VÖÔØN THIEÀN

H.T THÍCH NHAÄT QUANG

TU TAÏO ÑÖÙC TÖÔÙNG TÖØ BA NGHIEÄP

Hoâm tröôùc toâi ñaõ noùi veà phaùt taâm Boà-ñeà coù ba haïng, nhöng cuoái cuøng chæ quy veà taâm Boà-ñeà cuûa Phaät. Hoâm nay toâi seõ noùi tieáp nguyeân nhaân naøo phaûi phaùt taâm nhö vaäy.

Theo tinh thaàn kinh Öu Baø Taéc giôùi, Phaät khuyeán khích ngöôøi Phaät töû taïi gia tu haønh ñeå thaønh Phaät, chöù khoâng coù muïc ñích naøo khaùc. Taâm Boà-ñeà Phaät laø taâm Boà-ñeà sieâu vöôït hôn taát caû caùc loaïi taâm Boà-ñeà. Phaät töû coù theå ñaët vaán ñeà taïi sao taâm Boà-ñeà laø taâm giaùc maø coøn coù thaáp cao? Thöa vì ñaây laø giai ñoaïn tu nhaân, caên cöù vaøo giai ñoaïn naøy maø trieån khai cho ñeán roát raùo laø taâm Boà-ñeà cuûa Phaät, neân treân trình töï thì coù thaáp coù cao, song choã cöùu kính sieâu vöôït khoâng coøn cao thaáp nöõa.

Kinh Öu Baø Taéc daïy muoán tu taâm Boà-ñeà Phaät phaûi tu ba möôi hai töôùng. Ba möôi hai töôùng thì quaù nhieàu, ôû ñaây toâi chæ ñôn cöû moät vaøi ñieåm ñeå chuùng ta deã naém chuû yù maø tu thoâi. Coù theå noùi ba hai töôùng laø thaønh quaû cuûa taâm töø bi. Taâm naøy Phaät töû chuùng ta ai cuõng coù, hoaëc nhieàu hoaëc ít. Nhö thaáy moät söï coá gì hoaëc caûnh khoå ñau chung quanh caùc baïn höõu, mình coù loøng traéc aån, thöông toäi nghieäp vaø tìm caùch giuùp ñôõ. Ñoù laø caùnh cöûa ñaàu tieân cuûa taâm töø bi. Ñaõ coù ñöôïc taâm ñoù, neáu ñuû duyeân phaùt trieån loøng toát aáy töùc laø chuùng ta daàn daàn khai môû taâm töø bi. Tuy nhieân, cuõng coù ngöôøi khôûi loøng thöông nhöng khoâng phaùt trieån loøng thöông aáy thaønh hieän thöïc, neân taâm töø bi bò taét lòm töø phuùt ban ñaàu, do ñoù hoï khoâng coù cô hoäi gaày döïng ñöôïc Boà-ñeà taâm cuûa mình.

Baây giôø chuùng ta tu töùc laø taïo cô hoäi sao cho taâm töø phaùt trieån, khoâng ñeå noù taét lòm. Tuøy nghi, tuøy hoaøn caûnh, chuùng ta coá gaéng nhö theá naøo ñeå loøng thöông ngöôøi thöông vaät moät caùch bình ñaúng coù ñieàu kieän phaùt trieån. Ta noùi Phaät taâm, chaân taâm hay Boà-ñeà taâm laø taám loøng cuûa mình ñoái vôùi anh vôùi chò, vôùi taát caû moïi ngöôøi chung quanh phaûi chaân thaønh ñoàng ñaúng. Höôùng tu haønh theo Phaät ñaïo laø nhö vaäy. Muoán theá phaûi coù trí tueä, haèng quaùn chieáu, haèng thöùc tænh. Tænh ñeà laøm gì? Tænh ñeå thaáy ñaâu laø thaät ñaâu laø giaû, ñaâu laø vieäc neân laøm, ñaâu laø caùi khoâng caàn thieát boû ñi, thì vieäc thöông ngöôøi giuùp ngöôøi môùi khoâng phaïm phaûi sai laàm. Bôûi vì chuùng ta chöa phaûi laø baäc ñaõ toaøn tænh toaøn giaùc, maø coøn khi tænh khi meâ, neân phaûi thöùc tænh ta môùi coù ñöôïc söï vöõng vaøng cuûa ñònh vaø tueä. Coù ñònh tueä roài thì vieäc tu hoïc môùi chaân chính, coù thaønh quaû toát ñeïp.

ÔÛ ñaây muoán noùi thaønh quaû taâm Boà-ñeà laø thaønh quaû tu taäp töø taâm töø bi. Nghóa laø töø taâm töø bi maø tu haønh, kieân coá beàn chí nhö theá seõ thaønh töïu ñöôïc giaùc taâm hay taâm Boà-ñeà Phaät. Ta thöïc hieän taâm töø bi ngay trong cuoäc soáng naøy trong töøng phuùt töøng giaây, töøng taâm nieäm. Khi coâng ñöùc ñaõ ñöôïc ñaày ñuû taâm töø phaùt trieån daàn thaønh töø voâ löôïng taâm, bi voâ löôïng taâm… nhaát ñònh chuùng ta seõ ñaït ñöôïc taâm Boà-ñeà cuûa Phaät.

Nhö toâi ñaõ töøng noùi, khoâng phaûi ñôïi ñeán luùc ngoài thieàn, tuïng kinh, leã Phaät môùi laø tu, maø bao giôø cuõng coù theå tu ñöôïc heát. Muoán vaäy chuùng ta phaûi tænh, tænh laø khoa ñaàu tieân ñeå aùp duïng thaønh töïu coâng phu tu haønh cuûa moãi ngöôøi. Ngöôøi thöôøng tænh thöôøng giaùc thì söï tu heát söùc nheï nhaøng giaûn dò maø coâng ñöùc voâ löôïng voâ bieân. Giaû duï coù ngöôøi cöu mang moät söï vieäc trong loøng, naêm ba naêm chöa giaûi quyeát ñöôïc. Moät hoâm gaëp ñöôïc vò taêng tu taäp giaùc taâm coù keát quaû ñaùng keå, qua trao ñoåi moät vaøi lôøi, vò taêng ñaùnh ñuùng ñieåm aùch yeáu cuûa ngöôøi kia, neân giuùp hoï côûi môû ñöôïc nhöõng gì laâu nay naëng neà trong loøng, nhôø theá hoï nheï nhaøng vui veû. Ñoù laø söï ñaû thoâng töø chính coâng phu tu taäp cuûa haønh giaû, coâng phu giaûn dò maø keát quaû cao thì söï chæ daïy cuõng giaûn dò vaø keát quaû cuõng cao. Vieäc naøy raát coù yù nghóa ñoái vôùi ngöôøi tu ñaïo.

Nhieàu vò tu haønh thaáy nheï nhaøng ñôn giaûn nhö khoâng ra gì nhöng thaønh quaû raát lôùn neân chæ moät caâu noùi thoâi, caùc vò coù theå giuùp cho ngöôøi ta thoaùt khoå. Töø moät yù nieäm toát, ta bieát nuoâi döôõng hình thaønh thì seõ taïo ñöôïc nhöõng coâng ñöùc laønh raát lôùn lao. Vì vaäy chuùng ta ñöøng bao giôø xem thöôøng nhöõng yù nieäm thieän cuûa mình duø thaät nhoû.

Taát caû chuùng ta hieän soáng ñaây, thöôøng cho taâm mình laø nhöõng yù nieäm laêng xaêng nhö khæ vöôïn chuyeàn caønh. Nhaø thieàn goïi ñoù laø voïng töôûng, chöù khoâng phaûi taâm thaät cuûa ta. Chuùng khoâng thaät, do boùng daùng cuûa caùc traàn toàn ñoïng laïi trong taâm ta thoâi. Nhöng vì si meâ chuùng ta cho noù laø thaät, laáy ñoù laøm söï soáng neân roài khoå. Ví duï nhö ta ñang mang thaân naøy nhöng laïi khoâng laøm chuû ñöôïc noù. Vì ñaây laø thaønh quaû cuûa nhöõng nhaân toá mình ñaõ gaày döïng trong luùc khoâng tænh saùng neân baây giôø phaûi gaùnh haäu quaû nhö theá. Vaäy maø ta cuõng coøn meâ laàm, chaáp noù laø thaät, laø cuûa mình, roài vì baûo veä nuoâi döôõng noù maø phaûi taïo khoâng bieát bao nhieâu nghieäp môùi nöõa. Cöù theá, con ngöôøi laån quaån maõi trong voøng traàm luaân sanh töû. 

Ngaøy nay bieát roõ nhö vaäy, nhöõng nôï naàn gì ñoái vôùi thaân naøy, chuùng ta vui veû traû, khoâng luyeán tieác ñaém tröôùc noù nöõa, traû heát nôï mình seõ khoûe. Ngöôøi con Phaät thì phaûi coù caùi nhìn ñuùng nhö Phaät daïy. Chuùng ta giaûi quyeát taát caû nhöõng nôï naàn cuõ moät caùch ñaày tinh thaàn traùch nhieäm, heát söùc gan daï. Ñoù laø thaùi ñoä baûn lónh cuûa ngöôøi chaân chaùnh tu haønh theo Boà-taùt haïnh vaäy.

Chuùng ta nghe noùi Boà-taùt haïnh hay Boà-taùt ñaïo thì nghó raèng ñoù laø caùi gì lôùn lao mình khoâng theå laøm ñöôïc. Khoâng phaûi ñaâu. Boà-taùt laø gì? Boà-taùt laø giaùc höõu tình, laø moät chuùng sanh giaùc ngoä. Neáu baây giôø chuùng ta soáng baèng taâm giaùc, khoâng gaây nhaân taêm toái nöõa laø soáng vôùi haïnh Boà-taùt. Tu haïnh Boà-taùt laø höôùng tu thaønh Phaät. Thöôøng ta khoâng daùm nghó mình tu haïnh Boà-taùt, vì noù lôùn lao quaù ñi. Thaät ra, taát caû nhöõng thaønh quaû lôùn lao ñeàu baét ñaàu töø nhöõng söï coûn con maø ra. Vieäc tu cuõng vaäy, haønh Boà-taùt ñaïo laø laøm taát caû caùc coâng vieäc taàm thöôøng nhaát trong cuoäc ñôøi baèng moät taâm tænh saùng. Theá thoâi.

Töø nhöõng taâm nieäm taàm thöôøng maø chuùng ta bieát söûa ñoåi ñeå thaêng tieán, töø nhöõng ngoân ngöõ bình thöôøng maø chuùng ta phaán ñaáu tu taäp, ñoù laø höôùng ñi ñeán con ñöôøng Phaät ñaïo. Ñöøng nghó ñeán thôøi gian, nôi choán maø phaûi phaùt ñaïi nguyeän bao giôø taát caû chuùng sanh heát khoå, ta môùi thaønh Phaät. Phaûi coù moät töø taâm maõnh lieät nhö vaäy môùi coù theå tieán treân con ñöôøng Phaät ñaïo ñöôïc.

Coù khi naøo chuùng ta thaép höông laïy Phaät vôùi nguyeän löïc nhö theá chöa? Chaéc laø khoâng daùm roài, ta sôï laém. Khoâng bieát mình tu ra sao maø noùi nghe döõ doäi quaù. Coù nguyeän thì nguyeän nhoû nhö vaày thoâi: Nguyeän cho con maïnh gioûi, caàu gì ñöôïc naáy, gia ñình baø con heát beänh heát khoå. Vì nguyeän beù quaù neân khoâng goõ cöûa taâm Boà-ñeà ñöôïc, thaønh ra caøng tu caøng chaúng ñi ñeán ñaâu. Baây giôø chuùng ta phaûi môû roäng loøng ra, xem taát caû moïi ngöôøi ñeàu laø huyeát thoáng, ruoät thòt cuûa mình. Ñoù laø chuùng ta bieát chuyeån höôùng tu haønh, chuyeån taâm nguyeän cuûa mình theo höôùng Boà-taùt ñaïo ñeå roài tieán leân Phaät ñaïo.

Moät ngaøy chuùng ta giaùc ngoä ñöôïc bao nhieâu phuùt bao nhieâu giaây, thì mình laø Boà-taùt baáy nhieâu ñoù thôøi gian. Chuùng ta ñöøng sôï caøng tu caøng thaáy voïng töôûng. Caøng thaáy voïng töôûng laø caøng bieát mình coù giaùc. Nhôø giaùc môùi bieát voïng töôûng, voïng töôûng nhieàu thì giaùc nhieàu, maø giaùc nhieàu laø Boà-taùt nhieàu Phaät nhieàu, nhö vaäy laø ta tu ñuùng roài, sao laïi sôï! Bieát theá ta caøng phaán chaán taêng tieán hôn, ñöøng ñeå lui suït thì thaät uoång.

Phaät ñaïo laø con ñöôøng khoâng theå tính baèng thôøi gian. Cöù lieân tuïc tænh giaùc, lieân tuïc soáng trong nieäm hieän tieàn. Ngöôøi soáng ñöôïc vôùi nieäm hieän tieàn nhö vaäy, khoâng bò ngoaïi caûnh chung quanh keùo loâi, troùi buoäc, ñoù laø ngöôøi soáng ñöôïc vôùi taùnh giaùc cuûa mình, laø soáng thieàn. Nhieàu vò cho raèng thieàn ñònh laø phaûi ngoài cheát cöùng naêm ba tieáng ñoàng hoà, hoaëc phaûi noùi naêng khaùc ngöôøi, hoaøn toaøn khoâng phaûi nhö vaäy. Maø ngay trong cuoäc soáng naøy luoân luoân tænh giaùc, söûa töø taâm nieäm, töø ngoân ngöõ, töø haønh ñoäng cuûa mình sao cho hôïp vôùi leõ ñaïo.

Ngöôøi thaät taâm tu thieàn phaûi gan daï, beàn chí. Hoøa thöôïng Vieän tröôûng thöôøng daïy chuùng ta phaûi phaùt taâm tröôøng vieãn vaø kieân coá thì vieäc tu môùi thaønh coâng. Ví duï sinh hoaït cuûa chö taêng trong Thieàn vieän, cöù saùng mai ñi cuoác ñaát, laøm coû, queùt saân, töôùi caây, naáu côm. Roài thì tuïng kinh ngoài thieàn, hoïc phaùp… Böõa nay nhö vaäy, ngaøy mai nhö vaäy, naêm naøo thaùng naøo cuõng cöù nhö theá. Cho neân ngöôøi khoâng coù yù chí deã naûn laém, sao thaáy cöù chöøng aáy vieäc, taàm thöôøng quaù coù gì laø hay ñaâu? Maø vöøa naûn thì lui suït töùc khaéc.

Vì vaäy ngöôøi tu thieàn phaûi coù taâm kieân coá tröôøng vieãn môùi mong thöïc hieän ñöôïc chí nguyeän cuûa mình. Khoâng theå böõa nay thích mình ngoài thieàn töø ñaàu ñeâm cho tôùi giöõa ñeâm, khoâng muoán nguû. Nhöng ngaøy mai meät mình nguû tít maét, khoâng bieát luùc naøy laø giöõa ñeâm hay ñaàu ñeâm. Tu moät ñeâm, nguû hai ba ñeâm tröø laïi, thì thoâi ôû nhaø nguû söôùng hôn thoaûi maùi hôn. Cho neân ngay nhöõng vieäc bình thöôøng maø ta laøm lieân tuïc, kieân trì, khoâng coù nieäm chaùn naûn thì môùi mong thaønh coâng. Giaù trò cuûa söï thaønh coâng laø ôû choã ñoù, chöù khoâng phaûi laøm gì laäp dò khaùc ngöôøi maø goïi laø hay.

Traêm phöôùc trang nghieâm cho Boà-ñeà taâm thaønh töïu toaøn bò cuõng töø nhöõng vieäc laøm coâng ñöùc, töø taát caû coâng phu tu haønh maø coù ñöôïc. Nhìn laïi cuoäc soáng moïi thöù ñeàu mong manh, ñeàu qua nhanh, chuùng ta nôõ naøo ñeå ñôøi cuõng qua nhanh nhö vaäy sao? Cho neân phaûi tranh thuû vôùi thôøi gian, thaân naøy khoâng heïn, vieäc gì laøm ñöôïc ngaøy hoâm nay, chuùng ta quyeát taâm laøm, khoâng heïn mai heïn moát. Ví duï nhoû thoâi, nhö moãi ñeâm ñuùng taùm giôø, ta daâng höông cuùng Phaät. Vieäc laøm naøy chæ toán naêm möôøi phuùt thoâi, nhöng neáu khoâng coù moät chöông trình nhaát ñònh, coù khi chuùng ta cuõng khoâng laøm ñöôïc. Nhö coøn khoaûng naêm phuùt nöõa taùm giôø, mình chuaån bò maëc aùo traøng daâng höông cuùng Phaät, nhöng coù ngöôøi baïn tôùi noùi chuyeän laøm aên. Mình nghó phaûi lo vieäc naøy tröôùc ñaõ, saép ñaët ñaâu ñoù ñaøng hoaøng roài tu cuõng ñöôïc. Khoâng ngôø ngöôøi baïn ngoài laâu quaù, theá laø ta maát moät buoåi daâng höông. Maø duyeân thì ngoä laém, böõa nay mình boû thôøi khoùa daâng höông cuùng Phaät ñeå tieáp khaùch, thì ngaøy mai ñuùng giôø ñoù laïi coù khaùch nöõa. Cöù nhö theá, moät laàn hai laàn ba laàn… roài cuoái cuøng: “Maáy ñöùa nhoû! Baây ñoát nhang duøm caùi, tao baän quaù”. Lu bu caû ñôøi töø nhöõng vieäc bình thöôøng nhö vaäy.

Cho neân ôû Thieàn vieän coù hieäu leänh troáng baûng chuoâng baûng haún hoi. Ñeán giôø ñoù phaûi ñaùnh chuoâng, ñaùnh baûng leân. Ví duï nghe moät hoài kieång ba tieáng, thì taát caû moïi ngöôøi töø Hoøa thöôïng Ñöôøng ñaàu cho ñeán chuù tieåu coâng quaû cuõng phaûi baät daäy, khoâng ai ñöôïc naèm nguû nöõa. Duø raõ röôïi muoán naèm cuõng khoâng ñöôïc, phaûi ngoài daäy môû maét, ñi röûa maët cho tænh taùo, roài theo chuùng ngoài thieàn hoaëc ñoïc saùch hay laøm caùc coâng vieäc khaùc tuøy theo nhieäm vuï cuûa moãi ngöôøi ngaøy hoâm aáy. Cho neân chuoâng troáng ñaõ ñaùnh thì baát cöù chuyeän gì cuõng phaûi boû, khaùch khöùa cuõng lui, giôø naøo vieäc aáy. Thanh quy trong toøng laâm xöa nay laø vaäy. Nhôø theá chö Taêng môùi coù theå chuyeân taâm tu haønh, khoâng maát thì giôø vì nhöõng chuyeän taïp. Caùi hay trong thieàn gia khoâng theå khoâng keå ñeán nhöõng quy cuû pheùp taéc naøy.

Ngöôøi Phaät töû neáu coù thôøi khoùa bieåu roõ raøng nhö vaäy thì cuõng coù theå saép xeáp vieäc tu taäp cuûa mình vöõng vaøng. Neáu khoâng nhö theá, quyù vò deã bò caùc duyeân cuoán troâi, chaïy theo coâng vieäc heát ngaøy naøy ñeán ngaøy khaùc, ñaâu coøn giaây phuùt naøo ñeå tu ñöôïc nöõa, coâng phu laøm sao tieán ñöôïc.

Laïi nöõa, muoán phaùt huy taâm Boà-ñeà cuûa Phaät, chuùng ta caàn phaûi sieâng tu ba nghieäp. Bôûi vì yù nghó ñuùng thì thaân laøm ñuùng, mieäng noùi ñuùng. YÙ nghó sai thì thaân laøm sai, mieäng noùi sai. Ba nghieäp ñaõ khoâng thanh tònh thì taâm Boà-ñeà bò che khuaát môø toái. Neáu chuùng ta haèng soáng trong tænh giaùc thì yù vöøa nghó sai lieàn boû ñi, ñoù laø tu. Ñöøng ñôïi ñeán luùc ñoát höông leã Phaät, ngoài thieàn môùi trò noù, nhö vaäy laø treã roài. Ngöôøi thöïc hieän Boà-taùt ñaïo phaûi luoân maõnh tænh môùi ñöôïc.

YÙ nghó duø khoâng coù hình daùng cuï theå nhöng noù chính laø boä toång tham möu, laø goác taïo taát caû nghieäp thieän aùc. Neáu ta khoâng laøm chuû, khoâng quaùn saùt kòp thôøi thì yù nieäm hình thaønh seõ luoàn qua caùc ngoõ ngaùch ngoân ngöõ, haønh ñoäng ñeå thöïc hieän caùc vieäc noù muoán. Vì vaäy caùi daáy nieäm ñaàu tieân raát quan troïng. Ngöôøi con Phaät muoán thaønh töïu ñöôïc Phaät Boà-ñeà taâm thì phaûi baét ñaàu tu ngay töø nhöõng yù nieäm cuûa mình.

Trong kinh coù noùi: “Traêm phöôùc trang nghieâm, taát caû töôùng toát, taát caû veû ñeïp cuûa chö Phaät, chö Boà-taùt ñeàu thaønh töïu töø ba nghieäp”. Ba nghieäp thanh tònh thì ñoàng Phaät vaõng Taây phöông. Thanh tònh coù nghóa laø laéng dòu, laø trong saïch. Phaûi ñöôïc theá môùi coù theå veà Taây phöông. Thaønh ra trong nhaø Phaät thöôøng coù töø “tu taâm” laø vaäy. Taát caû coâng ñöùc laønh, taát caû phöôùc töôùng trang nghieâm ñeàu töø tu taâm maø coù.

Nhôø tu taâm ta giöõ ñöôïc caùi mieäng, laøm chuû ngoân ngöõ, ñôøi ñôøi khoâng noùi nhöõng lôøi aùc ñoäc. Nhôø theá sanh ra ôû ñaâu, noùi lôøi naøo moïi ngöôøi ñeàu hoan hyû laéng nghe, ñeàu vaâng theo. Nhö ñöùc Phaät thuyeát phaùp, Ngaøi noùi ra lôøi gì taát caû chuùng sanh ñeàu ñöôïc nghe khaép vaø ñoàng höôûng phaùp laïc tuøy theo caên cô cuûa moãi ngöôøi. Ñoù laø do nhieàu ñôøi ñöùc Phaät ñaõ tu taâm, neân thaân khaåu ñeàu thanh tònh. Khoâng bao giôø Ngaøi noùi lôøi ñaâm thoïc, lôøi doái gaït, lôøi voâ nghóa, lôøi aùc ñoäc, tích tuï laâu ñôøi nhö theá neân Ngaøi thaønh töïu ñöôïc caùc coâng ñöùc. Do ñoù noùi ra lôøi naøo cuõng ñeàu laø lôøi hay yù ñeïp, khieán ngöôøi nghe thaám nhuaàn giaùo phaùp nhö ñöôïc uoáng nöôùc cam loà.

Chö Phaät vaø Boà-taùt thaønh töïu coâng ñöùc vieân maõn töø ba nghieäp cuûa mình. Chuùng ta laø ñeä töû caùc Ngaøi, muoán thaønh töïu ñöôïc Phaät Boà-ñeà taâm cuõng phaûi tu taäp nhö theá. Ai cuõng coù ba nghieäp neân ai cuõng coù theå tu ñöôïc caû. Chuùng ta laø nhöõng ngöôøi ñang tu, coù tu chöù khoâng phaûi laø khoâng tu, nhöng chöa ñöôïc keát quaû vieân maõn vì coâng phu chöa ñaéc löïc. Ví duï luùc tröôùc, ta chöa heà bieát Phaät phaùp laø gì, cuõng chöa coù yù nieäm ñi chuøa, nghe phaùp, phaùt taâm quy y Tam Baûo… Khi ñoù ngöôøi baïn laùng gieàng gôïi yù thaáy hay, neân ta baét ñaàu höôùng veà Tam Baûo. Töø luùc ñoù, trong suy nghó, haønh ñoäng cuûa mình baét ñaàu coù söï thay ñoåi chuyeån hoùa. Nhö ngaøy xöa mình khoâng ngaùn ai heát, ngöôøi ta noùi moät mình traû lôøi laïi hai ba, ñeå chöùng toû ta khoân ngoan, baûn lónh hôn ngöôøi. Nhöng khi bieát ñi chuøa, hoïc ñaïo ta khoâng nhö theá nöõa. Ta hieàn laønh, ít noùi, nhaãn nhòn hôn bôûi vì mình bieát nhöõng lôøi noùi ñoù seõ taïo thaønh nghieäp, daãn ñeán haäu quaû xaáu neân traùnh boû, chöù khoâng phaûi ñi chuøa nghe phaùp roài ta trôû thaønh khieáp nhöôïc yeáu heøn.

Thaønh ra ngöôøi naém ñöôïc luaät nhaân quaû roài sôï laøm caùc vieäc aùc laém. Luoân kieåm tra laïi töøng yù nghó, haøng ñoäng cuûa mình, ñoù laø tu, laø tænh giaùc, laø laøm chuû ñöôïc ba nghieäp. Laøm chuû laø sao? Ví duï ta noùi thoâi laø nhaát ñònh thoâi, khoâng laøm vieäc ñoù hoaëc khoâng noùi lôøi ñoù. Chöù khoâng phaûi noùi thoâi, nhöng gaëp duyeân thì khoâng cöôõng laïi ñöôïc neân cöù laøm baäy noùi baäy. Muoán theá ta phaûi caàm saün con dao beùn trí tueä caét ñöùt taát caû moïi thöù lænh kænh, vöôùng maéc nhieàu ñôøi cuûa mình. Xong roài thaúng tieán vaøo ñaát Phaät. Cho neân ngöôøi coù söùc töï chuû laø coù chieác chìa khoùa ñeå môû ra chaân trôøi roäng theânh thang tröôùc maét.

Neáu trong hieän taïi töøng nieäm ta laøm chuû ñöôïc, ñöøng bò noù keùo loâi thì ñaûm baûo caét ñöùt ñöôïc doøng luaân hoài. Coøn khoâng laøm chuû, khoâng caét ñöôïc thì duø coù noùi töï taïi ñeán ñaâu, cuõng chæ laø lôøi roãng thoâi. Ngöôøi tu thieàn phaûi laø ngöôøi chuû ñoäng, laøm vieäc gì bieát vieäc aáy. Ñöôïc vaäy, duø quí vò ñang baùn buoân ngoaøi chôï hay naáu côm trong beáp vaãn goïi laø haønh thieàn nhö thöôøng. Vieäc gì laøm döùt khoaùt vieäc ñoù, neáu coù vaán ñeà phaùt sinh ngoaøi chöông trình tu taäp cuûa mình, ta nhaát ñònh caét ñöùt, khoâng theå lan man vieäc noï xoï vieäc kia ñöôïc, ngöôøi khoâng döùt khoaùt tu haønh seõ khoâng tôùi ñaâu heát.

Haøng Boà-taùt tu taát caû coâng ñöùc laø vì muoán ñoä chuùng sanh chöù khoâng phaûi mong caàu lôïi rieâng cho mình. Noùi haønh haïnh Boà-taùt nghe lôùn lao quaù, nhöng thaät ra vôùi ngöôøi bieát tu thì coù theå laøm ñöôïc khoâng khoù. Ví duï trong giai ñoaïn ñaàu môùi taäp tu, ta nghó ñeán mình nhieàu, muoán laøm sao ñöôïc yeân, laøm sao tu hoïc Phaät phaùp, aùp duïng lôøi Phaät daïy deã daøng, trong gia ñình moïi ngöôøi ñeàu cuøng moät höôùng tu taäp. Ñoù laø giai ñoaïn ñaàu tieân, keá tieáp ta môû roäng taâm mình ra. Môû roäng nhö theá naøo? Baát cöù laøm moät vieäc gì khoâng bao giôø nghó rieâng cho mình. Ñieàu naøy khoâng khoù khaên laém nhöng neáu khoâng taäp, chuùng ta seõ khoâng laøm ñöôïc. Khi nghó ñeán taát caû, vì taát caû, ta seõ coù nhieàu söùc maïnh hôn, ñoù chính laø thieän taâm taêng tröôûng, cöù theá taâm lôùn daàn lôùn daàn vaø khoâng nghó khoâng noùi maø ta ñaõ haønh Boà-taùt haïnh hoài naøo khoâng hay. Phaät baûo taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät, ñeàu coù khaû naêng thaønh Phaät, neân chuùng ta höôùng taâm roäng lôùn nhö vaäy laø höôùng veà taâm Phaät, nhaát ñònh seõ thaønh Phaät thoâi.

Moät vò tu haïnh Boà-taùt khi ñi ngang qua moät caây caàu ñöôïc bình yeân, caàu khoâng laéc lö, khoâng laøm cho ngöôøi ñi choùng maët, rôi teù xuoáng soâng, Boà-taùt naøy lieàn phaùt taâm gì? Toâi ñi qua moät caây caàu bình an, nguyeän cho taát caû chuùng sanh ñeàu qua caàu ñöôïc bình an nhö toâi. Töø ñaây cho ñeán ngaøy thaønh Phaät toâi nguyeän ñöa nhöõng chuùng sanh qua caàu ñeàu ñöôïc bình an. Ñoù laø taâm haïnh Boà-taùt.

Nhö vaäy trong cuoäc ñôøi chuùng ta, khi ñi xe, qua caàu, thaáy ngöôøi gaëp naïn… ñeàu phaùt nguyeän cöùu giuùp, khoâng phaân bieät thaân sô. Hoaëc ta bò va vaáp khoå ñau bôûi nhöõng chöôùng duyeân gì thì nguyeän seõ khoâng ñeå caùc chuùng sanh khaùc gaëp phaûi chöôùng duyeân aáy, nguyeän thay chuùng sanh chòu moïi noãi khoå ñeå chuùng sanh ñöôïc an vui. Thöông taát caû moïi ngöôøi nhö thöông baûn thaân mình, khoâng gaây naõo haïi cho ai. Nguyeän ñôøi ñôøi kieáp kieáp soáng thanh tònh, khoâng gaây taïo nghieäp nhaân khoå ñau vaø nguyeän cho taát caû chuùng sanh ñeàu ñöôïc nhö theá.

Nhö caâu chuyeän tieàn thaân cuûa ñöùc Phaät khi coøn tu haïnh Boà-taùt keå laïi. Trong moät tieàn kieáp Ngaøi phaûi rôi xuoáng ñòa nguïc vì toäi baát hieáu. Vöøa tôùi nôi, Ngaøi thaáy toäi nhaân mang moät voøng löûa quay treân ñaàu, löûa lôùn ñoát chaùy höøng höïc, toäi nhaân keâu la thaûm thieát raát thoáng khoå, Ngaøi lieàn hoûi nguïc toát: Ngöôøi bò voøng löûa ñoát mang toäi gì? Ñaùp: Toäi baát hieáu vôùi cha meï. Ngaøi hoûi tieáp: Bao giôø môùi heát bò löûa ñoát? Ñaùp: Chöøng naøo treân nhaân gian coù keû baát hieáu khaùc tôùi thay thì toäi nhaân naøy môùi thoaùt khoûi voøng löûa ñoù. Nguïc toát vöøa noùi xong, voøng löûa lieàn bay chuïp leân ñaàu Boà-taùt. Trong côn thoáng khoå cuøng cöïc aáy, Ngaøi lieàn phaùt ñaïi nguyeän: Ta nguyeän thay taát caû chuùng sanh mang voøng löûa naøy, nguyeän taát caû chuùng sanh khoâng coøn ai baát hieáu vôùi cha meï nöõa ñeå khoâng phaûi chòu caûnh khoå ñau gheâ gôùm nhö vaày. Boà-taùt vöøa phaùt ñaïi nguyeän xong, töï nhieân voøng löûa bieán maát vaø Ngaøi ñöôïc thoaùt khoûi ñòa nguïc. Ñoù laø do Ngaøi khai môû taâm ñòa roäng lôùn, vì cöùu khoå taát caû chuùng sanh, maø Ngaøi heát toäi vaø ñöôïc an vui.

Ngöôøi phaùt taâm tu nhö vaäy duø ngheøo giaøu, khoå vui, ñöôïc maát, hôn thua gì cuõng chaúng dính daùng ñeán hoï. Caùi ñaùng quan taâm cuûa haønh giaû baáy giôø laø chuû ñoäng khaéc phuïc ba nghieäp cho ñöôïc thanh tònh. Coøn ñieåm naøo chöa khaéc phuïc ñöôïc thì phaûi khaéc phuïc, ñieåm naøo chöa laøm chuû thì phaán ñaáu laøm cho ñöôïc. Neân trong nhaø thieàn noùi thieàn ñònh cuûa Thieàn sö laø thieàn ñònh ñaïi löïc löôïng, thieàn ñònh ñoái duyeân xuùc caûnh hieän tieàn baát ñoäng nhö nhö, chöù khoâng phaûi ñôïi nhaäp thieàn ñònh môùi laøm chuû ñöôïc. Cuõng khoâng theå ñôïi coù söï kieàm cheá cuûa thieän höõu tri thöùc, thaày baïn ta môùi tu, maø phaûi töï mình tænh giaùc, thöôøng xuyeân noã löïc coâng phu baát cöù luùc naøo, ôû ñaâu. Neân nhôù tu cho mình, chöù khoâng phaûi tu cho Phaät, cho Thaày toå.

Noùi ñeán ñaây toâi nhôù caâu chuyeän hoài Phaät coøn taïi theá. Hoâm ñoù, Phaät ñi khaát thöïc nhö thöôøng leä. Treân ñöôøng Nhö Lai thaáy moät thaày Tyø-kheo ñi khaát thöïc moät mình nhöng khoâng thu thuùc caùc caên. Phaät khoâng noùi gì, im laëng ñi thaúng. Thaày Tyø-kheo kia vöøa thaáy boùng Phaät, hoaûng sôï lieàn chænh ñoán oai nghi, ñuùng nhö phaùp maø khaát thöïc. Ñeán tröa veà Tinh xaù, sau khi röûa chaân traûi toïa cuï xong, Phaät ngoài xuoáng nhìn khaép trong chö Taêng vaø hoûi:

- Saùng nay, ta thaáy coù moät thaày Tyø-kheo ñi khaát thöïc maø taâm yù phoùng tuùng, khoâng thu thuùc caùc caên nhìn thaät khoù coi. Sau khi thaáy ta, thaày aáy môùi chaán chænh thaân taâm ñuùng nhö phaùp maø khaát thöïc. Vaäy trong ñaây, ai laø thaày Tyø-kheo ban saùng ta vöøa noùi?

Baáy giôø coù moät vò Tyø-kheo böôùc ra, quyø xuoáng thöa:

- Baïch Theá Toân, chính con laø Tyø-kheo Theá Toân vöøa noùi. Quaû thaät con ñaõ khoâng thu thuùc caùc caên khi ñi khaát thöïc vì con nghó mình ñi coù moät mình, chaéc khoâng ai thaáy neân khoâng caàn thu thuùc caùc caên. Ñeán khi gaëp Theá Toân, con hoaûng sôï môùi thuùc lieãm thaân taâm ñuùng nhö phaùp maø khaát thöïc.

Phaät baûo:

- Toát laém, oâng ñaõ daùm nhaän loãi cuûa mình laø vieäc ñaùng khen. Nhöng nhôù töø ñaây veà sau, duø ñi moät mình hay coù nhieàu ngöôøi, Tyø-kheo luùc naøo cuõng phaûi thu thuùc caùc caên cho thanh tònh, nhö vaäy môùi xöùng ñaùng nhaän cuûa cuùng döôøng, môùi xöùng ñaùng laø ñeä töû cuûa Nhö Lai. Neáu khoâng nhö theá, thaùnh ñaïo khoù mong thaønh töïu ñöôïc.

Noùi xong, Phaät nhìn moät löôït khaép trong taêng chuùng vaø daïy tieáp:

- Taát caû caùc thaày Tyø-kheo cuõng ñeàu phaûi nhö theá, luùc naøo, ôû ñaâu, baát luaän coù ngöôøi hay khoâng ngöôøi, luoân luoân thu thuùc caùc caên, giöõ chaùnh nieäm. Tu taäp nhö vaäy môùi thaät laø Sa-moân haønh haïnh giaûi thoaùt.

Qua caâu chuyeän treân, chuùng ta thaáy töøng phuùt tænh giaùc söûa ñoåi moïi loãi laàm cuûa mình, ñoù laø nghóa chính cuûa chöõ “Tu”. Nhö vaäy trong chuùng ta ai cuõng tu ñöôïc heát. Khoâng luaän xuaát gia hay taïi gia, khoâng vöôùng bôûi baát cöù vieäc gì laø tu ñöôïc. Haõy môû roäng loøng ra, laøm taát caû vieäc ñeàu vì Phaät ñaïo, hoài höôùng cho taát caû chuùng sanh ñeàu thaønh Phaät ñaïo. Thaáy taát caû chuùng sanh ñeàu laø thaân thuoäc huyeát toäc cuûa mình, neân khoâng nôõ noùi laøm baát cöù vieäc gì duø raát nhoû, gaây khoå ñau trôû ngaïi cho böôùc tu taäp cuûa taát caû chuùng sanh. Neáu trong loøng mình ñöôïc nhö vaäy thì con ñöôøng Boà-taùt ñaïo, Phaät ñaïo chaéc chaén khoâng xa.

Treân ñöôøng tu taäp, caùi chöôùng lôùn nhaát laø voâ minh ñieân ñaûo. Do voâ minh neân ta luoân bò môø mòt, phieàn naõo meâ hoaëc, xuùc caûnh sanh taâm, gaây taïo toäi aùc, chòu moïi khoå naõo. Daáy leân yù nieäm si meâ thì mình bò taêm toái che ñaäy, chöôùng ngaïi, maát ñi söï tænh taùo saùng suoát, gaây taïo caùc nghieäp baát thieän. Xuùc caûnh sanh taâm töùc laø khi gaëp duyeân mình khoâng laøm chuû ñöôïc. Thaáy saéc ñeïp lieàn sanh taâm öa thích muoán chieám ñoaït, thaáy tieàn cuûa lieàn sanh taâm muoán laáy. Hoaëc gaëp caûnh saân lieàn noåi ñieân ñaûo mieäng la heùt, thaân ñaäp phaù lung tung… Thaønh ra ngöôøi Phaät töû tu laø laøm sao khi ñoái duyeân xuùc caûnh, giöõ taâm ñònh tónh, khoâng ñeå voâ minh taêm toái che ñaäy laøm roái trí loaïn thaàn, haønh ñoäng ñieân cuoàng, taïo nghieäp ñi trong ba ñöôøng döõ.

Vieäc naøy tuy hôi khoù laøm, nhöng neáu quyeát taâm ta laøm ñöôïc chöù khoâng phaûi khoâng theå laøm. Ñöøng bao giôø coù yù nieäm thua cuoäc, phaûi gan daï bôûi vì mình laø con Phaät. Phaät laø giaùc, ta ñaõ phaùt taâm tu theo haïnh giaùc ngoä cuûa chö Phaät, khoâng nhieàu thì ít ta cuõng gioáng Phaät chöù. Neáu chöa giaùc hoaøn toaøn, chöa laøm Phaät thì ta giaùc töøng phaàn, laøm Boà-taùt töøng ñoaïn. Quan troïng laø ôû söï quyeát taâm vaø loøng kieân trì beàn bæ

Ñeå keát thuùc buoåi noùi chuyeän hoâm nay, toâi mong moûi taát caû chuùng ta luùc naøo cuõng thu thuùc caùc giaùc quan cuûa mình nhö lôøi Phaät daïy, khoâng ñeå rong ruûi chaïy theo caùc caûnh duyeân beân ngoaøi. Thu thuùc caùc caên môùi coù theå laøm chuû ñöôïc mình, ngöôïc laïi ñeå caùc caên rong ruoåi theo caùc traàn thì ñôøi ñôøi laån quaån trong traàm luaân sanh töû thoâi. Con ñöôøng Phaät ñaïo, phaûi baét ñaàu töø söï tu taäp caên baûn aáy, khoâng theå khaùc hôn ñöôïc.

Chuùc taát caû thaønh töïu ñöôïc söï nghieäp tu haønh cuûa mình qua vieäc thu thuùc caùc caên vaø laøm chuû ba nghieäp cuûa mình.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM