïc taát caû phaùp moät caùch lôïi laïc, chan raûi loøng töø bi ñeán vôùi taát caû chuùng sanh maø khoâng heà thaáy meät moûi. Ñaây laø giai ñoaïn ñöôïc con maét phaùp. Haønh giaû ñeán ñöôïc choã naøy coù theå noùi coâng phu ñaõ raát thaâm haäu vaäy.

Cuoái cuøng laø Phaät nhaõn. Phaät nhaõn laø con maét hoaøn toaøn saùng suoát, truøm khaép, goàm thu vaø vöôït qua boán loaïi maét treân. Coù theå noùi töø thieàn ñònh ñöôïc giaùc ngoä giaûi thoaùt vaø ñaày ñuû con maét naøy. Ñaây laø con maét cuûa Phaät, cuûa nhöõng baäc ñaõ töï giaùc, giaùc tha, giaùc haïnh vieân maõn, coù trí tueä vaø töø bi troøn ñaày. ÔÛ ñaây toâi trôû laïi vaán ñeà thieàn ñònh moät chuùt. Ngöôøi laéng saâu trong thieàn ñònh laø ngöôøi baát ñoäng ñoái vôùi caùc phaùp vaø thaáu suoát ñöôïc taát caû caùc phaùp. Ñeán giai ñoaïn naøy duøng con maét tueä giaùc chieáu soi truøm khaép, khoâng ngaên ngaïi khoâng bôø meù.

Tuy hieän thôøi chuùng ta chöa ñaït ñeán choã naøy, nhöng trong coâng phu tu haønh ta coù theå nghieäm thaáy söï thoâng saùng môû ra töøng chuùt töøng chuùt trong quaù trình tu taäp cuûa mình. Bao giôø chuùng ta khoâng bò vöôùng maéc bôûi baát cöù thöù gì, yeân laéng hoaøn toaøn, thì con maét naøy hieån hieän roãng rang saùng suoát truøm khaép. Sôû dó chuùng ta chöa coù Phaät nhaõn laø vì caûnh duyeân coøn laøm trôû ngaïi. Neáu taâm chuùng ta döùt heát caùc voïng löï, thöôøng thaáy bieát roõ raøng nhöng khoâng khôûi phaân bieät, an truï nôi caùi linh tri chaân thaät thöôøng haèng thì con maét Phaät ngay ñoù chöù khoâng ñaâu khaùc.

Choã naøy Hoøa thöôïng Vieän tröôûng thöôøng ví duï nhö göông saùng ñaët ôû tröôùc maët, heát boùng naøy ñeán boùng kia hieän ôû trong göông, nhöng khi taát caû hieän töôïng ñoù qua roài thì göông saùng vaãn laø göông saùng. Göông khoâng coù taâm löu giöõ boùng, boùng cuõng khoâng coù yù ñeå hình ôû trong göông. Caû hai ñeàu voâ taâm, chæ tuøy duyeân öùng hieän, khoâng löu laïi daáu veát. Ñoù chính laø choã taâm caûnh nhaát nhö, trong saùng nhi nhieân. Choã naøy caùc Thieàn sö ñaõ möôïn hình aûnh con nhaïn bay qua ñaàm nöôùc, boùng nhaïn in treân maët ñaàm. Con nhaïn khoâng coù taâm löu boùng trong ñaàm, ñaàm nöôùc cuõng khoâng coù yù giöõ boùng nhaïn. Con nhaïn bay qua thì cöù bay qua, ñaàm nöôùc trong vaãn ñaàm nöôùc trong. Noùi theo trieát hoïc thì chuû theå khaùch theå, moãi thöù ôû vaøo vò trí cuûa mình, khoâng caùi naøo xaâm laán caùi naøo heát. Khaùch theå khoâng xaâm laán chuû theå, chuû theå cuõng khoâng coù yù ñoà xaâm laán khaùch theå. Trong nhaø thieàn noùi ñaây laø choã taâm caûnh nhaát nhö vaäy.

Cho neân ngöôøi ñaõ laøm chuû, ñaày ñuû trí tueä thì theå hieän troøn ñaày tính chaát nhö nhö baát ñoäng cuûa mình ñoái vôùi caùc phaùp. Choã naøy thaáy ñöôïc lieàn thaáy, raát nhanh raát giaûn dò. Khoâng thaáy ñöôïc thì thoâi, tuyeät ñoái khoâng theå laáy taâm tìm caàu suy nghó maø laõnh hoäi ñöôïc. Ngöôøi ñöôïc nhö vaäy coù theå goïi laø Thieàn sö, töï taïi ñoái vôùi caùc phaùp. Ñeán khi coâng ñöùc troøn ñuû, lôïi mình lôïi ngöôøi ñaõ xong thì goïi laø Phaät. Cho neân ñöôïc con maét naøy laø Phaät nhaõn, hoaøn toaøn saùng suoát khoâng coøn meâ laàm toái taêm nöõa.

Töø Nhuïc nhaõn cho ñeán cuoái cuøng laø Phaät nhaõn traûi qua moät quaù trình tu taäp taêng tieán, chöù khoâng theå boãng döng maø coù ñöôïc. Ngöôøi tu thieàn phaûi thöïc söï neám traûi môùi coù caùc ñònh höôùng tueä giaùc nhö ñaõ neâu. Tuy noùi lôùp lang töø maét thöù nhaát cho tôùi maét thöù naêm, nhöng khoâng nhaát thieát phaûi nhö vaäy. Ngöôøi naøo nhaän vaø soáng ñöôïc vôùi taùnh giaùc lieàn coù Tueä nhaõn ngay. Hoaëc ngöôøi ñaõ nhieàu ñôøi saâu troàng chuûng duyeân Phaät moät nghe ngaøn ngoä, ngay ñoù lieàn môû toang Phaät nhaõn, theå nhaäp phaùp thaân giaùc ngoä giaûi thoaùt, vaø roäng ñoä voâ löôïng chuùng sanh. Chuùng ta khoâng theå quyeát ñoaùn ñöôïc ñieàu naøy. Tuøy theo möùc ñoä coâng phu, chuùng ta coù ñöôïc nhöõng naêng löïc thuoäc Nhuïc nhaõn, thuoäc Thieân nhaõn, thuoäc Tueä nhaõn, thuoäc Phaùp nhaõn hay thuoäc Phaät nhaõn.

Theâm moät ñieàu nöõa, chuùng ta cuõng khoâng theå nhìn hình thöùc beân ngoaøi maø keát luaän veà möùc ñoä tu chöùng cuûa moãi ngöôøi. Khoâng luaän ngöôøi giaø hay ngöôøi treû, trí thöùc hay bình daân maø chæ chuù troïng treân taùnh linh. Ngöôøi naøo coâng phu coù hieäu naêng thì ñöôïc lôïi laïc an oån. Ngöôøi naøo coâng phu khoâng coù hieäu naêng thì coøn bò vöôùng maéc khoå ñau. Ngöôøi thaønh töïu ñöôïc caùc phaùp thì nieàm tin raát kieân coá. Sôû dó ta chöa tin laø vì mình chöa nhaän ñöôïc choã thaáu ñaùo, chöa phaùt huy ñöôïc trí tueä Baùt-nhaõ.

Caùc nhaø Nho xöa thöôøng noùi: “Saùng nghe ñaïo chieàu cheát cuõng vui”. Lôøi noùi naøy theå hieän nieàm tin vöõng vaøng. Coøn chuùng ta hoïc ñaïo maáy möôi naêm maø vaãn sôï cheát nghóa laø sao? Vì chöa vöõng nieàm tin. Tin caùi gì? Phaät noùi thaân naøy hö giaû maø mình chöa tin chaéc. Phaät noùi chuùng sanh coù taùnh giaùc baát sanh baát dieät mình cuõng chöa tin chaéc vì chöa nhaän ra. Bôûi tu maø khoâng vöõng nieàm tin neân keát quaû khoâng roát raùo, khoâng ñöôïc lôïi laïc thieát thöïc bao nhieâu.

Ñöùc Theá Toân laø moät con ngöôøi nhö bao nhieâu con ngöôøi bình thöôøng khaùc, coù cha meï, coù thaân toäc. Nhöng khi chöùng kieán giaø beänh cheát thoáng khoå cuûa kieáp ngöôøi khoâng moät ai thoaùt ra ñöôïc, Ngaøi traên trôû khoaéc khoaûi. Sau khi coù vôï con, Ngaøi vaãn caûm thaáy noãi khoå luoân ñeo ñaúng trong thaân phaän con ngöôøi. Ñaèng sau lôùp son phaán luïa laø, hieän nguyeân hình nhô nhôùp cuûa chieác thaân naøy vôùi moà hoâi, ñaøm daõi… khoâng coøn gì ñeïp ñeõ nöõa. Chöùng thöïc nhö vaäy neân cuoái cuøng Ngaøi quyeát ñònh tìm ñöôøng giaûi thoaùt. Töø noãi traên trôû ñoù vaø vôùi moät yù chí tuyeät vôøi, ñöùc Phaät ñaõ ñaït ñöôïc sôû nguyeän cuûa mình baèng thieàn ñònh vaø trí tueä, Ngaøi hoaøn toaøn giaùc ngoä giaûi thoaùt vaø thaønh Phaät.

Taám göông cuûa ñaáng Giaùo chuû ñang saùng soi ñoù, taïi sao chuùng ta khoâng nghó mình cuõng coù theå tu taäp vaø ñöôïc giaùc ngoä giaûi thoaùt nhö Ngaøi. Bao giôø thaáy roõ nhö vaäy ta môùi vöõng nieàm tin nôi khaû naêng cuûa mình. Nieàm tin trong ñaïo laø nieàm tin chaùnh phaùp, nieàm tin laøm chuû ñöôïc mình. Ñöôïc vaäy roài duø hieän taïi thaân nghieäp baùo cuûa chuùng ta khoâng toát, mình cuõng tin raèng ta coù theå thaønh Phaät. Cho neân khoâng ai laø khoâng tu ñöôïc.

Ñieåm quan troïng nöõa laø yeáu toá sieâng naêng. Tinh taán coù moät söùc maïnh, moät naêng löïc raát phi thöôøng. Nhö ñöùc Phaät suoát saùu naêm khoå haïnh trong röøng, khoâng moät nieäm giaûi ñaõi. Cho ñeán thaân theå chæ coøn da boïc xöông, Ngaøi vaãn khoâng heà thoái chuyeån treân con ñöôøng tìm ñaïo giaùc ngoä. Coâng phu tu haønh neáu khoâng coù söï tinh taán laøm chaát xuùc taùc thì khoù coù theå ñaït ñöôïc muïc ñích cöùu kính. Vì vaäy chuùng ta phaûi sieâng naêng tu haønh lieân tuïc, chöøng naøo baèng Phaät môùi vöøa loøng con.

Vieäc tu haønh chính laø söï tænh thöùc ngay nôi nhöõng sinh hoaït bình thöôøng. Cho neân chö Toå thöôøng nhaéc “Haõy nhìn döôùi goùt chaân maø ñi”. Töøng böôùc ñi ta nieäm thaân, yù thöùc hôi thôû ra voâ roõ raøng, khoâng ñeå phaùp traàn loâi daãn. Cöù coâng phu lieân tuïc nhö vaäy, nhaát ñònh chuùng ta seõ tieán tôùi cuøng. Phaàn nhieàu chuùng ta cuõng coù quyeát taâm, nhöng trong ñieàu kieän thöôøng thoâi. Neáu gaëp tröôøng hôïp khoù khaên ta raát deã bò lung lay, vì vaäy treân böôùc ñöôøng tu taäp khoù ñaït ñöôïc muïc ñích cuoái cuøng. Chuùng ta phaûi coù söï khaån thieát, moãi ñeâm daâng höông leã Phaät thaønh taâm nguyeän cho con ñöôïc ñaày ñuû tænh löïc, sieâng naêng lieân tuïc môùi mong vieäc tu coù keát quaû nhö yù.

Vôùi ngöôøi tu thieàn, phaûi taâm taâm nieäm nieäm, khaúng ñònh lieân tuïc thì môùi thaønh coâng. Cho neân Hoøa thöôïng thöôøng nhaéc ñeán yù chí, taâm tröôøng vieãn vaø taâm kieân coá laø nhöõng ñieàu kieän thieát yeáu giuùp haønh giaû ñaït ñöôïc giaùc ngoä vieân maõn. Ngöôøi ta thöôøng noùi khoâng coù thaønh coâng naøo maø khoâng ñaùnh ñoåi baèng moà hoâi nöôùc maét, huoáng gì vieäc tu haønh thaønh Phaät maø muoán deã daõi ñöôïc sao?

Chöõ “nieäm” laø nhôù chôù khoâng coù gì laï. Thöôøng chuùng ta khoâng nhôù hoaëc nhôù roài laïi queân. Cho neân coâng phu khoâng ñaït ñöôïc keát quaû bao nhieâu. Tröôùc Phaät daâng höông thì nhôù, nhöng laïy Phaät xong roài trôû ra laøm vieäc thì queân. Queân taùnh giaùc cuûa mình maø laïi nhôù chuyeän khaùc. Nhôù thöông nhôù giaän, nhôù aên nhôù maëc, nhôù toát nhôù xaáu, nhôù thaønh nhôù baïi, nhôù ñuû thöù chuyeän treân ñôøi thì laøm sao nhôù Phaät ñöôïc. Cho neân coâng phu ñoøi hoûi chuùng ta phaûi coù söï chuù taâm, nhôù moät vieäc duy nhaát thoâi. Nhôù taùnh giaùc, nhôù Phaät chöù khoâng nhôù caùi gì khaùc. Chæ nhôù moät vieäc aáy thì duø coù gaëp trôû ngaïi, ta cuõng taäp trung ñöôïc ñònh löïc ñeå vöôït qua.

Nhö töø ñaây muoán veà thaønh phoá Hoà Chí Minh, phaûi qua nhöõng ñoaïn ñöôøng goà gheà hoaëc baèng thaúng, chung quanh coù phoá thò, hoa quaû, caûnh trí moãi ñoaïn moãi khaùc. Neáu chuùng ta muoán veà tôùi thaønh phoá troùt loït, thì duø ñoaïn ñöôøng nhö theá naøo ta cuõng cöù ñi, khoâng ñeå taâm nhìn ngaém, khoâng la caø nôi naøy choán noï. Khaúng taâm nhö vaäy, ñaày ñuû yù chí nghò löïc nhö vaäy nhaát ñònh ta seõ veà ñöôïc tôùi nôi. Baèng ngöôïc laïi, chaúng nhöõng khoâng ñeán nôi an toaøn maø giöõa ñöôøng coù khi bò tai naïn vaây khoán, khoâng theå löôøng tröôùc ñöôïc. Nhöõng thöù môøi moïc ñoù ñaây gioáng nhö voïng töôûng ñieân ñaûo cuûa chuùng ta. Chuùng chôït hieän chôït maát, neáu ta buoâng caùi naøy baét caùi kia thì bieát chöøng naøo môùi an laïc. Cho neân caàn phaûi chuù taâm, phaûi khaúng ñònh thì vieäc tu môùi thaønh coâng.

Ñieåm caàn löu yù nöõa laø ñònh löïc phaûi taäp trung thoáng nhaát. Ví duï caùc vò tu Tònh Ñoä, nieäm Phaät chuyeân nhaát khoâng xen taïp môùi ñöôïc Phaät tieáp ñoùn veà theá giôùi Cöïc Laïc. Neáu khoâng nhö theá, nay tu phaùp naøy mai tu phaùp noï thì ñaéc löïc ñeán ñaâu cuõng khoâng coù keát quaû. Ngöôøi tu thieàn cuõng vaäy chæ moät ñöôøng thaúng taét, laøm sao ñònh taâm nhaän ra vaø soáng ñöôïc vôùi taùnh giaùc, laøm sao cho trí tueä truøm khaép. Giaû duï nhö chuùng ta ñang tu nhö theá, coù ai ruû reâ tu phaùp khaùc linh thieâng maàu nhieäm laém, ta vaãn thaûn nhieân, khoâng ñeå yù khoâng lung lay gì caû. Taäp trung nhö vaäy, tröôùc sau nhö moät môùi mong thaønh coâng.

Ñieåm sau cuøng laø tueä löïc. Tueä löïc laø gì? Töùc laø söùc maïnh cuûa trí tueä sieâu vieät toái thöôïng, vöôït qua taát caû moïi voâ minh aùm chöôùng, saùng soi thaáu suoát thöïc töôùng muoân phaùp. Noùi toùm laïi trong coâng phu tu haønh, baét ñaàu töø con maét thöôøng ta thaáy ñöôïc ñònh höôùng tu haønh, thaáy ñöôïc ñöôøng ñi vaø naém vöõng taát caû söï kieän roài, thì quyeát taâm haï thuû coâng phu. Trí tueä seõ phaùt trieån daàn theo moät chieàu höôùng nhaát ñònh, cho ñeán luùc tueä giaùc troøn ñaày, ta coù ñuû naêm thöù maét nhö treân laø coâng phu ñaõ thaønh töïu vieân maõn. Muoán theá, chuùng ta phaûi coù nieàm tin vöõng chaéc, sieâng naêng lieân tuïc, ñaày ñuû yù chí nghò löïc, phaùt taâm kieân coá tröôøng vieãn. Hoäi ñuû caùc ñieàu kieän nhö theá, vieäc tu chaéc chaén thaønh coâng.

Chuùng toâi neâu leân vaøi ñieåm caàn thieát ñeå boå sung cho ñònh höôùng tu haønh cuûa ngöôøi con Phaät nhaân ngaøy kyû nieäm ñöùc Giaùo chuû ra ñôøi. Töø nhöõng ñieåm naøy, kinh qua quaù trình tu taäp cuûa moãi ngöôøi, chuùng toâi tin raèng taát caû chuùng ta ñeàu seõ ñöôïc giaùc ngoä giaûi thoaùt. Tuy nhieân tuøy nôi moãi haønh giaû maø keát quaû söï tu mau chaäm ñuùng sai khaùc nhau. Ñieàu naøy gioáng nhö caâu traû lôøi cuûa Phaät cho vò Baø-la-moân ôû treân. Ngöôøi hoïc phaùp kheùo baûo trì coâng phu lieân tuïc thì ñöôïc giaùc ngoä giaûi thoaùt. Coøn hieåu maø khoâng aùp duïng thì troïn ñôøi chaúng ñöôïc lôïi laïc gì.

Hoâm nay nhaân ngaøy kyû nieäm ñöùc Phaät ñaûn sanh, chuùng ta nguyeän ñem heát coâng phu tu taäp cuûa mình laøm phaùp daâng leân cuùng döôøng ñöùc Theá Toân. Ñoù laø phöông phaùp cuùng döôøng cao ñeïp nhaát, ñaày ñuû coâng ñöùc nhaát vaø coù yù nghóa nhaát cuûa ngöôøi con Phaät chuùng ta.

Kính mong toaøn theå ñaïi chuùng ñöôïc khai môû tueä giaùc, nhö phaùp maø cuùng döôøng möôøi phöông chö Phaät, ñeå goïi laø moät chuùt ñeàn ñaùp töù troïng aân.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM