XUAÂN NHAÄT

H.T THÍCH NHAÄT QUANG

GHI NHAÄN COÂNG PHU NGAØY ÑAÀU NAÊM

Hoâm nay laø ngaøy kyû nieäm ñöùc Phaät Di Laëc, ñöùc Phaät töông lai giaùng sinh. Tröôùc khi noùi ñeán phaàn ñaïo lyù nhaân ngaøy ñaàu naêm, chuùng toâi noùi sô löôïc veà danh haïnh cuûa Boà-taùt Di Laëc.

Taát caû chuùng ta ñeàu bieát Boà-taùt Di Laëc coù thaân hình maïnh khoûe, buïng to, mieäng cöôøi toe toeùt. YÙ nghóa chöõ Di Laëc laø ñaïi hoan hyû hay laø ñaïi töø bi. Tieáng Phaïn laø Maitreya, aâm Haùn laø Mai Ñaùt Leä Da Boà-taùt hay Meâ Ñeå Cöûu Boà-taùt, Di Ñeå Leã Boà-taùt. Vieät dòch laø Boà-taùt Töø Thò. Boà-taùt Töø Thò cuõng chính laø Boà-taùt Di Laëc.

Boà-taùt xuaát thaân töø gia ñình Baø La Moân, laø moät trong boán giai caáp ôû AÁn Ñoä thôøi xöa. Veà sau Ngaøi quay veà vôùi Phaät phaùp, laøm ñeä töû Phaät. Ngaøi nhaäp dieät tröôùc Phaät. Duøng thaân Boà-taùt truï coõi Ñaâu Suaát vaø giaùo hoaù treân coõi trôøi naøy. Trong thôøi tu nhaân Ngaøi ñaõ phaùt nguyeän giaùo hoùa taát caû chuùng sanh vaø khoâng aên thòt taát caû chuùng sanh. Lôøi nguyeän nghe thoâng thöôøng nhöng khoù thöïc hieän.

Chuùng ta cuõng phaùt nguyeän giöõ giôùi khoâng aên thòt hay khoâng gieát haïi chuùng sanh. Caùc vò ñaïi Boà-taùt, caùc vò coå Phaät trong thôøi tu nhaân xa xöa, cuõng phaùt nguyeän nhö vaäy. Coù ñieàu caùc Ngaøi giöõ troïn veïn, neân thaønh töïu Boà-taùt, Phaät vò. Coøn chuùng ta giöõ chöa troïn veïn neân chuùng ta chöa thaønh Boà-taùt, thaønh Phaät. Neáu chuùng ta gìn giöõ troïn veïn, ñaày ñuû thì chuùng ta cuõng laø nhöõng vò Boà-taùt hay nhöõng vò Phaät töông lai.

Vì haïnh nguyeän nhö vaäy neân Ngaøi ñöôïc toân xöng laø Töø Thò. Chöõ Töø laø thöông taát caû chuùng sanh. Taâm ñaïi töø laø moät trong boán taâm lôùn Töø, Bi, Hyû, Xaû maø caùc vò ñaïi Boà-taùt thöôøng aùp duïng tu haønh. Thôøi tu nhaân, Boà-taùt tu haïnh Ñaïi thöøa, phaùt nguyeän khoâng aên thòt chuùng sanh vaø ñöôïc toân xöng laø Töø Thò, laø vò Boà-taùt coù loøng töø ñoái vôùi taát caû chuùng sanh.

Nhieàu khi chuùng ta cöù töôûng töôïng hoài xöa chö Phaät, chö Boà-taùt coù phöông phaùp tu ñaëc bieät, ñoäc ñaùo maø chuùng ta khoâng coù, khoâng hieåu. Nhöng khoâng ngôø cuõng töø nhöõng phaùp tu ñoù maø caùc Ngaøi thöïc haønh vôùi taâm chaéc thöïc, khaúng quyeát cho neân caùc Ngaøi thaønh coâng. Chuùng ta cuõng phaùt taâm nhöng khoâng coù yù chí laâu beàn lieân tuïc, neân thaønh coâng khoâng vieân maõn. Töø choã khuyeát naøy, chuùng ta bieát vaø coá gaéng khaéc phuïc ñeå vieäc tu hoïc ñöôïc vieân maõn. Duø tu phaùp naøo neáu coù ñaày ñuû yù chí, coù taâm khaúng quyeát thì chaéc chaén seõ thaønh coâng. Traùi laïi neáu hieåu taát caû phöông phaùp Phaät daïy, coâng aùn tu haønh cuûa caùc ñôøi Toå sö, nhöng khoâng kieân taâm trì chí thì söï tu hoïc cuõng khoâng tôùi ñaâu.

Boà-taùt Di Laëc ñöôïc ñöùc Phaät Thích Ca Maâu Ni thoï kyù seõ thay ñöùc Phaät Thích Ca giaùo hoùa chuùng sanh trong coõi Ta Baø trong ñôøi ñöông lai. Cho neân Ngaøi thöôøng ñöôïc toân xöng laø Ñöông lai haï sanh Di Laëc Toân Phaät. Töùc vò Phaät töông lai hieäu Di Laëc. Gaàn ñaây coù nhöõng vò giaûng veà hoäi Long Hoa, khuyeán khích ngöôøi ta tu mau keûo treã v.v… Nhöng thaät ra hoï khoâng hieåu gì veà Phaät Di Laëc caû, khoâng bieát hoäi Long Hoa ra ñôøi vaøo luùc naøo ôû ñaâu v.v…

Ñöùc Phaät Thích Ca huyeàn kyù vaøo thôøi kyø con ngöôøi soáng laâu ñeán boán ngaøn tuoåi thì Boà-taùt Di Laëc môùi ra ñôøi, chôù khoâng phaûi moät hai naêm nöõa taän theá. Thaùi döông heä hay tam thieân ñaïi thieân theá giôùi naøy coù caùc thôøi kyø sinh, truï, hoaïi, dieät hay thaønh, truï, hoaïi, khoâng.

Ngöôøi tu Phaät khoâng sôï taän theá maø chæ sôï khoâng laøm chuû ñöôïc mình, gaây taïo nhöõng nhaân aùc. Baát cöù luùc naøo, trong moïi sinh hoaït maø khoâng laøm chuû ñöôïc ñeå nghieäp daãn loâi, gaây nhaân baát haûo thì ñoù laø ñieàu ñaùng sôï. Bôûi vì gaây nhaân xaáu thì caûm quaû xaáu. Nhaân xaáu quaû xaáu cöù noái nhau lieân tuïc nhö vaäy, thì chöøng naøo chuùng ta môùi ñöôïc an laïc. Ngöôøi tu Phaät phaûi luoân luoân bình tónh ñoái vôùi caùc caûnh duyeân. Ñaõ khoâng gaây nhaân baát haûo thì khoâng sôï quaû baùo xaáu. Duø soáng ôû caûnh giôùi naøo, neáu laø ngöôøi ñaày ñuû phuùc duyeân thì nhöõng caûnh giôùi xaáu cuõng khoâng aûnh höôûng ñeán chuùng ta.

Naêm 1968 töùc naêm Maäu Thaân, toâi töø Hueä Nghieâm veà Thuû Ñöùc. Trong nöôùc ñang coù chieán tranh. Hoøa thöôïng daïy, hoïc roài thì maáy thaày veà lo phuï vieäc trong chuøa. Nghe lôøi Thaày, toâi veà chuøa phuï lo caùc vieäc. Song song vôùi toâi, coù moät huynh ñeä lôùn tuoåi hôn, thaày leân Laùi Thieâu laõnh chuøa. Töø chôï phaûi qua soâng môùi tôùi chuøa cuûa thaày. Chuøa naøy raát lyù töôûng, coù vöôøn caây traùi, phía tröôùc coù soâng lôùn. Nhöng vuøng ñoù laïi laø vuøng maát an ninh.

Ban ñeâm maùy bay tröïc thaêng baén, coù moät gia ñình Phaät töû chui xuoáng haàm, nhöng chaúng may luoàng ñaïn baén voâ haàm laøm cheát heát, chæ coøn moät ñöùa beù. Ñöùa beù ñöôïc ñem ñeán cho ngöôøi huynh ñeä toâi, thaày ñaët teân noù laø Phöôùc. OÂng raát cöng, Phaät töû bieát cuõng ñem thöùc aên cho. Khuya thaày thöùc daäy tu thì noù cuõng boø daäy hoe hoe. Thaày uoáng moät ly caø pheâ, noù cuõng uoáng moät ly caø pheâ. Toâi noùi thaày daïy ñeä töû kieåu naøy thì khoâng khaù. Lôùn leân noù quaäy thieät. Nhöõng naêm sau toâi veà nuùi, khoâng bieát baây giôø chuù beù ñoù löu laïc ôû ñaâu.

Coù phöôùc nhö vaäy, nhöng khoâng coù duyeân ñeå huaán luyeän, uoán naén theo höôùng toát thì phöôùc chuyeån thaønh hoïa. Ví duï nhö gia ñình giaøu coù maø cha meï giaùo duïc con khoâng ñöôïc ngay töø nhoû, thì lôùn leân seõ bò hö hoûng, tieâu tan söï saûn. Chuù beù naøy coù phöôùc neân caû gia ñình cheát heát maø chuù vaãn coøn soáng khoûe maïnh, nhöng vì thaày quaù cöng chieàu neân laøm hoûng chuù. Ngöôøi ta noùi moät laø coù phöôùc khoâng neân höôûng heát, hai laø phöôùc khoâng ñeán laàn thöù hai, thöù ba. Ñoù laø ñieàu maø ngöôøi Phaät töû phaûi bieát ñeå tu taäp, taïo duyeân cho phöôùc taêng tröôûng theo höôùng toát.

Ví duï nhö chuùng ta coù phöôùc gaëp Phaät phaùp, phaùt taâm tu haønh vaø khoâng bò söï caûn trôû naøo caû. Chuùng ta khoâng phaûi laø ngöôøi thieáu nôï, heát côm gaïo hay maát maùt ñieàu gì. Trong khi ñoù, coù nhöõng ngöôøi cuøng chung huyeát thoáng, hoaëc chung hoaøn caûnh laïi khoâng ñöôïc nhö chuùng ta. Bôûi vì hoï thieáu phöôùc, khoâng coù duyeân vôùi ñaïo. Hoï taïo voâ vaøn nghieäp, phaàn nhieàu trong luùc khoâng bình tónh, saùng suoát. Ñaõ taïo nghieäp khoâng toát thì phaûi chieâu caûm quaû baùo khoâng toát. Quaû thöïc, töø choã töông ñoái coù nhöõng thuaän lôïi maø khoâng tænh, khoâng ñuû duyeân thì ñi daàn vaøo choã bò raøng buoäc, maát aùnh saùng ñeå roài taêm toái. Trong kinh noùi ñoù laø haïng ngöôøi ñi töø saùng vaøo toái.

Coøn ngöôøi ñöôïc tu haønh ñaøng hoaøng, thuaän duyeân laø töø saùng ñi vaøo saùng hoaëc töø toái ñi vaøo saùng, khoâng phaûi töø saùng vaøo toái hoaëc töø toái vaøo toái. Cho neân noùi ngöôøi ñoù coù phuùc duyeân. Töø phuùc duyeân aáy laïi phaùt huy theâm nhöõng chuûng töû laønh, thì vieäc tu hoïc ngaøy caøng theâm tieán.

Phaùp tu cuûa Boà-taùt Di Laëc laø loøng thöông ñoái vôùi taát caû chuùng sanh. Neáu chuùng ta chöa phaùt huy loøng thöông ñoù ñeán toät cuøng, thì baây giôø baét ñaàu phaùt huy, tu taäp cho hoaøn chænh phaùp tu naøy. Khoâng nôõ aên thòt chuùng sanh, laø phaùp maø Boà-taùt Di Laëc ñaõ tu thaønh töïu. Chuùng ta noã löïc phaùt huy, haønh trì. Trong moïi sinh hoaït haèng ngaøy, trong töøng phuùt giaây coá gaéng thöïc hieän cho ñöôïc taâm ñoù. Nhö vaäy chuùng ta seõ thaønh töïu ñöôïc haïnh ñaïi töø ñaïi bi, seõ ñöôïc danh xöng nhö Boà-taùt Di Laëc. Ñoù laø tinh thaàn tu haønh cuûa ñaïo Phaät.

Toâi daãn baøi keä cuûa Thieàn sö Tuyeät Chieáu hieäu Duy Coâng. Baøi keä naøy laø moät baøi Töï thaùn. Töï thaùn nghóa laø töï than. Ngaøi töï than maëc duø mình noã löïc coâng phu nhöng chöa ñaït ñöôïc an laïc, chöa laøm chuû hoaøn toaøn ñoái vôùi caùc caûnh duyeân. Caûm nhaän nhö vaäy neân Ngaøi ghi laïi lôøi naøy ñeå töï gaéng noã löïc, thöïc hieän cho kyø ñöôïc sôû nguyeän cuûa mình. Baøi keä nhö theá naøy:

            Coâng phu vò ñaùo phöông vieân ñòa

            Kyû ñoä baèng lan ñoäc töï saàu

            Kim nhaät thò tam minh nhaät töù

            Tuyeát söông dung dò thöôïng nhôn ñaàu.

Taïm dòch:

            Coâng phu chöa ñeán choã vuoâng troøn

            Haèng töïa lan can luoáng lo aâu

            Hoâm nay laø ba mai laïi boán

            Tuyeát söông deã ñeán phuû treân ñaàu.

Lôøi than naøy gaàn guõi, hôïp tình hôïp caûnh vôùi chuùng ta. Ngaøi than coâng phu cuûa mình chöa ñeán ñöôïc choã an toaøn, goïi laø phöông vieân ñòa. Cho neân bao nhieâu laàn ñöùng töïa lan can lo saàu, sôï cho chính mình. Nhöõng luùc ra ngoaøi, khi ngoài moät mình, hay phaûi ñoái dieän vôùi coâng vieäc gì ñoù maø nhôù ñeán coâng phu chöa ñöôïc hoaøn bò thì luoân luoân baát an, lo laéng. Ñoïc caâu naøy chuùng ta thaáy hieän roõ raøng taâm traïng cuûa chuùng ta.

Thöû moät hoâm naøo, neáu chuùng ta coù beänh taät hoaëc aên nguû khoâng yeân, tuïng kinh khoâng ñöôïc, ngoài thieàn khoâng oån, khoâng coù söï an laïc. Luùc naøo ñoù mình môùi soi roïi laïi, roài chaïnh thöông cho mình. Tuoåi ñaõ lôùn, thaân theå nay ñau mai yeáu, vieäc tu haønh khoâng coù söï phaán chaán. Phaät phaùp sôø sôø ra ñoù maø tu hoaøi khoâng thaønh coâng. Nghó maø thöông mình. Laïi theâm beänh tuy nheï maø thuoác men khoâng ñaày ñuû, khoâng gaëp thaày, khoâng heát ñöôïc thì beänh naëng. Neáu khoâng ñuû duyeân nöõa thì cheát. Trình töï cuûa noù laø nhö vaäy. Khoâng ai coù naêng löïc gì coù theå caûn ngaên ñöôïc luaät voâ thöôøng caû. Bôûi vaäy nhôù ñeán thaân phaän, söï tu hoïc cuûa mình maø chaïnh thöông mình. Vì vaäy Hoøa thöôïng thöôøng daïy chuùng ta, caùc vò phaûi töï thöông mình maø noã löïc tu haønh.

Bao nhieâu laàn Ngaøi ñöùng töïa lan can, rieâng moät mình saàu lo. Vì ngaøy nay laø ba, mai laïi boán. Nghóa laø ngaøy hoâm nay laø muøng moät thì ngaøy mai laø muøng hai, chöù khoâng theå hoâm nay laø muøng moät maø ngaøy mai quay trôû laïi ba möôi ñöôïc. Heát muøng moät thì muøng hai, muøng ba, muøng boán v.v… Naêm nay mình naêm möôi ba tuoåi, naêm tôùi laø naêm möôi boán, naêm möôi laêm tuoåi v.v… cho ñeán cheát, khoâng döøng ñöôïc.

Thöû nghieäm xem mình möøng xuaân, möøng tuoåi coù ñuùng nhö vaäy khoâng ? Tu haønh khoâng coù keát quaû lôïi laïc, trong loøng baát an, thôøi gian cöù choàng chaát thì thaät laø ñaùng sôï. Nhö vaäy thì möøng vui ôû choã naøo ? Mình phaûi lo sôï, phaûi thöông mình. Thôøi gian cöù tieáp noái maõi, khoâng döøng cuõng khoâng ñi ngöôïc laïi. Ñoù laø luaät voâ thöôøng. Chuùng ta tu maø khoâng tænh, khoâng saùng, khoâng laøm chuû ñöôïc thì voâ thöôøng chuïp laáy chuùng ta. Roài theo ñoù taïo nghieäp, chòu khoå, laån quaån trong voøng luaân hoài sanh töû.

Chæ khi naøo chuùng ta tænh saùng, laøm chuû ñöôïc, soáng ñöôïc vôùi caùi baát sanh baát dieät thì duø cho luaân hoài coù xoay chuyeån côõ naøo chuùng ta cuõng an ñöôïc. Cho neân noùi Hoâm nay laø ba mai laïi boán, tuyeát söông deã ñeán phuû treân ñaàu. Tuyeát söông laø nhöõng buïi baëm hay toùc baïc baùo hieäu cho söï giaø yeáu cuûa mình.

Toùm laïi ñaây laø lôøi cuûa moät vò Thieàn sö trong giai ñoaïn tu haønh chöa xong vieäc, than cho thaân phaän cuûa mình. Ngaøy hoâm nay tu khoâng coù keát quaû, khoâng ñöôïc lôïi laïc, ngaøy ngaøy cöù qua suoâng nhö vaäy vaø caùi giaø phuû leân ñaàu mình. Cuoäc soáng suy giaûm roài giaø beänh cheát, ñoù laø khoå.

Lôøi ghi naøy ñoái vôùi coâng phu tu haønh nhö huynh ñeä chuùng ta, laø lôøi nhaéc nhôû raát caàn thieát, raát hay, raát thaám trong ngaøy ñaàu naêm. Vì vaäy toâi daãn ra ñeå töï toâi phaûi hoïc thuoäc noù. Chuùng ta khoâng theå naøo giöõ ñöôïc nhöõng gì mình mong muoán caû. Mình muoán cho mình luoân ñöôïc khoûe maïnh nhöng thöû hoûi coù theå giöõ ñöôïc khoâng ? Raát khoù, böõa nay giöõ ñöôïc nhöng neáu ngaøy hoâm sau beänh thì coâng phu cuõng theo ñoù maø suy giaûm. Vì vaäy ñoïc baøi thô Töï thaùn cuûa vò Thieàn sö naøy toâi thaáy thaät laø hay.

Keá ñeán toâi daãn baøi keä cuûa Thieàn sö Tieáu AÅn, Ngaøi coù coâng phu tu haønh ñaéc löïc, ñeå chuùng ta theo ñoù maø phaán ñaáu.

            Kim cang chaùnh theå hieän roõ raøng

            Caûnh vaät muoân vaøn Baùt-nhaõ quang

            Baët loái laïi qua ñöông nieäm thoaùt

            AÂm döông ñaát troáng lyù toaøn baøy

            Gaùy saùng gaø caây trong neûo vaéng

            Möøng xuaân gaùi ñaù ra ñoäng phoøng

            Ñaùy hoà roàng vaãy vui voâ haïn

            Ñöa tieãn gioù xuaân moät loø traàm.

Ngaøi tu haønh ñaéc löïc neân phaán khôûi trong lôøi ghi laïi cho chuùng ta. Kim cang chaùnh theå hieän roõ raøng, caûnh vaät muoân vaøn Baùt-nhaõ quang. Nghóa laø Ngaøi ñaõ laøm chuû hoaøn toaøn cho neân luùc naøo Kim cang chaùnh theå cuõng hieän baøy. Trí tueä Baùt-nhaõ luoân soi saùng, moïi hieän töôïng chung quanh khoâng laøm gì ñöôïc Ngaøi nöõa.

Baët loái laïi qua ñöông nieäm thoaùt, aâm döông ñaát troáng lyù toaøn baøy. Nghóa laø taát caû nhöõng daáy nieäm Ngaøi ñeàu laøm chuû ñöôïc heát. Coâng phu naøy gaàn guõi vôùi chuùng ta laém. Khoâng noùi laø ñöôïc an laïc hay thaønh töïu phaùp thaân hoaëc giaûi thoaùt thanh tònh gì heát, maø chæ noùi moïi daáy nieäm ñeàu laøm chuû ñöôïc. Chính Hoøa thöôïng ñinh ninh daïy roõ chuùng ta veà ñieåm naøy. Laøm sao chuùng ta laøm chuû ñöôïc caùc daáy nieäm cuûa mình. Ñi ñöùng naèm ngoài, trong moïi sinh hoaït, coù nieäm naøo daáy khôûi, mình laøm chuû ñöôïc khoâng ñeå noù keùo loâi. Nhö vaäy raát laø thích thuù. Tu bình thöôøng thoâi, luùc aên, khi laøm coâng taùc, tuïng kinh, ngoài thieàn, ñoïc saùch, tieáp khaùch luùc naøo cuõng laøm chuû ñöôïc. Ñöôïc vaäy thì trí Baùt-nhaõ thöôøng saùng suoát hay chaùnh theå Kim cang hieän baøy.

Gaùy saùng gaø caây trong neûo vaéng, laø con gaø baèng goã maø gaùy vaøo buoåi saùng. Thöû xem xöa nay coù con gaø baèng goã naøo maø gaùy ñöôïc khoâng. Neáu gaùy ñöôïc vaø gaùy ôû choã khoâng coù ngöôøi naøo heát thì coù taùc duïng gì ñaâu. Giaû duï nhö baây giôø traêm ngaøn thöù voïng töôûng, bao nhieâu nieäm daáy leân maø chuùng ta laøm chuû ñöôïc, khoâng chaïy theo baát cöù nieäm naøo heát, thì ñuùng laø gaø caây gaùy trong choã vaéng veû, khoâng coù taùc duïng gì heát.

Möøng xuaân gaùi ñaù ra ñoäng phoøng. Ngaøy xuaân laø noùi ñeán tuoåi xuaân hay ñeå dieãn taû ngöôøi con gaùi ñang trong thôøi ñieåm xinh töôi, roän raøng vôùi bao tình yù v.v… Nhöng vôùi ngöôøi tu ñeán ñaây thì giaû nhö coù nhöõng hieän töôïng ñoù cuõng khoâng theå keùo loâi ñöôïc nöõa. Ngöôøi con gaùi ñaù thì caûm tình coù taùc duïng gì ñoái vôùi chuùng ta. Ñuùng nhö lôøi Thieàn sö Phuø Dung noùi “troàng hoa treân ñaù”. Toùm laïi ñaây laø lôøi ghi cuûa moät vò coâng phu ñaéc löïc, laøm chuû hoaøn toaøn ñoái vôùi taát caû caùc hieän töôïng.

Hai caâu keát Ngaøi noùi Ñaùy hoà roàng vaãy vui voâ haïn, ñöa tieãn gioù xuaân moät loø traàm. Caùc vò ôû trong gia ñình hay am coác, Thieàn vieän, caùc vò luoân tieáp caän vôùi taát caû caùc coâng vieäc nhöng nhôù luùc naøo cuõng soáng ñöôïc vôùi taâm theå cuûa mình. Soáng ñöôïc vôùi taâm theå cuûa mình töùc laø soáng ñöôïc vôùi muøa xuaân Di Laëc hay muøa xuaân mieân vieãn ôû trong loøng chuùng ta. Soáng ñöôïc nhö vaäy thì coù thaàn duïng, neân ôû ñaây Ngaøi noùi ñaùy hoà roàng vaãy vui voâ haïn. Gioáng nhö roàng gaëp nöôùc, ôû döôùi nöôùc vaãy ñuoâi, leân cao thì hôùp gioù tuï maây v.v… Bao nhieâu thaàn duïng chaán ñoäng töø con ngöôøi ñaõ laøm chuû ñöôïc mình.

Toùm laïi lôøi ghi naøy cuûa vò tu haønh ñaéc löïc, laøm chuû ñöôïc mình vaø coù ñöôïc nhöõng thaàn duïng. Thaàn duïng cuõng gioáng nhö thaàn thoâng vaäy. Neáu tu ñöôïc ñaéc löïc, soáng ñöôïc vôùi taùnh giaùc, khoâng bò keùo loâi thì chuùng ta cuõng coù thaàn thoâng. Coøn soáng maø taâm tö bò xeû manh xeû muùn, bò ngöôïc xuoâi naêm treân naêm döôùi, ñaàu noï ñaàu kia thì khoâng coù thaàn duïng.

Chuùng ta coù theå thöïc hieän ñöôïc nhö vaäy khoâng ? Toâi xin traû lôøi theá cho caùc vò maø cuõng laø traû lôøi cho toâi  “Chaéc laø ñöôïc”. Vôùi ñieàu kieän thöù nhaát laø phaûi phaùt taâm kieân coá, nghóa laø phaùt taâm chaéc chaén, vöõng maïnh. Thöù hai laø phaûi coù taâm tröôøng vieãn, töùc laø khoâng bao giôø ngaùn sôï boû cuoäc, luùc naøo cuõng phaán chaán tieán böôùc. Ñöôïc hai taâm naøy coäng vôùi söï tha thieát thì coâng phu nhaát ñònh thaønh töïu.

Ngöôøi xöa tu haønh cuõng nhöõng phöông phaùp nhö chuùng ta maø caùc Ngaøi thaønh coâng. Chuùng ta baây giôø hieåu nhieàu hôn, bieát ñöôïc caû chuyeän trong vuõ truï. Vaên hoùa, vaên minh laø theá nhöng veà coâng phu mieân maät tröôøng vieãn thì thieáu. Ñaây laø maët yeáu maø chuùng ta caàn phaûi khaéc phuïc ñeå söï tu haønh ñöôïc keát quaû troïn veïn.

Nhöõng ñieåm yeáu trong loøng chuùng ta ai maø bieát ñöôïc, coù khi naøo mình noùi ra ñaâu. Ví duï khi trình baøy ñieàu gì vôùi Thaày mình, chaéc raèng khoâng ai daùm noùi thaúng ra nhöõng thoùi xaáu hay ñieåm yeáu cuûa mình, maø chæ noùi xa xa vaäy thoâi. Thaày hieåu ñöôïc thì Thaày chæ cho. Hoài nhoû coù meï, chuyeän gì cuõng noùi vôùi meï nhöng ñeán tuoåi möôøi taùm, möôøi chín thì khoâng daùm noùi nöõa. Coù nhöõng aån khuaát khoâng bao giôø daùm noùi cho meï nghe. Cuõng vaäy, ñaùng leõ chuyeän tu haønh caàn noùi cho thaày nghe nhöng cuõng khoâng daùm noùi. Thoâi thì baây giôø mình noùi cho mình nghe. Noùi raèng choã ñoù laø choã mình caàn phaûi phaán ñaáu vöôït qua, tieán leân.

Phaät toå ñaõ daïy caûnh laø huyeãn, caùc duyeân beân ngoaøi laø huyeãn. Chuùng ta bieát vaø haèng soáng nhö vaäy ñeå ñöøng bò caùc thöù huyeãn keùo loâi. Noùi Kim cang chaùnh theå, Baùt-nhaõ quang hay trí Baùt-nhaõ töùc laø taùnh giaùc, Phaät taâm cuûa mình, ñoù laø caùi baát sinh baát dieät. Mình coù nhöng ñaõ ñeå phuû nhieàu lôùp buïi neân baây giôø phaûi phuûi saïch, ñeå noù hieän ra vaø chieáu saùng.

Theâm moät vò Thieàn sö khaùc coù lôøi caûm töôûng veà con ngöôøi trong ngaøy ñaàu xuaân:

            Naêm tröôùc gaëp thanh xuaân

            Maù hoàng khoe ñaøo lyù

            Naêm nay gaëp thanh xuaân

            Toùc baïc ñaày maùi ñaàu

            Ngöôøi ñôøi tuoåi baûy möôi

            Nhanh nhö doøng nöôùc chaûy

            Chaúng ngoä taâm xöa nay

            Sanh töû laøm sao khoûi.

Trong ngaøy ñaàu xuaân caùc vò tu haønh gaëp gôõ, trao ñoåi vôùi nhau veà coâng phu, veà choã ñeán cuûa mình ñeå thu nhaän söï kieåm nghieäm. Hoaëc noùi cho baïn nghe, hoaëc trình baøy vôùi thaày ñeå ñöôïc chöùng minh choã ñuùng sai cuûa mình, nhaèm giuùp coâng phu tieán trieån hôn. Vò naøy noùi naêm tröôùc gaëp thanh xuaân, maù hoàng khoe ñaøo lyù, tình hình naêm tröôùc nhö vaäy nhöng naêm nay gaëp nhau thì toùc baïc ñaày maùi ñaàu. Khoâng bieát naêm tröôùc laø naêm naøo nhöng tôùi muøa xuaân naêm naøy soi göông thaáy toùc baïc ñaày ñaàu.

Ngöôøi ñôøi tuoåi baûy möôi, nhanh nhö doøng nöôùc chaûy, tuoåi lôùn choàng chaát leân con ngöôøi chuùng ta nhanh nhö doøng nöôùc chaûy. Ñöùng treân caàu nhìn doøng nöôùc chaûy qua raát nhanh. Treân nguoàn thì thaáy löu löôïng raát chaäm nhöng ñeán choã xieát thì chaûy raát nhanh. Moät luùc naøo ñoù, ngoài yeân nhìn laïi quaõng ñöôøng ñaõ ñi qua cuûa mình, môùi hoâm naøo coøn hoïc ôû caáp tieåu hoïc, mình nhôù thaèng baïn naøy, thaèng baïn kia v.v… Nhöng baây giôø nhìn laïi thì thaáy mình ñaõ lôùn tuoåi roài.

Khi toùc baïc hoa raâm, hai chaân khoâng coøn vöõng nhö hoài xöa, da deû nhaên nheo, maét khoâng coøn tinh saùng nhö thôøi trai treû nöõa. Caùi khoûe caùi ñeïp ñaõ ñi ñaâu maát maø chính mình laïi khoâng muoán maát noù. Mình ñi thaày thuoác, ñi nuùi non caàu cho ñöôïc khoûe maïnh soáng laâu v.v… Nhöng khi nhìn laïi thì nhöõng ñieàu caàu nguyeän maát heát. Quaû thöïc nhöõng gì mình muoán thì khoâng giöõ ñöôïc. Caùi khoâng giöõ ñöôïc maø coá giöõ thì chuùng ta phaûi ñoái ñaàu khoå ñau thoâi. Noù khoâng phaûi laø gì heát nhöng baûo noù döøng thì noù khoâng chòu döøng.

Hai caâu sau cuøng Ngaøi nhaéc nhôû chuùng ta Chaúng ngoä taâm xöa nay, sanh töû laøm sao khoûi. Ngöôøi tu haønh khoâng nhaän ñöôïc baûn taâm, khoâng soáng ñöôïc vôùi taùnh giaùc cuûa mình thì laøm sao thoaùt khoûi sanh töû. Chuùng ta soáng thì meâ, cheát thì ñoïa. Bôûi meâ taïo nghieäp neân cheát bò ñoïa, khoâng an ñöôïc tí naøo caû. Trong luùc soáng mình meâ man, mong caùi naøy, muoán caùi kia, laêng xaêng ñuû thöù chuyeän, vì vaäy neân khoâng saùng.

Nhöng mình khoâng daùm noùi laø mình meâ, mình coù trí tueä, coù baèng caáp cao, coù ñòa vò thì laøm sao maø meâ ñöôïc. Phaät noùi chuùng sanh meâ ñaùo ñeå. Meâ caùi gì ? Meâ sanh töû. Thöïc chaát cuûa noù nhö vaäy maø khoâng daùm thaáy, khoâng daùm soáng ñuùng nhö vaäy neân meâ. Chuùng ta laø moät trong nhöõng ngöôøi meâ ñoù. Caùi giaû khoâng thaät maø chuùng ta khoâng chòu nhaän.

Phaät noùi thaân mình laø ñoà giaû nhöng coù ai chòu laø giaû ñaâu, luùc naøo mình cuõng lo söûa soaïn, caïo goït cho noù. Noù beänh thì phaûi lo thuoác men chaïy chöõa. Coù ai noùi toâi soáng ñeán hai möôi tuoåi caûm thaáy meät moûi quaù, toâi cheát cho roài. Khoâng ai daùm noùi nhö vaäy. Duø beänh hoaïn cuõng muoán soáng laây laát, khoâng theå soáng noåi nhöng vaãn cöù sôï cheát. Cheát laø gì maø ngöôøi ta phaûi sôï döõ vaäy ? Chæ coù ngöôøi tu môùi coù theå giaûi ñaùp ñöôïc ñieàu naøy.

Neáu nhö Thieàn sö, soáng ñöôïc vôùi taùnh giaùc cuûa mình thì cheát nhö côûi aùo haï, raát nheï nhaøng. Muøa haï côûi ñöôïc chieác aùo thì ñöôïc thö thaû, maùt meû bieát chöøng naøo. Nhö vaäy cheát ñaâu coù gì ñaùng sôï. Bôûi chöa nhaän, chöa soáng ñöôïc vôùi taùnh giaùc cho neân mình sôï cheát. Vò Thieàn sö naøy nhaéc nhôû chuùng ta, neáu khoâng soáng ñöôïc vôùi caùi baát sanh baát dieät cuûa mình thì khoâng theå laøm chuû ñöôïc soáng cheát. Nhö vaäy ngöôøi laøm chuû ñöôïc soáng cheát thì phaûi soáng ñöôïc vôùi taâm chaân thaät cuûa mình.

Tôùi ñaây chuùng ta nhôù laïi ñoaïn söû, tröôùc khi Boà-taùt Só Ñaït Ña vöôït thaønh xuaát gia. Sau thôøi gian ñöôïc taém mình trong cung ñình, thuï höôûng taát caû nhöõng duïc laïc ôû theá gian, Ngaøi sanh nhaøm chaùn. Moät hoâm Ngaøi xin Phuï hoaøng cho ñi ra ngoaøi thaønh ñeå tieáp caän sinh hoaït cuûa quaàn chuùng nhaân daân.

Laàn thöù nhaát, ñöôïc söï chuaån bò cuûa nhaø vua, nhöõng caûnh toát ñeïp ñöôïc môû baøy, deïp heát nhöõng gì khoâng toát tröôùc maét Thaùi töû. Nhöng chaúng may, laàn ra ñi naøy Ngaøi gaëp moät ngöôøi giaø ñi luïm khuïm, coù veû meät nhoïc. Ngaøi hoûi ngöôøi haàu caän ñoù laø ngöôøi gì ? Ñöôïc bieát ñoù laø ngöôøi giaø. Ngaøi hoûi: Ta coù giaø khoâng ? Ngaøi cuõng seõ giaø chôù khoâng theå son treû hoaøi ñöôïc. Theá laø moät nghi aùn ñaäp vaøo taâm naõo ngaøi. Phaûi giaûi quyeát nhö theá naøo ñeå moïi ngöôøi vaø chính mình ñöøng bò caùi giaø chi phoái. Töø ñoù taâm ñaïi töø ñaïi bi cuûa Ngaøi phaùt sinh. Ñoù laø döõ kieän khieán cho Ngaøi baên khoaên veà kieáp nhaân sinh.

Laàn thöù hai gaëp ngöôøi beänh, laàn thöù ba gaëp moät thaây cheát. Nhöõng hieän caûnh thoáng khoå maø con ngöôøi phaûi neám traûi nhöng khoâng ai quan taâm caû. Theâm nhöõng döõ kieän nöõa ñeå cuoái cuøng Thaùi töû quyeát ñònh töø boû taát caû nhöõng phuø hoa cuûa baäc ñeá vöông ñeå ñi tìm moät chaân lyù, moät loái thoaùt cho mình vaø taát caû moïi ngöôøi.

Chuùng ta coù duyeân gaëp ñöôïc ñaïo lyù cuûa Ngaøi, khoûi phaûi tìm ñaâu heát. Bieát giaø beänh cheát laø nhöõng oan khieân maø mình phaûi ñöông ñaàu, neân lo gaày döïng moät söùc maïnh ñeå ñoái phoù. Khoâng cho giaø beänh cheát thuùc baùch laøm maát ñi söï an oån, taïo nhöõng nghieäp nhaân xaáu xa taêm toái ñeå bò khoå. Ñaây laø choã coâng phu cuûa moãi ngöôøi chuùng ta.

Neân lôøi raên nhaéc cuûa Thieàn sö chaúng ngoä taâm xöa nay, laøm sao khoûi sanh töû. Neáu ngöôøi tu Thieàn maø khoâng nhaän ñöôïc taâm theå cuûa mình thì khoâng laøm sao laøm chuû ñöôïc sanh töû. Soáng ñöôïc vôùi taâm theå roài thì sanh nhö ñaép chaên ñoâng, töû nhö côûi aùo haï, coù gì baän roän ñaâu. Sanh cuõng toát maø töû cuõng toát. Nghóa laø soáng vôùi tinh thaàn tænh giaùc, soáng vôùi taâm theå thanh tònh cho neân soáng cuõng toát maø ngay baây giôø cheát cuõng toát.

Thieàn sö Quang Giaùc, trong thôøi gian tu haønh chöa thaønh töïu, Ngaøi bò beänh kieát quaù naëng, hôi thôû khoâng coøn ñuû ñeå thôû nöõa. Vì quaù kieät söùc neân Ngaøi nhôø huynh ñeä lau röûa saïch seõ roài ñôõ ngoài daäy, ñoát ba neùn höông, Ngaøi thaàm khaán: “Con ñang tu taäp nhö vaäy, neáu baây giôø caùi cheát ñeán vôùi con, con nguyeän chaáp nhaän traû heát nhöõng quaû baùo xaáu maø con ñaõ gaây taïo. Nguyeän traû heát ñeå chuûng trí Baùt-nhaõ hieän tieàn. Ñôøi sau vöøa sanh ra laø quay veà vôùi chuûng trí Baùt-nhaõ vaø tu taäp ñeán ngaøy vieân maõn”. Sau khi khaúng taâm thaàm khaán nhö vaäy roài thì moà hoâi toaùt ra, beänh giaûm daàn. Nhôø thuoác men cuûa huynh ñeä, Ngaøi khoûe daàn vaø saùng ñaïo. Ñaây laø coâng phu trong luùc chí töû.

Toùm laïi tu haønh laø phaûi laøm chuû, kieåm soaùt chính mình, khoâng coù gì khaùc hôn ñöôïc caû. Trong vieäc aên maëc, noùi naêng, ñi laïi maø chuùng ta laøm chuû ñöôïc töùc laø chuùng ta tu ñaéc löïc. Neáu chöa laøm chuû ñöôïc thì phaûi coá gaéng laøm chuû laáy.

Tôùi moät Thieàn sö cö só Vieät Nam, töùc Tueä Trung Thöôïng Só. Nhaân ngaøy xuaân Ngaøi coù ghi:

            Thôøi tieát xoay vaàn xuaân ñeán thu

            Caùi giaø soàng soäc ñaõ treân ñaàu

            Giaøu sang ngoù laïi trô traøng moäng

            Naêm thaùng mang theo chaát hoäc saàu.

            Neûo khoå vaønh xe laên loác khaép

            Soâng yeâu boït nöôùc maát coøn ñaâu

            Tröôøng ñôøi neáu chaúng rôø leân muõi

            Ngaøn thuôû löông duyeân chæ boùng maøu.

Tueä Trung Thöôïng Só laø vò Thieàn toå cuûa Thieàn phaùi Truùc Laâm thôøi Traàn. Ñaây laø phaùi thieàn goác cuûa toâng phaùi Thieàn Vieät Nam chuùng ta.

Thôøi tieát xoay vaàn xuaân ñeán thu, caùi giaø soàng soäc ñaõ treân ñaàu. YÙ naøy cuõng gioáng nhö nhöõng ñieàu chuùng ta ñaõ noùi. Söï thay ñoåi, heát xuaân ñeán haï, heát haï ñeán thu, heát thu ñeán ñoâng, xoay vaàn maõi. Caùi giaø cuõng nhö theá, noù soøng soïc ôû treân ñaàu chuùng ta.

Giaøu sang ngoù laïi trô traøng moäng, naêm thaùng mang theo chaát hoäc saàu. Duø cho coù giaøu sang gì chaêng nöõa, thì qua moät giai ñoaïn, nhìn laïi chuùng ta chæ thaáy choàng chaát nhöõng khoå ñau. Ngöôøi xöa noùi: Nhaát töôùng danh thaønh vaïn coát khoâ. Moät ngöôøi thaønh danh töôùng thì ñaõ traûi qua muoân vaïn coát khoâ, töùc laø nhieàu ngöôøi ñaõ naèm xuoáng.

Neûo khoå vaønh xe laên loác khaép, soâng yeâu boït nöôùc maát coøn ñaâu. Ñaây laø nhöõng khoå sôû maø mình ñaõ neám traûi, noù luoân thay ñoåi vaø qua maát. Ngaøi chæ noãi khoå ñau traàm thoáng lôùn lao nhaát laø voâ thöôøng, noù phuû truøm heát. Khoâng thoaùt ñöôïc voâ thöôøng thì bò noù chi phoái, bò noù laøm khoå. Mình khoâng muoán ñoåi thay maø noù cöù ñoåi thay. Xaây moät ngoâi chuøa, muoán noù toàn taïi ñöôïc caû traêm naêm nhöng ñaâu coù ñöôïc. Moät hai naêm thì noù cuõ hö roài bò saäp ñoå. Cöù nhö theá, höõu hình thì höõu hoaïi. Phaät noùi chö haønh voâ thöôøng, caùc phaùp sinh dieät laø nhö vaäy.

Tröôøng ñôøi neáu chaúng rôø leân muõi, ngaøn thuôû löông duyeân chæ boùng maøu. Treân cuoäc ñôøi naøy, chuùng ta chæ nhìn thieân haï, thaáy caùi hay dôû cuûa thieân haï thì loã muõi cuûa mình sôø sôø ra ñoù maø mình khoâng thaáy. Chæ caàn kieåm laïi caùc giaùc quan cuûa mình thì cuõng ñuû tu, cuõng ñuû thaønh Phaät roài chöù khoâng coù gì xa xoâi. Ngaøi noùi treân tröôøng ñôøi naøy neáu mình cöù ngöôïc xuoâi maõi theo voïng töôûng, theo nhöõng nhaân duyeân, hình aûnh beân ngoaøi thì taát caû chæ laø boùng maøu thoâi. Neáu chuùng ta nhaän laïi mình thì caùi baát sanh baát dieät hieän tieàn.

Tueä Trung Thöôïng Só neâu leân nhöõng hình aûnh cuï theå trong cuoäc ñôøi ñeå chuùng ta tænh. Ñoïc laïi nhöõng hình aûnh naøy chuùng ta raát deã tænh. Ñaây laø lôøi daïy cuûa vò cö só Thieàn sö, laø thaày cuûa vua. Maëc duø laø cö só nhöng haïnh cuûa ngaøi cuõng gioáng nhö caùc vò Thieàn sö.

Taát caû chuùng ta ñeàu coù taâm theå, coù taùnh giaùc, nhöng ai soáng ñöôïc vôùi taùnh giaùc ñoù? Chuùng ta cöù chaïy theo beân ngoaøi maø boû queân, khoâng ñoaùi hoaøi gì ñeán taùnh giaùc cuûa mình. Neân ôû ñaây Ngaøi daïy neáu muoán heát khoå thì chuùng ta phaûi coù coâng phu tu haønh. Muoán laøm chuû caùc giaùc quan thì phaûi laøm chuû ñöôïc mình.

Ngaøi Tuyeát Ñaäu - Truøng Hieån noùi:

            Nuùi xuaân choàng chaát xanh

            Nöôùc xuaân loùng laùnh bieác

            Theânh thang baàu trôøi khoâng

            Ñöùng rieâng trong muø toät.

Ngaøy xuaân nhìn ra caûnh beân ngoaøi nhö nuùi xuaân choàng chaát xanh, töùc laø con ngöôøi töï taïi giaûi thoaùt roài neân thaáy caùi gì cuõng xinh töôi. Bôûi vì beân trong khoâng coøn baát an, neân nhìn caùi gì cuõng ñeïp heát. Nöôùc xuaân loùng laùnh bieác, nhìn caûnh nöôùc muøa xuaân raát töôi maùt. Theânh thang baàu trôøi khoâng, ñöùng rieâng trong muø toät. Ngöôøi ñaõ hoaøn toaøn laøm chuû laáy mình roài thì caûnh duyeân khoâng laøm gì ñöôïc nöõa. Ngöôøi ñoù trong loøng theânh thang, taát caû hieän töôïng beân ngoaøi ñeàu ñöôïc hieän baøy qua taùnh giaùc.

Nhaân ngaøy ñaàu xuaân, cuõng laø ngaøy sinh hoaït ñaïo lyù ñaàu naêm, toâi neâu moät soá kinh nghieäm cuûa caùc baäc tu haønh ñaõ thaønh töïu, ñöôïc lôïi laïc thieát thöïc ñoái vôùi ñaïo ñeå chuùng ta noi theo. Ñoàng thôøi chuùng toâi cuõng ghi nhaän nhöõng lôøi caûm khaùi töï thaùn, töï traùch cuûa nhöõng vò trong giai ñoaïn coâng phu chöa ñaéc löïc, chöa ñeán nôi ñeán choán. Chuùng ta theo nhöõng kinh nghieäm naøy maø gaéng noã löïc cho mình.

Ngöôøi con Phaät nhaän ñöôïc caùi baát sanh baát dieät roài thì nhöõng dao ñoäng beân ngoaøi khoâng laøm gì ñöôïc chuùng ta, do ñoù chuùng ta an laïc. Ngöôïc laïi neáu khoâng nhaän ñöôïc nhö vaäy thì coâng phu tu taäp cuûa chuùng ta khoù coù ñöôïc keát quaû vieân maõn.

Mong raèng töøng giôø môùi töøng ngaøy môùi, taát caû huynh ñeä chuùng ta yù thöùc ñöôïc vieäc tu haønh cuûa mình. Moãi ngöôøi noã löïc laøm sao ñeå khoâng uoång phí cuoäc ñôøi, ñaït ñöôïc lôïi ích thieát thöïc ñoái vôùi Phaät phaùp maø mình ñaõ coù duyeân tu hoïc. Ñoù laø lôøi caàu chuùc ñaàu naêm cuûa chuùng toâi.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM